Luận văn Những giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế

Chia sẻ: Buiduong_1 Buiduong_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhìn lại15 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, chúng ta không thể không tự hào về những thành tựu đã đạt được trong việc phát triển kinh tế- xã hội, đưa đất nước từ một nước nghèo, nhập siêu nay sản xuất không những đáp ứng được nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Những giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế

Luận văn Những giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế 1
Lời nói đầu Nhìn lại15 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, chúng ta không thể không tự hào về những thành tựu đã đạt được trong việc phát triển kinh tế- xã hội, đưa đất nước từ một nước nghèo, nhập siêu nay sản xuất không những đáp ứng được nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài. Trong bối cảnh xu hướng toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay, khi mà Việt Nam đã là thành viên của các tổ chức quốc tế như ASEAN, APEC, AFTA, môi trường kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam sẽ được mở rộng với những nhân tố mới, cơ hội sẽ nhiều hơn và các thách thức cũng lớn hơn, cạnh tranh sẽ gay gắt hơn. Tình hình này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải có một cái nhìn xa hơn, năng động hơn về sự phát triển của mình. Mặc dù Việt Nam thu được nhiều thành tựu trong đổi mới nhưng doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn rất nhiêù hạn chế cần khắc phục như :qui mô của doanh nghiệp còn nhỏ, vốn ít, trình độ khoa học kỹ thuật kém phát triển, trình độ quản lý yếu kém khó ăn nhập với thị trường mở rộng.Do đó không ít doanh nghiệp vừa bước chân vào kinh doanh không đủ tiềm lực cạnh tranh nên đã bị phá sản nhanh chóng, nhiều công ty liên doanh chyển thành công ty 100% vốn nước ngoài. Đứng trước môi trường cạnh tranh gay gắt như vậy, các daonh nghiệp cần phải làm gì để tồn tại và chiến thắng ? Phòng thủ hay tấn công ? Các doanh nghiệp thành công không thể làm việc theo cảm hứng và thờ ơ trước nhu cầu của khách hàng cũng như đối thủ cạnh tranh, các doanh nghiệp không bao gì thoả mãn với phần thị trường chiếm lĩnh được mà luôn tìm cách vươn lên, mở rộng thị trường. Với mục đích như vậy, việc đưa ra một chiến lược nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh là rất quan trọng đối với mọi doanh nghiệp. Bắt đầu từ ý tưởng này, với mong muốn tìm hiểu sâu hơn về chiến lược cạnh tranh, đề án của em mang tên : " Những giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệpViệt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế” Đề tài có kết cấu như sau : 2
I-Thực trạng của các doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế II - Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp trong tiến trình kinh tế hội nhập III - Cạnh tranh và nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp IV- Điều kiện thực hiện và một số kiến nghị 3
I-Thực trạng của doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế 1- Những vấn đề lý luận về hội nhập kinh tế Toàn cầu hoá kinh tế là hiện tượng mới nổi lên trong những năm cuối TK20, và nó trở thành xu thế chung của toàn thế giới.Đến nay , nước ta đã là thành viên của tổ chức thương mạI của khu vực Châu á , hiệp định song phương về kinh tế với Hoa Kỳ đã được ký kết và đang xúc tiến gia nhập Tổ chức thương mạI Thế giới (WTO). Tham gia hội nhập kinh tế khu vực đồng nghĩa với sự mở của thị trường trong nước, xoá bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan, xoá bỏ sự bảo hộ của Chính phủ đối với hàng hoá của doanh nghiệp trong nước. Nó cũng đồng nghĩa, các doanh nghiệp Việt Nam tham gia cuộc chơI bằng chính sức mạnh của doanh nghiệp mình, bằng chất lượng sản phẩm, bằng uy tín, danh tiếng của doanh nghiệp . Hay các doanh nghiệp Việt Nam phảI cọ sát, phảI cạnh tranh một cách quyết liệt ở cả thị trường trong nước và trong khu vực.Cạnh tranh thúc đẩy sản xuất phát triển, doanh nhgiệp nào không có chiến lược phù hợp thì sẽ “ chết ngay trên sân nhà ”. Vào năm 2003,Afta sẽ có hiệu lực một phần và thuế hàng hoá xuất nhập khẩu sẽ được giảm 25%-30%. Còn đến năm 2006 thì thị trường khu vực sẽ là thị trường mậu dịch chung không còn rào cản thuế quan và hạng nghạch đối hàng hoá xuất nhập khẩu. Đến lúc đó, thị trường tiềm năng cho xuất khẩu Việt Nam được mở rộng và hầu như không còn giới hạn. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể thử sức mình với các đối thủ có tiềm lực mạnh, có kinh nghiệm ở thị trường nước ngoàI từ rất lâu. Đây chính là những khó khăn lớn nhất đối với doanh nghiệp nuớc ta khi tham gia vàp thị trường mâụ dịch chung. 2- Những thành tựu của doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế Trong quãng đường dàI từ con số không, chúng ta dã không ngừng đổi mới công nghệ, thiết bị máy móc hiện đạI áp dụng vào sản xuất đI vào khuôn phép hoạt động có khoa học. Hầu hết các doanh nghiệp đã xoá bỏ được lối làm ăn theo chế độ bao cấp, phát huy tính năng động sáng tạo của người lao động, bỏ dần tình trạng hoạt động trì trệ, các doanh nghiệp đã linh động trước những biến đổi của tình hình đổi mới, phát 4
huy tối đa tiềm lực sẵn có, đổi mới mẫu mã, chất lượng sản phẩm ngày càng tăng và nó làm cho hàng nội địa có chỗ đứng trên thị trường khu vực và thế giới. Sự xuất hiện nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh trẻ, nhất là các doanh nghiệp ngoàI quốc doanh tuy có qui mô và lượng vốn nhỏ nhưng trong quá trình sản xuất đã áp dụng dây chuyền sản xuất hiện đạI, phương pháp quản lý chặt chẽ, nâng cao được năng suất lao động, giảm được chi phí trong sản xuất đến mức tối thiểu nên chất lượng và giá cả có khả năng cạnh tranh được với hàng hoá ngoạI nhập. Chính qui mô này làm cho thị trường sống động hơn, sôI nổi hơn, hàng hoá phong phú đa dạng hơn. Đáp ứng tốt hơn nhu cầu người tiêu dùng, kể cả nhu cầu nhỏ nhất.DN V&N chiếm 24%-25% GDP cả nước và chiếm 315 giá trị sản xuất công nghiệp Việt Nam, chiếm 78% tổng mức hàng hoá bán lẻ, 64%tổng khối lượng vận tảI hành khách và hàng hoá, chiếm 24% lực lượng sản xuất vật chất.DN V&N được coi chiếc đệm giảm sóc của thị trường. DN V&N có thể len lỏi vào phân đoạn , phân khúc của thị trường lấp chỗ trống cho thị trường mà các doanh nghiệp nhà nước còn bỏ hở. Phát triển DN V&N giảI quyết nhiều vấn đề xã hội đặt ra,như vấn đề giảI quyết việc làm, tăng nguồn thu ngân sách, huy động nguồn vốn nhàn rỗi dân cư. Phát triển DN V&N cung cấp linh kiện , phụ tùng, chi tiết cho doanh nghiệp lớn, DN nhà nước. Đồng thời sử dụng hiệu quả nguồn nguyên vật liệu địa phương. Phát triển DN V&N khai thác mọi tiềm lực của thị trường trong nước và nước ngoàI, khỏi đầu cho việc thành lập DN lớn và là nơI rèn luyện cán bộ giỏi. DN V&N còn có rất nhiều lợi thế như khởi sự dễ dàng, dễ phát huy bản chất chế độ hợp tác kinh doanh, bộ máy quản lý gọn nhẹ, linh hoạt năng động. Nhưng DN V&N cũng còn một số hạn chế cần khắc phục như tình trạng thiếu vốn,trang thiết bị máy móc còn lạc hậu nên thiếu sức cạnh tranh.trình độ quản lý ở nhiều DN còn thấp, đội ngũ lao động còn ở trình độ phổ thông. DN V&N luôn bị động với thị truờng và quan hệ thị trường, khả năng tiếp thị và mở rộng thị trường kém, đặc biệt là thị trường nước ngoài. DN V&N còn gây ra những khó khăn cho quá trình hoặch định vĩ mô vì vấn đề gia nhập đối DN loạI này là tự do. 5
Riêng đối với các doanh nghiệp quốc doanh thì do quá trình hoạt động quá lâu trong cơ chế kinh tế bao cấp lạc hậu nên có ảnh hưởng rất lớn đến việc nắm bắt và và tiếp xúc linh hoạt với thị trường cạnh tranh gay gắt. Dây là thành phần kinh tế đóng vai trò chủ đạo của toàn bộ nền kinh tế nói chung, nắm giữ những nghành, những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, nó được coi như mạch máu của cơ thể sống. Tuy gặp phảI khó khăn một mặt từ phía khách quan, mặt khác do sự chủ quan, nhưng sự vươn lên của các DN nhà nước cho thấy, các DN NN đã có bước ngoặt lớn trong việc thay đổi hoàn toàn cơ chế quản lý sản xuất cũ , thay vào đó các DN này đã chủ động sản xuất kinh doanh, tự tìm đầu vào và dầu ra cho doanh nghiệp mình, tự quyết toán khắc phục được phần lớn tình trạng phụ thuộc vào Nhà nuớc, nâng cao hiệu quả kinh doanh, giảm thua lỗ kéo dàI nhiều năm như trước đổi mới. Theo kết quả năm 2000 cả nước ta có 94 TCT nhà nước trong đó có 17 TCT được thành lập theo quyết định số 91 TTg của Chính phủ. Trong các TCT NNcó 1392 DN hạch toán độc lập bằng 24%tổng số DN NN hiện có. Các TCT NN này đều nằm ở những nghành kinh tế quốc dân quan trọng đó là Bộ Công Nghiệp có 19 TCTNN ( 7 TCT 91 và 12 TCT 90 ) Bộ NN và PTNT có 18 TCTNN ( 4 TCT 91 và 14 TCT 90 ).Bộ GTVT 15 TCT (trong đó có 2 TCT 91 và 13 TCT 90 ), Bộ XD có 13 TCTNN ( 1 TCT 91 và 12 TCT 90 ). Nếu so toanf bộ các DNNN thì TCT 90 và TCT 91 chỉ chiếm 24% về số lượng DN nhưng lạI chiếm tỉ lệ 66% về vốn, 