Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Tiềm năng và định hướng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:135

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở tổng quan những công trình có liên quan đến đề tài, mục tiêu chủ yếu của luận văn là nghiên cứu sự phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM dưới góc độ địa lí học. Trong đó, tác giả tập trung đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM. Từ đó định hướng và đề xuất các giải pháp phát triển nông nghiệp UDCNC trên địa bàn TP.HCM hiệu quả và bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Tiềm năng và định hướng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trương Thị Thùy Trang TIỀM NĂNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ CAO TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trương Thị Thùy Trang TIỀM NĂNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ CAO TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Địa lí học Mã số : 8310501 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRỊNH THANH SƠN Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan, có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Trương Thị Thùy Trang
LỜI CẢM ƠN Với tất cả tình cảm của mình, tôi xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tới TS. Trịnh Thanh Sơn, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giảng viên khoa Địa lí và quý thầy cô Phòng Sau Đại học của Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thành phố Hồ Chí Minh; Ban quản lý Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, Sở Tài nguyên và Môi trường, Viện quy hoạch và thiết kế nông nghiệp đã nhiệt tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu và thực địa. Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè và các đồng nghiệp đã luôn ủng hộ, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Trương Thị Thùy Trang
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cám ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng số liệu Danh mục các biểu đồ Danh mục các hình Danh mục các bản đồ MỞ ĐẦU ………………………………………………………………………………1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP UDCNC .......................................... 10 1.1. Cơ sở lý luận ...........................................................................................................10 1.1.1. Một số khái niệm về vấn đề phát triển nông nghiệp UDCNC ..............10 1.1.2. Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp UDCNC ..........................................14 1.1.3. Tiêu chí đánh giá về công nghệ cao trong nông nghiệp ............................. 17 1.1.4. Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp UDCNC ............................... 21 1.1.5. Tiềm năng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao...................... 23 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................27 1.1.2. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp UDCNC ở một số quốc gia..............27 trên thế giới ..................................................................................................27 1.1.2. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp UDCNC ở một số tỉnh tại ................32 Việt Nam .....................................................................................................32 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 39 CHƯƠNG 2. TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP UDCNC TẠI TP.HỐ HỒ CHÍ MINH ................... 40 2.1. Tiềm năng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao .................................40 2.1.1. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ ......................................................................40 2.1.2. Tiềm năng tự nhiên ..................................................................................... 42 2.1.3. Tiềm năng kinh tế - xã hội ..........................................................................45 2.1.4. Đánh giá ......................................................................................................61 2.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM .....................................63
2.2.1. Khái quát về tình hình sản xuất nông nghiệp .............................................63 2.2.2. Một số kết quả đạt được từ việc ứng dụng công nghệ cao trong sản .........67 xuất nông nghiệp tại TP.HCM ..............................................................................67 2.2.3. Đánh giá ......................................................................................................94 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 97 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP UDCNC TẠI TP.HCM, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2025. ............................................................................................ 98 3.1. Định hướng .............................................................................................................98 3.1.1. Cơ sở để xây dựng định hướng ...................................................................98 3.1.