luận văn: ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI – XU HƯỚNG QUAN TRỌNG ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn: đầu tư trực tiếp nước ngoài – xu hướng quan trọng đối với các nước đang phát triển', luận văn - báo cáo, kinh tế - thương mại phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI – XU HƯỚNG QUAN TRỌNG ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “ U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI – XU HƯ NG QUAN TR NG I V I CÁC NƯ C ANG PHÁT TRI N.” 1
PH N M U Vi t Nam ang trong quá trình chuy n t n n kinh t k ho ch hoá t p trung sang n n kinh t th trư ng có s i u ti t c a nhà nư c. Trong nh ng năm qua,Vi t Nam ã t ư c nh ng k t qu áng khích l trong phát tri n kinh t : t c tăng trư ng kinh t cao trong nhi u năm, gi i quy t t t v n lương th c, tăng nhanh kim ng ch xu t kh u..Tuy nhiên, Vi t Nam cũng còn ang ph i i phó v i nh ng thách th c to l n trong quá trình phát tri n. Cũng như các nư c ang phát tri n khác, Vi t Nam thi u v n, th trư ng , công ngh và nh ng kinh nghi m trong qu n lý xây d ng và phát tri n kinh t . u tư tr c ti p nư c ngoài ( Foreign Direct Investment – FDI ) là m t hình th c c a u tư nư c ngoài óng vai trò quan tr ng i v i tăng trư ng và phát tri n kinh t c a các nư c ang phát tri n. u tư tr c ti p nư c ngoài và i kèm v i nó là s chuy n giao v v n, công ngh , th trư ng và các kinh nghi m trong qu n lý áp ng nhu c u c a các nư c ang phát tri n, ng th i góp ph n t o vi c làm cho ngư i lao ng. V i vi c th c hi n chính sách khuy n khích u tư nư c ngoài, trong hơn 10 năm qua Vi t Nam ã thu hút ư c lư ng v n u tư ăng ký t hơn 36 t USD. ây là ngu n l c quý báu xây d ng và phát tri n kinh t Vi t Nam. u tư tr c ti p nư c ngoài ã t o vi c làm cho hàng v n lao ng, góp ph n vào tăng GDP và kim ng ch xu t kh u.Nư c ta ã và ang ti n hành t ng bư c h i nh p n n kinh t khu v c và th gi i.Bên c nh vi c ti p t c thúc y quan h song phương v các m t thương m i, u tư và trao i trên nhi u lĩnh v c khác theo hư ng a d ng hoá, a phương hoá , t ng bư c m b o th c hi n quy n t do h p tác kinh doanh v i nư c ngoài i v i m i doanh nghi p , nư c ta tham gia y hơn vào cơ ch a phương nh m thu hút t i a ngu n l c bên ngoài cho phát tri n, thúc y c i cách th ch kinh t th trư ng. Vì th , trong b i c nh t do hoá thương m i và toàn c u hoá n n kinh t th gi i t o nhi u cơ h i cho Vi t Nam phát tri n. có th t n d ng ư c các 2
cơ h i, chúng ta ph i ch ng h i nh p, xây d ng chi n lư c cơ c u thích ng vào n n kinh t th gi i n n kinh t nư c ta g n k t ngày càng m nh hơn,d n tr thành m t th c th h u cơ c a kinh t khu v c và kinh t th gi i. CHƯƠNG 1 LÝ LU N XU T KH U TƯ B N 1.1 B n ch t c a xu t kh u tư b n : Xu t kh u tư b n là xu t kh u giá tr ra nư c ngoài ( u tư tư b n ra nư c ngoài) nh m m c ích bóc l t giá tr th ng dư và các ngu n l i khác các nư c nh p kh u tư b n. Lênin kh ng nh r ng , xu t kh u tư b n khác v nguyên t c v i xu t kh u hàng hóa và là quá trình ăn bám bình phương. Vào cu i th k XIX u th k XX, xu t kh u tư b n tr thành ph bi n vì: M t là , trong m t s ít nư c phát tri n ã tích lu ư c m t kh i lư ng l n tư b n k ch xù và m t b ph n ã tr thành “ tư b n th a ” do không tìm ư c nơi u tư có t su t l i nhu n cao trong nư c. Hai là, kh năng xu t kh u tư b n xu t hi n do nhi u nư c l c h u v kinh t b lôi cu n vào s giao lưu kinh t th gi i, nhưng l i r t thi u tư b n. Các nư c ó giá ru ng t l i tương i h , ti n lương th p , nguyên li u r , nên t su t l i nhu n cao. Ba là, ch nghĩa tư b n càng phát tri n thì mâu thu n kinh t – xã h i càng gay g t. Xu t kh u tư b n tr thành bi n pháp làm gi m m c gay g t ó. 1.2 Các hình th c và h u qu c a xu t kh u tư b n : Xu t kh u tư b n t n t i dư i nhi u hình th c, n u xét cách th c u tư thì có u tư tr c ti p và u tư gián ti p • u tư tr c ti p là hình th c xu t kh u tư b n xây d ng nh ng xí nghi p m i ho c mua l i nh ng xí nghi p ang ho t ng nư c nh n u tư, bi n nó thành m t chi nhánh c a công ty m . Các xí nghi p m i ư c hình thành thư ng t n t i dư i d ng h n h p song phương, nhưng cũng có nh ng xí nghi p mà toàn b s v n là c a m t công ty nư c ngoài 3