60% về lực lượng lao động và 69% về nộp ngân sách nhà nước. Các TCT này đã thể hiện được vị trí chủ chốt trong nền kinh tế. Đặc biệt có thể ghi nhận vị trí quan trọng của 17 TCT 91 qua các con số so sánh như sau : Các TCT 91 chỉ chiếm 9,0% về số lượng DN so với tổng số DNNN nhưng lạI chiếm tới 54,9% về vốn, 64,2% lợi nhuận trước thuế và 54,9% về nộp ngân sách nhà nước. Từ sau khi thành lập đến nay nhiều TCT nhanh chóng đI vào ổn định, khắc phục khó khăn, vươn lên đạt kết quả đáng kểvề sản xuất kinh doanhn , nhiều công ty thể hiện được vai trò chủ lực của nghành mình trong nền kinh tế. Hầu hết các TCT đều đạt dược mức tăng trưởng được giao về giá trị tổng sản lượng, tổng doanh thu, thu nộp ngân sách, thu bình quân của cán bộ công nhân viên, kim ngạch xuất khẩu và các chỉ tiêu khác đều tăng qua các năm. Một số TCT ngày 6
càng lớn mạnh, có tiềm lực phát triển, hoạt động có hiệu quả ổn định như TCT Bưu chính viễn thông, TCT Dầu khí, TCT Than, TCT ĐIện lực, TCT Hàng không . . . Nhiều TCT đã huy động được cá nguồn nội lực của toàn bộ TCT kết hợp với việc huy động các nguồn vốn khác để đIều hoà việc thực hiện các chương trình đầu t ư theo chiều sâu, đổi mới công nghệ mở rộng sản xuất tăng khả năng cạnh tranh, khẳng định vị thế trong nước và mở rộng thị trường ra nước ngoàI, làm nòng cốt trong việc bảo đảm cân đối của nền kinh tế về những hàng hoá, vật tư chiến lược, các hàng hoá tiêu dùng thiết yếu, góp phần quan trọng ổn định giá cả và ổn định KT- XH. Mặc dù vậy, các TCTNN chiếm tỷ trọng lớn về vốn ( 71,9% ) nhưng mới tạo ra được 49,8% về doanh thu. Trong đó TCT 91 chiếm 54,9% về số vốn nhưng chỉ đạt 26,4% về doanh thu, TCT 90 chiếm 17% về số vốn nhưng chỉ đạt được 32,2% về doanh thu. Như vậy, bên cạnh những TCT hoạt động tốt tạo ra nhiều sản phẩm cho xã hội vẫn còn những TCT chiếm số vốn lớn nhưng lạI hoạt động kém hiệu quả. Những hạn chế của doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình 3- hội nhập kinh tế : Nhìn chung hầu hết các DN đều có mức tăng trưởng kinh tế nhưng hiệu quả sản xuátt kinh doanh còn thấp. Mặc dù lĩnh vực đầu tàu của nền kinh tế nhưng giá trị tăng thêm của công nghiệp trong năm 1999 chỉ đạt 7-8%, khối DNNn tăng trưởng thấp, một số nghành có xu hướng giảm dần, số DN làm ăn có lãI còn rất khiêm tốnchỉ có 1`0% trong tổng số 60% là hoạt động không có lãI và có tới 20% hoạt động thua lỗ nhiều DN rơI vào tình trạng phá sản, qui trình đổi mới về cơ chế quản lí ở các DNNn còn diễn ra rất chậm trừ một số DNNN có vốn đầu tư nước ngoàI và số ít DN có máy móc, công nghệ hiện đạI nên chất lượng sản phẩm tương đối cao. Phần lớn các DN có công nghệ quá cũ và lạc hậu do nhập công nghệ nước ngoàI đã bị loạI bỏ, tỷ lệ đổi mới công nhgệ là và thiết bị là chưa đáng kể, chưa tương xứng với yêu cầu của thời buổi cạnh tranh, như vậy càng làm tăng khó khăn cho DN nước ta trong thời kỳ cạnh tranh khốc liệt và xu hướng toanf cầu hoá khu vực và thế giới đang diễn ra mạnh mẽ. Sản phẩm xuất khẩu chưa nhiều, ngoàI một số mặt hàng chủ yếu như dầy dép, dẹt may, linh kiện đIện tử, dầu thô thì không còn sản phẩm nào khác. Hàu hết các sản phẩm nước ta chưa làm người tiêu dùng hàI lòng, tin cậy, độ thoả mãn của hàng hoá 7
đối với họ còn quá thấp, thiếu sức lôI cuốn khách hàng do chưa được cảI tiến, sáng tạo nhiều để nâng cao ưu thế, tạo động lực thúc đẩy sức mạnh cạnh tranh là việc chúng ta chưa thực sự quan tâm đúng mức, chưa khuyến khích được hoạt động sáng tạo. Mặt khác, sản phẩm của ta chưa chịu nhièu sức ép hoặc nhu cầu sản phẩm sáng tạo chưa cao, chưa liên tục, công tác thông tin MKT chưa được làm tốt. Hơn nữa , thì pháp luật Nhà nước lạI thực hiện chưa nghiêm túc luật bản quyền dẫn đến mất giá của các bản sáng chế sau khi được tung ra thị trường lần đầu tiên. Đối với thị trường trong nước thì các DN của ta đã chưa tận dụng được cơ hội mở rộng thị trường. Các sản phẩm sản xuất ra hầu như phục vụ cho cầu của các thành phố lớn là chính , còn có rất ít sản phẩm giành cho người tiêu dùng là những người dân sống ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Họ cũng có nhu cầu và mong muốn như mọi người bình thường nhưng khả năng đáp ứng nhu cầu là còn ít do nguồn thu nhập của họ thấp. Nhưng ở đây tạI sao các DN không dự định trong tương lai là sản xuất loạI sản phẩm nào vừa phù hợp với nhu cầu thị hiếu của họ và hợp với nhu cầu mà họ hiện có tạI sao không có sự trao đổi thông qua hiện vật là những NVL mà người dân sẵn có. Chưa có được chuyên môn nghiên cứu về thị trường rộng lớn này, để biết được sản phẩm, hàng hoá, mẫu mã ra sao thì phù hợp với người tiêu dùng. Đây cũng là hạn chế của hầu hết các DN do chưa có dủ sức mạnh để cạnh tranh với DNKD có tiếng trên thương trường, tiềm lực về mọi mặt đều lớn, thì muốn thành công ta không thể cạnh tranh trực diện màhãy đI vào những chỗ hở mà họ chưa đụng đến trong đIều kiện cá DN của ta chưa cho phép: công nghệ máy móc hiện đạI còn rất ít chất lượng sản phẩm còn kém. Đặc biệt khi các biện pháp quản lý nghiêm cấm hàng nhập lậu từ nước ngoàI tràn vào đã gây nên tình trạng khủng hoảng đối với nhiều ngành sản xuất do không tiêu thụ được sản phẩm. *Nguyên nhân của các hạn chế Các hạn chế trên một phần là do các yếu tố khách quan, đó là tác động của cộc khủng hoảng tàI chính tiền tệ khu vực ĐNá và Châu á đã làm giảm hẳn nguồn vốn đầu tư và dự án đàu tư của nước ngoàI, hàng xuất khẩu bị chững lạI , nhưng nguyên nhân chính lạI là từ phía chủ quan của DN và từ Luật Đầu tư và hệ thống Pháp luật còn kém háp dẫn sự chú ý của cá nhà đầu tư. Mặc dù đã có nhiều sửa đổi để phù hợp 8
với Luật Đâu tư của khu vực và Thế giới, đIều kiện ưu đãI ở một số lĩnh vực chưa được thoả đáng, chưa tạo được niềm tin vững chắc của các nhà đầu tư , cơ chế quản lý vĩ mô của NN còn nhiều bấp bênh các yếu tố thị trường chưa được hình thành đồn bộ , môI trường hợp tác cạnh tranh chưa được tạo lập đầy đủ còn tồn tạI nhiều hình thức hành chính bao cấp mang tính “ xin cho “ với thủ tục phiền hà, thiếu tính công khai, các DN Quốc Doanh chưa thực sự muốn bỏ lớp bảo vệ ngoàI, chưa thực sự tiếp nhận cơ chế thị trường một cách tích cực, thiếu năng động sáng tạo ở mọi lĩnh vực, sự trì trệ trong cơ chế thị trường sẽ không có sự tồn tại. Cá DN ngoàI quốc doanh thì có vốn và qui mô nhỏ, sợ bị thất bạI nên chưa dám đầu tư sản xuất kinh doanh với những cơ hội đem lạI lợi nhuận lón nhưng độ rủi ro cao, thực sự chưa dáng coi là nhà kinh doanh của thời kỳ hiện đại. II- Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp trong nền kinh tế hội nhập 1- Xu hướng phát triển kinh tế trong khu vực và trên thế giới Loài người đang bước vào thế kỷ 21 với niềm hy vọng thiết tha về một cuộc sống hoà bình, hợp tác, tận dụng những tiến bộ kỳ diệu của khoa học kỹ thuật và công nghệ để xây dựng cuộc sống phồn vinh, hạnh phúc. Xu thế của thời đại ngày nay là xu thế toàn cầu hoá kinh tế, hội nhập, tăng cường liên kết và hợp tác giữa các nước trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, vẫn còn có những bóng đen đang bao phủ bầu không khí chính trị châu Âu về một cuộc chiến tranh huỷ diệt và những lo ngại về một cuộc khủng hoảng trên phạm vi toàn cầu. Đảng và Nhà nước ta xác định rõ con đường khắc phục khó khăn, vượt qua thách thức, tiếp tục phát triển của Việt Nam là phải đẩy mạnh công cuộc đổi mới một cách toàn diện và sâu sắc nhằm phát huy mọi nguồn nội lực còn nhiều tiềm năng, thúc đẩy tiến trình hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới. Một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với sự phát triển của đất nước chính là các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Các doanh nghiệp có đứng vững và phát triển thì 9
nền kinh tế đất nước mới có thể ổn định và phát triển, theo kịp với nền kinh tế khu vực và thế giới. 2- Những cơ hội của doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế  Toàn cầu hoá đưa đến hệ quả tất yếu là các quốc gia phải mở cửa hội nhập nền kinh tế thế giới. Việt Nam đã và đang tích cực tham gia vào xu thế này, từng bước ký kết các hiệp định thương mại song phương, khu vực và đa phương. Đến nay, nước ta đã là thành viên của tổ chức AFTA, APEC, chúng ta đã ký hiệp định thương mại song phương với với Hoa Kỳ, xúc tiến đàm phán chuẩn bị gia nhập tổ chức thương mại thế giới ( WTO ). Các quan hệ thương mại với Nhật Bản, EU, Nga, Trung Quốc... đang tiếp tục được mở rộng. Là một nước đang phát triển tham gia hội nhập kinh tế quốc tế, nước ta sẽ có thêm nhiều cơ hội mới để phát triển. Đó là :  Tạo khả năng mở rộng thị trường ra nước ngoài trên cơ sở các hiệp định thương mại đã ký kết với các nước. Nếu thực hiện đầy đủ các cam kết trong AFTA thì đến năm 2006 hàng công nghiệp chế biến có xuất xứ từ nước ta sẽ được tiêu thụ trên tất cả thị trường các nước ASEAN với dân số trên 500 triệu người và GDP trên 700 tỷ USD. Từ năm 2002, hàng rào thuế quan của các nước APEC sẽ được dỡ bỏ, đây cũng là cơ hội để nước ta xuất khẩu vào các nước thành viên APEC.  