Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Một số biện pháp quản lý việc làm điểm ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn quận 6 – thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Một số biện pháp quản lý việc làm điểm ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn quận 6 – thành phố Hồ Chí Minh làm rõ thực trạng việc làm điểm của giáo viên và biện pháp quản lý việc làm điểm của cán bộ quản lý các trường THCS trên địa bàn quận 6 – thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Một số biện pháp quản lý việc làm điểm ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn quận 6 – thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- Đinh Phú Cường MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ VIỆC LÀM ĐIỂM Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 6 – THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HUỲNH VĂN SƠN Thành phố Hồ Chí Minh – 2009
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể quí Thầy giáo, Cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn, quan tâm giúp đỡ và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với Sở GD&ĐT TP.HCM, Phòng Giáo Dục Q.6, Ban giám hiệu và giáo viên các trường THCS Q.6 cùng các bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp.
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT CBQL : Caùn boä quaûn lyù CNTT : Coâng ngheä thoâng tin ÑC : Ñoái chöùng GV : Giaùo vieân HL : Hoïc löïc HK : Haïnh kieåm ND : Noäi dung QL : Quaûn lyù SL : Soá löôïng TL : Tæ leä TB : Trung bình TN : Thöïc nghieäm TPHCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh
MÔÛ ÑAÀU 1. Lí do choïn ñeà taøi Giaùo duïc Vieät Nam trong theá kæ XXI ñang ngaøy caøng phaùt trieån. Chöông trình, saùch giaùo khoa cuûa giaùo duïc Vieät Nam ñang ñöôïc ñoåi môùi vaø tieán haønh thöïc hieän ñaïi traø, giaùo duïc ñaõ vaø ñang mang laïi nhieàu thaønh töïu noåi baät cho söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vì theá Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta vaãn luoân xaùc ñònh Giaùo duïc laø quoác saùch haøng ñaàu. Song song ñoù, keå töø naêm 1991, ngaønh giaùo duïc ñaõ traûi qua 3 laàn thay ñoåi caùch ñaùnh giaù xeáp loaïi hoïc löïc cuûa hoïc sinh theo caùc quyeát ñònh 1778 / naêm 1991, quyeát ñònh 04/ naêm 2001 vaø quyeát ñònh 40/ naêm 2006 cuøng haøng loaït caùc vaên baûn höôùng daãn boå sung, chænh lyù quyeát ñònh 40 /2006 ñang aùp duïng hieän nay. Chính vì coù quaù nhieàu thay ñoåi caùch xeáp loaïi nhö vaäy neân nhìn chung giaùo vieân cuõng phaûi vaát vaû tieáp caän ñeå laøm theo, ñieàu naøy cuõng laøm cho taâm lí giaùo vieân khoâng thaät söï thoaûi maùi. Laâu nay, lao ñoäng cuûa Giaùo vieân cho vieäc laøm ñieåm, thoáng keâ, baùo ñieåm, xeáp loaïi hoïc löïc – haïnh kieåm cho hoïc sinh moãi khi tôùi ñôït giöõa kì hoaëc keát thuùc moät hoïc kì, keát thuùc naêm hoïc laø heát söùc naëng nhoïc, toán nhieàu thôøi gian nhöng laïi hay sai soùt do coâng vieäc naøy vaãn chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän thuû coâng, baèng kinh nghieäm cuûa giaùo vieân. Trong nhieàu naêm qua, vieäc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân cuõng laøm cho caùn boä quaûn lyù nhaø tröôøng toán nhieàu coâng söùc nhöng hieäu quaû laïi khoâng cao, caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng cuõng ñaõ thöïc hieän nhieàu hình thöùc vaø nhieàu bieän phaùp quaûn lyù khaùc nhau ñeå coù theå haïn cheá caùc hieän töôïng tieâu cöïc nhö “caáy” – söûa ñieåm, naâng ñieåm, tính toaùn sai, xeáp loaïi sai… trong khi nhaø tröôøng coù caû ngaøn hoïc sinh, maø ñeå kieåm tra heát caû ngaøn tröôøng hôïp naøy laø heát söùc khoù khaên vaø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc trong khoaûng thôøi gian raát ngaén (3 – 5 ngaøy sau khi keát thuùc kì thi ). Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù noùi chung ôû nöôùc ta hieän nay coøn ôû trình ñoä khaù sô ñaúng, phaùt trieån manh muùn, töï phaùt vaø chuû yeáu chæ öùng duïng vaø phaùt trieån ôû caùc lónh vöïc khoái kinh teá nhö taøi chính, ngaân haøng … vaø hieän nay cuõng ñang daàn ñöôïc quan taâm phaùt trieån theâm trong lónh vöïc quaûn lyù nhaø nöôùc nhö thueá quan, hoä tòch, haønh chaùnh….
Tuy nhieân, öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù nhaø tröôøng vaãn coøn ñang bò boû ngoû vaø chöa nhaän ñöôïc söï quan taâm ñuùng möùc cuûa laõnh ñaïo caùc caáp. Hôn nöõa, do thieáu söï ñoàng boä cuõng nhö söï ñaàu tö caàn thieát maø hieän nay coâng ngheä thoâng tin vaãn chöa thöïc söï laø yeáu toá taïo ñoäng löïc phaùt trieån cho ngaønh giaùo duïc nöôùc nhaø. Hieäu quaû coâng vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân cuõng nhö coâng vieäc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa nhaø quaûn lyù tröôøng hoïc vaãn coøn laø ñeà taøi môùi vaø chöa coù baát kì moät coâng trình hay ñeà naøo nghieân cöùu chuyeân saâu veà noù. Hieän nay treân thò tröôøng kinh doanh phaàn meàm taïi Vieät Nam ñaõ coù moät soá coâng ty thöïc hieän saûn xuaát vaø kinh doanh moät soá phaàn meàm tin hoïc quaûn lyù nhaø tröôøng, trong ñoù coù chöông trình quaûn lyù ñieåm, tuy nhieân caùc chöông trình naøy coù moät soá haïn cheá nhö phí baûn quyeàn coøn khaù cao so vôùi khaû naêng taøi chính cuûa caùc tröôøng; tính töông taùc vaø chia seû khoâng coù, chæ coù theå thöïc hieän treân moät maùy tính cho moät ñóa CD - ROOM, vì vaäy chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc ôû ñòa ñieåm tröôøng maø khoâng theå ñeå giaùo vieân thöïc hieän taïi nhaø; khoù tieáp caän vôùi giaùo vieân vì caùc phaàn meàm naøy ña soá ñöôïc thöïc hieän treân neàn Foxpro, Access, Visual basic… trong khi ñoù, trình ñoä coâng ngheä thoâng tin cuûa giaùo vieân hieän nay chæ coù theå thöïc hieän treân caùc phaàn meàm thoâng duïng nhö Microsoft Word hay Excel. Xuaát phaùt töø nhöõng lí do treân, ñeà taøi “MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ VIEÄC LAØM ÑIEÅM ÔÛ CAÙC TRÖÔØNG TRUNG HOÏC CÔ SÔÛ TREÂN ÑÒA BAØN QUAÄN 6 – TPHCM” ñöôïc xaùc laäp. 2. Muïc ñích nghieân cöùu Nghieân cöùu ñeå laøm roõ thöïc traïng vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân vaø bieän phaùp quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM, töø ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm quaûn lyù toát coâng vieäc naøy. 3. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu - Khaùch theå nghieân cöùu: Vieäc laøm ñieåm vaø bieän phaùp quaûn lyù vieäc laøm ñieåm ôû caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM. - Ñoái töôïng nghieân cöùu: Biện phaùp quaûn lyù vieäc laøm ñieåm ôû caùc tröôøng trung hoïc cô sôû taïi Quaän 6 – TPHCM.
