Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đưa ra những giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian tới tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ THỊ THU THỦY THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ÐÀO TẠO NGHỀ CHO NGƯỜI LAO ÐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN PHÚ NINH, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ THỊ THU THỦY THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ÐÀO TẠO NGHỀ CHO NGƯỜI LAO ÐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN PHÚ NINH, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG HỒNG HIỆP HÀ NỘI, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi tự nghiên cứu; các số liệu trong Luận văn có cơ sở rõ ràng và trung thực. Kết luận của Luận văn chưa từng được công bố trong các công trình khác. Tác giả luận văn Võ Thị Thu Thủy
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN......................................... 11 1.1. Một số khái niệm về đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Chính sách và thực hiện chính sách đào tạo nghề cho Lao động nông thôn .......................... 11 1.2. Quy trình thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn ... 19 1.3. Quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đào tạo nghề cho Lao động nông thôn ................... 24 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN PHÚ NINH, TỈNH QUẢNG NAM .................................................................................... 32 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam ....................... 32 2.2. Thực trạng và kết quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người LĐNT tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam ................................................. 37 2.3. Đánh giá chung về thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam ................................... 54 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN PHÚ NINH, TỈNH QUẢNG NAM............................................... 60 3.1. Mục tiêu hoàn thiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn ... 61 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam ........................................ 62 KẾT LUẬN .................................................................................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 LĐNT Lao động nông thôn 2 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 3 LĐTB&XH Lao động - Thương binh và Xã hội 4 CNH-HĐH Công nghiệp hóa- hiện đại hóa 5 NNL Nguồn nhân lực 6 ĐTN Đào tạo nghề 7 ĐCS Đảng cộng sản 8 CN Công nghiệp 9 NN Nông nghiệp
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng Ðánh giá kết quả công tác ban hành triển khai thực hiện 2.1 các văn bản quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho LĐNT 38 trên địa bàn huyện Sự phù hợp của chính sách đào tạo nghề cho LĐNT trên 2.2 43 địa bàn huyện. Đánh giá công tác giải quyết việc làm cho LĐNT sau đào 2.3 44 tạo nghề cho LĐ trên địa bàn huyện.
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thế kỷ XXI, nền kinh tế chuyển dần từ lao động chân tay sang lao động trí óc, các sản phẩm có hàm lượng trí tuệ cao thường có giá trị lớn, tiêu hao tài nguyên thiên nhiên ít, sự ô nhiễm môi trường được hạn chế. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đến năm 2020 được Đại hội Đảng Cộng sản lần thứ 11 đã khẳng định: mục tiêu đưa nước ta trở thành một nước Công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 thì giải pháp mang tính tính đột phá đó là: phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và các chính sách bảo đảm việc làm sau đào tạo. Trong thập kỷ vừa qua, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ rất ấn tượng trong việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ và đã hoàn thành một số mục tiêu, Việt Nam được đánh giá cao về xóa đói, giảm nghèo và giải quyết việc làm cho người trong độ tuổi lao động. Trong giai đoạn hiện nay; Đảng, Nhà nước ta xác định hướng phát triển bền vững, phù hợp với điều kiện khách quan và chủ quan của đất nước đó là phát triển nền nông nghiệp, từng bước chuyển dịch cơ cấu lao động, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, trong đó: nhiệm vụ mang tính đột phá là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nói chung và đào tạo nghề cho lao động nông thôn nói riêng là nhiệm vụ quan trọng, là khâu đột phá chiến lược. Bên cạnh quá trình hội nhập kinh tế - quốc tế thì cơ hội việc làm, khó khăn thách thức trong tìm kiếm việc làm sẽ luôn cùng nhau xuất hiện những nghề mới ở các lĩnh vực, khu vực mới; quá trình công nghiệp hoá mạnh mẽ như hiện nay sẽ xảy ra tình trạng mất việc làm ở một số lĩnh vực, khu vực trong đó có khu vực nông thôn; một bộ phận người dân mất đất sản xuất dẫn đến mất việc làm trong khi đó việc đào tạo nghề còn nhiều bất cập, chưa phù 1