Cơ hội mở rộng thu hút các nguồn vốn từ nước ngoài. Tham gia hội nhập kinh tế quốc tế là cơ hội để thị trường nước ta được mở rộng, điều này sẽ hấp dẫn các nhà đầu tư. Họ sẽ mang vốn và công nghệ vào nước ta, sử dụng lao động và tài nguyên vốn có của chúng ta, làm ra các sản phẩm tiêu thụ trên thị trường khu vực và thế giới với các ưu đãi mà nước ta có. Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp trong nước huy động và sử dụng vốn hiệu quả hơn.  Tranh thủ đựoc kỹ thuật, công nghệ tiên tiến của các nước đi trước để đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa- hiện đại hoá. Hội nhập kinh tế quốc tế là con đường để khai thông thị trường nước ta với khu vực và thế giới, tạo môi trường đầu tư hấp dẫn và có hiệu quả. Công nghệ kỹ thuật của các nước ngoài nhằm phát triển năng lực kỹ thuật công nghệ quốc gia. Trong cạnh tranh quốc tế, có thể công nghệ này 10
là cũ đối với nước phát triển nhưng lại là mới và có hiệu quả tai một nước đang phát triển như Việt Nam.  Tạo cơ hội mở rộng giao lưu các nguồn lực của nước ta với các nước. Ta cso thể thông qua hội nhập để xuất khẩu lao động hoặc sử dụng lao động thông qua các hợp đồng gia công chế biến hàng xuất khẩu đồng thời nhập khẩu lao động kỹ thuật cao, các công nghệ mới, các phát minh sáng chế mà nước ta chưa có.  Song song với việc tạo nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp, xu thế hội nhập, toàn cầu hoá kinh tế cũng đem lại cho doanh nghiệp không ít những khó khăn, trở ngại và thách thức. 3- Những thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế Việt Nam đã và đang đứng trước nhiều thách thức to lớn dưới tác động của xu hướng khu vực hoá và toàn cầu hoá , tốc độ phát triển của kinh tế tri thức , sự chênh lệch về trình độ tăng lên , khoảng cách giàu nghèo ngày càng gia tăng và nguy cơ lạc hậu , đặc biệt là về công nghệ thông tin. Các nhà kinh doanh Việt Nam đang còn phải đương đầu với nhiều trở ngại đặc biệt là năng lực cạnh tranh rất hạn chế. Biểu hiện rõ nhất là công nghệ lạc hậu, năng lực quản lí yếu , khả năng tiếp cận thị trường và các nguồn lực bên ngoài cũng yếu lực lượng lao động , chất lượng không cao. Trong 40 nhóm hàng đã được viện nghiên cứu Quản lí kinh tế trung ương điều tra chỉ có 10 nhóm hàng có khả năng cạnh tranh ( 3 thuộc về công nghiệp, 2 thuộc về dịch vụ và 5 nhóm hàng nông sản ). 22 nhóm hàng chỉ có tính cạnh tranh khi nhà nước hỗ trợ ở mức độ cao và 8 nhóm hàng hầu như không có khả năng cạnh tranh. Đại diện Ban vật giá Chính Phủ nêu một thực trạng mà các nhà quản lí , các nhà doanh nghiệp cần phải cân nhắc để tìm ra một biện pháp tốt nhất, đó là: một số mặt hàng tiêu biểu tác động rõ đến đầu vào , đầu ra của sản phẩm như điện cho sản xuất , xi măng , nước sạch cho kinh doanh, giá thuê đất trong khu công nghiệp , cước điện thoại di động quốc tế đều cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Ngược lại đa số nhó m hàng nông sản Việt Nam lại có giá bán chỉ bằng 70 - 80% so với các nươc trong khu vực và trên thế giới . Theo đấnh giá của các bộ , ngành và doanh nghiệp, sức cạnh tranh của hàng Việt Nam vốn đã kém , một số sản phẩm tuy có lợi thế 11
nhưng đang mất dần do doanh nghiệp một phần nhưng phần lớn do các nguyên nhân khách quan. Đối với nước ta, hội nhập là cần thiết nhưng cần phải có sự chuẩn bị kĩ càng. " Tự do hoá thương mại là điều rất tốt đối với sự phát triển lâu dài của nền kinh tế, tuy nhiên nó sẽ có tác động ngược nếu chúng ta không chuẩn bị kĩ. Việt Nam cần phải có thời gian , hội nhập từ từ theo mức độ và khả năng của mình , không nên quá vội vã đi theo con đường của các nước phát triển khác sẻ dẫn đến tụt hậu nhanh chóng. Vệt Nam cần phải có những sự chuẩn bị kĩ càng, một chiến lược lâu dài. Một trong những chiến lược đó là nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp hiện nay. III- Cạnh tranh và nâng cao khả năng cạnh tranh cuả doanh nghiệp trong tiến trình hội nhập kinh tế 1- Khái niệm của cạnh tranh và nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp 1.1-Tính tất yếu nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp -Các DN ngày càng cạnh tranh gay gắt đặc biệt trong tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới thì các DNlạI càng cạnh tranh gay gắt vf quyết liệt hơn. Thậm chí, các DN phảI cạnh tranh không cân sức ngay trên sân nhà vì phảI cạnh tranh với đối thủgiàu kinh nghiệm hơn trong khu vực buộc DN phảitạo ra lợi thế cạnh tranh và phát huy lợi thế này. 12
