Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách Phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:84

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của Luận văn là trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận, về thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy và thực tiễn tổ chức thực hiện chính sách PCCC tại địa bàn quận Hải Châu để từ đó đưa ra những phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC trong thời gian đến.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách Phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐỨC HUẤN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HẢI CHÂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐỨC HUẤN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HẢI CHÂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 8340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN MINH ĐỨC HÀ NỘI, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi tự nghiên cứu; các số liệu trong Luận văn có cơ sở rõ ràng và trung thực. Kết luận của Luận văn chưa từng được công bố trong các công trình khác, Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Đức Huấn
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY .................................................................... 7 1.1. Sự cần thiết của chính sách phòng cháy, chữa cháy đối với địa phương hiện nay ............................................................................................................. 7 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy......................................................................................................... 10 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy ..... 11 1.3. Các bước tổ chức thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy.............. 19 1.4. Những yêu cầu đối với việc thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy ......................................................................................................................... 23 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy đối với địa phương ở Việt Nam .............................................................. 24 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HẢI CHÂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG............................................................................................. 28 2.1. Những đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình cháy, nổ tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng có liên quan đến việc thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy .................................................................................... 28 2.2. Tình hình thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ........................................................................ 35 2.3. Kết quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ........................................................................ 43
2.4. Đánh giá chung những ưu điểm và hạn chế bất cập trong việc thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ................................................................................................................ 47 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HẢI CHÂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ........... 55 3.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ........................................... 55 3.2. Phương hướng nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ................................... 57 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng ................................... 