Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở về mặt lý luận và thực tiễn, phân tích làm rõ thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn và từ đó đưa ra định hướng, các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tại địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ TRUNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH SƠN, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ TRUNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH SƠN, TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. HỒ VIỆT HẠNH HÀ NỘI, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các tài liệu, thông tin thu thập được để phân tích, làm rõ những nội dung trong Luận văn có nguồn gốc rõ ràng, chính xác và lần đầu tiên được nghiên cứu, công bố trong công trình này. Quảng Ngãi, ngày 10 tháng 8 năm 2020 NGƯỜI CAM ĐOAN Võ Trung
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, những ý kiến đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể để hoàn thành Luận văn này. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Hồ Việt Hạnh, người đã trực tiếp hướng dẫn đề tài cho tôi với tất cả lòng nhiệt tình và sự quan tâm. Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn sự đóng góp chân thành của các thầy, cô giảng viên của Học viện khoa học xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo UBND huyện Bình Sơn, Phòng TN&MT, Ban quản lý dự án đầu tư huyện Bình Sơn, Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Bình Sơn tỉnh Quảng Ngãi; các cơ quan ban ngành liên quan; người thân, bạn bè, đồng nghiệp, luôn quan tâm tạo điều kiện, chia sẻ động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu Luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình nghiên cứu nhưng Luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý của quý thầy, cô và bạn bè. Xin trân trọng cảm ơn. Quảng Ngãi, ngày 10 tháng 8 năm 2020 Tác giả Võ Trung
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ..................................................................... 7 1.1. Một số vấn đề lý luận về thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất .................................................................................... 7 1.2. Cơ sở thực tiễn thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ............................................................................................. 19 1.3. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất .......................................................................... 23 1.4. Một số kinh nghiệm thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ....................................................................................... 29 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH SƠN, TỈNH QUẢNG NGÃI .......................................... 33 2.1. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi… .................................................................................................................. 33 2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ........... 43 2.3. Kết quả thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ................................. 54 2.4 Những thành tựu và hạn chế thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi… .................................................................................................................. 57
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG, NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH SƠN, TỈNH QUẢNG NGÃI .............................................................................. 64 3.1. Giải pháp chung thực hiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ........... 64 3.2. Giải pháp cụ thể thực hiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi ........... 67 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 BQL Ban quản lý 2 BTNMT Bộ Tài nguyên và môi trường 3 GPMT Giải phóng mặt bằng 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 NCMR Nâng cấp mở rộng 6 NMLD Nhà máy lọc dầu 7 STNMT Sở Tài nguyên và môi trường 8 TDC Tái định cư 9 UBND Ủy ban nhân dân 10 UBMTTQVN Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai có vai trò vô cùng quan trọng đối với đời sống con người và sự phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phương. Kể từ khi Hiến pháp 2013, Luật đất đai 2013 ra đời đã tạo hành lang pháp lý trong quản lý đất đai, triển khai thực hiện chính sách đất đai nói chung, thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng. Qua đó góp phần bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất để triển khai các công trình, dự án; thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, từng bước nâng cao đời sống nhân dân trong cả nước. Các cấp, chính quyền địa phương đang tích cực xây dựng nông thôn mới, phát triển đô thị, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, thực hiện nhiều dự án trọng điểm, đẩy mạnh công nghiệp hóa. Tuy nhiên từ những quy định của pháp luật đến việc triển khai thực hiện chính sách đất đai, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn gặp nhiều khó khăn, bất cập, dẫn đến một số trường