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển nông nghiệp UDCNC. ........................104 3.1.3. Định hướng phát triển nông nghiệp UDCNC. ..........................................106 3.2. Giải pháp...............................................................................................................106 3.2.1. Giải pháp về quy hoạch và sử dụng đất hiệu quả .....................................106 3.2.2. Giải pháp về ứng dụng khoa học và công nghệ cao vào sản xuất ............108 đại trà .........................................................................................................108 3.2.3. Giải pháp về đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. ....................109 3.2.4. Giải pháp về cơ chế chính sách, nguồn vốn .............................................110 3.2.5. Giải pháp về phát triển thị trường, dịch vụ hỗ trợ hoạt động công ..........111 nghệ cao trong nông nghiệp. ....................................................................111 3.2.6. Giải pháp về thông tin, tuyên truyền ........................................................112 3.2.7. Hình thành và phát triển chuỗi liên kết sản xuất-chế biến-tiêu thụ ..........113 sản phẩm ...................................................................................................113 3.2.8. Phát triển sản xuất gắn với bảo vệ môi trường .........................................114 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 116 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 117 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 120
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BVTV Bảo vệ thực vật CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa NGTK Niên giám thống kê TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh LT - TP Lương thực, thực phẩm NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn CNSH Công nghệ sinh học CNTT Công nghệ thông tin NNCNC Nông nghiệp công nghệ cao UDCNC Ứng dụng công nghệ cao N-L-NN Nông, lâm, ngư nghiệp KT - XH Kinh tế - xã hội UBND Ủy ban nhân dân VietGAP Quy trình thực hành nông nghiệp tốt tại Việt Nam (Vietnamese Good Agricultural Practices) FAOSTAT Số liệu thống kê của Tổ chức Nông nghiệp và Thực phẩm của Liên Hiệp Quốc FDI Vốn đầu tư nước ngoài
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 1.1. Đối tượng sản xuất và quy mô vùng theo đặc điểm nông nghiệp UDCNC........................................................................................... 19 Bảng 1.2. Giá trị sản xuất nông nghiệp phân theo ngành kinh tế của tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2004 – 2015 ........................................................... 33 Bảng 1.3. Giá trị sản phẩm thu được trên 1 héc ta đất trồng trọt phân theo nhóm cây trồng của tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2010 - 2015 ..................... 34 Bảng 1.4. Trị giá hàng nông sản xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng so với tổng giá trị hàng hóa xuất khẩu giai đoạn 2010 - 2014 .................. 36 Bảng 1.5. Giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 – 2017 ........................................................ 37 Bảng 2.1. Mức tiêu dùng một số mặt hàng thực phẩm chủ yếu bình quân đầu người của TP.HCM giai đoạn 2006 - 2016 .................................... 47 Bảng 2.2. Tỷ lệ hộ dùng điện sinh hoạt của nước ta và Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 - 2016 ..................................................................... 52 Bảng 2.3. Dự báo dân số TP.HCM năm 2020, 2025, 2030 ............................ 56 Bảng 2.4. Tổng diện tích đất nông nghiệp của Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2005 – 2016 ............................................................................ 57 Bảng 2.5. Các công nghệ ứng dụng trong sản xuất hoa lan UDCNC trên địa bàn TP.HCM năm 2016 ......................................................................... 68 Bảng 2.6. Các công nghệ ứng dụng trong sản xuất rau ăn lá UDCNC trên địa bàn TP.HCM năm 2016 .................................................................. 69 Bảng 2.7. Các công nghệ ứng dụng trong sản xuất rau ăn quả UDCNC trên địa bàn TP.HCM năm 2016 .................................................................. 70 Bảng 2.8. Diện tích, sản lượng rau được chứng nhận VietGAP phân theo quận, huyện trên địa bàn TP.HCM ........................................................... 72 Bảng 2.9. Các công nghệ ứng dụng trong chăn nuôi bò sữa UDCNC trên địa bàn TP.HCM năm 2016 .................................................................. 73
Bảng 2.11. Các công nghệ ứng dụng trong chăn nuôi heo thịt UDCNC trên địa bàn TP.HCM năm 2016 .................................................................. 75 Bảng 2.12. Số lượng hộ sản xuất nông nghiệp UDCNC phân theo quận, huyện trên địa bàn TP.HCM năm 2016 ..................................................... 77 Bảng 2.13. Doanh nghiệp được Bộ NN&PTNT công nhận là doanh nghiệp nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM .......................................................... 84 Bảng 2.14. Thông tin nhà đầu tư Khu nông nghiệp công nghệ cao TP.HCM .. 88 Bảng 2.15. Tình hình sản xuất một số sản phẩm nông nghiệp UDCNC tại một số quận, huyện trên địa bàn TP.HCM năm 2016 ................................ 90 Bảng 2.16. Mô hình dự toán UDCNC cho sản xuất cà chua bi tại TP.HCM ... 91 Bảng 2.17. Mô hình dự toán UDCNC cho sản xuất rau cải bẹ xanh tại Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................... 92 Bảng 2.18. Mô hình dự toán UDCNC cho sản xuất dưa lưới tại TP.HCM ...... 93