62 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hoạt động hằng ngày, tại nơi làm việc cũng như nơi cư trú, thường xuyên tồn tại lửa, các thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt và các loại chất cháy và như vậy hầu như ở đâu, lúc nào cũng có các yếu tố có thể gây cháy. Theo số liệu thống kê của cơ quan quản lý Nhà nước về PCCC, tính trong 5 năm trở lại đây thì trên cả nước đã xảy ra 9911 vụ cháy, làm chết 258 người, làm bị thương 873 người, thiệt hại về tài sản quy thành tiền ước tính 4996 tỷ đồng. Trong đó, hơn 50% số vụ cháy và đa số người chết và bị thương xảy ra ở khu vực dân cư, nguyên nhân gây cháy chủ yếu do sơ suất trong sử dụng lửa trần, sử dụng hệ thống và thiết bị điện, dụng cụ sinh nhiệt...và thực tế từ những vụ cháy xảy ra, người dân thường lúng túng do thiếu những kiến thức cơ bản, những kĩ năng cần thiết để tự thoát nạn, thoát hiểm, bảo vệ tính mạng cũng như tài sản của chính mình. Đặc biệt là trách nhiệm của một số người đứng đầu trong việc tổ chức thực hiện chính sách PCCC trong phạm vi quản lý của mình và trách nhiệm của người dân về ý thức trang bị thiết bị chữa cháy và khả năng sử dụng thiết bị chữa cháy còn rất hạn chế. Nhiều vụ cháy không chỉ gây thiệt hại trực tiếp về người và tài sản mà còn để lại hậu quả nặng nề cho xã hội, như: đình trệ hoạt động sản xuất kinh doanh, người lao động mất việc làm sẽ ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt cũng như tác động đến tư tưởng của người dân. Cháy xảy ra còn gây tác động xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội và ảnh hưởng rất lớn đến hệ môi trường sinh thái... Quận Hải Châu là trung tâm chính trị, kinh tế, xã hội của thành phố Đà Nẵng được thành lập theo Nghị định số 07/1997/NĐ-CP ngày 23/1/1997 của Chính phủ, trong những năm qua cùng với sự phát triển mạnh mẽ của đô thị 1
thành phố thì quận Hải Châu cũng có những phát triển mới, nhiều khu dân cư mới được xây dựng, nhiều công trình cao tầng như: Trung tâm hành chính thành phố, khách sạn, siêu thị, chợ, chung cư, trung tâm thương mại, bệnh viện, trường học...cùng với đó do mật độ dân số ngày một tăng (1, 9104/km2). Tuy nhiên, do đặc thù quận Hải Châu là đô thị cũ có 9/13 phường được hình thành từ những năm 1960 trở về trước nay được cải tạo, chỉnh trang và nâng cấp nên hầu như hạ tầng cơ sở, dân cư, nhà cửa san sát nhau, chật chội là từ đó đặt ra yêu cầu bức thiết trong công tác phòng cháy chữa cháy ở những khu dân cư đông đúc và các cơ sở khác là nhu cầu cấp thiết đòi hỏi mỗi cấp chính quyền phải quan tâm và thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy (PCCC) trên địa bàn một cách hiệu quả. Theo số liệu thống kê của Phòng Cảnh sát Phòng cháy và chữa cháy quận Hải Châu thuộc Sở Cảnh sát Phòng cháy và chữa cháy thành phố Đà Nẵng (từ tháng 8/2018 được chuyển thành là Đội Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy Công an quận Hải Châu) thì. giai đoạn từ năm 2014 - 2018 trên địa bàn xảy ra 319 vụ cháy lớn, nhỏ; thiệt hại về tài sản quy thành tiền là 1.821.940.000 đồng, làm bị thương 5 người, cứu được 10 người ra khỏi đám cháy Từ vị trí và tầm quan trọng của công tác PCCC như đã nêu trên. Với mong muốn tiếp cận thực tế các hoạt động thực hiện công tác PCCC của các cơ quan có thẩm quyền của quận Hải Châu và của người dân để làm rõ vai trò, trách nhiệm, ý thức của người đứng đầu một số cơ quan, tổ chức (kể cả doanh nghiệp) và từng cá nhân hộ gia đình đối với công tác PCCC. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Thực hiện chính sách Phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng” nhằm mục đích đánh giá thực trạng về thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, từ đó làm rõ những ưu điểm, hạn chế trong thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả 2
việc thực hiện chính sách PCCC trong thời gian đến là việc làm có tính cấp thiết 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Phòng cháy, chữa cháy là vấn đề luôn có tính thời sự, trực tiếp ảnh hưởng đến các hoạt động của cơ quan nhà nước ở địa phương và đời sống kinh tế, xã hội của người dân. Liên quan đến đề tài này đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu cụ thể như: - Đề tài khoa học cấp Bộ của tác giả: Nguyễn Ngọc Sơn, Nguyễn Thế Từ, Kiều Hồng Mai: “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phòng cháy, chữa cháy trong các cơ sở sản xuất công nghiệp ở nước ta hiện nay”. Hà Nội, 2004. - Đề tài khoa học cấp trường của tác giả Hoàng Ngọc Hải: “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy”. Hà Nội, 2011. - Giáo trình của tác giả Đào Hữu Dân – Trường