hợp người dân khiếu nại, khiếu kiện... Trong những năm qua, các cấp chính quyền huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi luôn xác định nâng cao hiệu quả công tác quản lý đất đai là hết sức cấp thiết, hạn chế những mặt tiêu cực, đẩy nhanh tiến độ trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, góp phần triển khai các dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện đạt kết quả. Thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trong đó bảo đảm thực hiện dân chủ cơ sở gắn với chính sách đất đai, các nội dung về bồi thường, hỗ trợ được niêm yết công khai, bố trí tái cư hợp lý, tiến hành bàn giao mặt bằng cho nhà đầu tư, chủ đầu tư thực hiện dự án đúng theo quy định pháp luật; góp phần tích cực cho phát triển kinh tế, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương. Với chức trách nhiệm vụ, bản thân tôi được thực hiện công tác quản lý tại Phòng phát triển quỹ đất, có nhiều cơ hội được tiếp cận trong thực tiễn quản lý đất đai, triển khai thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ trong các công trình, dự án phát triển kinh tế xã hội trong địa bàn huyện. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài 1
“Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi” để làm Luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ chính sách công nhằm nêu lên những quan điểm, phân tích, làm rõ thực trạng chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, góp phần hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại địa phương. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Liên quan đến vấn đề nghiên cứu và vấn đề thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đã được rất nhiều tác giả nghiên cứu. Sau đây là một số công trình tiêu biểu: - Đào Chung Chính (2014), “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất đổi mới pháp luật về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư”, Luận án Tiến sĩ, Đại học Nông nghiệp Hà Nội; - Nguyễn Chí Cường (2016), “Đánh giá mức độ hài lòng của người dân và các vấn đề bất cập trong giải tỏa, bồi thường và tái định cư trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long”, Luận văn cao học Quản lý Đất đai, Đại học Cần Thơ; - Lê Duy Du (2013), “Quyền khiếu nại hành chính của công dân về đất đai từ thực tiễn tại Thành phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội; - Nguyễn Anh Dũng (2016), “Thực hiện chính sách bồi thường, hổ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi”, Luận văn Thạc sỹ Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội; - Trần Thị Mỹ Hạnh (2015), “Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sỹ Chính sách công, Học viện Khoa học xã hội; - Lê Văn Hải (2016), “Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính về bồi thường, hổ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn tỉnh Bình Định”, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội; - Phan Trung Hiền (2014), TS, Những điều cần biết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Nhà xuất bản chính trị quốc gia; 2
- Hoàng Quốc Hùng (2017), Thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận văn thạc sỹ Luật hiến pháp và Luật hành chính, Học viện hành chính quốc gia; - Trần Thị Hương (2018), Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, Luận văn thạc sỹ Luật hiến pháp và Luật hành chính, Học viện khoa học xã hội; - Nguyễn Thị Nga (2013), Pháp luật bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất – thực trạng và hướng hoàn thiện, Đề tài nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Luật Hà Nội; - Trần Minh Sang (2017), Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang, Luận văn thạc sỹ quản lý công, Học viện hành chính quốc gia; - Nguyễn Thị Tâm (2013), “Pháp luật về thu hồi đất trong việc giải quyết mối quan hệ giữa nhà nước – nhà đầu tư và người có đất bị thu hồi”, Luận văn Thạc sĩ Luật học; - Phạm Thu Thủy (2014), “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam”, Luận án tiến sỹ,Trường Đại học Luật Hà Nội; - Phạm Duy Tín (2015), “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại địa bàn thành phố Cần Thơ”, Luận văn cao học Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia; - Nguyễn Thị Cẩm Tú (2014), “Đánh giá khung chính sách bồi thường lên đời sống người dân giữa dự án đầu tư vốn nước ngoài và ngân sách Nhà nước tại thành phố Cần Thơ”, Luận văn cao học Quản lý đất đai, Đại học Cần Thơ; - Nguyễn Thị Minh Phượng (2018), TS, Chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư cho người dân bị thu hồi đất thực hiện các dự án ở Nghệ An, Nhà xuất bản chính trị sự thật, tháng 12/2018; - Nguyễn Thị Cẩm Vân (2014) “Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính về bồi thường, hổ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội; 3