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Giá trị xuất khẩu nông sản của Hà Lan ...................................... 32 Biểu đồ 2.1. Số dân và tỉ lệ gia tăng dân số của Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 - 2016 ........................................................................ 46 Biểu đồ 2.2. Diện tích đất nông nghiệp phân theo quận, huyện trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh năm 2016 ............................................ 60 Biểu đồ 2.3. Giá trị sản xuất ngành N-L-NN của Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 - 2016 ........................................................................ 63 Biểu đồ 2.4. Giá trị sản xuất trên 1 ha đất sản xuất nông nghiệp của Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2016 .......................................... 64 Biểu đồ 2.5. Cơ cấu GTSX nông nghiệp của Thành phố Hồ Chí Minh năm 2006 và năm 2016 ................................................................................ 65
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Công nghệ ứng dụng trong ngành nông nghiệp.............................. 11 Hình 1.2. Toàn cảnh một kibbutz ở Israel ...................................................... 29 Hình 1.3. Làng Nahalal - moshav đầu tiên ở miền bắc Israel ở thung lũng Jezreel.............................................................................................. 30 Hình 2.1. Quá trình hình thành Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................................... 53 Hình 2.2. Ảnh chụp toàn cảnh Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................................... 85
DANH MỤC BẢN ĐỒ Bản đồ 2.1. Bản đồ hành chính Thành phố Hồ Chí Minh................................. 40 Bản đồ 2.2. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất của Thành phố Hồ Chí Minh ......... 58 Bản đồ 3.1. Bản đồ vùng nông nghiệp công nghệ cao ổn định tập trung sau năm 2020 tại Thành phố Hồ Chí Minh ................................................ 106
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp UDCNC (bao gồm nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản) được hiểu là nền nông nghiệp được áp dụng những công nghệ mới vào các khâu của quá trình sản xuất nhằm tạo ra các sản phẩm hàng hóa có năng suất, chất lượng, đạt hiệu quả kinh tế, đảm bảo an toàn thực phẩm, có khả năng cạnh tranh cao hơn so với sản xuất nông nghiệp truyền thống và cũng là xu hướng tất yếu trong quá trình hội nhập nền kinh tế quốc tế hiện nay. Năm 2008, Luật công nghệ cao đã được Quốc hội khóa XII thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2009. Tháng 12/2012, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển nông nghiệp UDCNC thuộc Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2020 với mục tiêu thúc đẩy phát triển và ứng dụng có hiệu quả công nghệ cao trong lĩnh vực nông nghiệp, góp phần xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực - thực phẩm quốc gia trước mắt và lâu dài. Từ đó, nhiều địa phương trên cả nước bắt đầu xây dựng và thực hiện các Đề án phát triển nông nghiệp UDCNC cho phù hợp với điều kiện sản xuất của địa phương và đã đạt được một số kết quả bước đầu và từng bước nhân rộng trên quy mô lớn hơn. TP.HCM chiếm 0,6% diện tích và 9,0% dân số cả nước (Cục thống kê TP.HCM, 2018), là hạt nhân phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ của cả nước. Nơi đây tập trung đầy đủ các tiềm lực để phát triển các ngành kinh tế với tốc độ cao. Thành phố vừa có một đội ngũ lao động đông đảo, nổi bật về trình độ chuyên môn, kỹ thuật, vừa có một thị trường tiêu thụ sản phẩm rất lớn. Tuy nhiên, quy mô dân số đông và tăng nhanh khiến cho việc đáp ứng đầy đủ và đa dạng nguồn lương thực - thực phẩm luôn là thách thức lớn đối với ngành nông nghiệp của Thành phố, nhất là khi diện tích đất nông nghiệp đang giảm dần. Do đó, sản xuất
