Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Lựa chọn, xây dựng bài tập Hóa học lớp 11 (phần hữu cơ - ban nâng cao) nhằm rèn luyện năng lực sáng tạo cho học sinh THPT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Trần Vũ Xuân Uyên<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh - 2011<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Trần Vũ Xuân Uyên<br /> <br /> Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học<br /> Mã số<br /> <br /> : 60 14 10<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> TS. NGUYỄN MẠNH DUNG<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh - 2011<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Lời đầu tiên tôi xin cảm ơn các Thầy Cô khoa Hoá trường Đại học Sư<br /> phạm thành phố Hồ Chí Minh và trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã bổ trợ<br /> thêm cho tôi nhiều kiến thức.<br /> Tôi xin gửi lời cảm ơn đến phòng Sau đại học - trường Đại học Sư phạm<br /> thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để luận văn được hoàn thành.<br /> Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Mạnh Dung - người đã<br /> hướng dẫn tôi trong quá trình làm luận văn.<br /> Tôi luôn ghi nhớ và biết ơn chân thành PGS. TS. Trịnh Văn Biều đã dành<br /> thời gian quý báu giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành luận văn.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô, các em học sinh trường THPT Dĩ<br /> An, Võ Minh Đức, Chuyên Hùng Vương, Huỳnh Văn Nghệ và nhiều Thầy Cô<br /> nữa đã giúp đỡ tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm.<br /> Tôi xin biết ơn tất cả Thầy Cô trong hội đồng sư phạm trường THPT Dĩ An<br /> đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian tôi học tập.<br /> Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình đã nhiệt tình động viên,<br /> giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua.<br /> Tác giả<br /> Trần Vũ Xuân Uyên<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. 1<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> MỤC LỤC ................................................................................................................... 2<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ 5<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 6<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ......................... 8<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .............................................................................. 8<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2. Hoạt động nhận thức và tư duy của học sinh.......................................................... 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.1. Khái niệm nhận thức ............................................................................................. 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.2.2. Khái niệm tư duy................................................................................................... 9<br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2<br /> T<br /> <br /> 1.3. Rèn luyện năng lực sáng tạo cho học sinh ............................................................. 10<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.1. Khái niệm năng lực ............................................................................................. 10<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.2 Quan niệm về sáng tạo ......................................................................................... 11<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.3. Năng lực sáng tạo ................................................................................................ 12<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.4. Năng lực sáng tạo ở học sinh [11] ..................................................................... 12<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.5. Những biểu hiện về năng lực sáng tạo của học sinh [11] .................................. 13<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.3.6. Cách kiểm tra đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh [11].............................. 14<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4. Bài tập hóa học và khả năng sử dụng BT để rèn luyện năng lực sáng tạo [3, 20,<br /> 25, 33] ............................................................................................................................... 14<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.1. Khái niệm bài tập và bài tập hoá học ................................................................. 14<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.2. Phân loại bài tập hoá học ................................................................................... 15<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.3. Tác dụng của bài tập hóa học ............................................................................. 16<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.4. Yêu cầu của một bài tập hóa học ....................................................................... 17<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.4.5. Một số phương pháp giải nhanh BT trắc nghiệm hóa hữu cơ ........................... 17<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 1.5. Thực trạng sử dụng BTHH ở một số trường THPT tại Bình Dương ................. 25<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 28<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 2: LỰA CHỌN VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC<br /> NHẰM RÈN LUYỆN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH ................... 30<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1. Những định hướng khi xây dựng hệ thống BTHH nhằm rèn luyện năng lực sáng<br /> tạo cho HS ........................................................................................................................ 30<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu dạy học .............................. 30<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học ................................... 30<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ............................... 30<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính phân hóa và tính vừa sức ........................... 31<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.5. Hệ thống bài tập phải góp phần củng cố kiến thức ở các mức độ biết, hiểu, vận<br /> dụng..................................................................................................................... 31<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.1.6. Hệ thống bài tập phải góp phần rèn luyện năng lực sáng tạo cho HS ................ 31<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập ....................................................................... 32<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.1. Xác định mục đích của hệ thống bài tập ............................................................. 32<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.2. Xác định nội dung hệ thống bài tập .................................................................... 32<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.3. Xác định các loại và các dạng bài tập trong hệ thống......................................... 32<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.4. Thu thập tư liệu để thiết kế hệ thống bài tập....................................................... 33<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.5. Tiến hành soạn thảo bài tập ................................................................................ 33<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.6. Tham khảo ý kiến chuyên gia, trao đổi với đồng nghiệp, thử nghiệm ............... 34<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.2.7. Chỉnh sửa và hoàn thiện hệ thống bài tập ........................................................... 34<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3. Tổng quan về phần hóa hữu cơ lớp 11 ban nâng cao [1, 23] ............................... 34<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.1. Cấu trúc phần hóa hữu cơ lớp 11 ban nâng cao .................................................. 34<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.3.2. Mục tiêu dạy học phần hóa hữu cơ lớp 11 ban nâng cao.................................... 35<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4. Hệ thống bài tập phần hóa hữu cơ lớp 11 ban nâng cao nhằm rèn luyện năng lực<br /> sáng tạo cho HS ............................................................................................................... 38<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.1. Hệ thống bài tập phần Hiđrocacbon.................................................................... 39<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.2. Hệ thống bài tập phần Dẫn xuất halogen - ancol - phenol .................................. 62<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.4.3. Hệ thống bài tập phần Anđehit - xeton - axit cacboxylic ................................... 74<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5. Một số biện pháp rèn luyện năng lực sáng tạo cho học sinh ............................... 87<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.1. Sử dụng BTHH có mức độ từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp ................ 87<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.2. Sử dụng BT có nhiều cách giải, yêu cầu HS nhận xét và so sánh các cách giải tìm<br /> ra cách giải tối ưu ................................................................................................ 88<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.3. Sử dụng bài tập biện luận.................................................................................... 91<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.4. Sử dụng bài tập tổng hợp .................................................................................... 92<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.5. Thay đổi dữ kiện, cách hỏi... của BT .................................................................. 92<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.6. Tạo điều kiện cho HS hoạt động sáng tạo .......................................................... 92<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.7. Yêu cầu học sinh tập xây dựng BT hoặc sưu tầm, giới thiệu các BT hay ................ 93<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 2.5.8. Kịp thời động viên các biểu hiện sáng tạo của HS dù nhỏ ............................... 93<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 93<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM........................................................... 95<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................................. 95<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br /> 3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ......................................................................... 95<br /> T<br /> 2<br /> <br /> T<br /> 2<br /> <br />