Luận văn Thạc sĩ: Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội (giai đoạn 2010-2013)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội trên hệ thống báo chí Mặt trận (cụ thể là báo in). Từ đó, chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm của công tác này. Đồng thời, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội trên hệ thống báo chí Mặt trận giai đoạn 2015-2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội (giai đoạn 2010-2013)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------ HÀ THỊ BÍCH THỦY BÁO IN MẶT TRẬN VỚI VIỆC TUYÊN TRUYỀN, VẬN ĐỘNG TRÍ THỨC THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI (GIAI ĐOẠN 2010-2013) LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60 32 01 Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------ HÀ THỊ BÍCH THỦY BÁO IN MẶT TRẬN VỚI VIỆC TUYÊN TRUYỀN, VẬN ĐỘNG TRÍ THỨC THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI (GIAI ĐOẠN 2010-2013) LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60 32 01 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Hải Hà Nội – 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Hoàng Hải. Các kết quả trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy. Hà Nội, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Hà Thị Bích Thủy
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn T.S Hoàng Hải – Người hướng dẫn đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này! Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của các chuyên gia, nhà quản lý, lãnh đạo các ngành và các đơn vị có liên quan; sự giúp đỡ của các nhà báo, biên tập viên, phóng viên, bạn bè đồng nghiệp đã dành thời gian tham gia trả lời phỏng vấn; Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô ở Khoa Báo chí & Truyền thông - Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hà Thị Bích Thủy
MỤC LỤC MỤC LỤC ...................................................................................................................1 PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................5 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................5 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................7 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................9 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................9 5. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu .........................................................11 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ..............................................................13 7. Kết cấu luận văn ................................................................................................14 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI ..................................................15 1.1 Trí thức với phát triển kinh tế - xã hội ..........................................................15 1.1.1 Trí thức là gì ............................................................................................15 1.1.2 Chính sách của Đảng và Nhà nước về đội ngũ trí thức ..........................22 1.2. Báo chí với đội ngũ trí thức ............................................................................28 1.2.1 Tuyên truyền về chính sách của Đảng, Nhà nước đối với trí thức..........28 1.2.2 Tuyên truyền về vai trò của trí thức trong phát triển kinh tế - xã hội .....30 Chƣơng 2: TUYÊN TRUYỀN CỦA BÁO IN MẶT TRẬN VỀ VẬN ĐỘNG TRÍ THỨC THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI GIAI ĐOẠN 2010-2014..................................................................................................................33 2.1 Khảo sát báo Đại đoàn kết ...............................................................................33 2.1.1 Lịch sử phát triển của Báo Đại đoàn kết.................................................33 2.1.2 Khảo sát trên báo Đại đoàn kết...............................................................39 2.2 Khảo sát trên Tạp chí Mặt trận ........................................................................44 2.2.1 Lịch sử phát triển Tạp chí Mặt trận ........................................................44 2.2.3 Đánh giá nhận xét ...................................................................................53 2.3 Một số nhận xét chất lượng của Báo in Mặt trận .............................................57 2.3.1 Ưu điểm: ..................................................................................................57 1