Đại học PCCC: “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy” – NXB Giao thông vận tải, Hà Nội – 2012. - Luận văn thạc sỹ của tác giả Phạm Thu Hà: “Nghiên cứu một số giải pháp nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy siêu thị và trung tâm thương mại trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Hà Nội, 2013. - Luận văn thạc sỹ của tác giả Đỗ Mạnh Tiến: “Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của lực lượng phòng cháy, chữa cháy cơ sở tại các chợ trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Hà Nội, 2013. - Luận văn thạc sỹ của tác giả Trần Đình Chung: “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”. Đà Nẵng, 2014. Ngoài ra, có tham khảo một số bài viết và nghiên cứu của một số tác giả về lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên Tạp chí Khoa học phòng cháy, chữa cháy. 3
Tuy nhiên, theo tìm hiểu của tác giả, các công trình nghiên cứu trên đều chủ yếu tập trung vào lĩnh vực quản lý nhà nước về PCCC ở từng nội dung cụ thể mà chưa có nghiên cứu đi sâu phân tích thực tiễn triển khai thực hiện chính sách PCCC ở đơn vị hành chính cấp quận, nhất là một địa bàn cụ thể là quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Do đó, đề tài “Thực hiện chính sách Phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng” là công trình nghiên cứu không trùng lặp với các công trình đã công bố, việc nghiên cứu đề tài này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách phòng cháy chữa cháy trên địa quận Hải Châu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của Luận văn là trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận, về thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy và thực tiễn tổ chức thực hiện chính sách PCCC tại địa bàn quận Hải Châu để từ đó đưa ra những phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC trong thời gian đến. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Từ những lý luận chung về thực hiện chính sách PCCC để xây dựng khái niệm, phân tích vai trò, đặc điểm và nội dung thực hiện chính sách PCCC; - Nghiên cứu thực trạng hoạt động PCCC của các cấp chính quyền quận Hải Châu và một số cơ quan, đơn vị (kể cả doanh nghiệp) và hộ gia đình cá nhân để đánh giá về những kết quả, hạn chế và nguyên nhân trong thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu; - Đưa ra một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4
4.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và quá trình thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu. 4.2. Phạm vi nghiên cứu gồm: Thực trạng thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng từ năm 2014 đến nay. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài, luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lê nin; tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng về thực hiện chính sách PCCC trong trong giai đoạn hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Nhằm đảm bảo nội dung được logic, khoa học giữa các vấn đề, ngoài việc sử dụng cách trình bày, diễn đạt, khảo sát thực tế để làm rõ nội dung, vấn đề thì luận văn còn kết hợp sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây: Phương pháp phân tích tổng hợp; Phương pháp so sánh; Phương pháp thống kê được áp dụng trong quá trình phân tích thực trạng bằng việc sử dụng các số liệu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Việc hoàn thành tốt nội dung Luận văn sẽ mang lại những đóng góp sau đây: - Làm rõ những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy nhằm chỉ ra vai trò công tác phòng cháy, chữa cháy, trách nhiệm của các chủ thể (cơ quan, tổ chức (kể cả doanh nghiệp) và hộ gia đình cá nhân) trong thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy; Phân tích các yếu tố ảnh hưởng 5
đến việc thực hiện chính sách PCCC. - Đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách PCCC, từ đó đưa ra một số kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đưa ra các phương hướng, giải pháp mang tính ứng dụng cao trong thực tế góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách công và thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Chương 3. Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. 6