- Nguyễn Đắc Vui (2016), Hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, Học viện Hành chính Quốc gia; - Trần Cao Hải Yến (2014), Thực thi pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay, Đại Học Luật Hà Nội. Qua tìm hiểu những công trình trên, trong đó có những vấn đề lý luận, quản lý nhà nước, áp dụng thực hiện về đất đai nói chung và thực hiện thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng. Từ những nghiên cứu của các công trình trên tác giả muốn tìm hiểu và áp dụng nghiên cứu “Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi” có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, đồng thời một số đề xuất những giải pháp tăng cường nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở về mặt lý luận và thực tiễn, phân tích làm rõ thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn và từ đó đưa ra định hướng, các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tại địa phương. - Nhiệm vụ nghiên cứu: + Nghiên cứu những lý luận chung về thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. + Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, từ năm 2015 đến nay, nêu lên những kết quả đạt được và những tồn tại của vấn đề, chỉ rõ nguyên nhân của vấn đề. + Đề xuất giải pháp tăng cường, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình 4
Sơn trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: khái quát chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với người dân trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Được thực hiện nghiên cứu trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. + Thời gian: từ năm 2015 đến nay. + Vấn đề nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với người dân bị thu hồi đất tại địa phương. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin; đồng thời trên cơ sở chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp thống kê: Thu thập các tài liệu, số liệu từ các cơ quan, ban ngành có liên quan đến công tác thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn, từ đó phân tích, đánh giá và định hướng nâng cao hiệu quả trong thời gian đến. + Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập thông tin từ các cơ quan nhà nước, các công trình nghiên cứu khác về xây dựng, hoàn thiện và thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn ở các địa phương. + Phương pháp luật học: Đề tài nghiên cứu, tìm đọc các văn kiện, văn bản luật và các văn bản hướng dẫn… để áp dụng, chọn lọc nghiên cứu trong Đề tài của Luận văn. 5
6. Ý nghĩa của đề tài Phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật về thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Qua đó, làm cơ sở để các cấp có thẩm quyền xây dựng hoàn thiện, bổ sung các nội dung chính sách phù hợp đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ được giao trong giai đoạn hiện nay. 7. Cơ cấu của luận văn Luận văn bao gồm các nội dung sau: Chương 1. Một số vấn đề lý luận và cơ sở thực tiễn thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Chương 3. Giải pháp tăng cường, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. 6
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 1.1. Một số vấn đề lý luận về thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. 1.1.1. Một số khái niệm công cụ * Khái niệm chính sách công Ở nước ta, cũng có rất nhiều quan điểm khác nhau về chính sách công, như: Từ điển Bách khoa Việt Nam khái niệm: “Chính sách là các chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ…”. Theo quan niệm của PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải khái niệm: “Chính sách công là kết quả ý chí chính trị của nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, bao hàm trong đó định hướng mục tiêu và cách thức giải quyết những vấn đề công trong xã hội”. Theo quan điểm của Viện chính trị học khái niệm: “...chính sách công là chương trình hành động hướng đích của chủ thể nắm hoặc chi phối quyền lực công cộng”. Theo quan niệm của TS. Đặng Ngọc Lợi khái niệm: “chính sách công là chính sách của nhà nước, của chính phủ...”. Theo quan niệm của PGS.TS. Lê Chi Mai khái niệm: “chủ thể ban hành chính sách công là nhà nước; chính sách công không chỉ là các quyết định thể hiện trên văn bản và những hành động, hành vi thực tiễn ở các địa phương”. Từ những phân tích trên, PGS.TS. Hồ Việt Hạnh có một số quan niệm chính sách công như sau: Thứ nhất, chính sách công chỉ xuất hiện trong thời kỳ xã hội loài người đã có nhà nước. Thứ hai, các quan niệm có xu hướng giới hạn vào chủ thể là nhà nước và nếu mở rộng thì cũng chỉ đến các chủ thể chính trị khác song cũng đặt mối quan hệ liên quan đến nhà nước. 7
Thứ ba, một số quan niệm tính đến mục tiêu giải quyết vấn đề như một thành tố quan trọng làm tiêu chí xác định chính sách công. Tiêu chí đó có thể là giải quyết những vấn đề bức xúc, quan tâm chung của cộng đồng... Thứ tư, chính sách công phải được xem như một quá trình xác định ý tưởng, hoạch định, thực hiện đến đánh giá. [16, tr.4] Chính sách công được thể chế hóa bằng các quy định pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội, cuộc sống thực tiễn. Đòi hỏi sự phù hợp của chính sách được thực hiện khả thi, bền vững trên thực tế. Như vậy có thể hiểu, chính sách công bao gồm các thuộc tính nhà nước, công cộng, hành động thực tiễn được hệ thống và kế thừa lịch sử, gắn liền với các điều kiện chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của một quốc gia. * Thực hiện chính sách là một quá trình trong việc chuyển hóa ý chí của chủ thể