hợp với nhu cầu của thị trường lao động; mạng lưới cơ sở Giáo dục nghề nghiệp nói chung tuy đã phát triển nhưng chủ yếu tập trung ở khu vực thành phố lớn, còn ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa thì cơ sở Giáo dục nghề nghiệp rất ít, quy mô nhỏ, chưa đáp ứng nhu cầu học nghề của đông đảo Lao động nông thôn; đội ngũ giáo viên dạy nghề cho lao động nông thôn thiếu về số lượng, chưa đạt chuẩn về trình độ, chuyên môn, thiếu kinh nghiệm quản lý dạy nghề; chất lượng dạy nghề cho lao động nông thôn chưa đáp ứng yêu cầu. Mặc dù trong quá trình hội nhập kinh tế - quốc tế sẽ làm tăng cơ hội việc làm tuy nhiên nông dân mất đất sản xuất sẽ dẫn đến mất việc làm, trong khi đó công tác đào tạo nghề còn nhiều bất cập, mạng lưới cơ sở dạy nghề chỉ phát triển tập trung tại đô thị còn khu vực nông thôn, miền núi thì ít nên chưa đáp ứng nhu cầu học nghề của lao động nông thôn nên lao động nông thôn chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Thực trạng này, đòi hỏi phải có chính sách phù hợp để nâng cao chất lượng lao động nông thôn và giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình đô thị hóa. Nghị quyết số 26 của Ban chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, Nông dân và Nông thôn đã nêu: “Giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên xuyên suốt trong mọi chương trình phát triển KT - XH của cả nước; bảo đảm hài hoà giữa các vùng, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, giữa nông thôn và thành thị. Có kế hoạch cụ thể về đào tạo nghề cho lao động nông thôn và chính sách đảm bảo việc làm cho nông dân, nhất là ở các vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất...”[26,Trg12]. Trên tinh thần đó, Chính phủ đã ra Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27 tháng 11 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” và Hướng dẫn số: 664/LĐTBXH-TCDN ngày 09 tháng 3 năm 2010 của Bộ LĐ-TBXH về việc xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện Đề 2
án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”; và nhiều các văn bản được ban hành, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn giai đoạn mới. Huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam là một trong hai huyện nông thôn mới của tỉnh, là vùng kinh tế động lực của tỉnh Quảng Nam. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XX xác định: không còn con đường nào khác là phải xây dựng thành công mô hình nông thôn mới, phải tận dụng và khai thác các thế mạnh, tiềm năng địa phương nhằm đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở khu vực nông thôn. Trong giai đoạn 2010- 2015, huyện đã triển khai thực hiện thành công các chương trình, kế hoạch hỗ trợ dạy nghề cho lao động nông thôn; các làng nghề truyền thống đã được khôi phục và phát triển mạnh; nhiều mô hình đào tạo nghề gắn với giải quyết việc làm đã được thực hiện hiệu quả… góp phần tích cực trong việc ổn định cuộc sống nhân dân, xóa đói giảm nghèo và chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hướng tích cực (giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp, tăng tỷ lệ lao động phi nông nghiệp). Trong giai đoạn này, huyện đã tổ chức đào tạo nghề đạt nhiều kết quả; năm 2010 tỷ lệ qua đào tạo nghề của huyện đạt khoảng 35% so với lực lượng lao động trong độ tuổi, đến năm 2015 tỷ lệ qua đào tạo nghề của huyện đạt khoảng 55%, trong đó đào tạo sơ cấp nghề (có cấp chứng chỉ) từ 3 tháng trở lên đạt 22% với tổng kinh phí hơn 800 triệu đồng. Để đạt được kết quả trên, huyện Phú Ninh đã tập trung quyết liệt trong công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện đã xem đào tạo nguồn nhân lực là một trong ba đột phá của huyện nhà. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thì việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: ngành nghề đào tạo chưa sát với nhu cầu của người lao động dẫn đến kết quả đào tạo chưa cao; việc đào tạo chưa căn cứ nhu cầu của doanh nghiệp tại địa phương nên sau khi học nghề, nhiều lao động không tìm được việc làm ổn 3
