Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Sử dụng phần mềm Adobe Presenter thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử môn Hóa học lớp 12 theo hướng dạy học tích cực

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:170

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Sử dụng phần mềm Adobe Presenter thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử môn Hóa học lớp 12 theo hướng dạy học tích cực nêu lên tổng quan về chương trình hóa học lớp 12 ban Cơ bản; nguyên tắc thiết kế bài giảng điện tử theo hướng dạy học tích cực; quy trình thiết kế hồ sơ BGĐT bằng phần mềm Adobe Presenter theo hướng tích cực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Sử dụng phần mềm Adobe Presenter thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử môn Hóa học lớp 12 theo hướng dạy học tích cực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Ngọc Hà SỬ DỤNG PHẦN MỀM ADOBE PRESENTER THIẾT KẾ HỒ SƠ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HÓA HỌC LỚP 12 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Ngọc Hà SỬ DỤNG PHẦN MỀM ADOBE PRESENTER THIẾT KẾ HỒ SƠ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HÓA HỌC LỚP 12 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học Mã số: 60 14 01 11 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Trang Thị Lân Thành phố Hồ Chí Minh – 2013
LỜI CẢM ƠN Bên cạnh sự nổ lực, cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình của những người thầy, người cô đáng kính, từ phía gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy cô khoa Hóa trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Cảm ơn các thầy cô đã tận tình giúp đỡ, chỉ dạy và hướng dẫn để tôi có đủ khả năng thực hiện luận văn này. Tôi xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS. Trang Thị Lân, người đã tận tâm hướng dẫn, chỉ dạy và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn. Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến PGS.TS. Trịnh Văn Biều, người đã dành nhiều thời gian để đọc luận văn và có những góp ý sâu sắc, hướng dẫn tận tình cho việc hoàn thiện công trình này. Tôi xin chân thành cảm ơn các bạn học viên cao học khóa 22, bạn bè đồng nghiệp gần xa, là những người đã cùng tôi trao đổi và chia sẻ những khó khăn, kinh nghiệm trong suốt thời gian học tập cũng như quá trình thực hiện luận văn này. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến những người thân trong gia đình đã bên cạnh tôi, động viên, khuyến khích, hỗ trợ để tôi có thể hoàn thành luận văn. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013 Tác giả Trần Ngọc Hà
MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................... 2 T 7 1 17T MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 7 T 7 1 17T Chương 1: T 7 1 17T CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ...... 11 17T T 7 1 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 11 T 7 1 T 7 1 1.1.1. Các khóa luận nghiên cứu về ứng dụng CNTT trong dạy học ........... 11 T 7 1 T 7 1 1.1.2. Các luận văn nghiên cứu về ứng dụng CNTT và dạy học tích cực .... 13 T 7 1 T 7 1 1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ......................................................................... 15 T 7 1 T 7 1 1.2.1. Mô hình ba bình diện [7] .................................................................... 15 T 7 1 T 7 1 1.2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ........................................... 16 T 7 1 T 7 1 1.2.3. Dạy học tích cực ................................................................................. 18 T 7 1 17T 1.2.4. Ứng dụng của CNTT trong dạy học ................................................... 26 T 7 1 T 7 1 1.3. Bài lên lớp .......................................................................................................... 32 T 7 1 17T 1.3.1. Khái niệm bài lên lớp .......................................................................... 32 T 7 1 T 7 1 1.3.2. Các thành tố của bài lên lớp và mối quan hệ giữa chúng ................... 33 T 7 1 T 7 1 1.3.3. Một số biện pháp nâng cao chất lượng bài lên lớp môn hóa học ....... 35 T 7 1 T 7 1 1.4. Bài giảng điện tử ............................................................................................... 36 T 7 1 17T 1.4.1. Khái niệm bài giảng điện tử ................................................................ 36 T 7 1 T 7 1 1.4.2. Các đặc trưng của bài giảng điện tử ................................................... 37 T 7 1 T 7 1 1.4.3. Ưu điểm – nhược điểm của bài giảng điện tử..................................... 38 T 7 1 T 7 1 1.4.4. Tiêu chí đánh giá một bài giảng điện tử ............................................. 38 T 7 1 T 7 1 1.4.5. Hồ sơ bài giảng điện tử ....................................................................... 39 T 7 1 T 7 1 1.4.6. Các dạng bài giảng điện tử môn hóa học ............................................ 40 T 7 1 T 7 1 1.5. Phần mềm Adobe Presenter .............................................................................. 41 T 7 1 T 7 1
1.5.1. Giới thiệu phần mềm Adobe Presenter ............................................... 41 T 7 1 T 7 1 1.5.2. Những ưu điểm của phần mềm Adobe Presenter ............................... 43 T 7 1 T 7 1 1.5.3. Các bước thiết kế bài giảng bằng Adobe Presenter ............................ 43 T 7 1 T 7 1 1.6. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng BGĐT trong dạy học T 7 1 hóa học ở một số trường THPT ............................................................................... 52 T 7 1 1.6.1. Mục đích điều tra ................................................................................ 52 T 7 1 17T 1.6.2. Phương pháp và đối tượng điều tra ..................................................... 52 T 7 1 T 7 1 1.6.3. Cách tiến hành điều tra ....................................................................... 52 T 7 1 T 7 1 1.6.4. Kết quả ................................................................................................ 53 T 7 1 17T TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 60 T 7 1 17T Chương 2: THIẾT KẾ HỆ THỐNG HỒ SƠ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ 61 T 7 1 T 7 1 LỚP 12 BẰNG PHẦN MỀM ADOBE PRESENTER .......................... 61 T 7 1 T 7 1 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC ............................................... 61 T 7 1 T 7 1 2.1. Tổng quan về chương trình hóa học lớp 12 ban cơ bản ................................. 61 T 7 1 T 7 1 2.1.1. Mục tiêu, nội dung và cấu trúc chương trình hóa học 12 [9] ............. 61 T 7 1 T 7 1 2.1.2. Phân phối chương trình hóa học 12 .................................................... 62 T 7 1 T 7 1 2.1.3. Chuẩn kiến thức kĩ năng phần kim loại hóa học 12 [9] ...................... 64 T 7 1 T 7 1 2.1.4. Hệ thống kiến thức phần kim loại hóa học 12 .................................... 67 T 7 1 T 7 1 2.2. Định hướng lựa chọn bài để thiết kế bài giảng điện tử .................................. 70 T 7 1 T 7 1 2.2.1. Chọn bài có kiến thức khó, trừu tượng ............................................... 70 T 7 1 T 7 1 2.2.2. Chọn bài có khối lượng kiến thức lớn ................................................ 71 T 7 1 T 7 1 2.2.3. Chọn bài có thí nghiệm độc hại hoặc khó thành công ........................ 71 T 7 1 T 7 1 2.2.4. Chọn bài về sản xuất hóa học ............................................................. 71 T 7 1 T 7 1 2.2.5. Chọn bài cần nhiều minh họa trực quan ............................................. 71 T 7 1 T 7 1
2.2.6. Chọn bài truyền thụ kiến thức mới về chất cụ thể .............................. 71 T 7 1 T 7 1 2.2.7. Hạn chế chọn bài rèn luyện kỹ năng, sửa bài tập ............................... 71 T 7 1 T 7 1 2.3. Nguyên tắc thiết kế bài giảng điện tử theo hướng dạy học tích cực............... 71 T 7 1 T 7 1 2.3.1. Đảm bảo tính khoa học và tính sư phạm ............................................ 71 T 7 1 T 7 1 2.3.2. Đảm bảo việc phối hợp các phương pháp và phương tiện dạy học .... 72 T 7 1 T 7 1 2.3.3. Đảm bảo tính hiệu quả ........................................................................ 72 T 7 1 T 7 1 2.3.4. Đảm bảo tính mở và tính phổ dụng .................................................... 73 T 7 1 T 7 1 2.3.5. Đảm bảo tính tối ưu của cấu trúc cơ sở dữ liệu .................................. 73 T 7 1 T 7 1 2.3.6. Đảm bảo tính cập nhật nội dung kiến thức bài giảng ......................... 73 T 7 1 T 7 1 2.3.7. Đảm bảo các yêu cầu cơ bản về hình thức.......................................... 73 T 7 1 T 7 1 2.4. Quy trình thiết kế hồ sơ BGĐT bằng phần mềm Adobe Presenter theo hướng T 7 1 dạy học tích cực ........................................................................................................ 74 17T 2.4.1. Bước 1: Xác định rõ mục tiêu bài học ................................................ 74 T 7 1 T 7 1 2.4.2. Bước 2: Xây dựng ý tưởng chủ đạo cho những kiến thức trọng tâm . 74 T 7 1 T 7 1 2.4.3. Bước 3: Lập nội dung (sườn) cho bài dạy như phần mở đầu, nội dung, T 7 1 củng cố…tương ứng với mỗi hoạt động dạy học ......................................... 75 T 7 1 2.4.4. Bước 4: Multimedia hoá từng đơn vị kiến thức.................................. 75 T 7 1 T 7 1 2.4.5. Bước 5: Xây dựng thư viện tư liệu ..................................................... 76 T 7 1 T 7 1 2.4.6. Bước 6: Lựa chọn phần mềm thích hợp để xây dựng và thiết kế ...... 76 T 7 1 T 7 1 2.4.7. Bước 7: Đưa các nội dung dự định trình diễn lên màn hình .............. 76 T 7 1 T 7 1 2.4.8. Bước 8: Multemedia hóa bài giảng điện tử bằng phần mềm Adobe T 7 1 Presenter ........................................................................................................ 76 17T 2.4.9. Bước 9: Kiểm tra, sửa chữa và hoàn thiện BGĐT.............................. 76 T 7 1 T 7 1
2.5. Hệ thống hồ sơ bài giảng điện tử phần kim loại lớp 12 ban cơ bản theo T 7 1 hướng dạy học tích cực ............................................................................................ 77 17T 2.5.1. Giáo án bài 18: Tính chất của kim loại. Dãy điện hóa của kim loại .. 77 T 7 1 T 7 1 2.5.2. Giáo án bài 20: Sự ăn mòn kim loại ................................................... 89 T 7 1 T 7 1 2.5.3. Giáo án bài 25: Kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của KLK ...... 91 T 7 1 T 7 1 2.5.4. Giáo án bài 31: Sắt ............................................................................ 104 T 7 1 17T 2.5.5. Giáo án bài 17: Vị trí của kim loại trong bảng tuần hoàn và cấu tạo T 7 1 của kim loại ................................................................................................. 113 17T 2.5.6. Giáo án bài 23: Luyện tập: Điều chế kim loại và sự ăn mòn kim loại T 7 1 T 7 1 ..................................................................................................................... 113 2.5.7. Giáo án bài 26: Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại T 7 1 kiềm thổ ....................................................................................................... 113 17T 2.5.8. Giáo án bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm ................................... 113 T 7 1 T 7 1 2.5.9. Giáo án bài 33: Hợp kim của sắt....................................................... 113 T 7 1 T 7 1 2.6. Sử dụng BGĐT theo hướng dạy học tích cực................................................113 T 7 1 T 7 1 2.6.1. Vai trò ............................................................................................... 113 T 7 1 17T 2.6.2. Ý nghĩa .............................................................................................. 113 T 7 1 17T 2.6.3. Môṭ số yêu cầu chung ....................................................................... 114 T 7 1 T 7 1 2.6.4. Một số biêṇ pháp sử duṇg BGĐT theo hướng dạy học tích cực ...... 114 T 7 1 T 7 1 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..........................................................................................116 T 7 1 17T Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................. 117 T 7 1 T 7 1 3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................117 T 7 1 17T 3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm .................................................................117 T 7 1 T 7 1 3.3. Nội dung thực nghiệm ....................................................................................118 T 7 1 17T 3.4. Tiến hành thực nghiệm...................................................................................118 T 7 1 17T
3.4.1. Chuẩn bị ............................................................................................ 118 T 7 1 17T 3.4.2. Tiến hành hoạt động dạy học trên lớp .............................................. 118 T 7 1 T 7 1 3.4.3. Tổ chức kiểm tra ............................................................................... 119 T 7 1 17T 3.4.4. Phân tích chất lượng học tập của HS ................................................ 119 T 7 1 T 7 1 3.5. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................... 1 T 7 1 17T 3.5.1. Kết quả đánh giá về mặt định lượng ..................................................... 1 T 7 1 T 7 1 3.5.2. Kết quả đánh giá về mặt định tính ...................................................... 11 T 7 1 T 7 1 3.6. Một số kinh nghiệm khi thiết kế bài giảng điện tử .......................................... 14 T 7 1 T 7 1 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 15 T 7 1 17T KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 16 T 7 1 T 7 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 22 T 7 1 17T
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài - Công nghệ thông tin hiện nay đã mở ra triển vọng to lớn trong việc đổi mới các phương pháp và hình thức dạy học. Những phương pháp dạy học theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học theo dự án, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề càng có nhiều điều kiện để ứng dụng rộng rãi. Các hình thức dạy học như dạy học đồng loạt, dạy theo nhóm, dạy cá nhân cũng có những đổi mới trong môi trường công nghệ thông tin và truyền thông. - Công nghệ thông tin phát triển giúp mọi người có thêm nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học nói chung và phần mềm dạy học nói riêng. Nhờ sử dụng các phần mềm dạy học này mà học sinh trung bình, thậm chí học sinh trung bình yếu cũng có thể hoạt động tốt trong môi trường học tập. Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và giảng dạy trên máy tính trở nên sinh động hơn, tiết kiệm được nhiều thời gian hơn so với cách dạy theo phương pháp truyền thống, chỉ cần “bấm chuột”, vài giây sau trên màn hình hiện ra ngay nội dung của bài giảng với những hình ảnh, âm thanh sống động thu hút được sự chú ý và tạo hứng thú nơi học sinh. Thông qua giáo án điện tử, giáo viên cũng có nhiều thời gian đặt các câu hỏi gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn trong giờ học. - Mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là T 2 2T nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ không đơn thuần chỉ là “thầy đọc, trò chép” như kiểu truyền thống, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học, tự rèn luyện của bản thân. - Theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học, e-Learning đang trở thành xu thế tất yếu trong nền kinh tế tri thức. E-Learning đang thu hút được sự quan tâm đặc biệt của các nước trên thế giới với rất nhiều tổ chức, công ty hoạt động trong lĩnh vực e-Learning. Hiệu quả của e-Learning cao hơn so với cách học truyền thống do e-
Learning có tính tương tác cao dựa trên multimedia, tạo điều kiện cho người học trao đổi thông tin dễ dàng hơn, cũng như đưa ra nội dung học tập phù hợp với khả năng và sở thích của từng người. - Trong bối cảnh hiện tại, việc ứng dụng CNTT không còn xa lạ với người GV trong việc soạn thảo BGĐT nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo định hướng dạy học tích cực. Tuy nhiên, phần lớn GV phổ thông ở Việt Nam đã quen dùng phần mềm MS Powerpoint để soạn giảng. Vì vậy, để tiếp cận với một phần mềm mới thường vướng 25T phải nhiều khó khăn. - Để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên hoàn thành tốt bài giảng điện tử một T 5 2 cách nhanh chóng, dễ dàng, đơn giản nhưng hiệu quả trong việc tiếp cận với e- learning, chúng tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: “SỬ DỤNG PHẦN MỀM ADOBE T 5 2 PRESENTER THIẾT KẾ HỒ SƠ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HÓA HỌC LỚP 12 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC”. Giáo viên vừa có thề phát huy kỹ năng sử dụng T 5 2 Powerpoint sẵn có, vừa học thêm kỹ năng mới một cách nhanh chóng dễ dàng. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng hệ thống hồ sơ BGĐT phần kim loại lớp 12 ban cơ bản bằng phần mềm Adobe Presenter, có áp dụng các PPDH tích cực, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn hóa học ở trường phổ thông, góp phần đổi mới PPDH. 3. Nhiệm vụ của đề tài - Nghiên cứu cơ sở lí luận gồm: + Tổng quan vấn đề nghiên cứu. + Đổi mới PPDH. + Bài lên lớp. + Bài giảng điện tử. + Phần mềm Adobe Presenter. + Sách giáo khoa hóa học lớp 12.
- Nghiên cứu thực trạng việc sử dụng BGĐT trong dạy học hóa học ở trường THPT. - Đề xuất các nguyên tắc, quy trình thiết kế BGĐT theo hướng DH tích cực. -Thiết kế hệ thống hồ sơ BGĐT phần kim loại bằng phần mềm Adobe Presenter. - TN sư phạm để đánh giá hiệu quả của hệ thống hồ sơ BGĐT đã thiết kế. - Kết luận và đề xuất. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Việc thiết kế hồ sơ BGĐT phần hóa học vô cơ bằng phần mềm Adobe Presenter theo hướng dạy học tích cực. - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 5. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung: Chương trình hóa học phần kim loại lớp 12 ban cơ bản ở trường THPT. - Địa bàn nghiên cứu: 5 trường THPT thuộc địa bàn TP. HCM và tỉnh Đồng Nai. - Thời gian nghiên cứu: Năm học 2012-2013. 6. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế hệ thống hồ sơ BGĐT có chất lượng bằng phần mềm Adobe Presenter và đưa vào sử dụng một cách khoa học, hợp lý trong quá trình dạy học bộ môn hóa học ở trường THPT sẽ giúp cho HS phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và tạo hứng thú học tập cho HS, nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn. 7. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận: + Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan tới đề tài. + Phương pháp phân loại và hệ thống hóa. + Phương pháp phân tích, tổng hợp. - Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp điều tra. + Phương pháp quan sát.
+ Phương pháp chuyên gia. + Thực nghiệm sư phạm. - Phương pháp toán học: + Tính các tham số thống kê đặc trưng: trung bình cộng, phương sai và độ lệch chuẩn, hệ số biến thiên, sai số tiêu chuẩn … + Vẽ đồ thị, biểu đồ để so sánh các kết quả nghiên cứu. + Dùng phép thử Student để kiểm định kết quả của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng … 8. Đóng góp mới của đề tài Luận văn nghiên cứu có những đóng góp mới sau: - Góp phần làm phong phú hơn cơ sở lý luận của việc ứng dụng CNTT trong đổi mới PPDH. - Nghiên cứu làm rõ quy trình các bước thiết kế BGĐT môn hóa học bằng phần mềm Adobe Presenter. - Tạo ra những bài giảng giàu tương tác multimedia, có lời thuyết minh, kết hợp các hoạt động điều khiển dẫn dắt chương trình một cách chuyên nghiệp từ những bài powerpoint đơn giản. - Xây dựng hệ thống BGĐT có sử dụng các PPDH tích cực, có câu hỏi tương tác thông minh, ghi âm lời giảng của GV, hỗ trợ cho việc tự học của HS, khơi dậy niềm yêu thích môn học. - Trình bày một số kinh nghiệm khi thiết kế BGĐT và biện pháp sử dụng BGĐT theo hướng DH tích cực.
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Ở nước ta, vấn đề ứng dụng CNTT trong giáo dục, đào tạo được Đảng và Nhà nước rất coi trọng, coi yêu cầu đổi mới PPDH có sự hỗ trợ của các phương tiện kỹ thuật hiện đại là điều hết sức cần thiết. Với các mục tiêu: + Khuyến khích GV sử dụng CNTT trong dạy học tích cực. + Đẩy mạnh phong trào ứng dụng CNTT trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy một cách sáng tạo, hiện đại nhằm tăng cường tính tích cực và tự học của người học. + Đa dạng hóa hoạt động dạy và học. + Phát huy tính sáng tạo trong hoạt động dạy và học. + Đa dạng hóa các nguồn học liệu phục vụ cho dạy học tích cực. + Định hướng cho GV sử dụng CNTT cho dạy học tích cực Bộ GD và ĐT cũng đã triển khai cuộc thi thiết kế bài giảng điện tử từ năm học 2009 – 2010. Đã có nhiều tác giả nghiên cứu và viết về các phương pháp dạy học, dạy học tích cực như Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Cương, Nguyễn Văn Cường…. hay ứng dụng CNTT để thiết kế BGĐT theo hướng dạy học tích cực. Chúng tôi xin giới thiệu một số đề tài gần gũi với luận văn nghiên cứu. 1.1.1. Các khóa luận nghiên cứu về ứng dụng CNTT trong dạy học • Khóa luận tốt nghiệp “Thiết kế giáo án điện tử chương trình Hóa hữu cơ lớp 11 trung học phổ thông bằng phần mềm PowerPoint” của sinh viên Vũ Thị Phương Linh (2005), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash trong dạy học Hóa học ở trường THPT” của sinh viên Đinh Thị Xuân Thảo (2005), trường Đại học Sư phạm TPHCM. 3T
• Khóa luận tốt nghiệp “Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash vào việc thiết kế một số bài lên lớp thuộc chương “Phân nhóm chính nhóm VII” – lớp 10” của sinh viên Trần Trung Hiếu (2006), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Thiết kế một số giáo án điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 thí điểm ban Khoa học tự nhiên” của sinh viên Nguyễn Thị Hồng Ngọc (2007), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Sử dụng phần mềm Microsoft PowerPoint thiết kế bài giảng chương “Sự điện ly” Hóa học 11” của sinh viên Lê Huỳnh Vy (2007), trường Đại học Sư phạm TPHCM. 3T • Khóa luận tốt nghiệp “Thiết kế giáo án điện tử chương nhóm oxi lớp 10 chương trình nâng cao bằng phần mềm PowerPoint” của sinh viên Hồ Thị Diệu Ái (2008), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Sử dụng phần mềm Violet 1.5 kết hợp với phương pháp dạy học phức hợp, thiết kế bài giảng điện tử môn hóa học trường THPT – Lớp 10 – chương nhóm oxi – Ban nâng cao” của sinh viên Lâm Huỳnh Ngân (2009), trường Đại học Sư phạm TPHCM. 3T • Khóa luận tốt nghiệp “Sử dụng phần mềm Lecture Maker thiết kế bài giảng điện tử chương “Nhóm oxi” - lớp 10 nâng cao” của sinh viên Nguyễn Văn Trọng (2010), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Sử dụng Powerpoint và Internet để tạo và tìm kiếm tài liệu trực quan hỗ trợ giảng dạy hóa học chương trình phân ban thí điểm” của sinh viên Phạm Thị Hằng (2004), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “ Sử dụng hình ảnh, mô hình, phim thí nghiệm, phim tư liệu trong thiết kế giáo án điện tử trên Powerpoint ” của sinh viên Nguyễn Thanh Hiền (2005), trường Đại học Sư phạm TPHCM. T 3 • Khóa luận tốt nghiệp “Ứng dụng phần mềm Violet vào việc thiết kế BGĐT hóa học THPT” của sinh viên Trần Mạnh Thắng (2010), trường ĐHSP TP. HCM.
• Khóa luận tốt nghiệp “Ứng dụng CNTT để thiết kế hệ thống BGĐT và tìm kiếm các tư liệu hỗ trợ việc đổi mới PPDH môn hóa học lớp 10 THPT” của sinh viên Phạm Bảo Toàn (2007), trường ĐHSP TP. HCM. Nội dung các khóa luận trên đã làm được những việc sau: + Giới thiệu thông tin về các phần mềm soạn giảng. + Thể hiện tốt việc thiết kế BGĐT về nội dung , phương pháp và kỹ thuật tin học. + Giáo án thiết kế logic, đảm bảo tính chính xác khoa học. + Vận dụng nhiều phương pháp phát huy tính tích cực của HS. 1.1.2. Các luận văn nghiên cứu về ứng dụng CNTT và dạy học tích cực • Nguyễn Cẩm Thạch (2009) “Thiết kế bài giảng hóa vô cơ ở trường THPT ban cơ bản theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Nguyễn Thanh Thủy (2004) “Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để nâng cao tính tích cực nhận thức môn hoá học cho học sinh ở trường trung học phổ thông” . Luận văn thạc sĩ, ĐHSPHN. • Nguyễn Diệu Linh (2011) “Thiết kế giáo án điện tử phần Hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Trần Ngọc Thành (2011) “Thiết kế bài giảng điện tử môn hóa học đại cương hệ Cao đẳng theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Nguyễn Thị Khoa (2011) “Sử dụng phần mềm lecture maker thiết kế bài giảng điện tử lớp 10 ban cơ bản theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Nguyễn Thị Anh Phương (2012) “Thiết kế bài giảng điện tử phần hóa học phi kim theo hướng dạy học tích cực ở trường THPT”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Lê Thị Mộng Nghi (2012) “Sử dụng phần mềm Lecture Maker trong dạy học hóa học lớp 11 trung học phổ thông theo hướng tích cực hóa hoạt động người học”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM.
• Nguyễn Thị Bích Thảo (2008) “Ứng dụng CNTT thiết kế BGĐT, nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn hóa học phần lớp 10 (Nâng cao)”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Vũ Oanh Kiều (2010) “Ứng dụng CNTT thiết kế bài lên lớp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học ở trường THCS”. Luận văn thạc sĩ, trường ĐHSP TP. HCM. • Nguyễn Hoàng Uyên (2008) “Thiết kế và thực hiện bài giảng hóa học lớp 10 ban cơ bản trường trung học phổ thông theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, ĐHSP TP.HCM. • Hà Tú Vân (2008) “Thiết kế giáo án điện tử môn hóa học lớp 10 chương trình nâng cao theo hướng dạy học tích cực”. Luận văn thạc sĩ, ĐHSP TP.HCM. • Nguyễn Thu Huyền (2011) “Xây dựng bài giảng điện tử hóa học hữu cơ lớp 12, chương trình nâng cao”. Luận văn thạc sĩ, ĐHQGHN. Nội dung các luận văn trên đã làm được những việc sau: + Làm rõ những lý luận cơ bản về quá trình dạy học nói chung, về DHTC nói riêng, những lý thuyết về ứng dụng CNTT, bài giảng điện tử. + Hướng dẫn sử dụng chi tiết một số phần mềm soạn giảng như powerpoint, violet, lecture maker. + Thiết kế bài lên lớp vận dụng linh hoạt các phương pháp DHTC. + BGĐT có nội dung phong phú, nhiều tư liệu, hình ảnh minh họa sinh động. + GA đặt ra những tình huống có vấn đề, sử dụng các PP đàm thoại gợi mở giúp HS phát huy tính tích cực. Qua việc nghiên cứu những đề tài liên quan, chúng tôi càng khẳng định sự phát triển mạnh mẽ của CNTT trong việc dạy học ngày nay. Ngày càng có thêm nhiều những nghiên cứu về ứng dụng CNTT nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Từ đó cho thấy việc nghiên cứu về dạy học tích cực, về thiết kế bài giảng theo hướng dạy học tích cực đã và đang thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Với cơ sở lý luận vững chắc, minh chứng thực nghiệm thuyết phục, các tác giả đã khẳng định được
giá trị của đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên, vẫn chưa có tác giả nào nghiên cứu về ứng dụng phần mềm Adobe Presenter vào thiết kế BGĐT ở trường THPT theo hướng dạy học tích cực. Trên nền tảng đó, chúng tôi tìm ra hướng đi mới cho đề tài của mình. 1.2. Đổi mới phương pháp dạy học 1.2.1. Mô hình ba bình diện [7] Hình 1.1. Mô hình ba bình diện của Meier Theo mô hình ba bình diện của Bernd Meier thì phương pháp dạy học (PPDH) gồm ba thành phần chính là: quan điểm dạy học, PPDH cụ thể và kỹ thuật dạy học. - Bình diện vĩ mô - Quan điểm dạy học: là những định hướng tổng thể cho các hành động phương pháp, trong đó có sự kết hợp những nguyên tắc dạy học làm nền tảng, những cơ sở lý thuyết của lý luận dạy học, những điều kiện dạy học cũng như những định hướng về vai trò của người dạy và người học trong quá trình dạy học. Quan điểm dạy học là những định hướng mang tính chiến lược, cương lĩnh, là mô hình lý thuyết của PPDH. - Bình diện trung gian - PPDH cụ thể: là những hình thức, cách thức hành động của người dạy và người học nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với nội dung và những điều kiện dạy học cụ thể. PPDH cụ thể quy định những mô hình hành động của người dạy và người học.
- Bình diện vi mô - Kĩ thuật dạy học: là những biện pháp, cách thức hành động của người dạy và người học trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học chưa phải là các PPDH độc lập, mà là những thành phần của PPDH. Kỹ thuật dạy học được hiểu là đơn vị nhỏ nhất của PPDH. Trong thực tế, sự phân biệt giữa kỹ thuật và PPDH chỉ có tính tương đối và nhiều khi không rõ ràng. Vận dụng mô hình ba bình diện của Bernd Meier vào thực tế dạy học hiện nay, chúng ta thấy rằng có thể đưa ra các ví dụ về các quan điểm dạy học như: Dạy học lấy học sinh làm trung tâm; Dạy học tích cực; Dạy học hợp tác; Dạy học theo hướng sử dụng đa dạng các phương pháp; Dạy học gắn với thực tiễn; Dạy học hoạt động hóa người học … Theo mô hình trên, một quan điểm dạy học có thể bao hàm nhiều PPDH. Ví dụ, quan điểm dạy học tích cực bao hàm các PPDH: nghiên cứu, đàm thoại, dạy học tình huống, dạy học nêu vấn đề…; quan điểm dạy học hợp tác bao hàm các PPDH như: thảo luận nhóm, seminar, dạy học theo dự án …; quan điểm dạy học gắn với thực tiễn bao hàm các PPDH như: sắm vai, dạy học theo dự án, dạy học tình huống … Mặt khác, một PPDH có thể thuộc nhiều quan điểm dạy học khác nhau. Ví dụ: phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp đàm thoại vừa thuộc quan điểm dạy học hợp tác, lại vừa thuộc quan điểm dạy học tích cực; phương pháp dạy học tình huống, dạy học theo dự án vừa thuộc quan điểm dạy học tích cực, lại vừa thuộc quan điểm dạy học gắn với thực tiễn… 1.2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học 1.2.2.1. Định hướng đổi mới PPDH [10] Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp sẽ trở thành một nước công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là con người. Vì vậy yêu cầu về giáo dục cũng ngày càng cao, giáo dục phải đào tạo được những con người có đầy đủ năng lực và phẩm chất, có một nền tảng kiến thức kỹ năng chắc chắn. Xã hội đòi hỏi
người có học vấn hiện đại không chỉ có khả năng lấy ra từ trí nhớ các tri thức dưới dạng có sẵn, đã lĩnh hội ở nhà trường mà còn phải có năng lực chiếm lĩnh, sử dụng các tri thức mới một cách độc lập, khả năng đánh giá các sự kiện, hiện tượng mới, các tư tưởng một cách thông minh, sáng suốt trong cuộc sống, trong lao động và trong quan hệ với mọi người. Vì thế giáo dục phải tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học. 1.2.2.2. Những xu hướng đổi mới PPDH Đổi mới PPDH là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cải cách giáo dục nói chung cũng như cải cách cấp THPT nói riêng. Có thể nói mục tiêu cốt lõi của sự đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Theo một số nghiên cứu gần đây của tác giả Nguyễn Văn Cường [12] và tác giả Thái Duy Tuyên [34] cho thấy xu hướng đổi mới PPDH hiện nay là: a) Phát triển năng lực nội sinh của người học - Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. - Hình thành năng lực tự học. - Nâng cao khả năng làm việc độc lập. b) Chuyển từ dạy học lấy “GV làm trung tâm” sang dạy học định hướng vào người học c) Đưa CNTT hiện đại vào nhà trường Theo PGS. TS. Trịnh Văn Biều [3], một số xu hướng đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới và ở nước ta hiện nay là: - Phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học. Chuyển trọng tâm hoạt động từ GV sang HS. Chuyển lối học từ thông báo tái hiện sang sáng tạo, tìm tòi, khám phá. - Cá thể hóa việc dạy học. - Sử dụng tối ưu các phương tiện dạy học đặc biệt là tin học và công nghệ thông tin vào dạy học. - Tăng cường khả năng vận dụng kiến thức vào đời sống. Chuyển từ lối học
nặng về tiêu hóa kiến thức sang lối học coi trọng việc vận dụng kiến thức. - Cải tiến việc kiểm tra và đánh giá kiến thức. - Phục vụ ngày càng tốt hơn hoạt động tự học và phương châm học suốt đời. - Gắn dạy học với nghiên cứu khoa học với mức độ ngày càng cao (theo sự phát triển của HS, theo cấp học, bậc học). Đối với môn Hóa học, đổi mới PPDH chủ yếu theo hai hướng sau: [41] - PPDH hóa học phải đặt người học vào đúng vị trí chủ thể của hoạt đông nhận thức, làm cho họ hoạt động trong giờ học, rèn luyện cho họ tập giải quyết các vấn đề của khoa học từ dễ đến khó, có như vậy họ mới có điều kiện tốt để tiếp thu và vận dụng kiến thức một cách chủ động sáng tạo. - Phương pháp nhận thức khoa học hóa học là thực nghiệm, cho nên PPDH hóa học phải tăng cường TNHH và sử dụng tốt các thiết bị dạy học giúp mô hình hóa, giải thích, chứng minh các quá trình hóa học. Qua những kết luận trên, có thể khẳng định việc ứng dụng CNTT để đa dạng hóa phương tiện dạy học là một trong những biện pháp không thể thiếu để bảo đảm cho việc phát triển giáo dục nước nhà. 1.2.3. Dạy học tích cực 1.2.3.1. Khái niệm về phương pháp dạy học tích cực [3] PPDH tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những PP giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Theo lý luận dạy học hiện đại, PPDH tích cực được hiểu là phương pháp trong đó người GV sử dụng kết hợp các phương tiện dạy học, các hình thức tổ chức dạy học, đặc biệt phải phát huy tính tích cực của HS tham gia vào quá trình học tập. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hoá, tích cực hoá hoạt động nhận thức của người học chứ không chỉ tập trung hoạt động tích cực của người dạy. Người dạy đóng vai trò chủ đạo, người học đóng vai trò chủ động chiếm lĩnh tri thức. Nó đi