2 nông nghiệp theo hướng UDCNC luôn được Thành phố quan tâm và đầu tư phát triển. Năm 2010, Khu nông nghiệp công nghệ cao chính thức đi vào hoạt động đã đánh dấu mốc quan trọng về sự hình thành và phát triển đối với lĩnh vực nông nghiệp UDCNC của Thành phố và của cả nước. Khu có chức năng tác động, dẫn dắt và hỗ trợ đối với nông dân, nông nghiệp, nông thôn cũng như đối với Chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị của Thành phố, nhiều nghiên cứu khoa học đã được ứng dụng phục vụ sản xuất nông nghiệp thông qua các mô hình sản xuất trong trồng trọt, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản được chú trọng đầu tư xây dựng và nhân ra diện rộng. Trong Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ X nhiệm kỳ 2015 - 2020 cũng đã xác định: “Phát triển nông nghiệp đô thị hiện đại, hiệu quả, bền vững theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, là trung tâm sản xuất giống cây trồng, giống vật nuôi có năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng cao, an toàn của khu vực”. Tuy nhiên, nông nghiệp UDCNC của TP.HCM hiện nay phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và đang nổi lên một số vấn đề rất cần được quan tâm. Quy mô sản xuất nông nghiệp UDCNC còn nhỏ lẻ, phân tán, UDCNC chưa đồng bộ; quá trình sản xuất nông nghiệp theo công nghệ cao đòi hỏi vốn đầu tư lớn trong khi nguồn vốn đầu tư cho nông nghiệp ngày càng giảm; nguồn nhân lực còn thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng, nhất là nhân lực có trình độ chuyên sâu với kiến thức, kỹ năng nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao; các dịch vụ nông nghiệp hỗ trợ còn thiếu so với nhu cầu; số lượng doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này còn ít; việc xây dựng thương hiệu cũng như xây dựng chuỗi sản phẩm an toàn có hàm lượng công nghệ cao chưa được quan tâm đúng mức. Với những lý do nêu trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu “Tiềm năng và định hướng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Thành phố Hồ Chí Minh” là cần thiết nhằm đưa ngành nông nghiệp của TP.HCM phát triển theo
3 hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững. Đó cũng chính là lý do tác giả chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài Ở Việt Nam, những vấn đề cơ bản của phát triển nông nghiệp UDCNC đã được đề cập trong nhiều công trình nghiên cứu, giáo trình của nhiều tác giả và các nhà khoa học. Nghiên cứu về áp dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực nông nghiệp phải kể đến tác phẩm “Công nghệ sinh học và ứng dụng vào phát triển nông nghiệp nông thôn” của PGS.TS. Nguyễn Như Hiền và TS. Nguyễn Như Ất xuất bản năm 2006. Các tác giả đã hệ thống kiến thức cơ bản về công nghệ sinh học và đi sâu vào ý nghĩa thực tiễn của công nghệ sinh học trong sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn và những định hướng áp dụng đối với nền nông nghiệp nước nhà trong tương lai. Cùng nghiên cứu về vấn đề này còn có tác phẩm “Ứng dụng công nghệ trong sản xuất cây nông nghiệp” của nhóm tác giả Chu Thị Thơm, Phan Thị Lài, Nguyễn Văn Tó xuất bản năm 2005, khái quát một số công nghệ sinh học ứng dụng trong nông nghiệp trên thế giới, đồng thời trình bày một số công nghệ gen được ứng dụng tại Việt Nam, giúp nhà nông có một cách nhìn, cách tiếp cận mới để trồng trọt đạt năng suất cao. Nghiên cứu trực tiếp về ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp phải kể đến tác phẩm “Xây dựng và nhân rộng mô hình ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp và nông thôn” của tác giả Đường Hồng Dật xuất bản năm 2013 đã làm rõ cơ sở lý luận đưa tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, xây dựng và mở rộng các mô hình tiên tiến trong sản xuất nông lâm nghiệp. TS. Phạm S sau nhiều năm đúc kết thực tiễn trong nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế các quốc gia có nền nông nghiệp tiên tiến trên thế giới và chỉ đạo sản xuất đã biên soạn cuốn sách “Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là yêu cầu tất yếu để hội nhập quốc tế” xuất bản năm 2014. Tác giả khái quát về nền
4 nông nghiệp UDCNC Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới, đồng thời nêu những giải pháp sát thực khi triển khai chương trình nông nghiệp UDCNC có hiệu quả ở Việt Nam. Nông nghiệp công nghệ cao cũng là đề tài nghiên cứu của luận văn thạc sĩ Địa lí học của tác giả Dương Anh Đào: “Nghiên cứu phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại thành phố Cần Thơ” vào năm 2012. Tác giả trình bày cơ sở lý luận về nông nghiệp công nghệ cao; các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao giai đoạn 2004 - 2011 tại thành phố Cần Thơ; từ đó định hướng và đề xuất các giải pháp phát triển từ năm 2012 - 2020. TP.HCM đã có nhiều nghiên cứu về các ngành kinh tế nói chung và lĩnh vực nông nghiệp nói riêng của các cá nhân, các nhà khoa học và các cơ quan chức năng. Công trình luận văn thạc sĩ Địa lí học của tác giả Trần Quốc Việt: “Thực trạng và giải pháp phát triển nông nghiệp đô thị ở Thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình đô thị hóa” năm 2013 nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển nông nghiệp đô thị ở TP.HCM ở khía cạnh phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa phục vụ cho thị trường. Bên cạnh đó, UBND Thành phố đã phê duyệt “Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025” và các chương trình phát triển về rau an toàn; cá cảnh; rừng và cây xanh; hoa kiểng; bò sữa; bò thịt; giống cây, giống con chất lượng cao; cá sấu và động vật hoang dã; chương trình xây dựng chuỗi liên kết và cung ứng trong nông nghiệp; xúc tiến thương mại trong tiêu thụ N-L-NN; đẩy mạnh ứng dụng cơ giới hóa trong nông nghiệp; đề án nâng cấp hệ thống thông tin nông sản; đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp công nghệ cao… góp phần định hướng phát triển nền nông nghiệp Thành phố hiện đại, hiệu quả và bền vững.