• u tư gián ti p là hình th c xu t kh u tư b n dư i d ng cho vay thu lãi. Thông qua các ngân hàng tư nhân ho c các trung tâm tín d ng qu c t và qu c gia, tư nhân ho c các nhà tư b n cho các nư c khác vay v n theo nhi u h n nh khác nhau u tư vào các án phát tri n kinh t . Ngày nay, hình th c này còn ư c th c hi n b ng vi c mua trái khoán hay c phi u c a các công ty nư c nh p kh u tư b n. N u xét theo ch s h u, có xu t kh u tư b n nhà nư c và xu t kh u tư b n tư nhân • Xu t kh u tư b n nhà nư c là hình th c xu t kh u tư b n mà nhà nư c tư s n l y tư b n t ngân qu c a mình u tư vào nư c nh p kh u tư b n, ho c vi n tr hoàn l i hay không hoàn l i th c hi n nh ng m c tiêu v kinh t , chính tr và quân s . V kinh t , xu t kh u tư b n nhà nư c thư ng hư ng vào các ngành thu c k t c u h t ng t o môi trư ng thu n l i cho u tư tư b n tư nhân. V chính tr , vi n tr c a nhà nư c tư s n nh m c u vãn ch chính tr thân c n ang b lung lay ho c t o ra m i liên h ph thu c lâu dài. V quân s , vi n tr c a nhà nư c tư s n nh m lôi kéo các nư c ph thu c vào các kh i quân s ho c bu c các nư c nh n vi n tr ph i ưa quân tham chi n ch ng nư c khác, cho nư c xu t kh u l p căn c quân s trên lãnh th c a mình ho c ơn thu n bán vũ khí. • Xu t kh u tư b n tư nhân là hình th c xu t kh u tư b n do tư b n tư nhân th c hi n . Ngày nay, hình th c này ch y u do các công ty xuyên qu c gia ti n hành thông qua ho t ng u tư kinh doanh. Hình th c xu t kh u tư b n tư nhân có c i m là thư ng ư c u tư vào các ngành kinh t có vòng quay tư b n ng n và thu ư c l i nhu n c quy n cao. Xu t kh u tư b n tư nhân là hình th c ch y u c a xu t kh u tư b n, có xu hư ng tăng nhanh , chi m t l cao trong t ng tư b n xu t kh u . N u nh ng năm 70 c a th k XX, xu t kh u tư b n tư nhân t trên 50% thì n nh ng năm 80 c a th k này nó ã t t l 70% trong t ng tư b n xu t kh u. 4
N u xét v cách th c ho t ng , có các chi nhánh c a các công ty xuyên qu c gia , ho t ng tài chính tín d ng c a các ngân hàng hay các trung tâm tín d ng và chuy n giao công ngh , trong ó, ho t ng dư i hình th c chuy n giao công ngh là bi n pháp ch y u mà các nư c xu t kh u tư b n thư ng s d ng kh ng ch n n kinh t c a các nư c nh p kh u tư b n. Xu t kh u tư b n v th c ch t là hình th c m r ng quan h s n xu t tư b n ch nghĩa trên ph m vi qu c t , là s bành trư ng th l c c a tư b n tài chính nh m bóc l t nhân dân lao ng th gi i, làm cho các nư c nh p kh u tư b n b bóc l t gía tr th ng dư, cơ c u kinh t què qu t, l thu c vào n n kinh t nư c tư b n ch nghĩa. T ó làm cho mâu thu n kinh t – xã h i gia tăng. 1.3 Nh ng bi u hi n m i c a xu t kh u tư b n trong giai o n phát tri n hi n nay c a ch nghĩa tư b n Ngày nay , trong i u ki n l ch s m i, xu t kh u tư b n ã có s bi n il n. Th nh t là hư ng xu t kh u tư b n ã có s thay i cơ b n. Trư c kia, lu ng tư b n xu t kh u ch y u t các nư c tư b n phát tri n sang các nư c kém phát tri n ( chi m t tr ng trên 70% ). Nhưng nh ng th p k g n ây i b ph n dòng u tư l i ch y qua l i gi a các nư c tư b n phát tri n v i nhau. T tr ng xu t kh u tư b n gi a ba trung tâm tư b n ch nghĩa tăng nhanh, c bi t dòng u tư ch y m nh theo hư ng t Nh t B n vào M và Tây Âu, cũng như t Tây Âu ch y sang M làm cho lu ng xu t kh u tư b n vào các nư c ang phát tri n gi m m nh, th m chí ch còn 16,8%(1996) và hi n nay kho ng 30%. Trư c tình hình ó, nhi u nhà lý lu n tư s n cho r ng, xu t kh u tư b n không còn là th o n và phương ti n mà các nư c giàu dùng bóc l t các nư c nghèo. Theo h , xu t kh u tư b n ã trút b b n ch t cũ c a nó và tr thành hình th c h p tác cùng có l i trong m i quan h qu c t .S h p tác này di n ra ch y u gi a các nư c tư b n phát tri n v i nhau. ó là quan ni m hoàn toàn sai l m. 5