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY 1.1. Sự cần thiết của chính sách phòng cháy, chữa cháy đối với địa phương hiện nay Trong hoạt động hằng ngày, tại nơi làm việc cũng như nơi cư trú, thường xuyên tồn tại lửa, các thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt và các loại chất cháy và như vậy hầu như ở đâu, lúc nào cũng có thể xuất hiện các yếu tốt có thể gây cháy và để giải quyết những vấn đề liên quan đến sự cố cháy, nổ phát sinh trong cộng đồng xã hội thì nhà nước phải sử dụng chính sách PCCC để làm công cụ chủ yếu trong việc thực hiện chức năng quản lý hoạt động của cộng đồng xã hội nhằm thúc đẩy các mối quan hệ xã hội đi vào một trật tự nhất định phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, được thể hiện ở các nội dung sau: Thứ nhất, xuất phát từ nội dung của chính sách PCCC của Nhà nước đã thể hiện rõ những tác động của Nhà nước đến các đối tượng quản lý nhằm tạo hành lang cho các đối tượng vận động theo định hướng nhất định để nhằm đạt được những giá trị, những mục tiêu mà Nhà nước mong muốn và phù hợp với nhu cầu cơ bản của cộng đồng xã hội và ở góc độ ngược lại các đối tượng quản lý hoạt động đúng theo định hướng của chính sách PCCC thì sẽ nhận được những hỗ trợ, ưu đãi tích cực từ Nhà nước như: miễn giảm thuế, tiếp cận nguồn vốn có lãi xuất thấp... Thứ hai, trong quy luật cạnh tranh của nền kinh tế thị trường đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho các chủ thể tham gia vào hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh, cung cấp cho xã hội nhiều dịch vụ tiện ích, chất lượng hàng hóa được nâng cao, năng suất lao động tăng, công nghệ không ngừng phát 7
triển. Do đó, mỗi cá nhân, tổ chức và xã hội được hưởng lợi rất nhiều từ kinh tế thị trường, nhưng nền kinh tế thị trường cũng có những tác động tiêu cực đến xã hội như: sự bất bình đẵng, kinh tế vĩ mô bất ổn...để khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực của nên kinh tế thị trường thì Nhà nước phải sử dụng chính sách làm công cụ để điều chỉnh đảm bảo sự cân đối, qua đó tạo điều kiện hình thành môi trường thuận lợi cho các chủ thể xã hội hoạt động trong đó có PCCC. Thứ ba, việc thực hiện chính sách PCCC không chỉ do một đơn vị, cá nhân thực hiện mà phải có sự tham gia phối hợp của nhiều cấp, nhiều ngành và của nhiều cá nhân, tổ chức, thông qua thực hiện chính sách PCCC sẽ thúc đẩy sự phối hợp nhịp nhàng, linh hoạt, đồng bộ giữa các cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong thực hiện mục tiêu của Nhà nước về PCCC. Theo số liệu thống kê của cơ quan quản lý Nhà nước về PCCC, tính trong 5 năm trở lại đây thì trên cả nước đã xảy ra trên 9911 vụ cháy, làm chết 258 người, làm bị thương 873 người, thiệt hại về tài sản quy thành tiền ước tính gần 5000 tỉ đồng. Trong đó, hơn 50% số vụ cháy và đa số người chết và bị thương xảy ra ở khu vực dân cư, nguyên nhân gây cháy chủ yếu do sơ suất trong sử dụng lửa trần, sử dụng hệ thống và thiết bị điện, dụng cụ sinh nhiệt...và thực tế từ những vụ cháy xảy ra,người dân thường lúng túng do thiếu những kiến thức cơ bản, những kĩ năng cần thiết để tự thoát nạn, thoát hiểm, bảo vệ tính mạng cũng như tài sản của chính mình. Đặc biệt là trách nhiệm của một số người đứng đầu trong việc tổ chức thực hiện chính sách PCCC trong phạm vi quản lý của mình và trách nhiệm của người dân về ý thức trang bị thiết bị chữa cháy và khả năng sử dụng thiết bị chữa cháy còn rất hạn chế. Nhiều vụ cháy không chỉ gây thiệt hại trực tiếp về tính mạng, sức khỏe 8