định, một số nghề đã không còn phù hợp vẫn được đưa vào chương trình dạy nghề cho lao động nông thôn; bên cạnh đó công tác tuyên truyền chưa đạt hiệu quả như mong muốn, người lao động vẫn có tâm lý sợ học xong không có việc làm..… những tồn tại, hạn chế trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách, đặc biệt là vấn đề các chủ thể, doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo... Như vậy, nếu không có những giải pháp kịp thời để khắc phục những bất cập này thì sẽ ảnh hưởng đến người lao động nông thôn, tác động tiêu cực tới việc thực hiện chủ trương và chính sách, định hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của Đảng và Nhà nước. Xuất phát từ những lý giải trên, gắn với thực tế tại địa phương đang công tác tôi lựa chọn đề tài “Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam” là đề tài nghiên cứu tốt nghiệp chương trình đào tạo thạc sĩ chuyên ngành chính sách công. Với mong muốn của bản thân có thể đề xuất được các giải pháp chính sách phù hợp với địa phương nhằm thực hiện chính sách này tại huyện Phú Ninh một cách hiệu quả trên cơ sở những quan điểm, đường lối, chủ trương phát triển Kinh tế xã hội của Đảng, Nhà nước và huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. 2. Tình hình nghiên cứu Đối với vấn đề liên quan đến công tác đào tạo nghề, mà cụ thể là chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn là một trong những nội dung có ý nghĩa trong việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đây cũng là vấn đề thực tiễn lớn đòi hỏi phải giải quyết kịp thời, đúng đắn. Vậy, trong quá trình xây dựng và đổi mới vấn đề đào tạo nghề cho lao động nông thôn luôn được Đảng và Nhà nước kịp thời quan tâm và cụ thể hóa bằng các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước. Từ khi có Nghị quyết số 26/NQ- TW ngày 5 tháng 8 năm 2008, Hội 4
nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, Nông dân và Nông thôn; Chính phủ cũng ban hành Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27 tháng 11 năm 2009 về phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”; Hướng dẫn số 664/LĐTBXH-TCDN ngày 09 tháng 3 năm 2010 của Bộ LĐ-TBXH về việc xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”; và nhiều các văn bản được ban hành, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn giai đoạn mới. Tác giả Nguyễn Việt Quân (2011) trong nghiên cứu “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn nước ta hiện nay”, đã nêu lên các khái niệm cơ bản của đào tạo nghề và đặc điểm tình hình của người nông thôn, vận dụng cơ sở lý luận và giải quyết vấn đề đào tạo nghề của người lao động nông thôn của Đảng và Nhà nước ta trong thời gian qua để đề ra một số giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn nước ta hiện nay Nguyễn Văn Đại (2012) trong luận án tiến sĩ “Đào tạo nghề cho người lao động nông thôn đồng bằng Sông Hồng trong thời kỳ CNH,HĐH”, đã đề xuất 4 giải pháp chính như: đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn; xây dựng và hoàn thiện chiến lược đào tạo nghề cho lao động nông thôn; đổi mới và phát triển chương trình dạy nghề cho lao động nông thôn; huy động các nguồn lực xã hội để phát triển mạng lưới đào tạo nghề cho lao động nông thôn cũng như đa dạng hóa hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Đào Ngọc Dung (2018) trong bài viết “Có nghề thì nông dân mới thoát nghèo bền vững”, đã đánh giá những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho nông dân thì nông dân mới có nghề bền vững để thoát nghèo. 5