2.3.2 Hạn chế ....................................................................................................59 Tiểu kết chƣơng 2 ....................................................................................................61 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TUYÊN TRUYỀN CỦA BÁO IN MẶT TRẬN ..............................................................................................62 3.1 Đánh giá chung về công tác tuyên truyền, vận động .......................................62 3.1.1 Thành công ..............................................................................................62 3.1.2 Hạn chế: ..................................................................................................64 3.2. Đề xuất một số giải pháp nâng cao công tác tuyên truyền, vận động trí thức trên báo Đại đoàn kết và tạp chí Mặt trận ..............................................................65 3.2.1 Về cơ chế chính sách ...............................................................................65 3.3 Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng các tuyên truyền, vận động trí thức ............................................................................................................................72 Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................75 KẾT LUẬN ..............................................................................................................76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................80 PHỤ LỤC 2
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 1. Đảng Cộng sản: ĐCS 2. Đại đoàn kết: ĐĐK 3. Mặt trận: MT 4. Nhà nước: NN 5. Kinh tế - xã hội: KTXH 6. Tạp chí: TC 7. Tổ quốc: TQ 8. Tuyên truyền: TT 9. Trung ương Mặt trận tổ quốc: TWMTTQ 10. Vận động: VĐ 11. Việt Nam: VN 12. Xã hội: XH 3
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ Bảng 2.1: Thống kê số lượng tin bài tuyên truyền (từ năm 2010 đến năm 2014) ....39 Bảng 2.2: Thống kê số lượng tin bài tuyên truyền (từ năm 2010 đến năm 2014) ....48 Hình 2.1: Biểu đồ thể hiện tỷ trọng nội dung tác phẩm của Báo Đại đoàn kết ........54 (từ năm 2010 đến năm 2014) ....................................................................................54 Hình 2.2: Biểu đồ thể hiện tỷ trọng nội dung tác phẩm của Tạp chí Mặt trận..........56 (từ năm 2010 đến năm 2014) ....................................................................................56 4
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong mọi thời đại và ở bất kỳ quốc gia nào, đội ngũ trí thức luôn là nguồn lực quan trọng đối sự phát triển của xã hội. Tấm bia tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí vững thì thế nước mạnh vvvaaà thịnh; nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy” là minh chứng rõ nét cho tư tưởng trọng dụng và đánh giá cao trí thức của bậc tiền nhân. Tư tưởng đó đến nay và muôn đời sau sẽ vẫn còn nguyên giá trị. Thế kỷ XXI, thế kỷ của khoa học công nghệ, trước xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, trí thức Việt Nam càng có vai trò quan trọng đặc biệt. Họ không chỉ là một lực lượng tiêu biểu cho nguồn trí tuệ của dân tộc, mà còn là một động lực trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội, phát triển văn hoá, phát triển con người và tạo nguồn nhân lực có kiến thức. Mặt khác, trí thức còn là nhân tố quyết định đến sự phát triển nhanh chóng và bền vững của nước ta trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 6/8/2008 Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa X về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đã khẳng định: “Trong mọi thời đại, tri thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội, đội ngũ trí thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức. Ngày nay, cùng với sự phát triển nhanh chóng của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đội ngũ trí thức trở thành nguồn lực đặc biệt quan trọng, tạo nên sức mạnh của mỗi quốc gia trong chiến lược phát triển. Mục tiêu sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 đòi hỏi phải lựa chọn con đường phát triển rút ngắn, phát huy đến mức cao nhất mọi nguồn lực, tiềm năng trí tuệ của dân tộc, đặc biệt là năng lực sáng tạo của đội ngũ trí thức”. Từ quan điểm đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, quyết sách nhằm phát triển đội ngũ trí thức; phát huy vai trò của đội ngũ trí thức trong phát triển kinh tế - xã hội. Là một kênh thông tin quan trọng và hữu hiệu của Đảng, 5
Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, báo chí có vai trò vô cùng quan trọng trong việc tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát huy vai trò của đội ngũ trí thức, tuyên truyền vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với nội dung thông tin có định hướng phù hợp với thực tế, có sức thuyết phục, báo chí có khả năng hình thành dư luận xã hội, dẫn đến hành động xã hội, phù hợp với sự vận động của hiện thực theo những chiều hướng có chủ định. Có thể khẳng định, báo chí chính là công cụ tuyên truyền hiệu quả nhất các chủ trương, đường lối, chính sách của Việt Nam đối với các tổ chức kinh tế - xã hội tới nhân dân. Đồng thời, báo chí cũng đăng tải những phản hồi của nhân dân tới Đảng, Nhà nước nhằm bổ sung và hoàn thiện đường lối, chính sách. Vì vậy, ý nghĩa thông tin của báo chí đóng vai trò hết sức quan trọng. Trong hệ thống báo chí Việt Nam, hệ thống báo chí của các tổ chức chính trị - xã hội đang ngày càng lớn mạnh, trong đó hệ thống báo chí của Mặt trận từ khi ra đời đến nay đã không ngừng phát triển, đổi mới cả nội dung và hình thức, góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, vận động nhân dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Có thể khẳng định, đây là hệ thống báo có tính lý luận và thực tiễn cao. Trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là đội ngũ trí thức trên hệ thống báo Mặt trận đã đạt được những kết quả đáng kể nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Xuất phát từ vai trò trên của báo chí, cùng những nhiệm vụ đặt ra cho báo chí trong thời kỳ mới, tác giả chọn đề tài: “Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội (giai đoạn 2010-2013) làm Luận văn Thạc sỹ tốt nghiệp chuyên ngành báo chí. (Tuy nhiên, do quá trình thực hiện Luận văn kéo dài hơn so với dự kiến nên tác giả đã thực hiện đề tài: “Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội (giai đoạn 2010-2014). 6
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thực tế cho thấy, báo chí Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội là vấn đề còn mới trong hoạt động nghiên cứu hiện nay. Do đó, đây là mảng nghiên cứu còn mới mẻ, còn là vấn đề mở cho những ai quan tâm, có thể liệt kê dưới đây các công trình nghiên cứu của nhiều tác giả. Một số khoá luận, luận văn đề cập đến vấn đề báo chí tuyên truyền về chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng đối với các lĩnh vực chính trị - xã hội khác nhau ví dụ như: “Báo chí với vấn đề tuyên truyền về công tác phát triển Đảng trong thanh niên” (Khoá luận cử nhân báo chí - Đỗ Thị Thái Hoà, 2009, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội); “Báo chí tuyên truyền chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về kinh tế- xã hội miền núi” (Khoá luận cử nhân báo chí - Chu Thuý Ngà, 2010, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội); “Tạp chí Xây dựng Đảng với việc tuyên truyền hướng dẫn thực hiện NQ TW 3 (Khóa VIII) về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh CNH – HĐH đất nước” (Khoá luận cử nhân báo chí - Trịnh Quỳnh Hoa, 2012, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội). Về mặt báo chí, đã có một số khoá luận lấy báo Đại đoàn kết (báo thuộc hệ thống báo chí Mặt trận) làm đối tượng nghiên cứu nhưng là nghiên cứu trên một khía cạnh, một vấn đề khác như: “Gia đình Việt Nam và vấn đề giáo dục gia đình trong giai đoạn hiện nay trên Báo Đại đoàn kết” (Khoá luận cử nhân báo chí – Chu Thanh Tâm, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội); “Văn hoá gia đình Việt Nam và tác dụng của giáo dục văn hoá, đối với sự phát triển của gia đình trong giai đoạn hiện nay được phản ánh (trên báo Phụ nữ Việt Nam và Đại đoàn kết)” (Khoá luận cử nhân báo chí - Nguyễn Hương Giang, 2013, Học viện Báo chí tuyên truyền, Hà Nội); “Nâng cao hiệu quả truyền thông của chuyên mục "Tham vấn và phản biện" trên báo Đại đoàn kết” (Luận văn Thạc sỹ Báo chí - Nguyễn Thị Thu Hương, 2014, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội). Thêm vào đó có đề tài “Đánh giá của bạn đọc về Tạp chí Mặt trận” (Khoá luận cử nhân xã hội học - Nguyễn Việt Phương, 2013, Đại học Khoa học xã hội và 7
nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) nghiên cứu Tạp chí Mặt trận dưới góc độ xã hội học, nội dung của công trình nghiên cứu này nhằm tập trung tìm hiểu đánh giá của bạn đọc về nội dung và hình thức của Tạp chí Mặt trận. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp viện “Giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền về lý luận và thực tiễn của Tạp chí Mặt trận” - Chủ nhiệm đề tài Nguyễn Thu Thảo, 2013, Tạp chí Mặt trận, số 3, Hà Nội) có nói tới công tác tuyên truyền của Tạp chí Mặt trận nói chung; “Tạp chí Mặt trận với Tuyên truyền về nông thôn mới”, Ths Nguyễn Thu Thảo, Tạp chí Mặt trận điện tử; “Tuyên truyền về sự lãnh đạo của Đảng đối với các tổ chức chính trị - xã hội” Nguyễn Thị Thủy, 2014, Tạp chí Cộng sản (số 5), Hà Nội) đề tài cũng tiến hành nghiên cứu Tạp chí Mặt trận, nhưng không phải là toàn bộ hệ thống báo chí Mặt trận. Đề tài “Cách thức tổ chức thông tin của Tạp chí Mặt trận” (Luận văn Thạc sỹ truyền thông đại chúng – Nguyễn Thị Thu Thảo, 2013, Học viện Báo chí và Tuyên truyền), nghiên cứu Tạp chí Mặt trận dưới góc độ hình thức và cách thức tổ chức nội dung thông tin nói chung trên Tạp chí Mặt trận. Đề tài “Báo chí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với hoạt động kinh tế báo chí” (Luận văn thạc sỹ - Phạm Khánh Giang, 2013, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội) nghiên cứu hệ thống báo chí Mặt trận ở phương diện kinh tế báo chí. Nghiên cứu dưới dạng đề tài cấp Bộ có liên quan đến chủ đề nghiên cứu của Luận văn còn phải kể tới đề tài của Tiến sĩ Hoàng Hải, 2013, “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với công tác tuyên truyền về giới trí thức tham gia công tác Mặt trận trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Mặt trận, Hà Nội. Như vậy, có thể khẳng định rằng, đề tài Luận văn của tác giả thực sự là một công trình mới mẻ, đầu tiên trong việc nghiên cứu về hệ thống báo chí Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Thực hiện Luận văn này sẽ đồng thời có những thuận lợi (khuyến khích, động viên nghiên cứu và đóng góp lý luận vào công việc nghiên cứu báo chí) nhưng cũng sẽ có những khó khăn (ít tài liệu, khó tiếp cận),v.v… 8
Những công trình nghiên cứu trên đây là những nỗ lực của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu trong việc tìm hiểu công tác vận động, tuyền truyền, của báo chí, đối với đội ngũ trí thức. Đó là những kết quả có ý nghĩa và là thành quả của quá trình làm việc nghiêm túc công phu của các nhà báo, các học viên, các nhà nghiên cứu. Tác giả luận văn xem đây là những chỉ dẫn và các tài liệu có giá trị tham khảo rất cao, góp phần phục vụ đắc lực trong việc triển khai đề tài Luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội trên hệ thống báo chí Mặt trận (cụ thể là báo in). Từ đó, chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm của công tác này. Đồng thời, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội trên hệ thống báo chí Mặt trận giai đoạn 2015-2020. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - Phân tích những chính sách của Đảng, Nhà nước về định hướng tuyên truyền, vận động đội ngũ trí thức nói chung; đặc biệt là hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của báo chí Mặt trận (báo in) trong công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. - Phân tích thực trạng về tuyên truyền, vận động trên hệ thống báo Mặt trận ở nước ta giai đoạn 2010 - 2014. Trong đó, đánh giá mặt tích cực, những hạn chế của hoạt động này và rút ra các bài học kinh nghiệm. - Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tuyên truyền về giới trí thức của báo chí Mặt trận giai đoạn 2015 - 2020. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu: Nghiên cứu về Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội (Khảo sát trên Tạp chí Mặt trận và Báo Đại đoàn kết). 9