và tài sản mà còn để lại hậu quả nặng nề cho xã hội, như: đình trệ hoạt động sản xuất, kinh doanh, người lao động mất việc làm sẽ ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt cũng như tác động đến tư tưởng của những nhà đầu tư (kể cả đầu từ nước ngoài vào Việt Nam). Cháy xảy ra còn gây tác động xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội và ảnh hưởng rất lớn đến hệ môi trường sinh thái... Song song với sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội là những nguy cơ tiềm ẩn về cháy, nổ và sự gia tăng các vụ tai nạn, sự cố liên quan đến cháy trong thời gian qua trên địa bàn cả nước nói chung và quận Hải Châu nói riêng đòi hỏi yêu cầu bức thiết trong việc phải tăng cường các biện pháp phòng cháy, chữa cháy (PCCC) cho các đối tượng (cá nhân, tổ chức) và người dân, xây dựng lực lượng PCCC chính quy và lực lượng PCCC cơ sở đủ sức thực hiện nhiệm vụ dập tắt đám cháy khi mới phát sinh, sớm khắc phục các hạn chế về điều kiện cơ sở hạ tầng, giao thông bất cập, nguồn nước phục vụ cho chữa cháy không thuận lợi, các điều kiện về đảm bảo an toàn PCCC trong các hộ gia đình, các khách sạn, nhà hàng còn chưa đảm bảo về qui định, qui chuẩn làm ảnh hưởng rất nhiều đến công tác kiểm tra hoặc công tác chữa cháy khi có sự cố cháy, bên cạnh đó còn có yếu tố ảnh hưởng của thời tiết nắng, nóng khô hanh diễn biến bất thường cũng đã góp phần gây ảnh hưởng rất lớn đến công tác chữa cháy. Xuất phát từ thực tiễn của cuộc sống xã hội và những thiệt hại do hậu quả cháy, nổ mang lại. Để quản lý xã hội ngày càng ổn định và thúc đẩy các hoạt động kinh tế - xã hội phát triển đúng hướng. Nhà nước với vai trò là chủ thể quản lý đã sớm xây dựng và ban hành chính sách PCCC để nhằm mục đích: Một là, nâng cao vai trò lãnh đạo của các cấp chính quyền trong việc tổ chức thực hiện chính sách PCCC. Chủ động xây dựng các phương án PCCC, củng cố lực lượng PCCC cơ sở và chuyên nghiệp nhằm nâng cao năng lực 9
phòng ngừa các vụ cháy xảy ra hoặc tổ chức chữa cháy có hiệu quả khi xảy ra cháy, góp phần đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội, mang lại hạnh phúc cho mọi người, đồng thời mang lại sự bình yên cho toàn xã hội, xây dựng xã hội ngày càng văn minh hiện đại trên bước đường công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước. Hai là, coi trọng và luôn luôn đổi mới các hình thức tuyên truyền và bám sát địa bàn cơ sở để xây dựng phong trào quần chúng PCCC; tuyên truyền, hướng dẫn cho đông đảo các tầng lớp nhân dân về các quy định PCCC, kiến thức PCCC cơ bản để mỗi người dân tự chủ động biết cách phòng cháy và tích cực tham gia các hoạt động PCCC bằng nhiều hình thức cụ thể như: Từng hộ gia đình thường xuyên kiểm tra, rà soát chặt chẽ các nguồn dễ gây cháy trong gia đình; phải thận trọng trong việc sử dụng xăng, dầu, điện, lửa; khi đun nấu, thắp nhang đèn thờ cúng phải có người trông coi; khi ra khỏi nhà phải kiểm tra lại bếp, tắt điện; không câu móc điện tùy tiện...đến công tác kiểm tra, nhắc nhở đảm bảo cho người dân an tâm sản xuất kinh doanh mang lại nhiều giá trị vật chất và tinh thần cho xã hội, giảm thiểu tối đa các vụ cháy ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân và những tác động tiêu cực đến môi trường sống Ba là, chú trọng thực hiện công tác phòng ngừa trong phòng cháy, chữa cháy là chính, đảm bảo và duy trì các điều kiện an toàn về PCCC trong từng khu dân cư, từng cơ sở, từng hộ gia đình, để loại trừ và giảm đến mức thấp nhất nguy cơ gây nên cháy, nổ. Phải chuẩn bị đầy đủ lực lượng, phương tiện chữa cháy tại chỗ để chủ động phòng ngừa và chữa cháy kịp thời, có hiệu quả nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các vụ cháy có thể xảy ra. Bên cạnh đó phải phát huy vai trò, trách nhiệm quản lý công tác PCCC ở cấp quận, huyện. 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy 10
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy Để có thể đưa ra cách hiểu về thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy là gì?, trước hết cần làm rõ một số thuật ngữ sau: - Cháy là gì? Năm 1773, Lavoisie (nhà bác học người Pháp) đã khẳng định: “Cháy là phản ứng hóa học trong đó các chất tham gia phản ứng với ôxy kèm theo sự tỏa nhiệt và phát ra ánh sáng”. Ngày nay, bản chất sự cháy đã được định nghĩa một cách chính xác bằng khoa học như sau: “Cháy là một phản ứng hóa học có tỏa nhiệt và phát sáng” và theo Từ điển Bách khoa Công an nhân dân Việt Nam năm 2005 nêu: Phản ứng ôxy có kèm theo tỏa nhiệt và phát sáng. Sự cháy chỉ xảy ra khi có đầy đủ các điều kiện, đó là sự kết hợp giữa chất cháy, chất ôxy hóa (thường là ôxy trong không khí) và nguồn cháy. Thiếu một trong ba điều kiện đó thì không có sự cháy. Về