Như ã bi t , cu c cách m ng khoa h c công ngh ã t o ra nh ng bi n i nh y v t trong s phát tri n c a l c lư ng s n xu t. Vào nh ng năm 80 c a th k XX, nhi u ngành công nghi p m i ra i và phát tri n thành các ngành mũi nh n như : ngành công ngh sinh h c, ngành ch t o v t li u m i, ngành bán d n và vi i n t , ngành vũ tr và i dương...Nh ng ngành này có thi t b và quy trình công ngh hi n i, tiêu t n ít nguyên , nhiên v t li u. Trong n n kinh t gi a các nư c tư b n phát tri n ã di n ra s bi n i cơ c u các ngành s n xu t mũi nh n có hàm lư ng khoa h c k thu t cao. S xu t hi n nh ng ngành ngh m i ã t o ra nhu c u u tư h p d n vì trong th i gian u nó t o ra l i nhu n siêu ng ch r t cao. Vi c ti p nh n k thu t m i ch di n ra các nư c tư b n phát tri n vì các nư c ang phát tri n có h t ng kinh t xã h i l c h u , không phù h p, tình chính tr kém n nh, s c mua kém, t su t l i nhu n c a tư b n u tư không còn cao như trư c ( còn v i nư c ang phát tri n nhưng ã tr thành Nics thì t tr ng c a lu ng tư b n xu t kh u v n l n: chi m 80% t ng tư b n xu t kh u c a các nư c ang phát tri n). M t khác th i gian này, xu hư ng liên k t các n n kinh t các trung tâm tư b n ch nghĩa phát tri n r t m nh. H q a c a ho t ng này bao gi cũng hình thành các kh i kinh t v i nh ng a lu t b o h r t kh t khe. nhanh chóng chi m lĩnh th trư ng, các công ty xuyên qu c gia ã bi n các doanh nghi p chi nhánh c a mình thành m t b ph n c u thành c a kh i kinh t m i nh m tránh òn thu quan n ng c a các o lu t b o h . Nh t và Tây Âu ã tích c c u tư vào th trư ng M b ng cách ó. S bi n ng v a bàn và t tr ng u tư c a các nư c tư b n phát tri n không làm cho b n ch t c a xu t kh u tư b n thay i , mà ch làm cho hình th c và xu hư ng c a xu t kh u tư b n thêm phong phú và ph c t p hơn. S xu t hi n các ngành m i có hàm lư ng khoa h c- công ngh cao các nư c tư b n phát tri n bao gi cũng d n n c u t o h u cơ c a tư b n tăng cao và i u ó t t y u d n n t su t l i nhu n có xu hư ng gi m xu ng. Hi n tư ng th a tư b n tương i, h qu c a s phát tri n ó là không th tránh 6
kh i. Bên c nh ó, s phát tri n m nh m c a các thi t b quy trình công ngh m i ãd n n s lo i b các thi t b và công ngh l c h u ra kh i quá trình s n xu t tr c ti p ( do b hao mòn h u hình và vô hình ). i v i n n kinh t th gi i ang phát tri n, nh ng tư li u s n xu t này r t có ích và v n là k thu t m i m . Nh m m c ích thu l i nhu n c quy n cao, các t p oàn tư b n c quy n ưa các thi t b ó sang các nư c ang phát tri n dư i hình th c chuy n giao công ngh . Rõ ràng, khi ch nghĩa qu c còn t n t i thì xu t kh u tư b n t các nư c tư b n phát tri n sang các nư c ang phát tri n là i u không tránh kh i. Xét trong m t giai o n phát tri n nh t nh , có th di n ra s thay i t tr ng tư b n u tư vào khu v c nào ó c a th gi i, nhưng phân tích m t th i kỳ dài hơn c a quy mô th gi i cho th y: xu t kh u tư b n v n là vũ khí ch y u mà tư b n c quy n s d ng bành trư ng ra nư c ngoài. Tình tr ng n n n c a các nư c ang phát tri n châu á, Phi , M Latinh là th c t ch ng minh cho k t lu n trên. Th hai là ch th xu t kh u tư b n có s thay i l n , trong ó vai trò các công ty xuyên qu c gia trong xu t kh u tư b n ngày càng to l n, c bi t là trong FDI . M t khác, ã xu t hi n nhi u ch th xu t kh u tư b n t các nư c ang phát tri n mà n i b t là các Nics châu Á. Th ba là hình th c xu t kh u tư b n r t a d ng, s an quy n gi a xu t kh u tư b n và xu t kh u hàng hoá tăng lên. Ch ng h n, trong u tư tr c ti p xu t hi n nh ng hình th c m i như BOT,BT...s k t h p gi a xu t kh u tư b n v i các h p ng buôn bán hàng hoá, d ch v , ch t xám không ng ng tăng lên. Th tư là s áp t mang tính th c dân trong xu t kh u tư b n ã ư c g b d n và nguyên t c cùng có l i ư c cao. Ngày nay , xu t kh u tư b n luôn th hi n k t qu hai m t. M t m t, nó làm cho các quan h tư b n ch nghĩa ư c phát tri n và m r ng ra trên a bàn qu c t , góp ph n thúc y nhanh chóng quá trình phân công lao ng và qu c t hoá i s ng kinh t c a nhi u nư c; là m t trong nh ng nhân t c c 7
kỳ quan tr ng tác ng t bên ngoài vào làm cho quá trình công nghi p hoá và tái công nghi p hoá, hi n i hoá các nư c nh p kh u tư b n phát tri n nhanh chóng . Song m t khác, xu t kh u tư b n v n l i cho các qu c gia nh p kh u tư b n, nh t là v i các nư c ang phát tri n nh ng h u qu n ng n như: n n kinh t phát tri n m t cân i và l thu c, n n n ch ng ch t do b bóc l t quá n ng n . Song i u này tuỳ thu c m t ph n r t l n vào vai trò qu n lý c a nhà nư c các nư c nh p kh u tư b n. L i d ng m t tích c c c a xu t kh u tư b n , nhi u nư c ã m r ng vi c ti p nh n u tư y m nh quá trình công nghi p hoá n ơc mình. V n t ra là ph i bi t v n d ng m m d o,linh ho t , nguyên t c cùng có l i, l a ch n phương án thi t th c, khai thác ngu n l c qu c t có hi u qu . 8
CHƯƠNG 2 U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI – XU HƯ NG QUAN TR NG I V I CÁC NƯ C ANG PHÁT TRI N 2.1 u tư tr c ti p nư c ngoài 2.1.1 c i m u tư tr c ti p nư c ngoài u tư tr c ti p nư c ngoài ( Foreign Direct Investment – FDI ) là hình th c u tư nư c ngoài. S ra i và phát tri n c a nó là k t qu t t y u c a quá trình qu c t và phân công lao ng qu c t . Trên th c t có nhi u cách nhìn nh n khác nhau v u tư nư c ngoài.Theo hi p h i lu t qu c t (1966) “ u tư nư c ngoài là s di chuy n v n t nư c c a ngư i u tư sang nư c c a ngư i s d ng nhưng không ph i mua hàng tiêu dùng c a nư c này mà dùng chi phí cho các ho t ng có tính ch t kinh t xã h i ”. Theo lu t u tư nư c ngoài Vi t Nam ban hành năm 1987 và ư c b sung hoàn thi n sau ba l n s a i“ u tư nư c ngoài là vi c các t ch c và cá nhân nư c ngoài tr c ti p ưa vào Vi t Nam v n b ng ti n nư c ngoài ho c b t kỳ tài s n nào ư c chính ph Vi t Nam ch p nh n h p tác kinh doanh trên cơ s h p ng ho c thành l p xí nghi p liên doanh hay xí nghi p 100% v n nư c ngoài” Qua xem xét các nh nghĩa v u tư nư c ngoài có th rút ra m t s c trưng cơ b n c a u tư nư c ngoài như sau: M t là , s di chuy n v n t nư c này sang nư c khác . Hai là , v n ư c huy ng vào các m c ích th c hi n các ho t ng kinh t và kinh doanh. M c dù có nhi u khác bi t v quan ni m nhưng nhìn chung FDI ư c xem xét như m t ho t ng kinh doanh, ó có các y u t di chuy n v n qu c t và kèm theo nó bao g m các y u t khác . Các y u t ó không ch bao g m s khác bi t v qu c t ch c a các i tác tham gia vào quá trình kinh 9
doanh,s khác bi t văn hoá , lu t pháp mà còn là s chuy n giao công ngh , th trư ng tiêu th ... Theo lu t u tư nư c ngoài c a Vi t Nam, FDI có th ư c hi u như là vi c các t ch c, các cá nhân tr c ti p nư c ngoài ưa vào Vi t Nam v n b ng ti n hay b t c tài s n nào ư c chính ph Vi t Nam ch p nh n h p tác v i bên Vi t Nam ho c t mình t ch c các ho t ng kinh doanh trên lãnh th Vi t Nam .Dư i góc kinh t có th hi u FDI là hình th c di chuy n v n qu c t trong ó ngư i s h u ng th i là ngư i tr c ti p tham gia qu n lý và i u hành ho t ng s d ng v n u tư.V th c ch t, FDI là s u tư c a các công ty ( cá nhân) nh m xây d ng các cơ s , chi nhánh nư c ngoài và làm ch toàn b hay t ng ph n cơ s ó. u tư tr c ti p nư c ngoài có các c i m sau: Th nh t , các ch u tư ph i óng góp m t kh i lư ng v n t i thi u theo quy nh c a t ng qu c gia. Lu t u tư nư c ngoài c a Vi t Nam quy nh ch u tư nư c ngoài ph i óng góp t i thi u 30% v n pháp nh c a d án. Th hai , s phân chia quy n qu n lý các doanh nghi p ph thu c vào m c óng góp v n. N u óng góp 10% v n thì doanh nghi p hoàn toàn do ch u tư nư c ngoài i u hành và qu n lý. Th ba , l i nhu n c a các ch u tư ph thu c vào k t qu ho t ng kinh doanh và ư c phân chia theo t l góp v n sau khi n p thu và tr l i t c c ph n. Th tư , FDI ư c th c hi n thông qua vi c xây d ng doanh nghi p m i, mua l i toàn b ho c t ng ph n doanh nghi p ang ho t ng ho c sát nh p các doanh nghi p v i nhau. Th năm , FDI không ch g n li n v i di chuy n v n mà còn g n li n v i chuy n giao công ngh , chuy n giao ki n th c và kinh nghi m qu n lý và t o ra th trư ng m i cho c phía u tư và phía nh n u tư. 10
Th sáu , FDI hi n nay g n li n v i các ho t ng kinh doanh qu c t c a các công ty a qu c gia. u tư tr c ti p nư c ngoài có th ư c phân chia theo nhi u tiêu th c khác nhau: N u căn c tính ch t pháp lý c a u tư nư c ngoài tr c ti p có th chia u tư tr c ti p nư c ngoài thành các lo i h p ng và h p tác kinh doanh , doanh nghi p liên doanh,doanh nghi p 100% v n nư c ngoài. Ngoài ra còn có thêm hình th c u tư khác ó là h p ng xây d ng – kinh doanh- chuy n giao (BOT). Trong các hình th c trên thì doanh nghi p liên doanh và doanh nghi p 100% v n là hình th c pháp nhân m i và lu t Vi t Nam g i chung là xí nghi p có v n u tư nư c ngoài. N u căn c vào tính ch t u tư có th chia FDI thành hai lo i u tư t p trung trong khu ch xu t và u tư phân tán. M i lo i u tư trên u có nh hư ng n chuy n d ch cơ c u kinh t , cơ c u công nghi p t ng qu c gia. N u căn c vào quá trình tái s n xu t có th chia u tư tr c ti p nư c ngoài thành u tư vào nghiên c u và tri n khai, u tư vào cung ng nguyên li u, u tư vào s n xu t, u tư vào tiêu th s n ph m.. N u căn c vào lĩnh v c u tư có th chia FDI thành các lo i như u tư công nghi p, nông nghi p , d ch v .. Theo lu t u tư nư c ngoài c a Vi t Nam, các hình th c u tư nư c ngoài vào Vi t Nam bao g m 3 hình th c như sau: • H p ng h p tác kinh doanh • Doanh nghi p liên doanh • Doanh nghi p 100% v n nư c ngoài . Hàng i hàng – Phương th c u tư thu hút nư c ngoài quan tr ng i v i các nư c ang phát tri n. Hàng i hàng là phương th c u tư mà giá tr c a trang thi t b cung c p ư c hoàn tr b ng chính s n ph m mà các trang thi t b ó làm ra. Phương th c này liên quan t i hai h p ng quan h m t thi t v i nhau và cân b ng 11
nhau v m t giá tr .Trong m t h p ng, nhà cung c p ng ý xây d ng nhà máy ho c cung c p các công ngh c a nhà máy cho phía i tác. Trong h p ng khác, nhà cung c p ng ý mua l i s n ph m mà công ngh ós n xu t ra v i kh i lư ng tương ng v i gía tr thi t b mà nhà máy ã u tư. Hàng i hàng có vai trò quan tr ng i v i phát tri n kinh t c a các nư c ang phát tri n c bi t là các nư c ang chuy n i. Th c t ã ch ra r ng hàng i hàng có ý nghĩa quan tr ng trong phát tri n các ngành công nghi p ch bi n nông s n góp ph n n nh và phát tri n kinh t , t o vi c làm cho ngư i lao ng các nư c ang phát tri n. Hàng i hàng là phương th c u tư m i c a các i tác nư c ngoài vào Vi t Nam. 2.1.2 u tư tr c ti p nư c ngoài các nư c ang phát tri n Trong ba th p k v a qua, n n kinh t th gi i ã ch ng ki n m t s tăng trư ng áng k v lu ng v n FDI. T ng FDI trung bình hàng năm theo giá tr th trư ng hi n nay tăng lên 10 l n, t 104 t USD trong nh ng năm c a th p k 60 lên n 1173 t USD vào cu i nh ng năm c a th p k 80. FDI ã ti p t c tăng và t 1940 t USD năm 1992. Các nư c phát tri n chi m t 68% trong nh ng năm 60 lên n 80% vào cu i nh ng năm 90 trong t ng s c a ph n tăng lên c a FDI. Xét v khuynh hư ng chung, m t trong nh ng nét n i b t nh t c a FDI là vi c tăng nhanh lên nhanh chóng và v ng b n c a nh ng lu ng FDI t i các nư c ang phát tri n. Sau m t giai o n tương i ình tr di n ra sau các cu c kh ng ho ng n và m t cu c suy thoái cho t i gi a nh ng năm 80 (t năm 1981 - 1985 FDI n các nư c ang phát tri n th c t gi m 4%/ năm), u tư vào các nư c ang phát tri n ã khôi ph c m nh m . Trong nh ng năm cu i th p k 80, FDI tăng 17% m t năm và ti p t c trong nh ng năm 90.Theo báo cáo c a Liên H p Qu c và u tư th gi i năm 1994, t ng u tư FDI vào các nư c ang phát tri n t s k l c là 70 t USD năm 1993, tăng 125% trong ba năm u c a th p k này. Ngư c l i FDI vào các nư c phát 12
tri n l i gi m m nh trong nh ng năm 90. Trong năm 1991 , FDI vào các nư c OECD gi m 31% và ti p t c gi m thêm 16% năm 1992. K t qu là năm 1992 các nư c ang phát tri n chi m 32% t ng FDI, trong khi t tr ng trung bình là 24% trong nh ng năm 70. T tr ng này ti p t c tăng, t 40% vào năm 1993. N u xu hư ng này ti p t c, kh i lư ng FDI hàng năm vào các nư c ang phát tri n có th vư t các nư c phát tri n trong th i gian không xa. i u này cho th y có m t s thay i cơ c u r t l n không ch v hình th c c a u tư mà còn c a s n xu t và thương m i sinh ra t k t qu u tư này. Xét v m t cơ c u, dòng FDI có xu hư ng tăng vào khu v c s n xu t và d ch v . Trong ó khu v c d ch v chi m ưu th so v i khu v c s n xu t. Ví d 51% u tư nư c ngoài vào M năm 92 là vào khu v c d ch v , so sánh v i năm 1981 là 4%. Con s này Anh là 40% năm 1992 và 35% năm 1981. Nư c Nh t là 56% và 53%. Trong khi ph n l n các ho t ng d ch v t p trung các nư c phát tri n, cũng có nh ng d u hi u ch ra r ng chính sách t do hoá cũng ã d n n vi c tăng áng k m c âù tư FDI vào ngành d ch v các nư c ang phát tri n. Dòng FDI bình quân hàng năm 1970 – 1992. 70 – 80 81- 85 86 - 90 1991 1992 T t c các nư c (t USD) 21 50 155 149 126 Các nư c phát tri n ( t USD ) 16 36 129 110 86 Các nư c ang phát tri n(t 5 14 26 39 40 USD) 13.0 15.3 12.0 7.9 5.1 Châu Phi (%) 60.9 46.2 36.0 39.5 41.0 Châu Á (%) 26.1 38.5 52.0 52.6 53.9 Châu M -Latinh (%) 13