-Nâng cao khả năng cạnh tranh tức là tăng vũ khí, tăng công cụ cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm, giá sản phẩm, mạng lưới đạI lý tiêu thụ sản phẩm, xúc tiến bán hàng Thương mạI, bằng hình thức, phương thức thanh toán năng động , linh hoạt. 1.2- Thực chất của cạnh tranh và lợi thế cạnh tranh -Cạnh tranh là đặc trưng cơ bản của thị trường, là linh hồn sống thị trường , thị trường là vũ đàI của cạnh tranh. Có cạnh tranh hàng hoá mới phong phú hơn, mới có cơ sở giảm giá bán, đầu tư công nghệ mới. -Cạnh tranh được diễn ra giữa người bán với người bán, giữa người bán vói người mua, giữa người muavới ngườimua. Trong đó, cạnh tranh người bán với người bán là cạnh tranh gay gắt nhất, quyết liệt nhất. -Các DN thôn tính lẫn nhau, giành giậtkhách hàng, mở rộng thị phần thị trường, kết cục có DN chiến thắng, có DN bị phá sản , thất bại. Từ các lý luận trên đưa kháI niệm về cạnh tranh -Cạnh tranh là sự ghanh đua giành giật khách hàng để mở rộng thị trường, thị phần của các DN. Đây là cuộc chạy đua Maratông về kinh tế không có đích cuối cùng. 1.3- Thực chất của cạnh tranh và nâng cao khả năng cạnh tranh của DN -Thực chất của cạnh tranh là tạo ra lợi thế cạnh tranh của DN đồng thời phảI tìm mọi giảI pháp để khai thác và nâng cao lơị thế cạnh tranh đó. Đòi hỏi DN năng động, sáng tạo và phát huy lợi thế của DN. - Thực chất của cạnh tranh là sự giành giật và tạo ra các lợi thế trong sản xuất, trong tiêu thụ sản phẩm và dịch vụ để thực hiện mục tiêu đề ra. Tìm mọi cách tạo ra hàng hoá để thoả mãn cao nhát nhu cầu khách hàng. -Tạo ra lợi thế cạnh tranh và khả năng khai thác, phát huy lợi thế đó của DN. 1.4- Lợi thế cạnh tranh của DN - Lợi thế cạnh tranh phản ánh qua các yếu tố năng lực, nguồn lực của DN có thể để kinh doanh có hiệu quả so đối thủ cạnh tranh, thể hiện nguồn lực, năng lực như vốn, lao động. 13
*Những yếu tố cơ bản tạo ra lợi thế cạnh tranh của DN -Chi phí thấp, dẫn đến giá cạnh tranh thấp, mở rộng thị trường thị phần -Tình hình khác biệt hoá sản phẩm của DN so với đối thủ cạnh tranh về kiểu dáng, chất lượng, dịch vụ sau bán hàng, thời gian giao hàng, dịch vụ xúc tiến Thương MạI, hoạt động hỗ trợ. -Kết hợp hai yếu tố trên vừa dẫn đầu chi phí thấp và khác biệt hoá sản phẩm. 1.5.1- Vai trò cạnh tranh đối với doanh nghiệp -Trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh được coi là mảnh đất sinh tử đối với mỗi doanh nghiệp, mà doanh nghiệp cũng muốn tồn tại và phát triển, vì vậy canh tranh tác động đến việc nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp. -Cạnh tranh là động lực của sự phát triển của doanh nghiệp, thúc đẩy tìm tòi đến cái mới, đổi mới trang thiết bị, máy móc, công nghệ quản lý, … -Cạnh tranh đem lại cho doanh nghiệp vị thế, danh tiếng thông qua những gì họ thể hiện được trong quá trình canh tranh. -Cạnh tranh tạo dựng một môi trường làm việc đoàn kết, hữu nghị,… -Nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. -Nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp tránh được những đòn tấn công từ các đối thủ canh tranh và có khả năng tiêu diệt các đối thủ canh tranh nhằm mở rộng thị trường. -Nâng cao năng lực cạnh tranh cũng có nghĩa doanh nghiệp nâng cao năng lực của một số bộ phận như: tài chính, nhân lực,.. 1.5.2-Vai trò của cạnh tranh đối với người tiêu dùng -Cạnh tranh và nâng cao năng lực canh tranh đem lại cho người tiêu những hàng hoá, dịch vụ tốt hơn, rẻ hơn, đẹp hơn. -Cạnh tranh mang lại hàng hoá đa dạng, phong phú, đáp ứng những nhu cầu của người mua. 1.5.3- Đối với nền kinh tế quốc dân 14
-Cạnh tranh là môi trường, là động lực thúc đẩy sự phát triển của các thành phần kinh tế trong nền kinh tế thị trường. -Cạnh tranh là điều kiện quan trọng để phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao tiến bộ khoa học kỹ thuật, hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân. -Cạnh tranh giúp các doanh nghiệp sử dụng tối ưu các năng lực khan hiếm của xã hội. -Cạnh tranh là"cái nôi" sinh sản ra các nhà kinh doanh đại tài, các doanh nghiệp trong nền kinh tế không chỉ phục vụ tốt việc cung cấp hàng hoá dịch vụ trong nước mà còn có khả năng vươn ra thị trường nước ngoài. -Nâng cao năng lực cạnh tranh còn giúp cho nền kinh tế có những cách nhìn nhận đúng đắn hơn về kinh tế thị trường, rút ra được những bài học thực tiễn bổ sung vào lý luận kinh tế thị trường ở nước ta. -Tuy nhiên, bên cạnh vai trò