bản chất, cháy là phản ứng hóa học giữa các cháy với ôxy trong không khí hoặc với một chất ôxy hóa khác có kèm theo tỏa nhiệt và phát sáng. Như vậy, điều kiện cần để sự cháy diễn ra là khi có (1) các điều kiện nhất định của chất cháy với (2) chất ôxy hóa dưới sự tác động của (3) nguồn cháy nhưng không phải khi nào có đủ 3 yếu tố nói trên là có cháy diễn ra mà còn phải có sự kết hợp ở điều kiện cụ thể - là thời gian tiếp xúc hoặc nồng độ bốc cháy của chất cháy hoặc nhiệt độ môi trường…. Do đó, để làm tốt công tác PCCC cần phải nghiên cứu và nắm vững các nguyên nhân gây cháy từ đó vận dụng vào phục vụ công tác phòng cháy và dập tắt đám cháy. Tuy nhiên, sự cháy trong PCCC mà luận văn đề cập cần được hiểu đúng về bản chất với một góc độ rộng hơn, kỹ hơn, đó là: Cháy không kiểm soát được, có thể gây thiệt hại về người, tài sản và ảnh hưởng đến môi trường (Khoản 1 Điều 3 Luật PCCC), với bản chất và sự hiểu biết về cháy như vậy thì việc tìm ra nguyên nhân, qui luật làm phát sinh ra cháy đối với từng chất, từng hoạt động của con người trong xã 11
hội để xem xét việc phòng ngừa cháy, nổ và có biện pháp thực hiện chữa cháy hiệu quả khi có sự cháy phát sinh là yêu cầu cần thiết của cuộc sống. - Phòng cháy, chữa cháy là gì ? Với phương châm xuyên suốt là lấy phòng ngừa làm chính, chủ động, tích cực, hạn chế thấp nhất các vụ cháy, thiệt hại do cháy gây ra (Điều 4 Luật PCCC) thì có thể định nghĩa: Phòng cháy là hệ thống các biện pháp, giải pháp về tổ chức, kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế các điều kiện và nguyên nhân gây cháy, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan và cho việc tổ chức dập tắt đám cháy. Đi cùng với hoạt động phòng cháy thì hoạt động chữa cháy cũng là một hoạt động mang tính tất yếu vì khi phát sinh vụ cháy thì phải kịp thời triển khai lực lượng, phương tiện thực hiện chữa cháy hiệu quả. Theo khoản 8 Điều 3 Luật PCCC thì hoạt động chữa cháy được hiểu “Bao gồm các công việc huy động, triển khai lực lượng, phương tiện chữa cháy, cắt điện, tổ chức thoát nạn, cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan, dập tắt đám cháy và các hoạt động khác có liên quan đến chữa cháy” Từ cách hiểu như trên về phòng cháy và chữa cháy thì có thể thấy đây là hai hoạt động độc lập nhưng lại mang tính hỗ trợ và gắn liền với nhau trong mọi hoạt động của con người trong xã hội và có thể khái quát chung về khái niệm phòng cháy, chữa cháy là: Tổng hợp hệ thống các biện pháp, giải pháp về tổ chức, kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế các điều kiện và nguyên nhân gây cháy, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan khi xảy ra cháy và cho việc tổ chức dập tắt đám cháy kịp thời, có hiệu quả khi có cháy xảy ra. - Chính sách là gì? Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam có nêu khái niệm về chính sách như sau: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất 12
định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa...”. Như vậy có thể hiểu: Chính sách là chương trình hành động bao gồm tổng thể các quan điểm, tư tưởng do các nhà quản lý đề ra nhằm để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi, thẩm quyền của mình theo mục tiêu nhất định. - Chính sách công là gì? Trên thế giới ở từng giai đoạn khác nhau thì có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm chính sách công. Tuy nhiên, ở Việt Nam thuật ngữ chính sách công còn khá mới mẻ, chúng ta thường quen dùng chính sách của Nhà nước hoặc chính sách của Đảng và Nhà nước, vì ở nước ta Đảng cộng sản Việt Nam là lực lượng chính trị duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội và căn cứ vào đường lối, chính sách, chiến lược của Đảng để Nhà nước ban hành các chính sách công nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân. Như vậy, có thể hiểu: Chính sách công là tổng thể chương trình động của chủ thể nắm quyền lực công, nhằm giải quyết những vấn đề có tính cộng đồng trên các lĩnh vực của đời sống xã hội theo phương thức nhất định nhằm đạt được các mục tiêu đề ra và đảm bảo cho xã hội phát triển bền vững. - Chính sách phòng cháy, chữa cháy là gì? Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Lệnh công bố ban hành Pháp lệnh Quy định việc quản lý Nhà nước đối với công tác phòng cháy, chữa cháy vào ngày 04/10/1961, đã đặt nền tảng đầu tiên cho sự ra đời của hệ thống chính sách về PCCC của nước ta. Qua nhiều giai đoạn lịch sử các cấp chính quyền đều có những quan tâm và ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về PCCC tạo cơ sở pháp lý và ngày càng hoàn thiện cho chính sách PCCC, đặc biệt là Luật Phòng cháy và chữa cháy được 13