Nguyễn Thị Thu Hòa (2012) trong nghiên cứu “Một số giải pháp đào tạo nghề cho người lao động nông thôn hiện nay”, cũng nêu lên thực trạng thực tế hiện nay là phần đông lao động nông thôn là lao động phổ thông chưa qua đào tạo và họ nhận thức là ra thành phố kiếm việc làm theo thời vụ để có đủ tiền lo cho cuộc sống hằng ngày…và tác giả cũng đưa ra một số giải pháp đào tạo nghề thiết thực cho người lao động nông thôn hiện nay. “Đào tạo nghề phải gắn với doanh nghiệp”, của Lê Quân - Thứ trưởng Bộ Lao động-TB&XH (Báo Lao động 28/7/2018) và nghiên cứu “Giáo dục nghề nghiệp – những vấn đề và giải pháp” của tác giả Nguyễn Viết Sự đã nhận diện những vấn đề tồn tại phổ biến trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Việt Nam, từ chương trình, phương pháp, nội dung, đội ngũ giáo viên, chất lượng giảng dạy, khả năng thích ứng với môi trường làm việc, tác phong nghề nghiệp, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã cung cấp cho chúng ta một cái nhìn tổng thể về thực trạng công tác đào tạo nghề cho người LĐNT, cũng như thực trạng và giải pháp về thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho người LĐNT hiện nay. Các bài báo, công trình này đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong công tác đào tạo nghề cho người lao động nông thôn như: Công tác đào tạo nghề cho người lao động nông thôn vừa qua chưa được chú trọng quan tâm đúng mức; Các cơ quan, bộ ngành, địa phương và xã hội nhận thức không đầy đủ về công tác đào tạo nghề, trong đó có đào tạo nghề cho người lao động nông thôn; Chỉ xem công tác này là nhiệm vụ nhất thời, không phải là công việc định kỳ thường xuyên và tổ chức một cách liên tục có hệ thống; việc thực hiện công tác đào tạo nghề cho người lao động nông thôn cầm chừng và chưa có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành, các địa phương. Công tác tuyên truyền thực hiện chưa tốt; công tác điều tra, khảo sát 6
và dự báo về nhu cầu đào tạo vẫn còn gặp nhiều khó khăn làm cho công tác đào tạo nghề cho người lao động nông thôn thời gian qua chưa thực sự có hiệu quả. Tuy nhiên, qua các bài viết cũng đã đề xuất nhiều giải pháp, cách làm hay để nhằm giúp cho chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn ngày càng hoàn thiện hơn. Nhiều tác giả đều thống nhất cho rằng, để hoạt động đào tạo nghề cho người lao động nông thôn càng ngày đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân, cần phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, nhất là các cấp chính quyền ở địa phương từ tỉnh đến xã, đặc biệt là nhu cầu đào tạo nghề phải xuất phát từ yêu cầu thực tế từ người dân và từ tình hình phát triển kinh tế xã hội của đất nước, của địa phương và của doanh nghiệp thì mọi việc triển khai thực hiện có hiệu quả cao. Có thể khẳng định, các tác giả đều đã phân tích một cách hệ thống và tương đối toàn diện về vấn đề giáo dục nghề nghiệp nói chung dưới góc độ lý luận cũng như sự vận dụng lý luận đó vào tình hình thực tiễn, đó đều là những công trình, sản phẩm trí tuệ và đúc kết thực tiễn, là cơ sở kế thừa cho những nghiên cứu tiếp theo. Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề cho người lao động nông thôn đang ngày càng được Đảng và Nhà nước và xã hội quan tâm nhiều hơn, nhưng hiện nay tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam chưa có một đề tài nào nghiên cứu về chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn một cách toàn diện nên tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam”. Trong quá trình thực hiện đề tài của mình, bên cạnh việc kế thừa có chọn lọc những thành tựu nghiên cứu đã có, tác giả cũng tham khảo, kết hợp việc khảo sát những vấn đề mới phát sinh nhất là về lý luận và thực tiễn của chất lượng và hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn từ thực 7
tiễn huyện Phú Ninh. Từ đó, tác giả đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian tới tại địa phương của tác giả đang công tác. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đưa ra những giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian tới tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam; chỉ rõ những kết quả, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế; - Đề xuất quan điểm, định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Nghiên cứu việc thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 - 2018. - Không gian: Phạm vi khảo sát, nghiên cứu thực trạng thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại 11 xã, thị trấn thuộc 8
huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. - Nội dung: Các chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Nghiên cứu dựa trên tiếp cận thực hiện chính sách công, chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn; nghiên cứu các Nghị quyết, chủ trương, quyết định, các báo cáo, tài liệu thống kê của chính quyền, ban ngành đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu định tính: sử dụng phương pháp này nhằm thu thập các ý kiến của đối tượng về thực hiện chính sách tại địa bàn huyện; nhằm phân tích thống kê, mô tả để làm rõ thực trạng tình hình thực hiện chính sách trên địa bàn huyện. Bên cạnh đó kết hợp quan sát ghi chép hiện trường, nghiên cứu thực tế để làm cơ sở đánh giá thực tiễn. - Phương pháp nghiên cứu định lượng: khảo sát bằng bảng hỏi 50 người (là cán bộ, công chức thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về GDNN, người quản lý cơ sở đào tạo nghề), để tìm hiểu thực trạng việc thực hiện chính sách tại địa phương; phân tích kết quả, đối chiếu với tình hình, kết quả đạt được trong thực hiện chính sách ĐTN cho người LĐNT tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam - Ngoài ra còn dựa trên phương pháp khác như: Phương pháp so sánh, diễn giải, quy nạp làm cơ sở cho quá trình nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn nghiên cứu, làm rõ thêm một số vấn đề về lý luận của chính 9
sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam; làm rõ thêm một số nội dung trong đào tạo nghề lao động nông thôn trong cơ chế, điều kiện kinh tế xã hội hiện nay của nước ta và của huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Đề xuất các giải pháp để tiếp tục thực hiện và hoàn thiện chính sách đào tạo nghề cho người lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đã phản ánh được thực trạng thực hiện chính sách và tác giả đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách ĐTN cho người lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và mục lục, phụ lục, tài liệu tham khảo, luận văn cơ cấu gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Chương 3. Quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. 10
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN 1.1. Một số khái niệm về đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Chính sách và thực hiện chính sách đào tạo nghề cho Lao động nông thôn 1.1.1. Khái niệm nghề Thực tế, có rất nhiều diễn đạt về khái niệm nghề. Có tác giả quan niệm “Nghề là một hình thức phân công lao động, nó được biểu thị bằng những kiến thức lý thuyết tổng hợp và thói quen thực hành để hoàn thành những công việc nhất định. Những công việc được sắp xếp vào một nghề là những công việc đòi hỏi kiến thức lý thuyết tổng hợp như nhau, thực hiện trên những máy móc, thiết bị, dụng cụ tương ứng như nhau, tạo ra sản phẩm thuộc về cùng một dạng”. Ở một khía cạnh khác, có tác giả quan niệm “Nghề” là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội”. Bên cạnh đó cũng có thể hiểu, “Nghề” là một dạng xác định của hoạt động trong hệ thống phân công lao động của xã hội, là toàn bộ kiến thức (hiểu biết) và kỹ năng mà một người lao động cần có để thực hiện các hoạt động xã hội nhất định trong một lĩnh vực lao động nhất định”. Như vậy, khi nói về “Nghề”, có thể hiểu như sau: Nghề là một việc làm có tính ổn định, đem lại thu nhập để duy trì và phát triển cuộc sống cho mỗi người. Nghề không đơn giản chỉ để kiếm sống mà còn là con đường để chúng 11
ta thể hiện và khẳng định giá trị của bản thân. Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội. Nghề bao gồm nhiều chuyên môn. Chuyên môn là một lĩnh vực lao động sản xuất hẹp mà ở đó, con người bằng năng lực thể chất và tinh thần của mình làm ra những giá trị vật chất (thực phẩm, lương thực, công cụ lao động…) hoặc giá trị tinh thần (sách báo, phim ảnh, âm nhạc, tranh vẽ…) với tư cách là những phương tiện sinh tồn và phát triển của xã hội. Danh mục về diễn giải khái niệm nghề có thể rất dài, nhưng tựu trung lại, nghề nghiệp trong xã hội không phải là một cái gì cố định, cứng nhắc. Nghề nghiệp cũng giống như một cơ thể sống, có sinh thành, phát triển và tiêu vong. Chẳng hạn, do sự phát triển của kỹ thuật điện tử nên đã hình thành công nghệ điện tử, do sự phát triển vũ bão của kỹ thuật máy tính nên đã hình thành cả một nền công nghệ tin học đồ sộ bao gồm việc thiết kế, chế tạo cả phần