4.1.1 Báo Đại đoàn kết Báo Đại đoàn kết thành lập ngày 25/1/1942, tiền thân của báo Đại đoàn kết là báo Cứu quốc và báo Giải phóng. Báo Đại đoàn kết - cơ quan Trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Báo Đại đoàn kết có nhiều đóng góp trong công tác thông tin tuyên truyền đúng đắn đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước đến với bạn đọc. Đồng thời, ông khẳng định trang báo điện tử này là phương tiện thể hiện tiếng nói của Mặt trận Tổ quốc tới nhân dân, cầu nối giữa nhân dân, Đảng và Nhà nước. Báo Đại đoàn kết phải phản ánh được tiếng nói của nhân dân với cả nước, tạo nên thông tin hai chiều giữa nhân dân và Mặt trận, huy động sáng kiến nhân dân, qua đó hoàn thành nhiệm vụ tạo ra một diễn đàn sáng kiến nhân dân bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước. 4.1.2 Tạp chí Mặt trận Tạp chí Mặt trận xuất bản số đầu tiền vào tháng 8/2001. Tạp chí Mặt trận là cơ quan tuyên truyền và phát triển lý luận của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Từ năm 2010, thử nghiệm Tạp chí điện tử, từ tháng 8 năm 2011 đã ra chuyên đề: Mặt trận và cuộc sống... Bên cạnh xuất bản báo chí, Tạp chí còn hợp tác xuất bản sách, tổ chức sự kiện, dịch vụ khoa học, tư vấn phát triển; đồng thời phối hợp quảng bá sản phẩm và thương hiệu cho các doanh nghiệp... So với nhiều tạp chí khác, Tạp chí Mặt trận ra đời muộn. Tuy nhiên, với tính chất và đặc thù là cơ quan lý luận của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tạp chí Mặt trận tương đương với các tạp chí lí luận của bộ, ngành nước ta (cấp vụ). Tạp chí có nhiệm vụ thông tin, tạo diễn đàn để nghiên cứu trao đổi về mọi mặt hoạt động của tổ chức Mặt trận ở khắp nơi trên đất nước Việt Nam, là diễn đàn để tập hợp sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung khảo sát và nghiên cứu các tác phẩm báo in trên Tạp chí Mặt trận, báo Đại đoàn kết cùng những sản phẩm báo chí của những cơ quan này về vấn đề tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong 5 10
năm (Từ 2010 đến năm 2014). Tác giả chọn thời gian này vì đây là thời điểm diễn ra rất nhiều hoạt tuyên truyền phát triển kinh tế - xã hội nhằm thực hiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa X về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cộng sản Việt Nam về Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2011-2020, hướng tới Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra vào tháng 1/2016. Bên cạnh đó, để so sánh và đề xuất giải pháp tác giả có nghiên cứu mở rộng thêm về thời gian và có tham khảo báo chí của một số tổ chức thành viên Mặt trận về nội dung liên quan đến đề tài. 4.3 Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu của luận văn là nội dung và hình thức tác phẩm được đăng tải trên báo in là Tạp chí Mặt trận và Báo Đại đoàn kết. 5. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1 Cơ sở lí luận: Công trình được thực hiện dựa vào hệ thống các quan điểm, chủ trương, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam về công tác báo chí tuyên truyền. Đặc biệt là những định hướng, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về việc phát huy vai trò, sức mạnh của trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. 5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu 5.2.1 Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở kết hợp lý luận chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối lãnh đạo của Đảng và Nhà nước về báo chí nói chung và báo in nói riêng. Tác giả cũng dựa trên lý luận về nguồn gốc ra đời, vai trò, chức năng của báo in, đặc biệt là các chức năng thông tin, giáo dục tư tưởng, cổ vũ hành động, khai sáng. 5.2.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Đề tài được thực hiện trên cơ sở nhận thức học về duy vật biện chứng, lý luận về truyền thông, quan điểm của Đảng và nhà nước Việt Nam về báo chí truyền 11