Quốc hội ban hành ngày 29/6/2001 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy ngày 22/11/2013. Đây là hai văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành cao nhất của nước ta, quy định chung về nội dung thực hiện chính sách PCCC ở nước ta. Bên cạnh đó, Chính phủ và các Bộ, ngành có liên quan cũng đã ban hành các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm cụ thể hóa các quy định về thực hiện chính sách PCCC, biểu hiện như: Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy; Nghị định số 83/2017/NĐ-CP ngày 18/7/2017 của Chính phủ…; một số Thông tư số 66/2014/TT-BCA ngày 16/12/2014 của Bộ Công an…; và hiện nay chính sách về PCCC có hơn 07 Nghị định của Chính phủ, 02 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 19 Thông tư (có 02 Thông tư liên tịch) về PCCC, 137 Tiêu chuẩn và 20 Quy chuẩn về PCCC. Ngoài ra, để khẳng định sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo và định hướng trong thực hiện chính sách về PCCC thì Ban Bí thư Trung ương Đảng cũng đã ban hành Chỉ thị số 47-CT/TW ngày 25/6/2015 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCCC nhằm huy động cả hệ thống chính trị và toàn dân tham gia tổ chức và thực hiện hiệu quả chính sách PCCC. Từ thực tiễn và những nội dung trình bày nói trên có thể đúc kết lại để hình thành khái niệm về thực hiện chính sách PCCC như sau: Thực hiện chính sách PCCC là toàn bộ quá trình chuyển hóa nội dung ý chí của chủ thể trong chính sách thành hiện thực và các đối tượng quản lý phải thực hiện nhằm đạt được mục tiêu định hướng của chính sách PCCC. Từ khái niệm nêu trên có thể chỉ ra các đặc điểm của thực hiện chính sách phòng cháy, chữa cháy như sau: 14
- Tính pháp lý: Thực hiện chính sách PCCC chủ yếu là việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về an toàn PCCC do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành (như: Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ ngành liên quan, UBND các cấp) nhằm đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của tổ chức và cá nhân, hiệu quả sản xuất kinh doanh và các hoạt động khác trong đời sống xã hội, thể hiện ở các nội dung sau: + Các văn bản quy định an toàn PCCC được ban hành là thể hiện ý chí của Nhà nước và được xây dựng, ban hành theo một trình tự, thủ tục nhất định, chặt chẽ và do pháp luật quy định (Ví dụ: Quốc hội thì ban hành Luật PCCC và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCCC; Chính phủ thì ban hành Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31/7/2014; Bộ Công an ban hành Thông tư số 11/2014/TT-BCA ngày 12/3/2014…) + Chủ thể thực hiện chính sách PCCC các cơ quan Nhà nước và những người đứng đầu cơ quan Nhà nước, do Nhà nước giao quyền theo một trình tự thủ tục pháp luật quy định, cụ thể: ở cấp trung ương đó là Chính phủ, Bộ Công an, các Bộ, ngành khác có liên quan; ở địa phương đó là UBND các cấp. Trong phạm vi thẩm quyền, trách nhiệm được giao, các cơ quan Nhà nước và những người đứng đầu cơ quan Nhà nước phải tổ chức thực hiện chính sách PCCC như: ban hành các Nghị quyết, các văn bản quy phạm pháp luật, các tiêu chuẩn, quy chuẩn hoặc các văn bản khác; tuyền truyền, hướng dẫn thực hiện chính sách và xây dựng phong trào toàn dân PCCC phù hợp với thực tế địa bàn theo phân cấp và ngành nghề... + Đối tượng thực hiện chính sách PCCC là các hoạt động cụ thể hằng ngày của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến lĩnh vực PCCC, chịu sự chi phối của chính sách PCCC và chủ thể thực hiện chính sách. Đó là sự tác động của chủ thể tới đối tượng thông qua hành vi thực hiện. + Phương thức thực hiện chính sách PCCC là bao gồm những hoạt động 15