4. Giaû thuyeát khoa hoïc Quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM cuõng coøn nhieàu haïn cheá. Neáu aùp duïng moät soá bieän phaùp nhö öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo toaøn boä quaù trình laøm ñieåm cuûa giaùo vieân; taêng cöôøng kieåm tra ñoät xuaát qua heä thoáng soå ñieåm chính, baøi kieåm tra hoïc sinh vaø tieán haønh kieåm tra taäp trung toaøn tröôøng vaø chaám cheùo moät soá baøi kieåm tra moät tieát seõ naâng cao hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm treân. 5. Nhieäm vuï nghieân cöùu - Nghieân cöùu cô sôû lí luaän coù lieân quan nhaèm hình thaønh heä thoáng khaùi nieäm, heä thoáng lí luaän ñeå nghieân cöùu ñeà taøi. - Nghieân cöùu thöïc traïng vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân vaø coâng taùc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù ôû caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn Quaän 6 – TPHCM vaø böôùc ñaàu tìm ra moät soá nguyeân nhaân. - Tieán haønh thöïc nghieäm caùc bieän phaùp ñaõ ñeà xuaát nhaèm naâng cao hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân. 6. Phaïm vi nghieân cöùu Do giôùi haïn veà thôøi gian, kinh phí thöïc hieän neân ñeà taøi chæ nghieân cöùu: - Ñieàu tra thöïc traïng taïi naêm tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM. - Tieán haønh thöïc nghieäm taïi tröôøng trung hoïc cô sôû Haäu Giang (nhoùm thöïc nghieäm) vaø so saùnh ñoái chieáu vôùi naêm tröôøng thuoäc nhoùm ñoái chöùng cuõng laø caùc tröôøng ñöôïc choïn ñeå ñieàu tra thöïc traïng. 7. Phöông phaùp nghieân cöùu 7.1. Nhoùm phöông phaùp nghieân cöùu lí luaän Nghieân cöùu nhöõng taøi lieäu coù lieân quan nhö saùch, baùo, taïp chí chuyeân ngaønh, caùc trang web chuyeân ngaønh, caùc luaän vaên tieán só, thaïc só chuyeân ngaønh, caùc taøi lieäu veà ñöôøng loái chính saùch cuûa Ñaûng, cuûa nhaø nöôùc, caùc taøi lieäu cuûa nhöõng ngöôøi nghieân cöùu tröôùc ñeå töø ñoù xaây döïng cô sôû lí luaän cuûa ñeà taøi nghieân cöùu. 7.2. Nhoùm phöông phaùp nghieân cöùu thöïc tieãn
7.2.1. Phöông phaùp ñieàu tra Söû duïng phöông phaùp ñieàu tra thoâng qua baûng hoûi vôùi khaùch theå ñieàu tra laø giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM nhaèm tìm ra thöïc traïng cuûa vieäc laøm ñieåm hieän nay cuûa giaùo vieân cuõng nhö coâng taùc quaûn lyù cuûa Caùn boä quaûn lyù nhaø tröôøng ñoái vôùi vieäc laøm ñieåm.  Daïng baûng hoûi daønh cho caùn boä quaûn lyù: goàm 26 phieáu ñieàu tra ñöôïc phaùt ra cho hieäu tröôûng vaø caùc phoù hieäu tröôûng cuûa caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM. Baûng hoûi naøy goàm 7 caâu hoûi, chia laøm 2 phaàn chính: nhoùm caâu hoûi ñieàu tra veà möùc ñoä ñoàng yù vôùi caùc nhaän ñònh (goàm 5 caâu) nhaèm tìm ra quan ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM veà thöïc traïng cuõng nhö bieän phaùp caûi thieän caùc thöïc traïng lieân quan ñeán vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân cuõng nhö bieän phaùp quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù; nhoùm caâu hoûi ñieàu tra veà quan ñieåm (2 caâu) cuûa caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng ñoái vôùi vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân vaø coâng taùc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù.  Daïng baûng hoûi daønh cho giaùo vieân, phaùt ra 210 phieáu trong ñoù 150 phieáu ñieàu tra giaùo vieân taïi 5 tröôøng trung hoïc cô sôû coù ñieàu tra thöïc traïng, moãi tröôøng 30 giaùo vieân. Phieáu ñieàu tra thöïc traïng goàm 9 caâu, goàm 4 nhoùm caâu hoûi, nhoùm caâu hoûi veà loaïi vieäc (caùc caâu 1 vaø 2), nhoùm caâu hoûi veà thöïc traïng tieâu toán thôøi gian (caùc caâu 3 vaø 5), nhoùm caâu hoûi veà thöïc traïng tieâu toán söùc lao ñoäng (caùc caâu 7 vaø 9), cuoái cuøng laø nhoùm caâu hoûi veà khoù khaên sai soùt (caùc caâu 4, 6 vaø 8). Phieáu ñieàu tra thöïc nghieäm goàm 60 phieáu ñöôïc phaùt ra cho caùc giaùo vieân tieán haønh thöïc nghieäm taïi tröôøng trung hoïc cô sôû Haäu Giang, Quaän 6 – TPHCM. Phieáu ñieàu tra thöïc nghieäm goàm 6 caâu hoûi, ñöôïc chia laøm 3 nhoùm, nhoùm caâu hoûi veà keát quaû thöïc nghieäm (caùc caâu 1, 2, 3 vaø 5), nhoùm caâu hoûi veà nhaän ñònh sau khi tieán haønh thöïc nghieäm (caâu hoûi 4) vaø caâu hoûi neâu leân nhaän ñònh cuûa baûn thaân sau khi tieán haønh thöïc nghieäm (caâu soá 6). Caùc phieáu ñieàu tra thöïc nghieäm seõ giuùp taùc giaû thu nhaän keát quaû phaûn hoài sau khi tieán haønh thöïc nghieäm ñeå qua ñoù ruùt ra keát luaän chung veà thaønh coâng vaø haïn cheá cuûa quaù trình thöïc nghieäm, ñoàng thôøi qua ñoù khaúng ñònh giaû thuyeát khoa hoïc ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong luaän vaên nghieân cöùu.