thông và công tác tư tưởng, về chiến lược triển khai công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phân tích, tổng hợp thống kê, so sánh, phương pháo phỏng vấn sâu… Các phương pháp này được sử dụng phù hợp theo từng chương và có sự kết hợp trong quá trình phân tích nhằm làm nổi bật các nội dung nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu thống kê xã hội học: Thống kê, tổng hợp, lập bảng biểu theo các số liệu thu từ hoạt động khảo sát các dạng tin bài, phóng sự trên Tạp chí Mặt trận và Báo Đại đoàn kết có liên quan đến vấn đề tuyên truyền về trí thức gắn liền với phát triển kinh tế - xã hội. Phương pháp này nhằm nghiên cứu tần xuất xuất hiện, nội dung tuyên truyền, phương thức, hình thức thể hiện của các tác phẩm báo chí về chủ đề tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở các đối tượng được khảo sát. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn trực tiếp và đưa ra so sánh tương quan. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: Phân tích thông tin từ nguồn tài liệu sẵn có, vận dụng để khái quát hóa và lý thuyết hóa các vấn đề đơn lẻ khảo sát được. Phương pháp này được sử dụng để hệ thống hóa các vấn đề lý luận và vai trò của báo chí nói chung, báo in nói riêng trong công tác tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Thông qua phân tích nội dung văn bản bao gồm phân tích về mặt định tính nội dung các báo cáo, tài liệu, giáo trình, các công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến vấn đề truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. - Phương pháp phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh: Sử dụng trong việc xem xét, đánh giá và phân tích các tác phẩm báo chí được khảo sát, đối chiếu, so sánh giữa các tác phẩm đăng trên 2 báo, từ đó rút ra những kết luận cần thiết cho luận văn. 12
Quá trình tổng hợp sẽ thu thập các tác phẩm báo chí được đăng tải trên Tạp chí Mặt trận, báo Đại đoàn kết phân tích nội dung và hình thức, đưa ra những đánh giá về chất lượng nội dung và hình thức tuyên truyền. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Luận văn là một công trình nghiên cứu vận dụng lý luận báo chí học để giải quyết một vấn đề của thực tiễn. Kết quả của đề tài này sẽ góp phần bổ sung, phát triển cho lý luận báo chí học, lý luận Mặt trận về vấn đề tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội nói riêng và xây dựng đất nước nói chung. Đây có thể được coi là tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác giảng dạy cho sinh viên, học viên sau đại học. Thực hiện luận văn, tác giả cũng mong muốn những cán bộ, phóng viên, biên tập viên và những người làm công tác tuyên truyền, vận động trí thức ở Tạp chí Mặt trận và Báo Đại đoàn kết, cũng như báo chí nói chung có thêm một góc nhìn về lý luận và có thể áp dụng vào thực tiễn cho tác phẩm của mình. Như đã trình bày trong phần Mở đầu luận văn, từ trước tới nay, đã có một số luận văn nghiên cứu xung quanh vấn đề về trí thức. Tuy nhiên, chưa có luận văn nào nghiên cứu với tên cụ thể: Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, luận văn sẽ đóng góp hiệu quả cho vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề này. Luận văn không chỉ cho thấy thực trạng vấn đề tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội được khảo sát mà còn đề ra những biện pháp nâng cao chất lượng trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Luận văn cung cấp cái nhìn khái quát về công tác tuyên truyền, vận động trí thức trên Tạp chí Mặt trận và Báo Đại đoàn kết, từ đó những người thực hiện có khả năng nhìn nhận trực tiếp công tác tuyên truyền của mình, để có hướng điều chỉnh tốt hơn. Những người làm mảng kinh tế trên cơ sở nghiên cứu về đề tài của luận văn này cũng sẽ có những bài học cụ thể cho mình trong công tác tuyên truyền về phát triển kinh tế - xã hội. 13
Luận văn có tính thời sự cấp bách, được ra đời trong hoàn cảnh cả nước đang gấp rút thi đua hoàn thành Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 5 năm đầu (2011-2015) trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 – 2020 đã đề ra trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam và hướng đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ diễn ra vào tháng 1/2015. Báo in với tư cách là một trong những phương tiện truyền thông phổ biến ở Việt Nam được nghiên cứu cụ thể, nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng tuyên truyền các chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền, vận động trí thức trên các ấn phẩm của Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam và giới truyền thông nói chung cũng tham khảo ít nhiều. Trong đó, có Tạp chí Môi trường và Cuộc sống - nơi tác giả đang cộng tác. Riêng với bản thân tác giả, quá trình nghiên cứu đề tài: “Báo in Mặt trận với việc tuyên truyền, vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội” sẽ là một cơ hội tích lũy kiến thức, nâng cao tầm hiểu biết cũng như năng lực chuyên môn, để thực hiện một cách tốt nhất nhiệm vụ của mình với tư cách là một phóng viên, biên tập viên. 7. Kết cấu luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, Luận văn được kết cấu làm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý thuyết của đề tài Chƣơng 2: Tuyên truyền của Báo in Mặt trận về vận động trí thức tham gia phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010 - 2014 Chƣơng 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền giai đoạn 2015-2020 của Báo in Mặt trận 14