chính sách thực hiện quản lý các đối tượng trong các quan hệ xã hội, quản lý hành chính nhà nước. Tổ chức thực thi chính sách bao gồm các bước theo quy trình chính sách thực hiện trong một hệ thống. Hoạch định chính sách và thực hiện đúng chính sách luôn gắn kết với nhau trong quá trình thực hiện. * Các bước thực hiện chính sách, gồm 5 bước: - Ban hành văn bản, xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện chính sách. - Phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thực hiện chính sách. - Triển khai thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất - Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc về thực hiện chính sách. - Đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại các địa phương. * Về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất Theo pháp luật hiện hành chỉ xác định khái niệm “bồi thường về đất” mà không xác định khái niệm đối với các tài sản khác như: công trình xây dựng, vật kiến trúc, cây trồng, vật nuôi… 8
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc nhà nước áp giá đền bù để chi trả thiệt hại trong quá trình thu hồi đất đối với người dân và các chủ thể thiệt hại về quyền sử dụng đất hoặc quyền sở hữu, sử dụng đối với công trình, vật kiến trúc.... Đây là cơ sở để các cấp, chính quyền địa phương xác định được mức độ thiệt hại khái niệm của người dân có đất bị thu hồi, được các cơ quan nhà nước bồi thường tương xứng, đúng theo quy định của pháp luật. [khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013]. Các trường hợp chủ thể sử dụng đất không đúng mục đích, sử dụng đất không có hiệu quả, cố ý huỷ hoại đất hoặc trường hợp đất được giao không đúng đối tượng, không đúng thẩm quyển, đất lấn chiếm, đất do cá nhân sử dụng đã chết mà không có người thừa kế, chủ thể sử dụng đất tự nguyện trả lại đất... thì sẽ không được bồi thường khi bị thu hồi đất. Đất đang sử dụng bị thu hồi mà chủ thể sử dụng đất có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì được bồi thường, được bố trí khu tái định cư có điều kiện tốt hơn nơi đất đã bị thu hồi trước đây. Trường hợp không có khu tái định cư thì người bị thu hồi đất được bồi thường, ưu tiên, thuê nhà ở khu vực đô thị; đối với khu vực nông thôn được bồi thường bằng đất, được hỗ trợ ổn định đời sống, đào tạo nghề, bố trí việc làm mới phù hợp tại địa phương. * Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển [khoản 14 Điều 3 Luật Đất đai 2013]. Về đối tượng được nhận hỗ trợ ổn định đời sống khi Nhà nước thu hồi đất Thứ nhất, hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, đang có quyền sử dụng đất nông nghiệp thông qua các hình thức như được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận hoặc nhận chuyển nhượng; Có thu nhập ổn định từ sản xuất nông nghiệp trên diện tích đất đó. 9
Thứ hai, với các tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài bị ngừng sản xuất, kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất sẽ căn cứ theo khoản 6 Điều 19 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP khi đó, người lao động trong các tổ chức kể trên được áp dụng chế độ trợ cấp thôi việc theo quy định của pháp luật về lao động, thời gian trợ cấp không quá 6 tháng. Có thể nhận thấy đối tượng được hỗ trợ theo quy định của pháp luật chủ yếu tập trung vào hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất và có nguồn gốc đất từ việc xác lập bằng con đường Nhà nước giao đất, nhận chuyển nhượng… Đồng thời các cấp có thẩm quyền cần bổ sung đối tượng thuê đất có hợp đồng trên diện tích bị ảnh hưởng của quá trình thu hồi đất, được hỗ trợ ổn định đời sống. Về điều kiện diện tích đất bị thu hồi để được nhận hỗ trợ ổn định đời sống - Thu hồi từ 30% đến 70% diện tích đất nông nghiệp đang sử dụng được hỗ trợ 6 tháng nếu không phải di chuyển chỗ ở; 12 tháng nếu di chuyển chỗ ở; nếu di chuyển đến các địa bàn có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn được hỗ trợ tối đa là 24 tháng. - Thu hồi trên 70% diện tích đất nông nghiệp đang sử dụng thì được hỗ trợ 12 tháng nếu không phải di chuyển chỗ ở; 24 tháng nếu di chuyển chỗ ở. - Diện tích đất thu hồi quy định được xác định theo từng quyết định thu hồi đất của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền; đặc biệt khó khăn thì thời gian hỗ trợ tối đa là 36 tháng; Chỉ xem xét hỗ trợ những tổn thất trong cùng một quyết định thu hồi, cùng một địa phương, chưa dự liệu được tình huống người sử dụng đất có nhiều mẫu đất khác nhau, tại nhiều địa phương, phường, xã khác nhau; cùng bị ảnh hưởng do quá trình thu hồi đất gây ra. [18-19, tr.9]. * Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất Tái định cư là việc bố trí chỗ ở mới cho người bị thu hồi đất, được xây dựng cơ sở hạ tầng, đảm bảo các điều kiện tốt hơn nơi đất ở đã bị thu hồi theo quy định pháp luật. 10
Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. [khoản 11 Điều 3 Luật Đất đai 2013]. Trong công tác giải phóng mặt bằng các cấp chính quyền địa phương xác định thực hiện chính sách bồi thường đất đai, tài sản gắn liền trên đất bảo đảm đúng đối tượng, ổn định đời sống và hướng nghiệp nghề, việc làm ổn định cho người bị thu hồi đất, phù hợp với chủ trương, chính sách từng địa phương. Đồng thời đảm bảo thực hiện các dự án đầu tư, từng bước nâng cao đời sống nhân dân, góp phần phát triển kinh tế xã hội tại các địa phương. [Bùi Thanh Song (2011), Hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế, Trường Đại học kinh tế quốc dân]. * Quy định về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tổ chức lập, bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất của các hộ dân phù hợp với từng địa phương cụ thể. Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng được ủy ban nhân dân các cấp giao trách nhiệm bố trí tái định cư, thực hiện thông báo, niêm yết công khai ít nhất 15 ngày tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi cho người có đất ở thu hồi về chủ trương di chuyển chỗ ở và phương án bố trí tái định cư của chính quyền địa phương, bảo đảm đúng quy trình, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi tầng lớp nhân dân. Các hộ cá nhân, gia đình có đất thu hồi được bố trí tái định cư tại chỗ hoặc tái định cư khu mới theo quy hoạch tái định cư của địa phương. Ưu tiên vị trí thuận lợi cho người có đất thu hồi sớm bàn giao mặt bằng, người có đất thu hồi là người có công với cách mạng [Lý Thị Trang (2017), Bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Trang thông tin điện tử https://law.tueanhgroup.vn/, cập nhật ngày 04/7/2017]. 1.1.2. Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất 11
1.1.2.1. Lý luận về thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Thực hiện chính sách Thực hiện chính sách là một quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể chính sách đối với các đối tượng được quản lý, điều chỉnh các quan hệ xã hội đáp ừng được mục tiêu đặt ra. Tổ chức thực thi chính sách bao gồm các bước thực hiện theo quy trình trong một hệ thống chính sách [27]. Các bước thực hiện chính sách Bước 1. Thông báo thu hồi đất: Trước khi có quyết định thu hồi đất, chậm nhất là 90 ngày đối với đất nông nghiệp và 180 ngày đối với đất phi nông nghiệp, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải thông báo thu hồi đất cho người có đất thu hồi biết. Sau đó tổ chức họp, lấy ý kiến và tổng hợp những ý kiến này làm cơ sở để UBND cấp có thẩm quyền có thể ra Quyết định thu hồi đất và thực hiện các chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định. Bước 2. Thu hồi đất: UBND cấp tỉnh có thẩm quyền thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn; đối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài.... UBND cấp huyện có thẩm quyền thu hồi đất đối với đất của hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư.... Trường hợp khu đất thu hồi có cả tổ chức và hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất thì UBND cấp tỉnh có thẩm quyền quyết định thu hồi đất hoặc ủy quyền cho Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất. Bước 3. Kiểm kê đất đai, tài sản có trên đất: Khi có Thông báo thu hồi đất, UBND cấp xã có trách nhiệm phối hợp với Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng triển khai thực hiện khảo sát, đo đạc, kiểm kê và các hộ gia đình, cá nhân có đất tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện kiểm kê đất, tài sản gắn liền trên đất đạt hiệu quả. Nếu người dân không phối hợp, chính quyền địa phương thực hiện việc vận động, thuyết 12
phục để người sử dụng đất chấp hành nghiêm túc hoặc trường hợp người có đất thu hồi không chấp hành thì Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc [Điều 70, Luật đất đai 2013]. Bước 4. Lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện có trách nhiệm tổ chức, bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất của các hộ dân. Khu tái định cư đảm bảo các điều kiện tốt nhất, phù hợp với phong tục, tập quán của từng địa phương. Dự án tái định cư được lập và thực hiện bảo đảm có đất ở, nhà ở tái định cư trước khi nhà nước thu hồi đất. Bước 5. Niêm yết công khai phương án lấy ý kiến của nhân dân Sau khi phương án chi tiết được lập, Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm phối hợp với UBND cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến, niêm yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại trụ sở UBND cấp xã nơi có đất thu hồi. Việc tổ chức lấy ý kiến phải được lập thành biên bản có xác nhận của chính quyền địa phương, đại diện những người có đất thu hồi. Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng tổng hợp ý kiến trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phương án. Bước 6. Hoàn chỉnh Phương án: Trên cơ sở ý kiến người có đất bị thu hồi, đại diện chính quyền địa phương tiếp thu, tổng hợp phương án chi tiết trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Bước 7. Phê duyệt phương án chi tiết và tổ chức triển khai thực hiện: Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm phối hợp với chính quyền địa phương niêm yết công khai quyết định phê duyệt phương án, mức giá, địa điểm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của những hộ dân bị thu hồi đất. Trường hợp người có đất thu hồi không bàn giao đất cho Ban bồi thường, giải phóng mặt bằng thì chính quyền địa phương nơi có đất thu hồi và Ban bồi 13