7.2.2. Phöông phaùp quan saùt Quan saùt coù keát hôïp ghi bieân baûn nhaèm tìm hieåu thöïc teá bieän phaùp öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân vaø coâng taùc quaûn lyù vieäc laøm ñieåm cuûa caùn boä quaûn lyù caùc tröôøng trung hoïc cô sôû treân ñòa baøn quaän 6 – TPHCM. [Phuï luïc 4] 7.2.3. Phöông phaùp ñaøm thoaïi Tieán haønh trao ñoåi vôùi moät soá caùn boä quaûn lyù phoøng giaùo duïc ñaøo taïo, caùn boä quaûn lyù laø hieäu tröôûng, phoù hieäu tröôûng, toå tröôûng chuyeân moân caùc tröôøng trung hoïc cô sôû thuoäc ñòa baøn quaän 6 – TPHCM. Boä caâu hoûi ñaøm thoaïi goàm caùc caâu hoûi nhö sau: Thaày coâ nhaän ñònh nhö theá naøo veà vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân hieän nay; Thaày coâ nhaän ñònh nhö theá naøo veà vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong vieäc laøm ñieåm cuûa giaùo vieân; Sau khi öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong vieäc laøm ñieåm, thaày coâ nhaän thaáy noù coù giuùp ích gì cho coâng taùc quaûn lyù cuûa thaày coâ trong nhaø tröôøng; Khoù khaên cuûa vieäc quaûn lyù ñieåm hieän nay laø gì; Vieäc kieåm tra cheùo trong nhaø tröôøng ñaõ ñem laïi hieäu quaû gì; Vieäc kieåm tra ngaãu nhieân hoà sô ghi ñieåm cuûa giaùo vieân ñem laïi lôïi ích gì cho coâng taùc quaûn lyù chuyeân moân trong nhaø tröôøng. 7.2.4. Phöông phaùp thöïc nghieäm sö phaïm Laø phöông phaùp chuû yeáu nhaèm kieåm chöùng tính hieäu quaû, tính khaû thi cuûa caùc bieän phaùp. Vieäc thöïc nghieäm ñöôïc tieán haønh baèng caùch taùc ñoäng caùc bieän phaùp ñeà xuaát leân nhoùm thöïc nghieäm vaø nhoùm ñoái chöùng khoâng thöïc hieän caùc bieän phaùp taùc ñoäng. Tröôùc khi thöïc nghieäm, kieåm tra tính töông ñoàng giöõa hai nhoùm vaø kieåm tra söï khaùc bieät giöõa hai nhoùm nghieân cöùu sau khi taùc ñoäng thöïc nghieäm. 7.3. Phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc Sau khi ñieàu tra vaø thöïc nghieäm, duøng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc ñeå xöû lí caùc soá lieäu cuõng nhö caùc thoâng soá coù lieân quan ñeå ñöa ra ñöôïc nhöõng keát luaän chính xaùc vaø coù giaù trò khoa hoïc cho ñeà taøi nghieân cöùu. Sau ñoù, duøng phaàn meàm thoáng keâ SPSS 11.5 ñeå xöû lí soá lieäu thöïc traïng vaø soá lieäu thöïc nghieäm theo caùc soá lieäu thoáng keâ.
Chöông 1 CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN CUÛA VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU 1.1. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà 1.1.1. Moät soá nghieân cöùu treân theá giôùi Ñeå coù cô sôû lí luaän vöõng chaéc cho coâng taùc nghieân cöùu, coù theå sô löôïc moät vaøi coâng trình nghieân cöùu veà coâng taùc ñaùnh giaù trong nhaø tröôøng cuõng nhö coâng taùc ñaùnh giaù hoïc sinh nhö sau: Trong nghieân cöùu veà vai troø vaø vò trí cuûa coâng taùc ñaùnh giaù trong tröôøng hoïc vôùi nhan ñeà “Evaluation of schools providing Compulsory Education in Europe” nhoùm taùc giaû cuûa vieän nghieân cöùu giaùo duïc chaâu AÂu ñaõ khaúng ñònh coâng taùc ñaùnh giaù laø chìa khoùa ñeå khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa vieäc ñaûm baûo chaát löôïng giaùo duïc. Trong nghieân cöùu naøy, nhoùm taùc giaû cuûa vieän nghieân cöùu giaùo duïc chaâu AÂu cuõng khaúng ñònh vieäc ñaùnh giaù trong giaùo duïc raát coù yù nghóa ñoái vôùi giaùo vieân vaø hoïc sinh, cho caû heä thoáng giaùo duïc noùi chung, cho coâng taùc quaûn lyù noäi boä laãn coâng taùc ñoái ngoaïi beân ngoaøi. Ngoaøi ra, nghieân cöùu naøy cuõng chæ roõ ai seõ laø ngöôøi tham gia vaøo coâng taùc ñaùnh giaù, caùc hình thöùc ñaùnh giaù trong tröôøng hoïc, muïc tieâu, tieâu chuaån vaø caùc thuû tuïc ñeå thöïc hieän coâng taùc ñaùnh giaù. [36] Nhoùm taùc giaû cuõng ñaõ chæ roõ vò trí vaø vai troø cuûa coâng taùc ñaùnh giaù trong nhaø tröôøng baèng sô ñoà 1.1 nhö sau: ÑAÙNH GIAÙ Hieäu tröôûng Giaùo vieân Hoïc sinh Nhaø tröôøng Sô ñoà 1.1. Vai troø cuûa coâng taùc ñaùnh giaù trong nhaø tröôøng
Ta thaáy raèng coâng taùc ñaùnh giaù coù vò trí raát quan troïng trong nhaø tröôøng, noù giuùp ñaùnh giaù coâng taùc quaûn lyù cuûa laõnh ñaïo nhaø tröôøng, ñaùnh giaù giaùo vieân, ñaùnh giaù hoïc sinh vaø ñaùnh giaù toång theå veà nhaø tröôøng. Qua ñoù, nhöõng thoâng tin ñaùnh giaù ñöôïc phaûn hoài ngöôïc veà cho caùc ñoái töôïng cuï theå ñeå qua ñoù nhaèm kieåm chöùng thoâng tin ñaõ thu thaäp ñöôïc vôùi mong muoán tìm ra caùch thöùc quaûn lyù, caùch thöùc giaûng daïy hoaëc caùch thöùc hoïc taäp sao cho hieäu quaû hôn. Trong baøi nghieân cöùu cuûa mình vôùi töïa ñeà coâng taùc ñaùnh giaù vaø töï ñaùnh giaù trong nhaø tröôøng, giaùo sö Peter Rudd vaø giaùo sö Deborah tröôøng ñaïi hoïc Cardiff ñaõ khaúng ñònh veà vai troø cuûa coâng taùc ñaùnh giaù nhö sau: “coâng taùc ñaùnh giaù trong tröôøng hoïc laø caàn thieát ñeå giuùp phaùt trieån cô cheá giaùm saùt vaø caûi thieän chaát löôïng giaûng daïy vaø hoïc taäp; coâng taùc ñaùnh giaù ñoøi hoûi phaûi coù moät soá chuaån bò thaät chu ñaùo vaø caån thaän; muïc ñích cuûa coâng taùc ñaùnh giaù laø töï naâng cao tieâu chuaån ñeå hoã trôï giaùo vieân vaø hoïc sinh phaùt trieån”.