to lớn của cạnh tranh và việc nâng cao năng lực cạnh tranh trong các doanh nghiệp mang lại cho xã hội, chúng ta phải thừa nhận rằng: vì b ị cuốn hút bởi mục tiêu canh tranh mà doanh nghiệp không chịu chi phí cho hoạt động môi trường, các vấn đề xã hội và đôi khi gây ra lãng phí cho xã hội. 2- Những nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Các nhân tố thuộc môi trường kinh doanh là nhân tố quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. bởi vậy, để nâng cao hiệu quả của công tác xây dựng chiến lược kinh doanh nói chung và chiến lược canh tranh nói riêng các doanh nghiệp phải biết nhậy bén và dự báo chính xác sự thay đổi của môi trường. 2.1-Môi trường kinh doanh bên ngoài của doanh nghiệp 2.1.1- Môi trường kinh doanh quốc tế: Các nhân tố thuộc về môi trường quốc tế gồm: Ngành kinh doanh Chính trị Kinh tế 15
Kỹ thuật- công nghệ 2.1.2- Môi trường nền kinh tế quốc dân: Các nhân tố kinh tế Các nhân tố kinh tế cần phải được nhiên cứu, phân tích và dự báo bao gồm: trạng thái phát triển của nền kinh tế(giai đoạn của chu kỳ kinh tế), tỷ lệ lạm phát, tỷ giá hối đoái, lãi suất ngân hàng, các chính sách kinh tế của nhà nước,… Các nhân tố chính trị và luật pháp Các nhân tố kỹ thuật-công nghệ Các nhân tố văn hoá-xã hội Nhân tố tự nhiên 2.2- Môi trường ngành Phân tích cơ cấu ngành do giáo sư Michael Porter ở trường kinh doanh Harvard đưa ra: 2.2.1- Mức độ căng thẳng của sự cạnh tranh giữa các đối thủ Mức độ căng thẳng của sự cạnh tranh không phải ngành nào cũng giống nhau. Trong một số ngành thì canh tranh diễn ra gay gắt, tìm cách để tiêu diệt lẫn nhau nhưng cũng có ngành các doanh nghiệp hợp tác với nhau cùng nhau phát triển. Mức độ đó được xác định bởi các yếu tố: - Tăng trưởng của ngành - Chi phí cố định hoặc chi phí lưu kho - Sự vượt công suất không liên tục: - Số các doanh nghiệp và quy mô tương đối của chúng: Sự đa dạng của các đối thủ canh tranh - Lợi ích của doanh nghiệp: - Hàng rào rút khỏi cao: 2.2.2- Mối đe doạ từ những người gia nhập mới 16
Đối thủ mới tham gia trong ngành có thể là yếu tố làm giảm lợi nhuận của công ty do họ đưa vào khai thác các năng lực và sản xuất mới với mong muốn giành được một phần thị trường. Do đó những công ty đang hoạt động tìm mọi cách để hạn chế các đối thủ canh tranh tiềm ẩn nhảy vào lĩnh vực kinh doanh của họ. Bởi hiển nhiên là nhiều công ty nhảy vào kinh doanh trong một ngành nó sẽ trở nên khó khăn hơn đối với các công ty đang hoạt động trong ngành đó. Vì vậy để bảo vệ vị trí canh tranh của mình công ty thường quan tâm đến việc duy trì hàng rào hợp pháp ngăn cản sự gia nhập từ bên ngoài. Hàng rào đó được quyết định bởi các yếu tố sau: Tính kinh tế của quy mô - Sự khác biệt của sản phẩm và lòng trung thành với nhãn hàng - Đòi hỏi về vốn - Chi phí chuyển đối với người mua - Các kênh phân phối - Lợi thế về chi phí tuyệt đối - Sự trả đũa dự kiến - Chính sách của chính phủ 2.2.3- Mối đe doạ từ các sản phẩm thay thế Sự tồn tại những sản phẩm thay thế hình thành một sức ép canh tranh rất lớn, nó giới hạn một mức giá một công ty có thể định ra và do đó giới hạn mức lợi nhuận của công ty. Ngược lại, nếu sản phẩm của một công ty có rất ít sản phẩm thay thế, công ty có cơ hội tăng giá và kiếm được lợi nhuận tăng thêm. Sản phẩm thay thế phụ thuộc vào: - Giá và công dụng tương đối của các sản phẩm thay thế - Chi phí chuyển đổi khách hàng - Khuynh hướng thay thế của người mua 2.2.4- Sức mạnh của người mua Người mua được xem như là sự đe doạ mang tính canh tranh khi họ đẩy giá cả xuống hoặc khi họ yêu cầu chất lượng sản phẩm và dịch vụ tốt hơn làm cho chi phí 17
hoạt động của công ty tăng lên. Ngược lại nếu người mua có những yếu thế sẽ tạo cho công ty cơ hội để tăng giá và kiếm nhiều lợi nhuận hơn. Người mua có thể gây áp lực với công ty đến mức nào phụ thuộc vào thế mạnh của họ trong mối quan hệ với công ty. Theo Porter, những yếu tố tạo áp lực cho người mua là: - Khi ngành cung cấp gồm nhiều công ty nhỏ còn người mua chỉ là một số ít công ty nhưng có quy mô lớn - Khi người mua mua với số lượng lớn, họ có thể sử dụng sức ép của mình như một đòn bẩy để yêu cầu được giảm giá - Khi người mua có thể lựa chọn đơn đặt hàng giữa các công ty cung ứng cùng loại sản phẩm 2.2.5- Sức mạnh của người cung ứng Sức mạnh của người cung ứng là lực lượng thứ năm tác động đến mức độ canh tranh giữa các doanh nghiệp theo phương pháp"năm lực lương"Michael Porter.Lực lượng này phụ thuộc các yếu tố: - Sự khác biệt của đầu vào - Chi phí của việc chuyển sang người cung ứng khác - Sự sẵn có của các đầu vào thay thế - Sự tập trung của những người cung ứng - Chi phí tương đối so với tổng chi phí mua - ảnh hưởng của đầu vào đến chi phí hoặc sự khác biệt sản phẩm - Mối đe doạ của việc liên kết xuôi của những người cung ứng 2.2.6- Sức mạnh tương đối của các đối tượng hữu quan khác Cân nhắc sức mạnh của các đối tượng hữu quan khác như chính phủ, cộng đồng địa phương, các cổ đông,…trong việc xác định tình trạng canh tranh của một ngành. Tầm quan trọng của sức mạnh của các đối tượng hữu quan này thay đổi tuỳ từng ngành. 