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Trí thức với phát triển kinh tế - xã hội 1.1.1 Trí thức là gì Khái niệm và đặc điểm của trí thức Việt Nam * Khái niệm trí thức Có nhiều định nghĩa trí thức và cho đến nay định nghĩa về trí thức còn có nhiều cách hiểu. Do vậy, khi bàn về trí thức thường phải xác định khái niệm trước. Nhiều nhà trí thức lớn cũng đưa ra định nghĩa của mình, trong đó có những định nghĩa mới chỉ nêu tính cách đặc trưng hơn là nêu bản chất. Ví dụ: “Trí thức là người phát hiện những điều thuộc bản chất sự vật mà người khác không nhìn ra được”; hoặc “Người trí thức là người luôn có khát vọng tự do”. Ngoài ra, một số người khi thảo luận về đề tài này cũng đưa ra những định nghĩa theo quan niệm của mình, khiến vấn đề càng phong phú, nhưng sẽ càng khó thảo luận khi khái niệm chưa thống nhất. Có thể liệt kê một số định nghĩa tiêu biểu sau đây: - Trí thức Trí thức là những người lao động trí óc, có trình độ học vấn cao về lĩnh vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, truyền bá và làm giàu tri thức, tạo ra những sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với xã hội. [47]. - Trí thức: Người sử dụng trí óc một cách sáng tạo. - Trí thức: Người thông minh, có khả năng phát triển cao độ để hiểu biết là lý giải, đặc biệt được giáo dục tốt và quan tâm đến khoa học hay nghệ thuật, hoặc yêu thích các hoạt động liên quan đến nỗ lực tinh thần một cách nghiêm túc. - Trí thức: là người hoặc do thích thú hoặc do nghề nghiệp mà quan tâm đến những công việc tinh thần. - Trí thức: Người chuyên làm việc, lao động trí óc [4, tr.32]. Trí thức theo định nghĩa cá nhân: - Người trí thức: Là người đem lại giá trị cho những gì mà tự chúng không có (Paul Valéry - nhà thơ, triết gia Pháp). 15
- Người trí thức: Nói đến những người suy tư, mà không sính chữ nghĩa, không lợi dụng, bịp bợm và ăn bám… (Henri Barbusse - nhà văn Pháp). - Người trí thức: Là người phát hiện những điều thuộc bản chất sự vật mà người khác không nhìn ra được (Jean Paul Sartre - nhà triết học hiện sinh, nhà soạn kịch, nhà biên kịch, tiểu thuyết gia và là nhà hoạt động chính trị người Pháp). Tuy nhiên, vẫn có thể phân chia các định nghĩa hiện hành thành 2 nhóm: nhóm chặt chẽ (rất hữu dụng khi bàn vấn đề ở bình diện triết lý, gồm cả thiên chức, nhiệm vụ trí thức đối với nhân dân, xã hội) và nhóm thông dụng (để dùng rộng rãi trong đời sống, dễ hiểu với trình độ chung). Một cách chặt chẽ, trí thức phải là người: 1) Sáng tạo những giá trị tinh thần. Mức độ sáng tạo cho phép tách ra những trí thức lớn, tầm cỡ nhân loại. 2) Chỉ tôn thờ những giá trị tinh thần vĩnh hằng: Chân (chân lý, sự thật); Thiện (cái tốt); Mỹ (cái đẹp). Từ cái gốc này, do đặc trưng lao động, trí thức có những phẩm chất, tính cách nhất định – không bẩm sinh và cũng không phải là độc quyền của trí thức. Ví dụ, để sáng tạo, trí thức phải có một cái vốn tri thức cao hơn mặt bằng chung (đã đành) nhưng quan trọng là phải bổ sung suốt đời (để sáng tạo tiếp). Điều này rất tương đối, vì mặt bằng dân trí mỗi thời một khác: thầy giáo tiểu học là lao động trí óc (đúng với mọi thời) nhưng trước đây 60 năm có thể là trí thức – nếu có sáng tạo (ví dụ như Nam Cao, Tô Hoài…). Do tôn thờ chân lý, trí thức chỉ tin những gì đã được chứng minh đầy đủ và do đó bảo vệ sự thật đến cùng. Khám phá chân lý là niềm say mê cao nhất (bị cấm đoán nghiên cứu hoặc cấm nói sự thật là điều đau khổ vô tận). Khám phá ra chân lý là hạnh phúc cao nhất, do vậy họ có yêu cầu bức xúc công bố và đòi hỏi được công bố (Galilê bị cấm công bố “quả đất tròn”). Tuy quyết bảo vệ kết quả nghiên cứu bằng tranh luận, nhưng trí thức cũng sẵn sàng nhận sai lầm, từ bỏ niềm tin, nếu có chứng minh đầy đủ – từ đó họ đòi hỏi tự do tư tưởng, tự do ngôn luận… Tôn thờ cái 16