[37] Do ñeà taøi coù lieân quan ñeán vieäc thöïc nghieäm öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, vì vaäy xin ñöôïc löôïc khaûo theâm moät soá ñeà taøi nghieân cöùu coù lieân quan ñeán vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù giaùo duïc hieän nay treân theá giôùi Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù caùc ngaønh noùi chung vaø ñaëc bieät laø trong quaûn lyù giaùo duïc ñaõ ñöôïc quan taâm vaø öùng duïng töø raát laâu, taùc duïng vaø taàm aûnh höôûng cuûa coâng ngheä thoâng tin ñeán hieäu quaû quaûn lyù nhaø tröôøng cuõng ñöôïc nhieàu taùc giaû ôû nhieàu nöôùc ñeà caäp ñeán. Trong baøi vieát nghieân cöùu cuûa mình, Peter Van Gils, chuyeân gia cuûa Bæ laøm vieäc cho döï aùn ICT in schools ñaõ neâu leân nhöõng nhaän ñònh cuûa mình veà taàm quan troïng cuûa coâng ngheä thoâng tin trong giaùo duïc nhö sau: coâng ngheä thoâng tin giuùp ñôn giaûn hoùa vaø giaûm bôùt khoái löôïng coâng vieäc, nhöõng pheùp toaùn phöùc taïp vaø toán thôøi gian seõ chæ caàn thöïc hieän baèng moät nuùt nhaán treân maùy vi tính, maø tröôùc ñaây coâng vieäc naøy phaûi maát vaøi ngaøy môùi hoaøn taát; coâng ngheä thoâng tin laø moät coâng cuï khoâng theå thieáu trong coâng taùc haønh chaùnh. Noù mang laïi söï trôï giuùp to lôùn; coâng ngheä thoâng tin giuùp löu giöõ hoà sô caùn boä giaùo vieân vaø hoïc sinh; coâng ngheä thoâng tin giuùp vaän haønh nhaø tröôøng nhö leân keá hoaïch, saép xeáp nhaân söï, toå chöùc noäi boä, coâng taùc quaûn lyù, quaûn lyù taøi chaùnh, giaùm saùt hoïc sinh, quaûn lyù lôùp hoïc… [19, tr.6-8] Döôùi goùc ñoä hình thöùc aûnh höôûng cuûa coâng ngheä thoâng tin trong giaùo duïc, Van Gils
cuõng chæ ra nhö sau: coâng ngheä thoâng tin laø ñoái töôïng hoïc taäp: noù bao goàm baøi giaûng treân maùy tính vaø nhöõng öùng duïng khaùc; coâng ngheä thoâng tin laø coâng cuï hoïc taäp: ñaây laø hình thöùc phoå bieán nhaát, caùc em hoïc sinh coù cô hoäi thöïc haønh caùc kó naêng tröïc tieáp treân maùy vi tính; coâng ngheä thoâng tin laø moät ngöôøi höôùng daãn: moät soá chöông trình vi tính ñaõ ñöôïc xaây dựng ñeå thay theá cho nhöõng höôùng daãn cuûa ngöôøi thaày giaùo; coâng ngheä thoâng tin laø moät phöông tieän môû: noù giuùp boå sung nhöõng kó naêng vaø kieán thöùc naâng cao cho ngöôøi hoïc thoâng qua taøi lieäu môû treân internet, CD-ROM; coâng ngheä thoâng tin laø phöông tieän truyeàn thoâng giuùp taïo ra moái lieân laïc giöõa nhaø tröôøng vaø gia ñình. [19, tr.13-15] Peter Van Gils ñaõ khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù tröôøng hoïc nhö laø chìa khoùa thaønh coâng cho nhaø quaûn lyù. OÂng cuõng ñaõ chæ roõ nhöõng tính naêng öu vieät maø coâng ngheä thoâng tin ñem laïi cho coâng taùc quaûn lyù nhaø tröôøng ñeå töø ñoù höôùng tôùi söï thaønh coâng. Tröôùc nhöõng luaän ñieåm treân cuûa Peter Van Gils, baûn thaân toâi ñaõ nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng vaø tính ñuùng ñaén khi xaây döïng ñeà taøi naøy, coâng ngheä thoâng tin khoâng chæ giuùp ích cho vieäc giaûng daïy cuûa thaày vaø vieäc hoïc taäp cuûa troø maø noù coøn giuùp caùc nhaø quaûn lyù tröôøng hoïc naâng cao naêng löïc quaûn lyù nhaø tröôøng, giuùp laõnh ñaïo nhaø tröôøng kieåm soaùt ñöôïc caùc thoâng soá, nhaân löïc…veà ñôn vò mình ñang phuï traùch. Ñoái vôùi coâng taùc ñaùnh giaù, nhieàu nhaø nghieân cöùu treân theá giôùi ñaõ coù nhöõng baøi vieát, baøi nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy nhö Peterson, Tucker, Ross…. Trong nghieân cöùu cuûa mình vôùi töïa ñeà “Ñaùnh giaù chaát löôïng ñeå ñaït ñöôïc söï hoaøn haûo” (Teân tieáng Anh laø Assessment for excellence), Alexander W. Astin ñaõ nghieân cöùu veà coâng taùc ñaùnh giaù, oâng ñaõ chæ ra taàm quan troïng vaø lôïi ích maø coâng taùc ñaùnh giaù ñem laïi, oâng nhaän ñònh nhö sau “caùc giaûng vieân, caùc nhaø quaûn lyù vaø nhöõng ngöôøi thöïc hieän hoaït ñoäng ñaùnh giaù caàn phaûi hieåu taïi sao hoï ñaùnh giaù vaø keát quaû seõ ñöôïc söû duïng nhö theá naøo ñeå thuùc ñaåy chính saùch vaø hoaït ñoäng giaùo duïc.” hay khi vieát veà ích lôïi cuûa vieäc ñaùnh giaù ñoái vôùi sinh vieân, Astin vieát “vieäc ñaùnh giaù thuùc ñaåy söï phaùt trieån naêng löïc giaùn tieáp hôn khi noù laøm roõ hoaëc thoâng baùo cho ngöôøi daïy bieát veà tính hieäu quaû cuûa nhöõng chính saùch vaø hoaït ñoäng giaùo duïc.” [1, tr.29 - 30] Ñaùnh giaù chaát löôïng giaùo duïc noùi chung töø tröôùc tôùi nay luoân laø vaán ñeà mang tính thôøi söï khoâng chæ ôû Vieät Nam maø ngay caû caùc quoác gia treân theá giôùi. Vieäc Astin nhaän ñònh taàm quan troïng cuûa coâng taùc ñaùnh giaù cho thaáy raèng taát caû caùc quoác gia, caùc tröôøng hoïc duø lôùn
hay nhoû, phaùt trieån, ñang phaùt trieån hay chöa phaùt trieån ñeàu coù yù thöùc veà taàm quan troïng cuûa noù. Toùm laïi, nhaän ñònh cuûa hai taùc giaû treân cho ta thaáy coâng taùc ñaùnh giaù coù yù nghóa raát to lôùn trong tröôøng hoïc vaø lôïi ích cuûa vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin laø khoâng theå ño ñeám ñöôïc khi ñöôïc aùp duïng trieät ñeå trong nhaø tröôøng nhaèm phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù, giaûng daïy vaø hoïc taäp. 1.1.2. Moät soá nghieân cöùu taïi Vieät Nam Trong coâng taùc kieåm tra vaø ñaùnh giaù trong giaùo duïc, Giaùo sö Traàn Baù Hoaønh ñaõ khaúng ñònh kieåm tra ñaùnh giaù laø khaâu coù yù nghóa quan troïng trong vieäc naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc. OÂng cuõng nhaän ñònh raèng ñaùnh giaù khoâng ñôn thuaàn chæ laø ghi nhaän thöïc traïng maø coøn laø ñeà xuaát nhöõng quyeát ñònh laøm thay ñoåi thöïc traïng.