cứng, phần mềm và các thiết bị bổ trợ v.v… Công nghệ các hợp chất cao phân tử tách ra từ công nghệ hóa dầu, công nghệ sinh học và các ngành dịch vụ, du lịch tiếp nối ra đời… Bên cạnh đó, rất nhiều nghề đã có thời kỳ gần như không thể thiếu trong đời sống xã hội trước đây nay đã mất đi, từ những nghề hoàn toàn thủ công, lao động chân tay (như nghề đóng cối xay lúa tồn tại hàng vài thế kỷ, nhưng khi máy xay sát được đưa vào hoạt động thì nghề này không còn nữa) hoặc sử dụng công nghệ ở trình độ thấp (như nghề trực tổng đài điện thoại tại các cơ quan để nối đến các máy lẻ đã mất đi nhiều năm nay khi công nghệ viễn thông phát triển) Vì hệ thống nghề nghiệp trong xã hội có số lượng nghề và chuyên môn nhiều như vậy nên người ta gọi hệ thống đó là “Thế giới nghề nghiệp”. Nhiều nghề chỉ thấy có ở nước này nhưng lại không thấy ở nước khác. Hơn nữa, các 12
nghề trong xã hội luôn ở trong trạng thái biến động do sự phát triển của khoa học và công nghệ. Nhiều nghề cũ mất đi hoặc thay đổi về nội dung cũng như về phương pháp sản xuất. Nhiều nghề mới xuất hiện rồi phát triển theo hướng đa dạng hóa. Theo thống kê gần đây, trên thế giới mỗi năm có tới 500 nghề bị đào thải và khoảng 600 nghề mới xuất hiện. Ở nước ta, mỗi năm ở cả 3 hệ trường (dạy nghề, trung học chuyên ngiệp và cao đẳng - đại học) đào tạo trên dưới 300 nghề bao gồm hàng nghìn chuyên môn khác nhau. Từ các cách hiểu trên cho thấy: "Nghề là kết quả của sự phân công lao động xã hội, xã hội phát triển thì ngành nghề cũng thay đổi theo. Và dưới góc độ đào tạo, nghề là toàn bộ các kiến thức, kỹ năng, thái độ, kinh nghiệm nghề nghiệp và các phẩm chất khác". 1.1.2. Khái niệm đào tạo nghề Theo Điều 3, Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014, đào tạo nghề là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học hoặc để nâng cao trình độ nghề nghiệp. Hay nói theo cách khác, đào tạo nghề là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức của người dạy đến người học nghề để hình thành kỹ năng, phát triển kiến thức một cách có hệ thống và thái độ nghề nghiệp cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội và bản thân người học nghề. Đào tạo nghề là một khâu quan trọng trong hệ thống giáo dục của các quốc gia. Nó tác động mạnh mẽ và rõ rệt đến chất lượng đội ngũ lao động tại các cơ sở trực tiếp sản xuất trong nền kinh tế. Do đó, chính quyền các cấp luôn xây dựng hệ thống lý luận cơ bản nhất làm nền tảng cho việc triển khai phát triển hệ đào tạo nghề tại địa phương. Mục tiêu chung của đào tạo nghề là nhằm đào tạo nhân lực trực tiếp cho sản xuất, kinh doanh và dịch vụ, có năng lực hành nghề tương ứng với 13
trình độ đào tạo; có đạo đức, sức khỏe; có trách nhiệm nghề nghiệp; có khả năng sáng tạo, thích ứng với môi trường làm việc trong bối cảnh hội nhập quốc tế; bảo đảm nâng cao năng suất, chất lượng lao động; tạo điều kiện cho người học sau khi hoàn thành khóa học có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn. 1.1.3. Khái niệm lao động nông thôn Lao động là hoạt động có ý thức của con người, đó là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động lên đối tượng lao động cải biến nó tạo ra sản phẩm để thỏa mãn nhu cầu của mình và xã hội. Lao động nông thôn là toàn bộ những hoạt động lao động sản xuất tạo ra của cải vật chất của những người LĐNT. Do đó, lao động nông thôn bao gồm: lao động trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp nông thôn, dịch vụ nông thôn. Theo Quy định tại Quyết định 971/QĐ-TTG ngày 01/7/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009 của Thủ tướng Chỉnh phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”, đã xác định rõ: đối tượng của dạy nghề là lao động nông thôn từ đủ 15 tuổi đến 60 tuổi (đối với nam), 55 tuổi (đối với nữ), có sức khỏe và học vấn phù hợp với nghề cần học, gồm: Người lao động có hộ khẩu thường trú tại xã; người lao động có hộ khẩu thường trú tại phường, thị trấn đang trực tiếp làm nông nghiệp hoặc hộ gia đình có đất nông nghiệp vị thu hồi. * Đặc trưng của lao động nông thôn. Thứ nhất: Là mang tính chất thời vụ cao và không thể xóa bỏ được tính chất này. Sản xuất nông nghiệp luôn chịu tác động và bị chi phối mạnh mẽ bởi các qui luật sinh học và điều kiện tự nhiên của từng vùng (khí hậu, đất đai,…). 14