Ngu n : Transnational Corporations in World Development : Third survey , United Nations . S phân b v a lý cho th y 10 nư c ng u v nh n FDI chi m 76% t ng s FDI vào th gi i th ba vào năm 1992, tăng lên so v i 70% trong mư i năm trư c nhưng v n th p hơn 81% t ư c c a năm 1981. i u này có th gi i thích b i s tăng lên nhanh chóng c a FDI vào Trung Qu c.N u năm 1981 kh i lư ng FDI vào Trung Qu c là không áng k thì n năm 1992 ã chi m t i m t ph n tư tông FDI vào các nư c ang phát tri n. Chính sách thu hút và qu n lý FDI c a các nư c ang phát tri n ã thay i m nh m trong th p k trư c.Hi n nay các chính ph u khuy n khích FDI theo m t cách th c m i chưa t ng có trong l ch s . Vi c chuy n các chính sách kinh t hư ng v th trư ng và các chính sách t do kinh t ã thu hút và h p d n hơn các nhà u tư. Nh ng c g ng c a chính ph các nư c nh m thu hút các nhà u tư nư c ngoài c bi t là các d án vào cơ s h t ng và công trình phúc l i theo hình th c BOO hay BOT ang tăng nhanh. Vi c th c hi n tư nhân hoá và c ph n hoá doanh nghi p nhà nư c cũng là môt phương th c quan tr ng thu hút các nhà u tư nư c ngoài. Trong xu hư ng này các nư c Châu M Latinh d n u các nư c ang phát tri n.T năm 1988 n 1992 kh i lư ng FDI tr giá kho ng 8,1 t USD ã ư c ưa vào các nư c châu M Latinh b i hình th c mua c ph n c a các doanh nghi p nhà nư c. Kh i lư ng này chi m 16% t ng FDI u tư vào qu c gia này. Các nư c ông Âu cũng ã thu hút kh i lư ng u tư l n vào lĩnh v c này kho ng 5,2 t USD trong kho ng th i gian t năm 1988 n 1992 tương ng v i 43% trong t ng kh i lư ng u tư vào khu v c. u tư tr c ti p nư c ngoài c a toàn th gi i t 450 t USD vào năm 1995. Trong ó hai ph n ba t p trung vào các nư c châu á. T m vóc ngày càng l n và tính năng ng c a các nư c châu á ã làm cho châu á tr thành th trư ng u tư quan tr ng i v i các công ty a qu c gia. 14
Tình hình dòng v n FDI trên th gi i và trong khu v c hi n nay Có th nói trong 10 năm tr l i ây, m c dù có m t s bi n ng song nhìn chung lư ng FDI trên toàn th gi i có xu hư ng tăng. Năm 1997, con s này vào kho ng 400 t USD v i kho ng 70% vào các nư c công nghi p phát tri n.Theo cơ quan thương m i và phát tri n c a Liên H p Qu c (UNCTAD), năm 1998, t ng lư ng FDI t 430 t USD, tăng g n 10% so v i năm 1997 nhưng lu ng v n vào các nư c ang phát tri n l i gi m xu ng còn 111 t USD so v i 117 t c a năm 1997. Trong khu v c châu á, m c c nh tranh thu hút tr nên r t gay g t. Trong s các nư c ang phát tri n, Trung Qu c là nư c thành công nh t v i lư ng u tư thu hút trung bình chi m t i m t n a t ng s v n FDI vào các nư c ang phát tri n. Nguyên nhân ch y u là s h p d n c a m t th trư ng r ng l n và c i cách kinh t t ư c nhi u thành t u n i b t trong nh ng năm qua. Do tác ng c a cu c kh ng ho ng ti n t châu á, năm 1998 là năm u tiên k t năm 1985 t ng v n vào khu v c này tuy ã gi m nhưng không nhi u. Trong ó, kh năng ng phó d n nm c nh hư ng c a t ng nư c là khác nhau. Indonesia và Philippines ng u danh sách nhóm nư c suy gi m ngu n v n FDI, trong khi ó Hàn Qu c và Thái Lan , m c dù ch u nhi u tác ng c a cu c kh ng ho ng nh t, song v n duy trì ư c lư ng v n l n. Trên th c t hai qu c gia này ã ti n hành nh ng c i cách sâu r ng, ã ư c ánh giá là thành công c trên bình di n n n kinh t vĩ mô nói chung và môi trư ng u tư nói riêng.Năm 1998, v n FDI ăng ký c a Thái Lan là 5,9 t USD so v i 3,6 t năm 1997 và c a Hàn Qu c l n lư t là 4,7 t USD và 3,6 t USD . Cu c kh ng ho ng này cũng làm gi m rõ r t ngu n cung c p FDI t hai qu c gia cung c p FDI l n c a châu á là Nh t B n ,Hàn Qu c và m t s nư c Nics khác. 15
2.2 Kinh nghi m c a m t s nư c trong thu hút và s d ng u tư tr c ti p nư c ngoài vào phát tri n tăng trư ng kinh t 2.2.1 u tư tr c ti p nư c ngoài Trung Qu c u tư tr c ti p nư c ngoài Trung Qu c chi m m t ph n tư t ng u tư vào các nư c ang phát tri n, góp ph n quan tr ng vào phát tri n kinh t các nư c này. Quy mô trung bình c a các d án năm 1991 là 920000USD, năm 1190000USD và năm 1993 là 1310000 USD. T năm 1992 b t u có s gia tăng áng k trong các d án v a ho c l n v i k thu t tiên ti n trong ngành i n, máy móc, hoá ch t, i n t , v t li u xây d ng. Các c khu kinh t và khu công nghi p ư c xây d ng ngày càng nhi u. Cho n nay Trung Qu c v n là nơi h p d n các nhà u tư và Trung Qu c v n duy trì m c tăng trư ng cao. T năm 1995, Trung Qu c ã khuy n khích các doanh nghi p trong nư c và các nhà u tư c a các nư c châu Âu th c hi n phương th c hàng i hàng nh m phát tri n ngành ch bi n nông s n xu t kh u, góp ph n tích c c t o vi c làm cho ngư i lao ng nh t là lao ng nông thôn . i u gì ã d n n k t qu ho t ng t t như v y c a Trung Qu c .Bên c nh m t s nhân t thu n l i, Trung Qu c ã có các bi n pháp thu hút và s d ng FDI cho s phát tri n m t cách tích c c và k ho ch. Th nh t , Trung Qu c ã t o ra m t môi trư ng khá thu n l i và n nh cho các nhà u tư, t o ra m c tin c y cao nơi h . Nh ó Trung Qu c ã thu hút lu ng u tư l n, hình th c và i tác phong phú. Môi trư ng u tư luôn ư c c i thi n . T năm 1992 các chính quy n a phương b t u ch ng hơn trong vi c thông qua các d án FDI và ã cung c p thêm các d ch v xã h i cho các doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài. Nh n ra tâm quan tr ng c a vi c b o h s h u trí tu , Trung Qu c ã ưa các lu t v b n quy n , nhãn mác, sáng ch và các quy nh v các ph n m m máy tínhvà gia nh p t ch c s h u trí tu th gi i, Công ư c Paris và Công ư c b n quy n th 16
gi i b o v b n quy n công nghi p. Các i u ki n cơ s h t ng các khu v c t p trung nhi u FDI ã ư c nâng c p, c bi t là các khu v c kinh t và các vùng phát tri n kinh t và công nghi p. Th hai , FDI Trung Qu c ư c thu hút m t cách có k ho ch. giai o n u FDI ư c khuy n khích t p trung vào s n xu t công nghi p là ngành có h s t o vi c làm cao tuy nhiên h cũng ưa ra nh ng h n ch m i d n d n ư c tháo b . Ch ng h n t năm 1992 sau 13 năm k t khi m c a, Trung Qu c m i m r ng lĩnh v c u tư trong ngành dich v như tài chính , b o hi m, b t ng s n, du l ch, thương m i.. c bi t d ch v k toán, tư v n và thông tin. 2.2.2 u tư tr c ti p nư c ngoài Thái Lan u tư tr c ti p nư c ngoài Thái Lan ã góp ph n quan tr ng vào phát tri n kinh t nư c này. Cu i th p k 80, Thái Lan ã thu hút kho ng 30 t USD v n u tư nư c ngoài. Vào u nh ng năm 90, n n kinh t Thái Lan luôn gi m c tăng trư ng 8%/ năm. Tuy nhiên v a qua nư c này ã lâm vào cu c kh ng ho ng tài chính tr m tr ng mà các nguyên nhân chính là u tư quá nhi u vào b t ng s n, qu n lý v n nư c ngoài quá l ng l o và thu hút vào n n kinh t quá m c so v i kh năng h p d n và s d ng th c s . Trong ba năm l i ây, ngu n v n vào Thái Lan là 55 t USD song h uh tl i ư c u tư vào b t ng s n và m t s lĩnh v c không phát huy ư c hi u qu . u tư nh ng kho n kh ng l vào b t ng s n nhưng ch y u ph c v tiêu dùng ít t o ra vi c làm có ch t lư ng cho n n kinh t , v i kh năng sinh l i th p , ch t o cho m i ngư i c m giác giàu có nhưng ó ch là s ph n vinh gi t o. i u này có nghĩa là FDI không nh m vào phát tri n mà ch ki m chênh l ch. Vi c vay ti n nư c ngoài v i lãi su t th p quá d dàng làm cho các nhà u tư Thái Lan thi u ch n l c lĩnh v c kinh doanh. M t s lĩnh v c có lãi su t r t th p cũng ư c u tư. 17
2.3 Bài h c rút ra t nghiên c u kinh nghi m c a Trung Qu c và Thái Lan T vài th p niên tr l i ây, u tư tr c ti p nư c ngoài ã góp ph n không nh trong quá trình tăng trư ng c a nhi u nư c trong ó có c s th n kỳ châu á. S bùng n u tư và thương m i t t c các vùng trên th gi i trong m y năm g n ây là các nhân t chính góp ph n thúc y quá trình toàn c u hóa kinh t ngày m t lan r ng . Khu v c châu á - Thái Bình Dương ã tr thành m t i m sáng trên b n phân b u tư c a th gi i v i nhi u l i th v lao ng , ngu n l c mà các nhà u tư coi là r t có tri n v ng và t nhi u ni m tin. V lâu dài, chúng ta c n ph i g n vi c c i cách môi trư ng u tư v i c i cách toàn b n n kinh t . Vi c làm này có tác d ng m nh m hơn so v i vi c ưu ãi và khuy n khích riêng l cho các nhà u tư ( ch y u ch gi chân các nhà u tư trư c chuy n d ch l i th c nh tranh gi a các nư c). C i cách môi trư ng u tư s ch là m t ph n trong vi c c i cách cơ c u kinh t và có thu hút ư c nhi u FDI hay không ph thu c vào k t qu c a nh ng n l c c i cách y.C n ph i th y r ng n u ch c i thi n theo hư ng t t hơn so v i trư c là chưa . Các nhà u tư s ch u tư khi cho r ng các i u ki n c a môi trư ng ã t t i v i h và có th em l i l i nhu n. S n nh chính tr – xã h i cùng v i chính sách nh t quán và lâu dài c a Vi t Nam trong vi c h i nh p v i khu v c và th gi i và nh ng l i th v n có v tài nguyên , con ngư i s v n là nh ng th m nh c a môi trư ng u tư c a Vi t Nam. Như v y chúng ta c n bi t t n d ng và phát huy nh ng l i th Vi t Nam v n s là m t th trư ng h p d n và có nhi u cơ h i u tư. 18
CHƯƠNG 3 U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI VÀ NH NG GI I PHÁP NH M THU HÚT U TƯ TR C TI P NƯ C NGOÀI VÀO VI T NAM. 3.1 u tư tr c ti p nư c ngoài v i tăng trư ng, phát tri n kinh t Vi t Nam 3.1.1 FDI – Ngu n v n u tư phát tri n quan tr ng Thu hút và s d ng có hi u q a v n u tư tr c ti p nư c ngoài là ch trương quan tr ng c a Nhà nư c Vi t Nam nh m th c hi n thành công ư ng l i i m i , phát tri n kinh t xã h i. T năm 1987 n nay, sau hơn 10 năm kiên trì th c hi n ư ng l i i m i, Vi t Nam ã t ư c nh ng thành t u áng k trên t t c các m t kinh t – xã h i . Lu t u tư nư c ngoài ban hành năm 1987 ã m ra m t chương m i trong ho t ng kinh t i ngo i c a Vi t Nam. Hơn mư i năm qua khu v c kinh t có v n u tư nư c ngoài ã phát tri n nhanh, t ng bư c kh ng nh v trí c a mình như là m t b ph n năng ng c a n n kinh t , có t c tăng trư ng cao và óng góp ngày càng l n vào phát tri n kinh t t nư c và thành công chung c a công cu c i m i. T khi “ Lu t u tư nư c ngoài t i Vi t Nam ” có hi u l c cho nh t tháng 12/1999, nhà nư c ta ã c p gi y phép cho 2766 d án u tư tr c ti p nư c ngoài v i t ng s v n ăng ký là 37055,66 tri u USD.Tính bình quân m i năm chúng ta c p phép cho 230 d án v i m c 3087,97 tri u USD v n ăng ký. Nh p thu hút u tư tr c ti p nư c ngoài c a ta có xu hư ng tăng nhanh t năm 1988 n năm 1995 c v s d án cũng như v n ăng ký.Riêng năm 1996 s dĩ có lư ng v n ăng ký tăng v t là do có hai d án u tư vào lĩnh v c phát tri n ô th Hà N i và thành ph H Chí Minh ư c phê duy t v i quy mô d án l n ( hơn 3 t USD/ 2 d án). iv in n kinh t có quy mô như c a nư c ta thì âu là m t lư ng v n u tư không nh , nó th c s là ngu n v n góp ph n t o ra s chuy n bi n không ch v 19
quy mô u tư mà i u quan tr ng hơn là ngu n v n này có vai trò như “ ch t xúc tác i u ki n ” vi c u tư c a ta t hi u qu nh t nh . N u so v i t ng s v n u tư xây d ng cơ b n xã h i th i kỳ năm 1991-1999 thì v n u tư xây d ng cơ b n c a các d án u tư tr c ti p nư c ngoài chi m 26,51% và lư ng v n u tư này có xu hư ng tăng lên qua các năm. V n u tư nư c ngoài là ngu n v n b sung quan tr ng giúp Vi t Nam phát tri n m t n n kinh t cân i b n v ng theo yêu c u c a công cu c công nghi p hoá , hi n i hoá. u tư c a m t s nư c vào Vi t Nam Stt Tên các qu c gia và lãnh S d T l S v n u T l th án % tư % 1 Singapore 194 9.8 6368.61 19.2 2 ài Loan 369 18.7 4354.64 13.1 3 Nh t B n 263 13.4 3453.58 10.4 4 Hàn Qu c 213 10.8 3212.92 9.7 5 Qu n o Virgin ( Anh ) 69 3.5 2705.89 8.1 6 H ng Kông 187 9.5 2482.07 7.5 7 Pháp 89 4.5 1364.61 4.1 8 Malaysia 61 3.1 1344.08 4.0 9 Thái Lan 79 4.0 1087.81 3.3 10 Hoa Kỳ 67 3.4 1062.66 3.2 Ngu n : Báo cáo t ng h p v u tư nư c ngoài , V Qu n lý D án, B KH& T. M t trong vai trò quan tr ng c a ho t ng u tư nư c ngoài tr c ti p c bi t i v i các nư c ang phát tri n là chuy n giao công ngh và thi t b cho nư c nh n u tư. Các nhà u tư nư c ngoài thư ng góp v n b ng bí 20