[32]. Neáu nhaän ñònh cuûa GS Traàn Baù Hoaønh ñeà caäp ñeán vai troø cuûa coâng taùc ñaùnh giaù thì PGS.TS. Traàn Khaùnh Ñöùc, Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi laïi ñeà caäp ñeán khía caïnh thöïc traïng coâng taùc ñaùnh giaù trong heä thoáng giaùo duïc taïi Vieät Nam hieän nay, oâng cho raèng caùc hình thöùc kieåm tra ñaùnh giaù thieân veà ghi nhôù, nhaéc laïi nhöõng noäi dung giaûng daïy hieän nay taïi Vieät Nam ñaõ boäc loä nhieàu haïn cheá nhö khoâng phaùt huy khaû naêng saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc, khoâng taän duïng ñöôïc khaû naêng linh hoaït, saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc [29]. Hay nhö TS. Nguyeãn Kim Dung, Vieän nghieân cöùu giaùo duïc tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm TPHCM laïi coù caùch nhìn khaùc veà coâng taùc ñaùnh giaù hieän nay ôû Vieät Nam. Trong nghieân cöùu cuûa mình, baø cho raèng ñaùnh giaù giaùo duïc hieän nay ôû Vieät Nam chæ thieân veà ño löôøng maø khoâng thieân veà khuyeán khích phaùt trieån ngöôøi hoïc, vieäc quaûn lyù vaø cho ñaùnh giaù hieän nay taïi Vieät Nam chuû yeáu chæ thöïc hieän theo chöông trình sao cho ñuùng vaø ñuû chöù chöa quan taâm ñeán lôïi ích thieát thöïc cuûa ngöôøi hoïc. Nhö vaäy, coâng taùc ñaùnh giaù trong nhaø tröôøng laø raát quan troïng vaø raát coù yù nghóa cho söï phaùt trieån cuûa nhaø tröôøng nhöng taïi Vieät Nam hieän nay, coâng taùc ñaùnh giaù vaãn chöa thöïc söï ñöôïc quan taâm vaø ñaàu tö ñuùng möùc, chöa taïo ra ñoäng löïc ñeå phaùt trieån nhaø tröôøng, chöa trôû thaønh thöùc ño ñeå ño löôøng nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy nhaø tröôøng phaùt trieån. [21, tr.3] Trong hoaït ñoäng quaûn lyù noùi chung vaø hoaït ñoäng quaûn lyù giaùo duïc noùi rieâng trong thôøi ñaïi phaùt trieån nhanh cuûa coâng ngheä thoâng tin, vieäc öùng duïng nhöõng thaønh töïu maø coâng ngheä
thoâng tin ñem laïi nhö laø moät trong nhöõng phöông theá taát yeáu khoâng chæ cho doanh nghieäp hoaït ñoäng treân caùc lónh vöïc kinh teá maø coøn ñoái vôùi caû nhöõng cô quan haønh chaùnh söï nghieäp. OÂng Traàn Thoï Ñaït, vieän tröôûng vieän ñaøo taïo sau ñaïi hoïc tröôøng ñaïi hoïc kinh teá quoác daân, trong ñeà aùn quaûn lyù ñaøo taïo baèng phaàn meàm ñaõ chæ ra raèng: “phöông thöùc laøm vieäc truyeàn thoáng ñaõ boäc loä raát nhieàu baát caäp nhö cô sôû döõ lieäu thoâng tin veà sinh vieân naèm raûi raùc ôû caùc phoøng, caùc khoa khaùc nhau khoâng taäp trung, nhieàu coâng ñoaïn quaûn lyù truøng laëp, khoâng hoã trôï tra cöùu…. Ví duï, vôùi yeâu caàu ñôn giaûn laø xin xaùc nhaän baûng ñieåm, caùn boä quaûn lyù phaûi maát raát nhieàu thôøi gian cho vieäc tra cöùu, tìm kieám thoâng tin…” [2] Haø An, taùc giaû baøi vieát soá ra ngaøy 8 thaùng 9 naêm 2008 treân trang baùo ñieän töû www.giaovien.net ñaõ nhaän ñònh nhö sau: “vieäc söû duïng caùc heä thoáng quaûn lyù hoïc taäp (LMS) hieän laø moät xu theá treân con ñöôøng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo giaùo duïc, nhaát laø söï khuyeán khích cuûa Boä GD-ÑT trong naêm hoïc 2008 – 2009 veà vieäc ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong nhaø tröôøng. Nhieàu nhaø giaùo duïc tin raèng, seõ raát höõu ích cho coâng taùc quaûn lyù cuõng nhö hoïc taäp neáu aùp duïng LMS vaøo nhaø tröôøng.” [10] Caùc yù kieán treân ñaõ cho chuùng ta moät nhaän ñònh chung raèng vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong nhaø tröôøng laø ñoøi hoûi baét buoäc vaø khoâng theå thieáu trong tình hình hieän nay. Noù cuõng cho ta thaáy söï baát caäp vaø yeáu keùm trong coâng taùc toå chöùc vaø quaûn lyù tröôøng hoïc ôû Vieät Nam hieän nay moät phaàn laø do khoâng ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo caùc hoaït ñoäng quaûn lyù cuûa mình. Trong thôøi ñaïi kinh teá khoa hoïc hieän nay, coâng ngheä thoâng tin ñöôïc xem nhö laø“maïch maùu” truyeàn daãn trong cô theå ngöôøi, noù haáp thu vaø chuyeån hoùa moïi döõ kieän, döõ lieäu thaønh saûn phaåm nuoâi döôõng cô theå maø ôû ñaây chính laø hoaït ñoäng cuûa caùc cô sôû giaùo duïc. Thöïc taïi voán ñang yeáu vaø thieáu trong vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin ôû caùc tröôøng hoïc hieän nay ñaõ ñöôïc Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo nhaän ra vaø ñaõ quyeát ñònh choïn naêm hoïc 2008 – 2009 laø naêm ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù vaø giaûng daïy vaø ñaây cuõng ñöôïc xem nhö laø naêm baûn leà cho nhieàu söï thay ñoåi cuûa ngaønh trong töông lai. Trong hoäi thaûo veà vieäc ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong giaùo duïc do Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo chuû trì ñöôïc ñaêng treân Tuoåi treû online ngaøy 30 thaùng 8 naêm 2008, oâng Quaùch Tuaán Ngoïc, Cuïc tröôûng cuïc Coâng ngheä thoâng tin – Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo nhaän
ñònh: “khoâng chæ ñöôïc aùp duïng roäng raõi ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän nhö TPHCM hoaëc Haø Noäi… coâng ngheä thoâng tin ñang ngaøy caøng ñöôïc ngaønh giaùo duïc caùc ñòa phöông, keå caû caùc tænh mieàn nuùi, vuøng khoù khaên chuù troïng vaøo coâng taùc quaûn lyù vaø giaûng daïy.” [26]. Cuõng trong buoåi hoäi thaûo treân, oâng Ñoã Vaên Xeâ – Phoù hieäu tröôûng tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô cuõng nhaän ñònh: “ñeå öùng duïng coâng ngheä thoâng tin hieäu quaû, laõnh ñaïo caùc ñôn vò phaûi laø ngöôøi ñi tieân phong. Caùc tröôøng phaûi maïnh daïn ñöa coâng ngheä môùi vaøo öùng duïng vaø keát hôïp nhieàu nguoàn löïc, trong ñoù coù nguoàn löïc hôïp taùc quoác teá.” [26] Tieáp sau hoäi nghò cuûa Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo veà vieäc ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù vaø giaûng daïy, nhieàu Sôû giaùo duïc vaø ñaøo taïo caùc Tænh, Thaønh cuõng ñaõ toå chöùc nhöõng hoäi thaûo chuyeân ñeà, nhöõng hoäi nghò quaùn trieät nhaèm cuï theå hoùa noäi dung chæ ñaïo cuûa Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo veà ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, taïi hoäi nghò chuyeân ñeà ÖÙng duïng coâng ngheä thoâng tin trong giaûng daïy: caàn coù söï ñaàu tö ñoàng boä ñöôïc Sôû giaùo duïc ñaøo taïo Ñoàng Nai toå chöùc vaøo trung tuaàn thaùng 11 naêm 2008, hoäi nghò ñaõ neâu moät soá nhaän ñònh nhö sau: “Coâng ngheä thoâng tin ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy cuõng nhö quaûn lyù hoïc sinh. Nhieàu tröôøng ñaõ trieån khai öùng duïng thaønh coâng caùc chöông trình phaàn meàm phuïc vuï giaùo vieân, hoïc sinh, sinh vieân nhö ñaêng kí moân hoïc, quaûn lyù ñieåm, quaûn lyù keá hoaïch hoïc taäp, ñoà duøng daïy hoïc, thö vieän vaø coøn thieát laäp website ñeå giao tieáp vôùi phuï huynh hoïc sinh…”[27] Nhaän xeùt veà taàm quan troïng cuûa coâng ngheä thoâng tin ñoái vôùi giaùo duïc, oâng Nguyeãn Minh Huøng, phoù hieäu tröôûng tröôøng cao ñaúng sö phaïm Ñoàng Nai nhaän ñònh taïi hoäi nghò: “vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin laø raát caàn thieát. Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa coâng ngheä thoâng tin, nhaø tröôøng ñaõ öùng duïng phaàn meàm tin hoïc do vuï toå chöùc caùn boä – Boä giaùo duïc ñaøo taïo cung caáp ñeå thoáng nhaát quaûn lyù caùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân, öùng duïng caùc phaàn meàm trong quaûn lyù ñaøo taïo, quaûn lyù sinh vieân, quaûn lyù taøi chaùnh, quaûn lyù thö vieän…”[27] Trong coâng vaên göûi laõnh ñaïo caùc Sôû giaùo duïc ñaøo taïo veà vieäc yeâu caàu thöïc hieän toát nhieäm vuï öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong giaùo duïc giai ñoaïn 2008 – 2012, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû vaø chaát löôïng giaùo duïc, Boä giaùo duïc ñaøo taïo chæ ñaïo: “Tin hoïc hoùa coâng taùc quaûn lyù ôû caùc caáp quaûn lyù giaùo duïc (Boä, Sôû, Phoøng) vaø ôû caùc cô sôû giaùo duïc. Xaây döïng heä
thoáng thoâng tin quaûn lyù giaùo duïc vaø thoáng keâ giaùo duïc thoâng qua vieäc tích hôïp cô sôû döõ lieäu töø caùc cô sôû giaùo duïc ñeán caùc caáp quaûn lyù giaùo duïc. Caùc cô sôû giaùo duïc vaø ñaøo taïo nghieân cöùu khai thaùc vaø söû duïng keát quaû phaân tích döõ lieäu thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng vaø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc, cao ñaúng do Boä giaùo duïc ñaøo taïo cung caáp haèng naêm trong coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc cuûa ñòa phöông. Ñaùnh giaù toát coâng taùc cuûa töøng hoäi ñoàng coi thi, chaám thi.” Baùo giaùo duïc – thôøi ñaïi, soá ra ngaøy 7 thaùng 3 naêm 2006, trích ñaêng nhaän ñònh cuûa oâng Leâ Tieán Thaønh, phoù vuï tröôûng vuï giaùo duïc tieåu hoïc – Boä giaùo duïc ñaøo taïo veà vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong tröôøng hoïc nhö sau : “naâng cao nhaän thöùc veà tin hoïc vaø öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong nhaø tröôøng, nhaèm giuùp caùc caáp laõnh ñaïo, caùc löïc löôïng xaõ hoäi nhaän thöùc ñöôïc moät caùch ñaày ñuûù yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo nhaø tröôøng nhaèm naâng cao hieäu quaû giaùo duïc ñaøo taïo” [3] Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù vaø giaûng daïy ôû nhaø tröôøng khoâng chæ môùi ñöôïc noùi ñeán hay thöïc hieän gaàn ñaây theo yeâu caàu cuûa caùc caáp laõnh ñaïo ngaønh giaùo duïc maø thöïc chaát, vieäc nhaän thöùc ñöôïc aûnh höôûng cuõng nhö lôïi ích kinh teá maø noù mang laïi laø raát lôùn neân trong khoaûng 10 naêm tröôùc, öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quaûn lyù vaø giaûng daïy ñaõ ñöôïc nhieàu coâng ty tin hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc quan taâm, chuù yù vaø hoï ñaõ taïo ra nhieàu saûn phaåm coâng ngheä thoâng tin ñeå öùng duïng trong nhaø tröôøng nhö caùc saûn phaåm E.school quaûn lyù nhaø tröôøng, caùc phaàn meàm hoïc Anh ngöõ, thí nghieäm aûo, xeáp thôøi khoùa bieåu…. Hieän nay, treân thò tröôøng coâng ngheä thoâng tin cuõng xuaát hieän nhieàu coâng ty thieát keá phaàn meàm phuïc vuï cho vieäc quaûn lyù vaø giaûng daïy, quaûn lyù ñieåm, quaûn lyù tröôøng hoïc, coù theå lieät keâ moät soá phaàn meàm nhö sau: School Viewer 5.5 phuïc vuï vieäc quaûn lyù ñieåm, xeáp loaïi theo quyeát ñònh 40 naêm 2006 /BGD.ÑT vaø quyeát ñònh 55 naêm 2008 /BGD.ÑT; hoaëc nhö phaàn meàm School Manager cuûa coâng ty thieát bò tröôøng hoïc chuyeân duøng ñeå quaûn lyù nhaân söï, quaûn lyù hoïc sinh…
1.2. Moät soá khaùi nieäm cô baûn 1.2.1. Khaùi nieäm Quaûn lyù Khaùi nieäm quaûn lyù laø moät khaùi nieäm toång quaùt, noù ñöôïc duøng treân raát nhieàu lónh vöïc xaõ hoäi, khoa hoïc, saûn xuaát. Tuøy theo caùch tieáp caän maø coù nhöõng khaùi nieäm phuø hôïp vôùi töøng lónh vöïc cuï theå. Khaùi nieäm quaûn lyù ñöôïc moät soá taùc giaû nöôùc ngoaøi ñònh nghóa nhö sau: Mary Parker Follet, chuyeân gia nghieân cöùu quaûn lyù vaø xaõ hoäi cuûa Mó, baø nhaän ñònh veà quaûn lyù nhö sau: “quaûn lyù laø hoaït ñoäng cuûa moät nhoùm ngöôøi cuøng höôùng veà moät muïc ñích”[16, tr. 35]. Follet cuõng chæ ra nhieàu daïng quaûn lyù khaùc nhau nhö quaûn lyù trong kinh doanh (in business), quaûn lyù trong y hoïc (in medicine), quaûn lyù trong theå thao (in sports), quaûn lyù trong ngheä thuaät (in art), quaûn lyù trong maùy tính (in computing )….[16, tr.35] Taùc giaû Marina Pinto, moät nhaø nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc thì cho raèng: “Quaûn lyù laø moät hoaït ñoäng thieát yeáu naûy sinh khi coù moät noã löïc taäp theå nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu chung.” [16,tr.35] Gaàn gioáng vôùi quan ñieåm cuûa taùc giaû Marina Pinto, Harold Koontz, moät chuyeân gia thöông maïi Mó laïi nhaän ñònh: “Quaûn lyù laø moät hoaït ñoäng thieát yeáu, noù ñaûm baûo phoái hôïp nhöõng noã löïc caù nhaân nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc ñích cuûa nhoùm.”