5 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở tổng quan những công trình có liên quan đến đề tài, mục tiêu chủ yếu của luận văn là nghiên cứu sự phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM dưới góc độ địa lí học. Trong đó, tác giả tập trung đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM. Từ đó định hướng và đề xuất các giải pháp phát triển nông nghiệp UDCNC trên địa bàn TP.HCM hiệu quả và bền vững. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để đạt được mục tiêu trên, tác giả cần thực hiện những nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về phát triển nông nghiệp UDCNC trên cơ sở tổng quan tình hình nghiên cứu ở trong và ngoài nước để vận dụng vào địa bàn nghiên cứu. - Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM. - Phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp UDCNC trên địa bàn TP.HCM theo ngành, theo hình thức tổ chức sản xuất và theo lãnh thổ, rút ra những đặc trưng cơ bản trong phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM. - Đề xuất một số giải pháp phát triển nông nghiệp UDCNC trên địa bàn TP.HCM đến năm 2025. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài a) Về nội dung nghiên cứu Nông nghiệp UDCNC trong luận văn được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Tuy nhiên mức độ nghiên cứu của luận văn chủ yếu tập trung vào một số sản phẩm nông nghiệp chủ lực của TP.HCM bao gồm: - Lĩnh vực trồng trọt: hoa lan, rau ăn quả, rau ăn lá. - Lĩnh vực chăn nuôi: bò sữa, heo thịt.
6 - Lĩnh vực thủy sản: nuôi cá cảnh. b) Về không gian nghiên cứu Về lí thuyết, không gian nghiên cứu của luận văn là toàn bộ lãnh thổ của TP.HCM. Song hoạt động nông nghiệp UDCNC chỉ diễn ra chủ yếu ở các quận, huyện ngoại thành. Vì vậy, các thống kê trong chương II, tác giả chỉ đề cập đến địa bàn các quận, huyện ngoại thành của Thành phố. c) Về thời gian nghiên cứu Thời gian nghiên cứu của đề tài là giai đoạn 2006 - 2016, thời gian dự báo là đến năm 2020, tầm nhìn đến 2025. 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 5.1. Quan điểm nghiên cứu 5.1.1. Quan điểm hệ thống TP.HCM là một bộ phận trong một hệ thống cấu thành lãnh thổ sản xuất lớn hơn của vùng Đông Nam Bộ, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Mặt khác, Thành phố cũng là một hệ thống KT - XH được cấu thành bởi các thành phần tự nhiên, kinh tế, xã hội, dân cư … có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Hệ thống các ngành kinh tế lại bao gồm các bộ phận nhỏ hơn gồm nông-lâm-thủy sản, công nghiệp-xây dựng và dịch vụ với các mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau. Xem xét trên quan điểm này, bất kì sự thay đổi của một thành phần nào cũng sẽ làm ảnh hưởng đến các thành phần khác và toàn bộ hệ thống KT - XH nói chung. 5.1.2. Quan điểm tổng hợp - lãnh thổ Việc phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM chịu tác động tổng hợp của hàng loạt nhân tố tự nhiên và KT - XH. Vận dụng quan điểm tổng hợp - lãnh thổ trong nghiên cứu phát triển nông nghiệp UDCNC nhằm đánh giá tác động của điều kiện tự nhiên, KT - XH và sự phân hoá của chúng theo các đơn vị lãnh thổ khác nhau và từ đó tìm ra thế mạnh của từng vùng sản xuất để có quy hoạch tổ chức không gian nông nghiệp UDCNC Thành phố hợp lí, hiệu quả.
7 5.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh Việc hình thành và phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM cũng là một quá trình luôn vận động và phát triển. Thực trạng phát triển của ngành là sự kế thừa kết quả của các giai đoạn trước, đồng thời cũng là cơ sở để hướng tới tương lai. Vận dụng quan điểm này trong nghiên cứu nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM nhằm tìm hiểu sự biến động của nó theo thời gian và không gian, phát hiện ra tính quy luật của sự phát triển và phân bố; đánh giá khách quan, khoa học thực trạng và từ đó dự đoán về triển vọng của ngành trong các giai đoạn tiếp theo. 5.1.4. Quan điểm phát triển bền vững Phát triển bền vững ngày nay đã trở thành xu hướng tất yếu, vừa là mục tiêu, vừa là quan điểm phát triển cho mọi hoạt động của nhân loại. Quán triệt quan điểm phát triển bền vững trong luận văn được thể hiện ở chỗ đánh giá các nhân tố tự nhiên hoặc phân tích thực trạng phát triển hay đề xuất các giải pháp phải luôn gắn với quan điểm này. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu Để nghiên cứu đề tài, tác giả tiến hành theo các bước cụ thể sau: Bước 1: Xác định các đối tượng, nội dung, dạng thông tin cần thu thập gắn với đề tài đó là các tài liệu dạng viết, bản đồ, tranh ảnh... liên quan đến cơ sở lí luận về phát triển nông nghiệp UDCNC; điều kiện tự nhiên và KT - XH; hiện trạng sản xuất nông nghiệp; các chương trình, đề án phát triển nông nghiệp UDCNC của Thành phố... Bước 2: Tiến hành thu thập tài liệu theo kế hoạch và danh mục đã lập từ các cơ quan phát hành, nhà xuất bản, từ thư viện trường Đại học Sư phạm TP.HCM và trên mạng internet bao gồm tài liệu của Tổng Cục thống kê; Cục Thống kê TP.HCM; Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn TP.HCM; Ban quản lí Khu nông nghiệp công nghệ cao TP.HCM; UBND TP.HCM; Báo cáo kết quả tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp qua các năm; các công trình, báo cáo liên quan
8 đến nông nghiệp từ các tạp chí chuyên ngành, các viện nghiên cứu; thu thập các tài liệu sơ cấp thông qua quan sát, ghi chép và chụp ảnh ngoài thực địa. Bước 3: Xử lí tài liệu đã thu thập được từ các số liệu, tài liệu thô thành các số liệu tinh thông qua tính toán như tốc độ tăng trưởng, cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), cơ cấu GTSX … 5.2.2. Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp Từ tài liệu đã thu thập liên quan đến đề tài, tác giả phân tích, so sánh theo thời gian, không gian và theo các đối tượng cùng loại. Từ đó, tác giả tổng hợp để rút ra được những đánh giá về điều kiện và thực trạng phát triển nông nghiệp UDCNC tại TP.HCM. 5.2.3. Phương pháp thực địa Thực địa là một phương pháp truyền thống và đặc trưng khi nghiên cứu các vấn đề về Địa lí học. Sử dụng phương pháp này giúp tác giả có thể củng cố kiến thức, thu thập dữ liệu thực tế và tránh được những kết luận, quyết định chủ quan, vội vàng, thiếu cơ sở thực tiễn. 5.2.5. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lí (GIS) Trong bước thu thập tài liệu, các bản đồ TP.HCM do các cơ quan chuyên ngành xây dựng trên các phần mềm GIS đã được tác giả khai thác để lấy thông tin. Trong việc thể hiện kết quả nghiên cứu, tác giả xây dựng hệ thống bản đồ chuyên đề về nông nghiệp UDCNC bằng phần mềm MapInfo nhằm trực quan hóa kết quả của luận văn. 5.2.6. Phương pháp dự báo Các đối tượng địa lí phát triển theo những quy luật đã được hình thành trong quá khứ và hiện tại. Phương pháp này dựa trên nghiên cứu lịch sử của đối tượng để dự báo sự phát triển trong tương lai. 6. Những đóng góp chính của đề tài - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp UDCNC để từ đó vận dụng chúng vào nghiên cứu tại TP.HCM.