2.3- Các nhân tố bên trong doanh nghiệp 2.3.1- Nguồn nhân lực 18
Nhân lực là yếu tố quyết định đến sản xuất kinh doanh, bao gồm: - Ban giám đốc doanh nghiệp - Cán bộ quản lý ở doanh nghiệp - Cán bộ quản lý ở cấp trung gian, đốc công và công nhân a-Ban giám đốc doanh nghiệp: Các thành viên trong ban giám đốc có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. nếu các thành viên của ban giám đốc có trình độ, kinh nghiệm, khả năng đánh giá, năng động, có mối liên hệ tốt với bên ngoài thì họ sẽ đem lại cho doanh nghiệp không những ích lợi trước mắt như: tăng doanh thu, lợi nhuận mà còn cả uy tín của doanh nghiệp lợi ích lâu dài và đây mới là yếu tố quan trọng tác động đến khả năng canh tranh của doanh nghiệp. Trường hợp lý tưởng là các thành viên của ban giám đốc là các chủ sở hữu khác nhau: người cho vay, khách hàng,…Khi các thành viên ban giám đốc sử hữu một bộ phận cổ phần đáng kể của doanh nghiệp thì khi đó sự an toàn của doanh nghiệp cao. Việc sở hữu một phần đáng kể cổ phiếu có thể làm tăng trách nhiệm của ban giám đốc đối với các doanh nghiệp và đối với các chủ sở hữu khác, và như vậy họ sẽ quan tâm tới việc giữ gìn và nâng cao khả năng canh tranh của doanh nghiệp. b-Đội ngũ cán bộ quản lý ở cấp doanh nghiệp: Doanh nghiệp sẽ có thuận lợi khi đội ngũ cán bộ quản lý có đầy nhiệt huyết, mặt khác các cán bộ quản lý với những trình độ hiểu biết khác nhau có thể tạo ra những ý tưởng sáng tạo trong chiến lược kinh doanh, phù hợp với sự phát triển và khả năng của doanh nghiệp. c-Cán bộ quản lý cấp trung gian, đốc công và công nhân: Nguồn cán bộ của doanh nghiệp phải đồng bộ. Sự đồng bộ này không chỉ thực tế là đội ngũ lao động của doanh nghiệp là từ những nhóm người khác nhau mà còn xuất phát từ yêu cầu. Kết hợp nguồn nhân lực với các nguồn lực về tổ chức và vật chất. 2.3.2- Nguồn lực vật chất của doanh nghiệp 19
Tình trạng, trình độ máy móc thiết bị và công nghệ có ảnh hưởng một cách mạnh mẽ tới khả năng canh tranh của doanh nghiệp. Nó là yếu tố vật chất quan trọng bậc nhất thể hiện năng lực sản xuất của doanh nghiệp và tác động trực tiếp tới chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, công nghệ sản xuất, máy móc thiết bị cũng ảnh hưởng tới giá thành và do đó ảnh hưởng đến giá bán của sản phẩm 2.3.3- Tiềm lực tài chính của doanh nghiệp Bất cứ một hoạt động đầu tư, mua sắm hay phân phối nào cũng đều phải xét, tính toán trên tiềm lực tài chính của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có tiềm năng về tài chính sẽ có nhiều thuận lợi trong việc đổi mới công nghệ, đầu tư mua sắm trang thiết bị, đảm bảo nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành để duy trì và nâng cao sức canh tranh, cung cấp tín dụng thương mại khuyến khích tiêu thụ sản phẩm, tăng doanh thu, lợi nhuận và củng cố vị trí của mình trên thương trường. 2.3.4- Tiềm lực khoa học kỹ thuật, nắm bắt công nghệ thông tin Ngày nay, do tác động của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, cuộc chiến của các doanh nghiệp trở thành chiến tranh trí tuệ, khoa học kỹ thuật và công nghệ. Doanh nghiệp có được tiềm lực về khoa học công nghệ thực sự là một điểm mạnh nhằm đảm bảo năng suất, chất lượng, giá thành hạ,… 3- Những giảI pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp ở mục này chúng ta sẽ xem xét vấn đề là làm thế nào để doanh nghiệp có thể canh tranh có hiệu quả trong lĩnh vực kinh doanh và trong ngành của mình và nghiên cứu kỹ lưỡng hàng loạt chiến lược mà doanh nghiệp thực hiện để tối đa hoá lợi thế canh tranh và khả năng lợi nhuận. *Chiến lược kinh doanh và phát triển DN - Cách tiếp cận truyền thống Chiến lược kinh doanh là tổng hợp mụctiêu dàI hạn, chính sách và giảI phá lớn về sản xuất kinh doanh, về tàI chính, về con người nhằm đưa hoạt động kinh doanh của DN phát triẻn ở trạng tháI cao hơn về chất. 20