[11, tr.36] Trong khi ñoù, moät soá taùc giaû Vieät Nam laïi coù nhöõng nhaän ñònh nhö sau: Trong quyeån “Lyù thuyeát quaûn lyù”, Ñoã Hoaøng Toaøn ñònh nghóa: “Quaûn lyù laø söï taùc ñoäng coù toå chöùc, coù ñònh höôùng cuûa chuû theå quaûn lyù ñeán ñoái töôïng quaûn lyù nhaèm söû duïng coù hieäu quaû nhaát caùc tieàm naêng, caùc cô hoäi cuûa heä thoáng ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaët ra trong ñieàu kieän bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng.”[9, tr.50] Theo töø ñieån baùch khoa toaøn thö Vieät Nam thì “Quaûn lyù laø moät quaù trình taùc ñoäng coù ñònh höôùng, coù toå chöùc, löïa choïn trong soá taùc ñoäng coù theå coù, döïa treân caùc thoâng tin veà tình traïng cuûa ñoái töôïng vaø moâi tröôøng, nhaèm giöõ cho söï vaän haønh cuûa ñoái töôïng ñöôïc oån ñònh vaø laøm cho noù phaùt trieån tôùi muïc ñích nhaát ñònh.” [7, tr.3] Nguyeãn Minh Ñaïo laïi ñònh nghóa nhö sau: “Quaûn lyù laø söï taùc ñoäng lieân tuïc coù toå chöùc, coù ñònh höôùng cuûa chuû theå quaûn lyù leân khaùch theå veà caùc maët chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi, kinh teá…baèng moät heä thoáng caùc luaät leä, caùc chính saùch, caùc nguyeân taéc, caùc phöông phaùp vaø caùc bieän phaùp cuï theå nhaèm taïo ra moâi tröôøng vaø ñieàu kieän cho söï phaùt trieån cuûa ñoái töôïng.” [18,
tr.9] Chuû theå quaûn lí Muïc tieâu Khaùch theå quaûn lí Ñoái töôïng quaûn lí Sô ñoà 1.2. Khaùi nieäm quaûn lyù Khaùi nieäm quaûn lyù, tuøy theo caùch tieáp caän cuûa moãi taùc giaû maø coù nhieàu caùch ñònh nghóa khaùc nhau, tuy nhieân ta coù theå ruùt ra moät soá vaán ñeà coát loõi cuûa quaûn lyù nhö sau: chuû theå quaûn lyù laø con ngöôøi hoaëc toå chöùc do con ngöôøi laäp neân; khaùch theå quaûn lyù laø con ngöôøi, söï vaät hoaëc söï vieäc. Giöõa chuû theå quaûn lyù vaø khaùch theå quaûn lyù coù moái quan heä taùc ñoäng qua laïi, töông hoã nhau, chuû theå quaûn lyù laøm naûy sinh caùc taùc ñoäng quaûn lyù, coøn khaùch theå quaûn lyù thì laøm naûy sinh caùc giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn coù giaù trò söû duïng tröïc tieáp ñaùp öùng nhu caàu cuûa con ngöôøi, thoûa maõn muïc ñích cuûa chuû theå quaûn lyù. Trong quaûn lyù, chuû theå quaûn lyù phaûi coù taùc ñoäng phuø hôïp vaø saép xeáp hôïp lí caùc taùc ñoäng ñoù nhaèm ñaït muïc tieâu quaûn lyù. Do ñoù, quaûn lyù phaûi keát hôïp chaët cheõ giöõa tri thöùc vaø lao ñoäng. Xeùt döôùi goùc ñoä ñieàu khieån hoïc haønh ñoäng thì quaûn lyù chính laø quaù trình ñieàu khieån saép xeáp taùc ñoäng laøm cho ñoái töôïng quaûn lyù thay ñoåi traïng thaùi. Muoán phaùt huy tieàm naêng cuûa ñoái töôïng quaûn lyù thì phaûi coù cô cheá quaûn lyù ñuùng. Cô cheá quaûn lyù laø phöông thöùc maø nhôø noù hoaït ñoäng quaûn lyù ñöôïc dieãn ra, quan heä töông taùc giöõa chuû theå vaø khaùch theå quaûn lyù ñöôïc vaän haønh vaø phaùt trieån. Ñeå thöïc hieän caùc quaù trình quaûn lyù phaûi coù caùc ñieàu kieän, phöông tieän quaûn lyù. Ñieàu kieän, phöông tieän quaûn lyù khoâng chæ laø maùy moùc kó thuaät maø coøn laø nhaân caùch cuûa nhaø quaûn lyù. Hieäu quaû quaûn lyù laø saûn phaåm keùp, nghóa laø trong quaù trình quaûn lyù, ñoái töôïng quaûn lyù phaùt trieån vaø phaåm chaát naêng löïc cuûa nhaø quaûn lyù cuõng phaùt trieån.
Xeùt döôùi goùc ñoä hoaït ñoäng, quaûn lyù coù 4 chöùc naêng cô baûn nhö sau: - Chöùc naêng laäp keá hoaïch: vieäc döï kieán caùc böôùc ñi hôïp lyù vaø caùc ñieàu kieän cuï theå cuøng vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng, caùc vaán ñeà xaûy ra. - Chöùc naêng toå chöùc: söï lieân keát caùc boä phaän ñeå taïo ra söùc maïnh toång hôïp cuûa boä maùy, trong ñoù ñaëc bieät laø lieân keát con ngöôøi. - Chöùc naêng ñieàu haønh, thuùc ñaåy: söï chæ huy, daãn daét, taùc ñoäng laøm cho boä maùy hoaït ñoäng, trong quaù trình hoaït ñoäng coù ñieàu chænh vaø thuùc ñaåy. - Chöùc naêng kieåm tra: naém tình hình hoaït ñoäng cuûa boä maùy ñeå töø ñoù ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa boä maùy ñeå ñaït ñeán muïc tieâu. Nhìn chung, quaûn lyù laø hoaït ñoäng coù chuû ñích cuûa con ngöôøi, quaûn lyù khoâng naèm ngoaøi muïc tieâu laø giuùp vaän haønh heä thoáng ñöôïc toát hôn. Ñeå phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù thì coù caùc chöùc naêng quaûn lyù, caùc chöùc naêng naøy giuùp cho nhaø quaûn lyù thöïc hieän ñaày ñuû chöùc naêng quaûn lyù cuûa mình. Theo baûn thaân ngöôøi vieát, quaûn lyù laø hoaït ñoäng maø trong ñoù nhaø quaûn lyù vaän duïng caùc chöùc naêng quaûn lyù nhaèm giuùp ñoái töôïng quaûn lyù thöïc hieän ñaày ñuû vaø ñuùng ñaén muïc tieâu quaûn lyù ñaõ ñeà ra. 1.2.2. Khaùi nieäm Quaûn lyù giaùo duïc Cuõng nhö khaùi nieäm quaûn lyù, khaùi nieäm quaûn lyù giaùo duïc cuõng ñöôïc ñònh nghóa döôùi nhieàu caùch thöùc khaùc nhau tuøy theo caùch tieáp caän cuûa ngöôøi ñöa ra khaùi nieäm, coù theå lieät keâ moät soá khaùi nieäm nhö sau: Theo taùc giaû Traàn Kieåm: “Quaûn lyù giaùo duïc laø hoaït ñoäng töï giaùc cuûa chuû theå quaûn lyù nhaèm huy ñoäng, toå chöùc, ñieàu phoái, ñieàu chænh, giaùm saùt… moät caùch coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc giaùo duïc phuïc vuï cho muïc tieâu phaùt trieån giaùo duïc, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi.” [28, tr.36] Nguyeãn Ngoïc Quang trong Nhöõng khaùi nieäm cô baûn veà lí luaän giaùo duïc coù ñinh nghóa nhö sau: “quaûn lyù giaùo duïc laø heä thoáng nhöõng taùc ñoäng coù muïc ñích, coù keá hoaïch, hôïp qui luaät cuûa chuû theå quaûn lyù, nhaèm laøm cho heä thoáng vaän haønh theo ñöôøng loái vaø nguyeân lí giaùo duïc cuûa Ñaûng, thöïc hieän ñöôïc caùc tính chaát cuûa nhaø tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, maø tieâu ñieåm hoäi tuï laø quaù trình daïy hoïc – giaùo duïc theá heä treû, ñöa heä giaùo duïc tôùi muïc tieâu döï kieán, tieán leân traïng thaùi môùi veà chaát.” [19, tr.25]
