LUẬN VĂN:Phương thức giáo dục tư tưởng Chí Minh cho thanh, thiếu niên

Chia sẻ: Nguyen Hai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:182

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tư tưởng cách mạng có trở thành hiện thực hay không, không chỉ phụ thuộc vào nội dung khoa học của nó mà còn bị chi phối bởi phương thức truyền bá tư tưởng đó vào cuộc sống. Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã làm nên những chiến thắng kỳ diệu trong cách mạng giải phóng và ngày nay đang tiếp tục giành được nhiều thành tựu trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đó là thắng lợi của niềm tin khoa học...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN:Phương thức giáo dục tư tưởng Chí Minh cho thanh, thiếu niên

LUẬN VĂN: Phương thức giáo dục tư tưởng Chí Minh cho thanh, thiếu niên mở đầu 1
1- Tính cấp thiết của đề tài: 1.1- Tư tưởng cách mạng có trở thành hiện thực hay không, không chỉ phụ thuộc vào nội dung khoa học của nó mà còn bị chi phối bởi phương thức truyền bá tư tưởng đó vào cuộc sống. Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã làm nên những chiến thắng kỳ diệu trong cách mạng giải phóng và ngày nay đang tiếp tục giành được nhiều thành tựu trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đó là thắng lợi của niềm tin khoa học đã trở thành hành động cách mạng tích cực của các thế hệ người Việt Nam, trong đó có thanh, thiếu niên, được giáo dục bằng tư tưởng Hồ Chí Minh. Làm cho tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành niềm tin khoa học và biến thành hành động cách mạng của nhân dân, của mọi thế hệ thanh, thiếu niên để đem lại thắng lợi trong cách mạng là do Đảng ta đã sử dụng những phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh khoa học, phù hợp với đ ối tượng và điều kiện lịch sử nên đã đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng nước ta ở mỗi thời kì. Phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh là một nhân tố đưa tới thành công của tư tưởng cách mạng Hồ Chí Minh trong thời gian qua. 1.2- Tuy nhiên, ngày nay, những điều kiện khách quan, chủ quan có những vận động và biến đổi sâu sắc đã tác động mạnh đến phương thức và hiệu quả giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. Có thể thấy, trước hết là yêu cầu mới của nhiệm vụ giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh vào thanh, thiếu niên không chỉ dừng lại trên ý nghĩa chung là “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau” mà phải đạt đến tầm mức khoa học cao hơn, sâu sắc hơn, đó là làm cho tư tưởng Hồ Chí Minh phải trở thành “nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động” của lớp lớp thanh, thiếu niên- nh ững người kế tục sự nghiệp của Đảng, đưa ngọn cờ Hồ Chí Minh tới đích thắng lợi. Mặt khác, do những nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh đã được nghiên cứu đầy đủ và thấu đáo hơn trước đây cũng đòi hỏi phải đổi mới phương thức giáo dục cho thanh, thiếu niên để phù hợp với nội dung đó. Bước sang thế kỷ XXI, xu hướng hoà bình, hợp tác giữa các quốc gia, các khu vực và trên toàn thế giới, xu hướng toàn cầu hoá kinh tế quốc tế diễn ra rất nhanh chóng 2
nhưng cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh tư tưởng không vì vậy có xu hướng giảm đi mà còn diễn ra gay gắt hơn dưới nhiều hình thức và làm cho tình hình thế giới hàng ngày, hàng giờ có những diễn biến rất phức tạp. Tình hình đó đã tác động ngày càng trực tiếp đối với thế hệ thanh, thiếu niên trên cả hai mặt sáng và tối. Lợi dụng sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa, chủ nghĩa đế quốc đã tăng cường việc chống phá trên mặt trận tư tưởng, xuyên tạc, bôi nhọ hòng làm mất niềm tin của thế hệ trẻ đối với chế độ xã hội chủ nghĩa, đối với đảng và các lãnh tụ cộng sản. Bằng nhiều phương thức, thủ đoạn thâm độc, thông qua các phương tiện truyền thông hiện đại, các thế lực đế quốc mưu toan làm mất vai trò chủ đạo của thanh, thiếu niên trong việc kế tục sự nghiệp của Đảng. Đây thực sự là một mặt trận đấu tranh phức tạp, không chỉ đơn thuần là nội dung tuyên truyền, giáo dục mà còn là cả bằng phương thức giáo dục với những phương pháp, hình thức và biện pháp mới để đấu tranh giành trái tim và khối óc của thanh, thiếu niên. Đó là một đòi hỏi của sự nghiệp cách mạng nước ta. Mặt khác, nền kinh tế nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị trường được xây dựng ở nước ta trong điều kiện hội nhập quốc tế, bên cạnh mặt tích cực đã bộc lộ rõ mặt trái hàng ngày hàng giờ tác động trực tiếp tới thế hệ trẻ. Lợi nhuận và đồng tiền trong nền kinh tế thị trường là mảnh đất màu mỡ để chủ nghĩa cá nhân nảy nở và phát triển. Tệ quan liêu, tham nhũng, phai nhạt lí tưởng, niềm tin đổ vỡ trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã tác động mạnh tới thanh, thiếu niên. Trong sự tác động tiêu cực đa chiều đó, những ph ương pháp, hình thức và biện pháp giáo dục đối với thanh, thiếu niên được thực hiện có hiệu quả trước đây trong một nền kinh tế thuần nhất không còn thích hợp trước những sự vận động và biến đổi không ngừng của những điều kiện kinh tế, văn hoá, xã hội trong cơ chế thị trường. Cùng với những biến đổi trên, sự phát triển bùng nổ của của kĩ thuật truyền thông đã làm phong phú và đa dạng các hình thức thức thông tin. Một mặt, nó làm tăng khả năng tạo ra nhiều phương pháp, hình thức và biện pháp trong giáo dục t ư tưởng Hồ Chí Minh, nhưng mặt khác, những tiến bộ của khoa học - công nghệ đó lại có sức cuốn hút và thậm chí lấn át sự chú ý của thanh, thiếu niên đối với việc giáo dục lí tưởng, đạo đức. Bởi vậy, có những phương thức có thể phát huy lợi thế và khắc chế những tác động tiêu 3
cực của sự phát triển kỹ thuật trong giáo dục, tuyên truyền là yêu cầu của thực tế hiện nay. 1.3- Trong những năm qua, công tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh được Đảng, Nhà nước và các cơ quan hữu quan rất quan tâm và bước đầu đạt được kết quả đáng ghi nhận. Kể từ sau Đại hội IX, Đảng và Nhà nước ta chủ trương đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Thực hiện Chỉ thị 23 (3-2003) của Ban Bí thư Trung ương Đảng, công tác này trở thành một sinh hoạt chính trị lớn của tất cả các cấp, các ngành, các địa phương trong toàn quốc. Các cuộc thi tìm hiểu về cuộc đời sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh, thi tuyên truyền viên t ư tưởng Hồ Chí Minh và từ năm học 2003-2004 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức đưa tư tưởng Hồ Chí Minh là môn học chính khoá cho tất cả các trường Đại học và Cao đẳng trong toàn quốc là một b ước tiến mới trong việc tìm tòi phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh. Từ đầu năm 2006, cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” do Đảng ta phát động cũng có ý nghĩa to lớn trong trong lộ trình giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh đối với xã hội nói chung và thanh, thiếu niên nói riêng. Điều đó đã nói lên việc tìm tòi phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh đã được Đảng ta chú ý giải quyết trên thực tiễn và đã đạt được những kết quả khích lệ. Tuy nhiên, những kết quả đó chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ của thực tiễn cách mạng. Những hiện tượng phai nhạt lí tưởng, suy giảm đạo đức trong một bộ phận không nhỏ thanh, thiêu niên cũng một phần là do tư tưởng Hồ Chí Minh chậm đi vào thhế hệ trẻ. Một trong những nguyên nhân của tình hình đó là vấn đề phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên còn có những bất cập. Bởi vậy, việc nghiên cứu, tìm ra phương thức với những ph ương pháp, hình thức, biện pháp, giải pháp mới phù hợp để công tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên đạt hiệu quả cao nhất có ý nghĩa thiết thực đối với thắng lợi của công cuộc đổi mới cũng như toàn bộ sự nghiệp cách mạng XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng ta hiện nay vàtrong tương lai. Tóm lại, trước những biến đổi toàn diện của tình thế giới, trong nước, trước những đòi hỏi trước mắt và lâu dài của nhiệm vụ cách mạng đối với thanh, thiếu niên, trước những yêu cầu mới về mục tiêu giáo dục với việc ngày càng hoàn thiện nội dung 4
tư tưởng Hồ Chí Minh và trước sự vận động mới của đối tượng được giáo dục là thanh, thiếu niên, yêu cầu khách quan là phải xây dựng phương thức giáo dục cho phù hợp với những biến đổi đó nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. Việc xây dựng phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên còn là tiếp tục thực hiện yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, là tìm phương thức khoa học cho việc xác lập vị trí nền tảng t ư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của tư tưởng Hồ Chí Minh, theo chủ trương của Đảng, đối với thanh, thiếu niên ở nước ta. Do vậy, chúng tôi chọn vấn đề “Phương thức giáo dục tư tưởng Chí Minh cho thanh, thiếu niên” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2 . Tình hình nghiên cứu liên quan đế đề tài Công tác nghiên cứu phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên đã sớm được Đảng, Nhà nước, các tổ chức và các nhà nghiên cứu khoa học quan tâm và thực hiện. Đặc biệt, từ Đại hội VII của Đảng (1991), trên cơ sở khẳng định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng, nhiệm vụ đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống đ ược đẩy mạnh thì việc nghiên cứu phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là cho thanh, thiếu niên được thúc đẩy ngày càng mạnh mẽ hơn. Điều đó được thể hiện theo các hướng như sau: 2.1- Trong các văn kiện chính thống của Đảng, Nhà nước. - Thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đại hội VII, Đảng ta đã ra Nghị quyết 01- NQ/TW (1992) v ề công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay và Nghị quyết 09- NQ/TW, ngày 18-2-1995 của Bộ Chính trị về một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện nay nhấn mạnh vai trò nền tảng của tư tưởng Hồ Chí Minh. Đặc biệt, trong Nghị quyết 01-NQ/TW (1992), Bộ Chính trị đặt ra yêu cầu “đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành hệ thống tư tưởng chỉ đạo trong đời sống tinh thần xã hội ta, nâng cao giác ngộ lý tưởng và niềm tin cho đ ảng v iên, đoàn viên thanh niên và nhân dân”. 5
- Trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (7-1996) về định hướng phát triển giáo dục và đào tạo, Đảng ta nhấn mạnh phải “tăng cường giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác -Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, g iáo dục đạo đức và nhân văn” và Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai BCH Trung ương Đảng khóa VIII (12-1996) về Định hướng chiến lược phát triển giáo dục-đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa và nhiệm vụ đến năm 2000 chỉ rõ việc đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy trong nhà trường như một môn học và “tăng cường g iáo dục công dân, giáo dục tư tưởng, đạo đức, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác -Lênin, đ ưa việc giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh vào nhà trường phù hợp với lứa tuổi và với từng bậc học ”. - Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX (4-2001), tiếp tục khẳng định nội dung của các nghị quyết trên và nhấn mạnh nội dung giáo dục “chăm lo bồi d ưỡng thế hệ cách mạng cho đ ời sau”. - Tháng 6-2002, Thủ tướng chính phủ ra Quyết định số 494/QĐ-TTg phê duyệt đề án Một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập các bộ môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng, môn chính tr ị trong trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Đề án chỉ rõ c ông tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh là môn h ọc bắt buộc trong chương trình học, theo đó quy định việc biên soạn bộ giáo trình quốc gia tư tưởng Hồ Chí Minh là cơ sở để biên soạn các chương trình, giáo trình phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, nội dung, phương pháp tổ chức đào tạo ở các trường đại học và cao đẳng khác nhau. Đối với các trường lớp đào tạo cử nhân chuyên ngành t ư tưởng Hồ Chí Minh thì sử dụng trực tiếp giáo trình quốc gia tư tưởng Hồ Chí Minh để dạy và học tập, đồng thời quy định rõ việc chỉ đạo, quản lý giảng dạy bộ môn tư tưởng Hồ Chí Minh và đào tạo, bồi dưỡng, chế độ chính sách đối với đội ngũ giảng viên, giáo viên bộ môn tư tưởng Hồ Chí Minh. - Tháng 3-2003, Ban Bí thư ra Chỉ thị 23-CT/TW về đẩy mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới, chỉ rõ nội dung tuyên truyền, giáo dục, nhiệm vụ của công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, nhấn mạnh công tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhà trường bằng các phương tiện thông tin đại chúng, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, coi trọng việc tuyên truyền, giáo dục đối với cán bộ, lãnh đạo các cấp, đội ngũ đảng viên, thanh, thiếu niên 6
và chỉ ra các hoạt động phối hợp cụ thể của các cấp, các ngành trong khi tổ chức thực hiện. - Trên cơ sở quan điểm của Đảng và Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo có Công văn số 39990/CV-BGDĐT (5-2003) về kế hoạch tổ chức triển khai Chỉ thị 23 h ướng dẫn môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng. Tiếp đó, là Quyết định số 35/2003QĐ-BGDĐT (7-2003) về việc ban hành đề cương môn học tư tưởng Hồ Chí Minh trình độ đại học, cao đẳng và Công văn số 6766/CVBGDĐT (8-2003) về hướng dẫn giảng dạy môn học tư tưởng Hồ Chí Minh, quy định cụ thể nội dung môn t ư tưởng Hồ Chí Minh (gồm 6 bài). Thông t ư liên bộ số 42/2003TTLBGDĐT-BTC (8-2003) Liên Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Tài chính hướng dẫn Một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng, môn chính tr ị trong các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Lấy đối tượng là sinh viên, học viên tất cả các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, Thông tư quy định rõ những nội dung về chương trình, giáo trình, triển khai công tác chỉ đạo, quản lý giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh. Trên cơ sở Nghị quyết 14/2005/NQ-CP (11-2005) của Chính phủ về đổi mới c ơ bản và toàn diện giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020” và Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ương Đảng khoá X, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết đ ịnh số 2194/QĐ-BGDĐT về việc xây dựng đề tài “Đổi mới kết cấu nội dung chương trình, giáo trình các môn học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trình độ đại học và cao đẳng” xác định giữ nguyên thời lượng giảng dạy của môn học nhưng có đổi mới trong nội dung giáo trình. - Thực hiện Chỉ thị 23, Ban Bí thư TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh triển khai Kế hoạch số 24-KH/TƯĐTN (3-2003) về thực hiện cuộc vận động “Tuổi trẻ Việt Nam sống, chiến đấu, lao động và học tập, hành động theo gương Bác Hồ vĩ đại” và Kế hoạch số 25-KH/TƯĐTN (7-2003) tổ chức sinh hoạt chính trị “Tuổi trẻ với tư tưởng Hồ Chí Minh”; tiếp đó là Hướng dẫn số 31/HD-TƯĐTN (6-2004) về việc tổ chức Hội thi “Đội tuyên truyền thanh niên về tư tưởng Hồ Chí Minh”. Bên cạnh đó, trong các tổ chức Hội sinh viên các cấp tổ chức các cuộc thi “Tư tưởng Hồ Chí Minh-Hành trang sinh viên Việt Nam thế kỷ XXI”; Olympic các môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; 7
- Chỉ thị số 06-CT/TƯ của Bộ Chính trị (11-2006) về tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ”. Chỉ thị nêu rõ mục đích, yêu cầu, nội dung tổ chức nghiên cứu, học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong các tác phẩm Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, Di chúc và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; bắt đầu tổ chức thực hiện từ ngày 3-2-2007 đến 3-2-2011. - Đại hội Đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ VIII (2002), IX (2007) xác định mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu niên là “Tăng cường bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức cách mạng, bản lĩnh chính trị cho thanh, thiếu niên, chăm lo quyền, lợi ích chính đáng của thanh niên”, đặc biệt là Đại hội Đoàn lần thứ IX (nhiệm kỳ 2007-2012) đề ra một trong những giải pháp quan trọng cơ bản về giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh là “triển khai thực hiện có hiệu quả cuộc vận động Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về đạo đức, lối sống, nhằm hình thành những phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam”. 2 .2- Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào công tác giáo dục trong sự nghiệp đổ i mới có một số công trình nghiên c ứu, bài viết tiêu biểu như: Năm 1985, NXB Thanh niên xuất bản cuốn sách Bác Hồ với sự nghiệp bồi d ưỡng thế hệ trẻ gồm 16 bản báo cáo khoa học (được tập tợp từ 100 báo cáo tại Hội thảo khoa học do Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh và Trung ương Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đồng tổ chức) chỉ rõ những quan điểm chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh và bước đầu nêu lên những giải pháp góp phần cải tiến và nâng cao chất lượng công tác, giáo dục và bồi dưỡng thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới. - Sách Nghiên c ứu, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi mới do TS.Nguyễn Văn Sáu chủ biên (2005) là kết quả của một đề tài khoa học tổng kết công tác nghiên cứu, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh (chủ yếu là ở các trường thuộc hệ thống Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; trong các Học viện, nhà trường thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, một số tr ường đại học và trường đoàn thể) và trên cơ sở đó nêu ra phương hướng, giải pháp đẩy mạnh công tác nghiên cứu, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ mới. 8
- Sách Đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống do PGS.TS. Lê Văn Tích chủ biên (2006) cũng là kết quả của đề tài khoa học. Từ những vấn đề chiến lược về xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước, trên cơ sở phân tích thực trạng công tác tổ chức, giáo dục tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh (qua 5 nhóm đối tượng: công nhân, nông dân, lực lượng vũ trang, thanh niên, học sinh sinh viên) các tác giả đã nêu lên cơ sở lý luận của việc xây dựng phương pháp và chỉ ra các hình thức, biện pháp đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống, trong đó có đối tượng là thanh niên, học sinh sinh viên. - Các công trình khác như: Hồ Chí Minh về giáo dục của GS.TS. Phan Ngọc Liên (2007) và Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục của Đặng Quốc Bảo (2008) là hai công trình chuyên sâu trình bày tư tưởng của Người qua các bài viết, nói và tập hợp một số bài viết nghiên cứu về t ư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục của một số nhà nghiên cứu giáo dục. 2 .3- Nghiên cứu giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên, đặc biệt là cho thanh niên có một số đề tài khoa học, công trình sách, bài viết sau: - Thanh, thiếu niên học sinh với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n ước của Nguyễn Phương Hồng (1997); Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên của Nguyễn Văn Tùng (1999); Những vấn đề nghiên cứu thanh thiếu nhi trong thời kỳ đổi mới (Kỷ yếu Hội thảo khoa học của Viện Nghiên cứu Thanh niên- 1999); Giáo dục, rèn luyện thanh niên theo tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam do Nguyễn Hữu Đức làm chủ biên (2000); Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên của Đoàn Nam Đàn (2002); Thanh niên học tập và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh của Dương Tự Đam (2003); “Giáo dục thanh niên về tư tưởng, văn hóa Hồ Chí Minh” của Dương Tự Đam, Tạp chí Tư tưởng Văn hóa, (Số 3- 2004); Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên trong cách mạng Việt Nam của Trần Qui Nhơn (2004); 6 bài học lý luận chính trị cho đoàn viên thanh niên của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2004); Về giáo dục thanh niên của Hồ Chí Minh do Đào Dậu tuyển chọn (2004); Cơ sở lý luận của chiến lược phát triển thanh niên của Chu Xuân Việt (2005); Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nửa nhiệm kỳ Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII (2002-2005) do Nguyễn Huy Lộc làm chủ biên (2006); Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công 9
tác thanh niên (2006) và Tư tưởng Hồ Chí Minh về tổ chức và giáo dục thanh niên của Văn Tùng (2008). Bên cạnh đó, có rất nhiều công trình bài viết vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm giáo dục truyền thống đạo đức, lý tưởng cách mạng cho thanh, thiếu niên trong giai đoạn mới, có thể nêu một số công trình sau: Giáo dục đạo đức cho thanh niên học sinh theo tư tư ởng Hồ Chí Minh ở nước ta hiện nay của Trần Minh Đoàn-Luận án TS Triết học, Học viện CTQG Hồ Chí Minh (2002); Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên và việc vận dụng trong thực tiễn cách mạng hiện nay (Kỷ yếu đề tài khoa học cấp bộ-Chủ nhiệm đề tài: TS. Trần Văn Hải-2007); Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ (trong cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục, 2007, tr.621-630) của Nguyễn Thị Côi; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với vận động giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên” của Thái Bình Dương, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 9-2005); Học Hồ Chủ tịch Hồ Chí Minh-chúng ta học gì? của Phạm Văn Đồng (2008). Ngoài ra, xuất phát từ quan điểm giáo dục cho thanh, thiếu niên bên cạnh việc dạy tri thức, phải chú trọng giáo dục đạo đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Về đề tài này, có một số công trình nghiên cứu như: Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đạo đức cách mạng của PGS.TS Lê Văn Tích (1986); Bài viết “Giáo dục rèn luyện đạo đức cách mạng cho thanh niên theo tư tưởng Hồ Chí Minh” của Đinh Ngọc Quý, Tạp chí Thanh niên (số 17-2006)…Đặc biệt, hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” do Đảng phát động, có nhiều công trình nghiên cứu về đề tài này, trong số đó, nổi bật và đáng chú ý có tài liệu Học tập và làm theo tấm g ương đạo đức Hồ Chí Minh của Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương (2007). 2 .4- Về vấn đề giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho học sinh, sinh viên, học viên trong hệ thống giáo dục quốc dân Đối với học sinh THCS, THPT: nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh được lồng ghép trong nội dung môn học Lịch sử, trong sách Lịch sử, sách Giáo dục công dân (từ lớp 6 đến lớp 12) - sử dụng cho năm học 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006 và 2006-2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB Giáo dục. 10
Đối với sinh viên, học viên : giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh thông qua nội dung của Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh (dùng trong các trường đại học và cao đẳng) của Bộ Giáo dục và Đào tạo do PGS.TS. Mạch Quang Thắng làm chủ biên (2005, 2006), được biên soạn dựa trên giáo trình chuẩn quốc gia: Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh do Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình các bộ môn khoa học Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB CTQG, 2003, nhằm phục vụ công tác giảng dạy, học tập trong hệ thống các trường đại học, cao đẳng và Giáo trình chính trị (dùng trong các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề) của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB Giáo dục, 2005, 2006. Trong các giáo trình, bên cạnh việc trình bày hệ thống nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh là một số vấn đề về vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ mới. Ngoài ra, các sách giáo trình, các chuyên đề học tập tư tưởng Hồ Chí Minh được các trường, cá nhân tự biên soạn nhằm phục vụ công tác giảng dạy và học tập tư tưởng Hồ Chí Minh: Tư tưởng Hồ Chí Minh: Giáo trình đào tạo bậc đại học trong các nhà trường quân đội của Lê Phước Thảo, Nguyễn Đình Lễ (1996); Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh do GS. Đặng Xuân Kỳ làm chủ biên (2003, 2007); Tư tưởng Hồ Chí Minh- Tập bài giảng của trường Đại học KHXH&NV-ĐHQG Hà Nội (2001); Giáo trình Chính trị. Dùng trong các trường trung cấp chuyên nghiệp hệ tuyển sinh tốt nghiệp THPT do Lê Thế Lạng làm chủ biên (2008); Những bài giảng về tư tưởng Hồ Chí Minh. Sách dùng cho hệ đào tạo từ xa do Nguyễn Khánh Bật làm chủ biên, Đại học Sư phạm, 2008… Về giáo dục đạo đ ức cho học sinh, sinh viên, học viên, đáng chú ý có một số bài viết “Sinh viên với việc học tập tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ đức và tài” của PGS.TS. Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp (Số 5-1996); “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức với việc giáo dục đào tạo cho sinh viên trong tình hình hiện nay” của Bùi Đình Phong, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia, (Số 2- 2003)… 2 .5- Vấn đề giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên có các công trình, bài viết sau: - Giáo trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tư tưởng Hồ Chí Minh cho ngành giáo dục-đào tạo: Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh (các hệ lý luận trung cấp, cao cấp, cử 11
nhân khoa học chính trị) của Học viện Chính trị-Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh (2004, 2006, 2007). - S ử dụng tài liệu Hồ Chí Minh trong nghiên c ứu và giảng dạy lịch sử, Chuyên khảo của trường ĐH Sư phạm Hà Nội, 2002. - Tư tưởng tự học Hồ Chí Minh và biện pháp nâng cao việc tự học cho sinh viên đại học sư phạm của Vũ Văn Nam, Luận án Tiến sĩ, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2008. - Các bài viết: “Về nghiên cứu, giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh” của Bùi Đình Phong, Tạp chí Công tác tư tưởng và văn hóa (Số 5-1995); “Một số ý kiến về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh” của Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp (số 3-2000); “Mấy ý kiến về việc giảng dạy Bộ môn Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học và cao đẳng” của Nguyễn Thái Bình, Tạp chí Giáo dục (Số 78-2004); “Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh”, Tạp chí Phát triển giáo dục (Số 4-2004); “Nâng cao hiệu quả giờ thảo luận các môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học và cao đẳng” của Nguyễn Thị Hiền, Tạp chí Giáo dục, (Số 87-2004); “Giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho tuổi trẻ. Thực trạng và giải pháp” của Dương Quốc Hưng, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 3 (34)-2004); “Mấy ý kiến về dạy tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học”, Tạp chí Giáo dục (Số 78-2004); “Nhận thức và quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục trong học tập, nghiên cứu-Một nhân tố có ý nghĩa quyết định để nâng cao chất lượng giáo dục” của Nghiêm Đình Vỳ, Tạp chí Giáo dục (Số76-2004); “Nghiên cứu, tuyên truyền giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục hiện nay” của Nguyễn Viết Thông, Tạp chí Cộng sản (Số 12-2004); “Các hình thức tuyên truyền giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh”, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 5- 2004); “Mấy vấn đề về đối tượng và phương pháp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh” của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí Tư tưởng văn hóa, (Số 2-2005); “Một số yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục các môn lý luận” của Đinh Xuân Khuê, Tạp chí Phát triển giáo dục (Số 7-2005); “Học, làm, sống-3 trong 1 và xây dựng xã hội học tập theo tư tưởng Hồ Chí Minh” của Nguyễn Kỳ, Tạp chí Phát triển giáo dục, (Số 6-2005); “Mấy suy nghĩ về nghiên cứu, giảng dạy và học tập tư tưởng Hồ Chí Minh” của Lê Thế Lạng, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 2-2005); “Nâng cao chất lượng dạy học tư tưởng Hồ Chí Minh” của Đặng Thị Bích Liên, Tạp chí Giáo dục, (Số 108-2005); “Giáo dục lý luận 12
Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp” của Nguyễn Mạnh Tiến, Tạp chí Xây dựng Đảng (Số 11-2005); “Về đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh” của Vũ Văn Hậu, Tạp chí Tư tưởng văn hóa (Số 6-2006); “Dạy và học tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường đại học, cao đẳng” của Thuỷ Anh, Tạp chí Xây dựng Đảng, (Số 7- 2006); “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào xây dựng ph ương pháp dạy học của người thầy”, Tạp chí Giáo dục lý luận, (Số 1+2-2007); “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước (Giai đoạn 2003-2010)” của Đặng Huỳnh Mai (trong cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục , NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2007); “Tài liệu về Hồ Chí Minh với việc xây dựng câu hỏi, bài tập kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường THPT” của Trần Quốc Tuấn, Tạp chí Giáo dục, (Số 194, Kỳ 2-7/2008). Hầu hết, các công trình nghiên cứu, bài viết trên đều khẳng định tầm quan trọng của việc giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên, cung cấp cho thế hệ trẻ cơ sở khoa học nhận thức xã hội, bồi dưỡng tư tưởng chính trị, nhân cách sống đúng đắn, hướng tới phát triển toàn diện về nhân cách đúng dắn hướng tới sự phát triển toàn diện về nhân cách. Vấn đề quan trọng hơn là, từ việc nêu và phân tích thực trạng giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong những năm gần đây, đặc biệt là thực trạng giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong hệ thống tr ường học - nơi mà tỉ lệ thanh, thiếu niên chiếm đa số và cũng là môi trường quan trọng nhất trong giáo dục, đào tạo thế hệ cách mạng cho đời sau - các bài viết đã đề cập đến một số vấn đề như: kiến nghị về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh, chất lượng giáo trình giảng dạy về tư tưởng Hồ Chí Minh hoặc xây dựng nội dung cụ thể giáo dục về tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường phổ thông... Qua khảo sát một số công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến đề tài trên đây, có thể thấy, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề đổi mới phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nhằm nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên đã cung cấp nhiều tư liệu, đề xuất 13
nhiều gợi ý khoa học và là cơ sở quan trọng để tác giả tham khảo, kế thừa và phát triển, đi sâu nghiên cứu đề tài. 3. Mục tiêu của đề tài. Trên cơ sở nghiên cứu một số vấn đề lí luận về phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu về sự vận động của các điều kiện lịch sử và con người ở nước ta cũng như thực trạng và hiệu quả phương pháp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên thời gian gần đây, đề tài chỉ rõ những căn cứ, nguyên tắc, nội dung và đề xuất một số kiến nghị để đổi mới phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nhằm khắc phục những yếu kém và nâng cao chất lượng trong công tác giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nước ta. 4. Nội dung nghiên cứu: Mở Đầu Chương I Phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên - một số vấn đề lý luận I. Quan niệm về giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên II. Nhận thức chung về phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên Chương II về Thực trạng phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên trong những năm đổi mới ở nước ta I- Điều kiện kịch sử hình thành phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. II- Tình hình thực hiện phương thức giáo dục t ư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên Chương III phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay 14
ở nước ta trong điều kiện hiện nay I. Những đòi hỏi khách quan của việc đổi mới phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. II. Nội dung phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. Kết luận 5. Phương pháp nghiên cứu: - Nắm chắc những quan điểm có ý nghĩa phương pháp luận trong di sản lí luận Mác - Lênin, Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam về phương th ức giáo dục đối với với thanh, thiếu niên. - Sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu, đặc biệt là phương pháp lô gíc kết hợp với lịch sử, phân tích, tổng hợp, điều tra xã hội học và tổng kết thực tiễn nhằm làm sáng tỏ các vấn đề đặt ra trong mục tiêu. 6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài: - Từ những vấn đề lí luận cơ bản của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục tư tưởng, góp phần làm rõ những vấn đề lí luận về phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhiệm vụ bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, đặc biệt là đối với thanh, thiếu niên nước ta. - Góp phần chỉ ra những nguyên tắc và nội dung đổi mới phương thức giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên ở nước ta trong điều kiện hiện nay. 15
Chương I Phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên – một số vấn đề lý luận I- Quan niệm về giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên Để nhận thức rõ quan niệm về giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên trong bối cảnh hiện nay, trước hết phải tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên, cũng như ý kiến của Người trong việc giáo dục, rèn luyện cho thanh, thiếu niên. Đây là một nội dung hết sức quan trọng, phản ảnh sự cần thiết và mục tiêu giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên . Bởi lẽ, như Người nhiều lần nói: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy một phần lớn là do các thanh niên”1; “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”2. Điều đó ch ứng tỏ Hồ Chí Minh không chỉ quan tâm đến thanh, thiếu niên mà Người còn luôn coi việc giáo dục, rèn luyện cho thanh, thiếu niên là một nhiệm vụ gắn liền với thắng lợi của sự nghiệp cách mạng ở mỗi thời kỳ cũng như vị thế của Việt Nam trên quốc tế. Đó là nói về mục đích, chủ thể về quan niệm giáo dục t ư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên. Mặt khác, còn phải thấy đối tượng, mặt khách thể của việc giáo dục là thanh, thiếu niên hiện nay như thế nào. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước ta đã hội nhập với quốc tế toàn cầu hóa và bước sang giai đoạn cách mạng mới, cần phải thấy thanh, thiếu niên ngày nay khác với thanh, thiếu niên ngày trước. Từ đó, mục tiêu và nhất là phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên ngày nay chắc chắn không giống với mục tiêu và phương thức giáo dục thanh, thiếu niên ngày trước. Hơn thế nữa, ở đây không chỉ nói đến giáo dục đơn thuần mà là nói đến việc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau đối với thanh, thiếu niên, lại càng là một nhiệm vụ không đơn giản, dễ dàng, nếu không nói là cực kỳ khó khăn trong bối cảnh phức tạp hiện nay. 1 Hồ Chí Minh – Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, T. 5, tr. 185. 2 Hồ Chí Minh – Toàn tập, Sdd, T.4, tr. 33. 16
Chính vì thế, sau khi tìm hiểu quan điểm Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên và việc giáo dục cho thanh, thiếu niên, cần phải tìm hiểu thực trạng, nhất là những suy nghĩ, tâm tư, nguyện vọng của thanh, thiếu niên ngày nay xem họ khác với thanh, thiếu niên ngày trước như thế nào. Đây là hai mặt của một vấn đề: Một mặt, đó là mục tiêu và chủ thể của giáo dục, thuộc lĩnh vực lý luận cơ bản; và mặt khác, đó là đối tượng, động lực, khách thể của giáo dục, thuộc lĩnh vực thực tiễn đối với thanh, thiếu niên ngày nay. Hai mặt ấy đương nhiên có quan h ệ hữu cơ với nhau không thể tách rời, cũng như không thể xem nhẹ mặt nào, nhưng nó sẽ gắn kết với nhau như thế nào, bằng cách nào, là điều phải tìm hiểu, nghiên cứu, cả về lý luận và thực tế. Về lý luận , đó là quan điểm giáo dục nói chung trong đó có quan điểm giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên; Về thực tế , đó là thực trạng thanh, thiếu niên ngày nay, cả mặt mạnh và mặt yếu, cả những tác động của thực tế trong nước và tác động của thực tế bên ngoài vào họ từng ngày từng giờ, nghĩa là phải nhìn nhận thanh, thiếu niên ngày nay trong quan hệ vận động với nhiều mặt, nhiều chiều. 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên và việc giáo dục thanh, thiếu niên trở thành “thế hệ cách mạng cho đời sau” Có thể nói, vấn đề thanh, thiếu niên và việc giáo dục, rèn luyện cho thanh, thiếu niên là một trong những nội dung cơ bản của hệ thống t ư tưởng Hồ Chí Minh. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, hầu như không một lúc nào Người không nghĩ đến việc giáo dục cho thanh, thiếu niên. Từ trước năm 1925, chúng ta thấy Hồ Chí Minh đã đ ưa vấn đề thức tỉnh cách mạng cho thanh, thiếu niên với niềm tin:“Người Đông Dương không chết, người Đông Dương vẫn sống, sống mãi mãi”... “Luồng gió từ n ước Nga thợ thuyền, từ Trung Quốc cách mạng hoặc từ ấn Độ chiến đấu đang thổi đến giải độc cho người Đông Dương”1. Sau đó, đến Đại hội Quốc tế thanh niên cộng sản lần thứ IV, Hồ Chí Minh đã viết văn kiện nổi tiếng về chủ trương xây dựng Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, 1 Hồ Chí Minh – Toàn tập, Sdd, T. 1, tr. 28. 17
một tổ chức bao gồm thanh, thiếu niên, ra đời trước khi thành lập Đảng và là tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ trước cách mạng tháng Tám 1945, Người coi thanh, thiếu niên không chỉ là người chủ tương lai c ủa đất nước, của dân tộc mà còn là lực lượng nòng cốt trong mỗi cuộc vận động cứu nước. Kể lại niềm tự hào và vui sướng nhất của mình trong việc thực hiện tư tưởng cách mạng có ý nghĩa chiến lược đó, năm 1961, tại Đại hội lần thứ ba của đoàn Thanh niên lao động Việt Nam, Người kể lại rằng: “Từ năm 1925, ngay từ khi mới thành lập, Hội Thanh niên cách mạng đồng chí đã lo đặt viên đá đầu tiên để chuẩn bị cho tổ chức thanh niên sau này”...“Từ chỗ chỉ có một Lý Tự Trọng đến ngày nay chúng ta đã có 78 vạn đoàn viên Đoàn thanh niên Lao động hăng hái ra sức giúp Đảng xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất Tổ quốc. Tiến bộ đó làm cho Bác rất vui sướng và trẻ lại. Nó làm cho lòng Bác phơi phới như hoa nở trong mùa xuân”. Trong nhiều bài nói và viết sau Cách mạng tháng Tám 1945, Hồ Chí Minh luôn luôn căn dặn cán bộ, đảng viên và toàn Đảng phải xem trọng và có trách nhiệm trong việc đào tạo thế hệ tương lai của đất nước. Với Người, đó không chỉ là nhiệm vụ cách mạng trong mỗi giai đoạn mà còn là việc thực hiện một nguyên tắc cách mạng cơ bản nhất nhằm tạo ra những thế hệ cách mạng mới liên tục nối tiếp cho đất nước. Thể hiện rõ một cách súc tích toàn bộ tư tưởng mang tính quy luật đó, từ năm 1958, nói chuyện tại lớp học chính trị của các giáo viên cấp II, III toàn miền Bắc, Người nói một câu nổi tiếng như một cương lĩnh hành đ ộng cho toàn Đảng, toàn dân tộc, như sau: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích tr ăm năm thì ph ải trồng người”. Như vậy, đối với Hồ Chí Minh, không chỉ đơn thuần là vấn đề giáo dục thanh, thiếu niên, mà là vấn đề “trồng người”, một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, mang tính chiến lược lâu dài của toàn Đảng, toàn dân tộc ta, như một chân lý tất yếu của sự nghiệp cách mạng. Trong thực tế, Tổ chức Thanh niên cách mạng đồng chí hội ra đời trước Đảng Cộng sản Việt Nam và là một tổ chức đầu tiên của thanh niên bao gồm những người chí cốt nhất để hình thành đội ngũ cán bộ cách mạng đầu tiên của đất nước. Cho đến khi Đảng ra đời thì tổ ch ức thanh niên vẫn luôn bên cạnh tổ chức Đảng và là cánh tay phải của Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ tổ chức thanh niên này, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đào tạo cả đội ngũ cán bộ cốt cán của Đảng và Nhà nước ta trong suốt cả sự 18
nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc cho đến hôm nay khi đất nước đã trải qua những thử thách quan trọng trong chiến đấu và xây dựng đất nước vì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Lo lắng đến tiền đồ và tương lai của Đảng và đất nước, Hồ Chí Minh luôn nghĩ đến vị trí, vai trò của thanh, thiếu niên. Trong bản Di chúc của Người, lời căn dặn đối với thanh, thiếu niên vẫn là những lời chí cốt nhất, ân cần nhất, tâm huyết nhất. Người căn dặn: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những ng ười thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội v ừa “hồng“ vừa “chuyên“. Phải chăng vì nghĩ rằng nói như trên vẫn ch ưa đủ tầm quan trọng đối với thanh, thiếu niên, cho nên Người phải nhấn mạnh thêm bằng câu: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết“. Từ những nội dung nêu trên, chúng ta thấy Hồ Chí Minh không chỉ coi thanh niên là tương lai của đất nước mà còn đặt vấn đề giáo dục, đào tạo thanh, thiếu niên thành người chủ xứng đáng với đất nước như là một nhiệm vụ hàng đầu rất quan trọng và rất cần thiết. Hai chữ rất trong một câu văn chưa đầy 20 từ không phải là thừa mà chỉ thể hiện một chủ ý của Người coi việc giáo dục thanh, thiếu niên là rất rất hệ trọng đối với sự nghiệp cách mạng. Bởi lẽ, vấn đề không chỉ ở chỗ thanh, thiếu niên là lực lượng trẻ mà còn ở chỗ lực lượng trẻ ấy có nối nghiệp được các thế hệ cách mạng để đưa đất nước Việt Nam trở thành một đất n ước giàu mạnh theo mục tiêu xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội hay không, đó mới thực sự là sự quan tâm hàng đầu của Hồ Chí Minh đối với thanh, thiếu niên, người chủ tương lai của đất nước. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau cũng có nghĩa là bồi dưỡng lớp người thừa kế sự nghiệp cách mạng mà Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã khai sinh và nâng tầm vóc dân tộc lên tầm cao mới của thời đại. Vậy, vì sao Hồ Chí Minh lại quan tâm đặc biệt đến việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau như thế. 19
Trước hết, cần tìm hiểu những quan điểm lý luận mang tính nguyên tắc của việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau đối với thanh, thiếu niên trong tư tưởng Hồ Chí Minh. a )- Quan niệm về việc “trồng người” hay chiến lược con người của Hồ Chí Minh đối với thanh, thiếu niên. Nhận thức rõ bản chất con người nói chung, bản chất con người của mỗi xã hội nói riêng, Hồ Chí Minh luôn ý thức được rằng con người là sản phẩm của hoàn cảnh và mỗi xã hội cụ thể. Điều đó có nghĩa là không có con người trừu tượng, chung chung, mà chỉ có con người cụ thể, con người này, sống và trưởng thành ở xã hội này. Xã hội như thế nào sẽ tạo ra con người như thế; hoặc có thể nói, muốn xây dựng xã hội như thế nào, sẽ đòi hỏi những con người như thế. Nước ta muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, đương nhiên, phải có những con người mới xã hội chủ nghĩa. Hồ Chí Minh đã khẳng định một cách rõ ràng, nhất quán rằng: “Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải có con người xã hội chủ nghĩa, muốn có con người xã hội chủ nghĩa phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa, muốn có tư tưởng xã hội chủ nghĩa phải gột rửa tư tưởng cá nhân chủ nghĩa”1, bởi “chủ nghĩa cá nhân là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội. Người cách mạng phải tiêu diệt nó”2. Điều đó cũng có nghĩa là nếu không xây dựng đ ược con n gười mới xã hội chủ nghĩa thì sẽ không bao giờ xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Bởi lẽ, khác với các xã hội cũ, xã hội xã hội chủ nghĩa là một xã hội mới có trình độ cao, đòi hỏi công bằng, văn minh, không còn người bóc lột người, do đó nó yêu cầu con người phải có ý thức xây dựng nên chứ không phải tự nhiên nó đến. Đó là điều đã được học thuyết Mác-Lênin khẳng định, Hồ Chí Minh chỉ thực hiện cái chân lý đó một cách sáng tạo trên cơ sở một dân tộc chủ yếu là nông nghiệp, nông dân, còn lạc hậu, chưa qua giai đoạn phát triển chủ nghĩa tư bản như Việt Nam. Nói đến việc cần thiết phải xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa trước khi xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa, cần phải nhắc lại những quan điểm cơ bản đã 1 Hồ Chí Minh – Toàn tập, Sdd, T. 9, tr. 303. 2 Hồ Chí Minh – Toàn tập, Sdd, T.9, tr. 292 20