Theo TS. Hoà Vaên Lieân: “cuõng nhö quaûn lyù xaõ hoäi noùi chung, quaûn lyù giaùo duïc laø hoaït ñoäng coù yù thöùc cuûa con ngöôøi nhaèm ñeo ñuoåi nhöõng muïc ñích cuûa mình.” [14, tr.9] Theo taùc giaû Nguyeãn Minh Ñaïo thì quaûn lyù giaùo duïc ñöôïc hieåu theo hai yù laø nghóa roäng vaø nghóa heïp. Theo nghóa roäng: “Quaûn lyù giaùo duïc theo nghóa toång quaùt laø hoaït ñoäng, ñieàu haønh, phoái hôïp caùc löïc löôïng xaõ hoäi nhaèm ñaåy maïnh coâng taùc ñaøo taïo theá heä treû theo yeâu caàu hieän nay”. Theo nghóa heïp thì “Quaûn lyù giaùo duïc, quaûn lyù tröôøng hoïc coù theå laø moät chuoãi taùc ñoäng hôïp lí (coù muïc ñích, töï giaùc, coù keá hoaïch, coù heä thoáng ) mang tính toå chöùc sö phaïm cuûa chuû theå quaûn lyù ñeán taäp theå giaùo vieân vaø hoïc sinh, ñeán nhöõng löïc löôïng giaùo duïc trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng, nhaèm huy ñoäng hoï cuøng coäng taùc, phoái hôïp tham gia vaøo moïi hoaït ñoäng cuûa nhaø tröôøng, nhaèm laøm cho qui trình naøy vaän haønh tôùi vieäc hoaøn thaønh nhöõng muïc ñích döï kieán.” [18, tr.16,17] Nhö vaäy, coù theå khaúng ñònh raèng baûn chaát cuûa quaûn lyù giaùo duïc laø quaù trình taùc ñoäng coù yù thöùc cuûa chuû theå quaûn lyù tôùi khaùch theå quaûn lyù vaø caùc thaønh toá tham gia vaøo quaù trình hoaït ñoäng giaùo duïc nhaèm thöïc hieän coù hieäu quaû muïc tieâu giaùo duïc. Moät soá taùc giaû khaùc laïi cho raèng: “Quaûn lyù giaùo duïc laø taùc ñoäng coù yù thöùc, coù muïc ñích cuûa chuû theå quaûn lyù ôû caùc caáp khaùc nhau ñeán taát caû caùc khaâu cuûa heä thoáng, nhaèm muïc ñích baûo ñaûm giaùo duïc coäng saûn chuû nghóa cho theá heä treû, ñaûm baûo söï phaùt trieån haøi hoøa vaø toaøn dieän cuûa hoï, treân cô sôû nhaän thöùc ñuùng vaø söû duïng caùc qui luaät chung voán coù cuûa chuû nghóa xaõ hoäi, cuõng nhö caùc qui luaät khaùch quan cuûa quaù trình daïy hoïc – giaùo duïc, cuûa söï phaùt trieån theå chaát vaø taâm lyù treû em, thieáu nieân cuõng nhö thanh nieân.” [24, tr.9] Nhö vaäy, quaûn lyù giaùo duïc laø moät boä phaän cuûa quaûn lyù, noù cuõng coù caùc chöùc naêng rieâng cuûa mình, coù theå keå ra moät soá chöùc naêng cuûa quaûn lyù giaùo duïc nhö sau: - Chöùc naêng keá hoaïch hoùa: soaïn thaûo, thoâng qua vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng nhöõng chuû tröông, nhöõng quyeát ñònh quaûn lyù giaùo duïc. - Chöùc naêng toå chöùc, chæ ñaïo giaùo duïc: thöïc hieän caùc quyeát ñònh quaûn lyù baèng caùch xaây döïng caáu truùc toå chöùc cuûa ñoái töôïng quaûn lyù, taïo neân maïng löôùi quan heä toå chöùc, tuyeån löïa, saép xeáp, boài döôõng caùn boä laøm cho muïc tieâu trôû neân coù yù nghóa, taêng tính hieäu quaû veà maët toå chöùc. Chæ daãn, ñoäng vieân, ñieàu haønh vaø phoái hôïp caùc löïc löôïng giaùo duïc
(caùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân, hoïc sinh…) theo söï phaân coâng vaø keá hoaïch ñaõ ñònh nhaèm thöïc hieän muïc tieâu giaùo duïc mong muoán. - Chöùc naêng kieåm tra, ñaùnh giaù: chöùc naêng naøy coù lieân quan ñeán moïi caáp quaûn lyù ñeå ñaùnh giaù caùc hoaït ñoäng cuûa heä thoáng giaùo duïc. Chöùc naêng kieåm tra, ñaùnh giaù, thöïc hieän vieäc xem xeùt tình hình thöïc hieän coâng vieäc, ñoái chieáu vôùi yeâu caàu ñaõ ñeà ra ñeå coù söï ñaùnh giaù ñuùng ñaén nhöõng nhieäm vuï giaùo duïc ñaõ ñeà ra. Neáu nhö quaûn lyù theo nghóa chung nhaát ñöôïc hieåu roäng cho caùc chuyeân ngaønh khaùc nhau thì quaûn lyù giaùo duïc, vôùi chöùc naêng cuûa mình laïi mang baûn chaát sö phaïm. Nhaø quaûn lyù giaùo duïc khoâng thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn lyù vaøo muïc tieâu taïo ra saûn phaåm vaät chaát hay tinh thaàn maø quaûn lyù giaùo duïc vaän duïng caùc chöùc naêng quaûn lyù ñaëc thuø cuûa chuyeân ngaønh ñeå thöïc hieän caùc ñöôøng loái, chính saùch cuûa cheá ñoä, cao hôn nöõa laø thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu giaùo duïc con ngöôøi höôùng tôùi caùc ñieàu chaân – thieän – mó. 1.2.3. Khaùi nieäm quaûn lyù nhaø tröôøng 1.2.3.1. Khaùi nieäm tröôøng hoïc Tröôøng hoïc laø heä thoáng con cuûa heä thoáng giaùo duïc, ñoàng thôøi cuõng laø heä thoáng con cuûa heä thoáng xaõ hoäi. Tröôøng hoïc laø moät theå cheá chuyeân bieät cuûa xaõ hoäi, cuûa nhaø nöôùc, coù chöùc naêng giaùo duïc vaø ñaøo taïo, coù muïc tieâu roõ raøng, coù toå chöùc chaët cheõ, ñöôïc cung caáp caùc ñieàu kieän caàn thieát cho vieäc thöïc hieän chöùc naêng cuûa mình. Giaùo duïc laø quaù trình xaõ hoäi hoùa nhaân caùch ñang phaùt trieån cuûa treû em – boä phaän quan troïng nhaát, chieám tæ troïng lôùn nhaát cuûa quaù trình naøy – ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù keá hoaïch, coù heä thoáng trong tröôøng hoïc. Tröôøng hoïc coù ñaëc ñieåm theå cheá laø söï keát hôïp chaët cheõ, höõu cô giöõa ñaëc ñieåm nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi. Tröôøng hoïc trong baát kì cheá ñoä chính trò naøo, hình thaùi kinh teá xaõ hoäi naøo cuõng laø moät heä thoáng môû, nghóa laø tröôøng hoïc cuõng coù moái quan heä maät thieát vôùi moâi tröôøng kinh teá – chính trò – xaõ hoäi – vaên hoùa, noù chòu söï taùc ñoäng maïnh meõ vôùi moâi tröôøng kinh teá – chính trò – xaõ hoäi – vaên hoùa. Vôùi tö caùch laø moät heä thoáng con trong heä thoáng giaùo duïc quoác daân, nhaø tröôøng ôû nöôùc ta coù caùc nhieäm vuï vaø quyeàn haïn theo qui ñònh cuûa luaät giaùo duïc cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi