Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần Hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:341

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần Hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng giới thiệu tới các bạn về cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài; thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần Hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng; thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần Hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỒ HỒ CHÍ MINH Chu Lan Trinh THIẾT KẾ TÀI LIỆU HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC PHẦN HÓA VÔ CƠ LỚP 11 THEO CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỒ HỒ CHÍ MINH Chu Lan Trinh THIẾT KẾ TÀI LIỆU HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC PHẦN HÓA VÔ CƠ LỚP 11 THEO CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học môn Hóa học Mã số : 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRANG THỊ LÂN Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
LỜI CẢM ƠN  Sau một thời gian tiến hành triển khai nghiên cứu, tôi cũng đã hoàn thành nội dung luận văn “Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng”. Luận văn được hoàn thành không chỉ là công sức của bản thân tác giả mà còn có sự giúp đỡ, hỗ trợ tích cực của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến TS. Trang Thị Lân, người trực tiếp hướng dẫn cho luận văn cho em. Cô đã dành cho em nhiều thời gian, tâm sức, cho em nhiều ý kiến, nhận xét quí báu, chỉnh sửa cho em những chi tiết nhỏ trong luận văn, giúp luận văn của em được hoàn thiện hơn về mặt nội dung và hình thức. Cô cũng đã luôn quan tâm, động viên, nhắc nhở kịp thời để em có thể hoàn thành luận văn đúng tiến độ. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS Trịnh Văn Biều, những ý kiến đóng góp quí báu cùng sự quan tâm, động viên và chỉ bảo tận tình của thầy vừa giúp em có được sự khích lệ, tin tưởng vào bản thân, vừa tạo động lực nhắc nhở em có trách nhiệm với đề tài của mình, giúp em hoàn chỉnh luận văn tốt hơn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu, tập thể giáo viên và học sinh của các trường THPT đã tạo điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra thực trạng và thực nghiệm sư phạm. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè, các anh/chị cùng lớp cao học K21 vì đã luôn động viên, quan tâm giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Chu Lan Trinh
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục kí hiệu, chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .........................5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ........................................................................ 5 1.1.1. Các đề tài nghiên cứu về phần hóa vô cơ lớp 11 – THPT ....................5 1.1.2. Tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài ..........................................7 1.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng ............................................................................... 7 1.2.1. Chuẩn ....................................................................................................7 1.2.2. Kiến thức ...............................................................................................8 1.2.3. Kĩ năng ..................................................................................................8 1.2.4. Sự ra đời và quá trình áp dụngchuẩn KTKN ........................................9 1.2.5. Tầm quan trọng của chuẩn KTKN ........................................................9 1.2.6. Đặc điểm của chuẩn KTKN ................................................................10 1.3. Tầm quan trọng của cơ sở lí thuyết đối với việc dạy và học môn Hóa học18 1.4. Vai trò, vị trí, tác dụng của BTHH ........................................................... 20 1.5. Thực trạng việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 ở trường THPT........ 23 1.5.1. Mục đích điều tra ................................................................................23 1.5.2. Nội dung điều tra ................................................................................23 1.5.3. Phương pháp và đối tượng điều tra ....................................................23 1.5.4. Kết quả điều tra ..................................................................................24 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.............................................................................................32 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ TÀI LIỆU HỖ TRỢ VIỆC DẠY VÀ HỌC PHẦN HÓA VÔ CƠ LỚP 11 THEO CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG .....................33 2.1. Tổng quan phần hóa vô cơ lớp 11 ............................................................... 33 2.1.1. Cấu trúc, nội dung chương trình hóa vô cơ lớp 11 ........................... 33 2.1.2. Khung phân phối chương trình phần hóa vô cơ lớp 11 ..................... 33
2.1.3. Chuẩn KTKN, trọng tâm bài học và hướng dẫn thực hiện – phần hóa vô cơ lớp 11 ..........................................................................................35 2.2. Nguyên tắc thiết kế tài liệu .......................................................................... 35 2.3. Qui trình thiết kế tài liệu .............................................................................. 37 2.4. Cấu trúc và điểm mới của tài liệu ................................................................ 40 2.4.1. Cấu trúc của tài liệu .......................................................................... 40 2.4.2. Điểm mới của tài liệu ......................................................................... 40 2.5. Nội dung tài liệu .......................................................................................... 41 2.5.1. Tài liệu hỗ trợ dạy học chương Sư điện li ......................................... 41 2.5.2. Tài liệu hỗ trợ dạy học chương Ni tơ – Photpho ............................. 101 2.5.3. Tài liệu hỗ trợ dạy học chương Cacbon – Silic ............................... 101 2.6. Hệ thống bài lên lớp sử dụng nội dung tài liệu đã thiết kế ........................ 101 2.6.1. Bài lên lớp khi truyền thụ kiến thức mới ........................................ 101 2.6.2. Bài lên lớp khi ôn tập, luyện tập ..................................................... 111 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2...........................................................................................115 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................116 3.1. Mục đích thực nghiệm.............................................................................. 116 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................................. 116 3.3. Đối tượng tham gia thực nghiệm.............................................................. 116 3.4. Nội dung thực nghiệm .............................................................................. 117 3.5. Các bước thực nghiệm.............................................................................. 117 3.6. Phương pháp xử lý kết quả thực nghiệm.................................................. 118 3.7. Kết quả thực nghiệm ................................................................................ 121 3.7.1. Kết quả định lượng ......................................................................... 121 3.7.2. Phân tích kết quả định lượng ......................................................... 132 3.7.3. Kết quả định tính ............................................................................ 133 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3...........................................................................................138 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................139 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................143 PHỤ LỤC
DANH MỤC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BTĐT : bảo toàn điện tích BTHH : bài tập hóa học dd : dung dịch ĐC : Đối chứng ĐHQG : Đại học quốc gia ĐHSP : Đại học Sư phạm GDPT : Giáo dục phổ thông GV : giáo viên HS : học sinh KT : kiểm tra KTKN : Kiến thức, kĩ năng NXB : nhà xuất bản NXBGD : Nhà xuất bản Giáo dục PGS.TS : Phó giáo sư, tiến sĩ PT : phương trình PTHH : phương trình hóa học PPCT : phân phối chương trình SGK : sách giáo khoa STT : số thứ tự TN : thực nghiệm TNSP : thực nghiệm sư phạm TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh VD : ví dụ
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Các mức độ nhận thức của Bloom (mới) ............................................... 11 Bảng 1.2. Các mức độ nhận thức của Nikko .......................................................... 16 Bảng 1.3. Các mức độ hình thành kĩ năng ............................................................. 18 Bảng 1.4. Danh sách trường và số lượng GV tham gia điều tra............................. 23 Bảng 1.5. Danh sách trường và số lượng HS tham gia điều tra ............................ 24 Bảng 1.6. Ý kiến GV về việc áp dụng chuẩn KTKN vào dạy học ........................ 24 Bảng 1.7. Ý kiến GV về tác dụng việc áp dụng chuẩn KTKN .............................. 25 Bảng 1.8. Ý kiến GV về các dạng BTHH trong SGK và sách bài tập ................... 25 Bảng 1.9. Các nguồn BTHH khác nhau GV thường sử dụng ............................... 26 Bảng 1.10. Mức độ cần thiết của tài liệu hỗ trợ dạy và học theo chuẩn KTKN ..... 26 Bảng 1.11. Những tiêu chí của tài liệu hỗ trợ dạy và học theo chuẩn KTKN ........ 27 Bảng 1.12. Ý kiến HS về số lượng bài tập trong SGK và sách bài tập .................. 28 Bảng 1.13. Ý kiến HS về độ khó của các bài tập trong SGK và sách bài tập ......... 28 Bảng 1.14. Ý kiến HS về nội dung cần có của tài liệu tham khảo hóa học ............ 28 Bảng 1.15. Ý kiến HS về các khó khăn khi học lý thuyết ...................................... 30 Bảng 1.16. Ý kiến HS về độ khó của các dạng bài tập hóa vô cơ lớp 11 ............... 30 Bảng 2.1. Khung PPCT phần hóa vô cơ lớp 11 – chuẩn ...................................... 34 Bảng 3.1. Danh sách cặp lớp thực nghiệm và đối chứng .................................... 117 Bảng 3.2. Bảng điểm bài kiểm tra lần 1 .............................................................. 121 Bảng 3.3. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1 ....... 121 Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả bài kiểm tra lần 1 ................................................... 122 Bảng 3.5. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 1 ............................ 123 Bảng 3.6. Bảng điểm bài kiểm tra lần 2 .............................................................. 124 Bảng 3.7. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 ....... 124 Bảng 3.8. Tổng hợp kết quả bài kiểm tra lần 2 ................................................... 125 Bảng 3.9. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 2 ............................ 126 Bảng 3.10. Bảng điểm bài kiểm tra lần 3 .............................................................. 127
Bảng 3.11. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 3 ....... 127 Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả bài kiểm tra lần 3 ................................................... 128 Bảng 3.13. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 3 ............................ 129 Bảng 3.14. Bảng điểm tổng hợp 3 bài kiểm tra..................................................... 130 Bảng 3.15. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích 3 bài kiểm tra ............. 130 Bảng 3.16. Tổng hợp kết quả 3 bài kiểm tra ......................................................... 131 Bảng 3.17. Tổng hợp các tham số đặc trưng 3 bài kiểm tra.................................. 132 Bảng 3.18. Ý kiến HS về chất lượng, hiệu quả, tính khả thi của tài liệu .............. 133 Bảng 3.19. Ý kiến GV về chất lượng, hiệu quả, tính khả thi của tài liệu ............. 134 Bảng 3.20. Ý kiến HS về số lượng các bài tập...................................................... 136 Bảng 3.21. Ý kiến GV về số lượng các bài tập ..................................................... 136 Bảng 3.22. Ý kiến HS về nguồn kiến thức tham khảo .......................................... 136 Bảng 3.23. Ý kiến GV về chất lượng, tác dụng nguồn kiến thức tham khảo ....... 137
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1. Các mức độ tư duy của Bloom ........................................................... 16 Hình 2.1. Sơ đồ minh họa qui trình thiết kế tài liệu ........................................... 38 Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 ........................................... 122 Hình 3.2. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra lần 1 ........................................ 122 Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 ........................................... 125 Hình 3.4. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra lần 2 ........................................ 125 Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 3 ........................................... 128 Hình 3.6. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra lần 3 ......................................... 128 Hình 3.7. Đồ thị đường lũy tích 3 bài kiểm tra ................................................. 131 Hình 3.8. Biểu đồ kết quả học tập 3 bài kiểm tra ............................................. 131
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo là vấn đề hết sức quan trọng, biểu hiện trình độ phát triển của một quốc gia. Trong đường lối phát triển đất nước, song song với việc phát triển kinh tế, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Thực hiện theo định hướng này, hệ thống giáo dục nước ta đang được chú trọng đầu tư, từng bước đổi mới, hoàn thiện cả về cách dạy và cách học nhằm theo kịp với sự phát triển của xã hội, thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển trên thế giới; đáp ứng nhu cầu thiết thực của cuộc sống, đặc biệt là nhu cầu về nguồn nhân lực có chất lượng, thực hiện tốt nhiệm vụ nâng cao dân trí. Tại các trường phổ thông hiện nay vẫn còn tồn tại một số bất cập, tiêu biểu là tình trạng quá tải trong dạy và học. Ở nước ta, truyền thống khoa bảng và quan niệm trọng bằng cấp đã vô hình tạo nên những khó khăn, thách thức cho nền giáo dục. Cả giáo viên và học sinh đều gặp những áp lực lớn trong việc dạy và học. Các giáo viên trẻ, ít kinh nghiệm, thường mong muốn truyền đạt cho học sinh thật nhiều kiến thức, không cần chú ý xem lượng kiến thức đó có phù hợp với trình độ tiếp nhận của học sinh hay không. Về phía học sinh, do thiếu kĩ năng học tập khoa học nên học sinh thường học tràn lan, không có trọng tâm, trọng điểm. Tình trạng này diễn ra với hầu hết tất cả các môn học, nhất là các môn thi tốt nghiệp và thi đại học, trong đó có môn Hóa học. Từ những tồn tại trên, những năm gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành qui định cụ thể, bắt buộc việc dạy và học các môn học phải bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng. Chuẩn KTKN và yêu cầu về thái độ của chương trình giáo dục phổ thông được thể hiện cụ thể trong các chương trình môn học, hoạt động giáo dục (gọi chung là môn học) và các chương trình cấp học. Chuẩn KTKN là thành phần của chương trình GDPT nên việc chỉ đạo dạy học, kiểm tra, đánh giá theo chuẩn KTKN sẽ tạo nên sự thống nhất; hạn chế tình trạng dạy học quá tải; góp phần làm giảm tiêu cực trong dạy thêm, học thêm; tạo điều kiện cơ bản, quan
2 trọng để có thể tổ chức giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá và thi theo chuẩn KTKN. Thời gian áp dụng chuẩn KTKN vào dạy và học chưa lâu (từ năm 2009), nguồn tài liệu hỗ trợ việc dạy và học theo chuẩn KTKN vẫn còn hạn chế. Trên thị trường, các tài liệu hỗ trợ dạy và học thường chú trọng đến phần bài tập, phần ôn luyện, hệ thống kiến thức chưa được quan tâm đúng mức. Bài tập trong các tài liệu này thường chia theo chuyên đề, rất ít tài liệu trình bày theo các mức độ nhận thức: biết, hiểu, vận dụng (tương ứng với các yêu cầu về chuẩn KTKN do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành). Với mong muốn thiết kế một tài liệu hóa học có nội dung lí thuyết được hệ thống hóa đầy đủ, chính xác, khoa học, ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ vận dụng; hệ thống bài tập phong phú , đa dạng, thiết thực, có phân chia theo các mức độ nhận thức như yêu cầu của chuẩn KTKN; phục vụ tốt cho hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh , tôi đã lựa chọn đề tài “THIẾT KẾ TÀI LIỆU HỖ TRỢ VIỆC DẠ Y VÀ HỌC PHẦN HÓA VÔ CƠ LỚP 11 THEO CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG”. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn KTKN có nội dung phong phú , đầy đủ , chính xác, khoa học, ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường THPT. 3. Nhiệm vụ của đề tài − Tìm hiểu tổng quan về vấn đề nghiên cứu. − Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài. − Nghiên cứu tổng quan phần hóa vô cơ lớp 11: cấu trúc, nội dung, phân phối chương trình, chuẩn KTKN. − Đề xuất các nguyên tắc và qui trình thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn KTKN. − Thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ 11 theo chuẩn KTKN.
3 − Biên soạn hệ thống bài lên lớp có sử dụng nội dung tài liệu đã thiết kế. − Tiến hành TNSP, đánh giá tính khả thi và hiệu quả của tài liệu đã thiết kế. − Kết luận và kiến nghị. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu − Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học ở trường THPT. − Đối tượng nghiên cứu : Việc thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn kiến thức, kĩ năng. 5. Phạm vi nghiên cứu − Nội dung: lí thuyết và bài tập phần hóa vô cơ lớp 11 chương trình chuẩn. − Địa bàn nghiên cứu và thực nghiệm: các trường THPT thuộc tỉnh Tây Ninh, Long An, Đồng Nai, Bình Dương, Bến Tre. − Thời gian thực hiện: từ tháng 3/2012 đến tháng 9/2012. 6. Phương pháp và phương tiện nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu • Các phương pháp nghiên cứu lí luận: - Đọc và nghiên cứu các tài liệu liên quan để xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn, biên soạn nội dung của đề tài. - Các phương pháp phân tích, tổng hợp. - Các phương pháp hệ thống hóa, khái quát hóa. • Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Quan sát, thăm lớp, dự giờ. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. - Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn GV và HS. - Thực nghiệm sư phạm. • Phương pháp toán học: - Dùng thống kê toán học để xử lí số liệu. - Phương pháp phân tích số liệu.
4 6.2. Phương tiện nghiên cứu - Các loại tài liệu tham khảo: báo, tạp chí, sách các loại. - Bộ câu hỏi điều tra. - Máy vi tính, phần mềm xử lí số liệu: Excel. 7. Giả thuyết khoa học Nếu tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn KTKN được thiết kế khoa học , có chất lượng và được sử dụng một cách hợp lí sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Hóa học ở trường THPT. 8. Những đóng góp mới của đề tài − Thiết kế được tài liệu hỗ trợ việc dạy và học phần hóa vô cơ lớp 11 theo chuẩn KTKN, các câu hỏi và bài tập trình bày theo các mức độ nhận thức biết, hiểu, vận dụng. Nội dung luận văn là tư liệu tham khảo hữu ích cho giáo viên và học sinh lớp 11 THPT. − Thiết kế được vở bài tập đi kèm với tài liệu, giúp kiểm tra quá trình luyện tập tại nhà của học sinh, hỗ trợ quá trình TNSP.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các đề tài nghiên cứu về phần hóa vô cơ lớp 11 – THPT Chúng tôi nhận thấy hiện nay các luận văn có liên quan đến việc nghiên cứu thiết kế tài liệu hỗ trợ việc dạy và học chủ yếu tập trung vào các nội dung: − Thiết kế ebook, website hỗ trợ dạy học. − Thiết kế, biên soạn hệ thống bài tập hóa học (tự luận, trắc nghiệm). − Xây dựng, biên soạn bộ đề kiểm tra. Xét riêng chương trình hóa học lớp 11, theo các hướng nghiên cứu trên có các luận văn sau: • Thiết kế ebook, website, tài liệu hỗ trợ tự học − Thiết kế E-book hỗ trợ việc dạy và học phần Hóa hữu cơ lớp 11 THPT (chương trình nâng cao) (2009), Vũ Thị Phương Linh, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Thiết kế sách giáo khoa điện tử phần hóa học vô cơ lớp 11 nâng cao, Nguyễn Thị Thanh Thắm (2009), Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng website nhằm tăng cường năng lực tự học cho học sinh giỏi hóa lớp 11 (2010), Nguyễn Thị Tuyết Hoa, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Thiết kế bộ câu hỏi định hướng bài học môn hóa lớp 11 chương trình nâng cao (2010), Uông Thị Mai, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun nhằm nâng cao năng lực tự học cho học sinh giỏi hóa lớp 11 (2010), Nguyễn Ngọc Nguyên, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM.
6 − Hệ thống hóa lí thuyết và xây dựng hệ thống bài tập hóa học hữu cơ lớp 11 nhằm nâng cao kết quả học tập cho học sinh tỉnh Bạc Liêu (2011), Huỳnh Huyền Sử, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng và sử dụng hệ t hống bài tập hỗ trợ học sinh tự học phần hóa vô cơ lớp 11 – chương trình nâng cao (2011), Phan Kim Oanh, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. • Thiết kế, biên soạn hệ thống BTHH (tự luận, trắc nghiệm) − Xây dựng hệ thống bài tập hóa học nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phần hiđrôcacbon lớp 11 THPT (2010), Trương Thị Lâm Thảo, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Lựa chọn, xây dựng bài tập hóa học lớp 11 (phần hữu cơ, ban nâng cao) nhằm rèn luyện năng lực sáng tạo cho HS THPT (2010), Trần Vũ Xuân Uyên, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng hệ thống bài tập hóa học hữu cơ lớp 11 THPT dùng cho học sinh khá giỏi (2011), Nguyễn Thị Ngọc An , Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học nhằm nâng cao chất lượng dạy học phần phi kim (2010), Lê Thị Thùy Anh, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng hệ thống bài tập tự luận có phương pháp giải nhanh dùng làm câu hỏi trắc nghiệm phần phi kim lớp 11 (2010), Phạm Thị Thu Hà, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Xây dựng hệ thống bài tập có sử dụng hình vẽ, sơ đồ, biểu bảng, đồ thị hóa 11 nâng cao (2011), Võ Thị Kiều Hương, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. − Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập tự luận và trắc nghiệm khách quan phần vô cơ lớp 11 chương trình nâng cao nhằm phát huy tính tích cực của học sinh THPT (2010), Tống Đức Huy, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM.
7 • Xây dựng, biên soạn bộ đề kiểm tra − Xây dựng bộ đề phần hóa vô cơ giúp học sinh THPT tăng cường khả năng tự kiểm tra, đánh giá (2009), Nguyễn Thị Tuyết An, Luận văn thạc sĩ giáo dục học – trường ĐHSP TP.HCM. Nhận xét: Nội dung các luận văn trên đa số chú trọng phần bài tập, nội dung lí thuyết thường được tóm tắt sơ lược, HS khi tham khảo sẽ gặp nhiều khó khăn. Nội dung các luận văn này thường tập trung vào đối tượng HS khá, giỏi trong khi đối tượng HS trung bình, yếu lại chưa được quan tâm đúng mức. Phần lí thuyết nếu có tóm tắt thường chỉ được trình bày theo SGK, ít có sự so sánh, đối chiếu, lập bảng, tạo mối liên hệ giữa các nội dung, chính điều này làm cho HS khi tiếp xúc với tài liệu không có được cái nhìn bao quát và toàn diện về vấn đề các em cần tìm hiểu. 1.1.2. Tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài [41, 42, 48] − Vũ Anh Tuấn (chủ biên) (2010), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn hóa học lớp 11, NXB Giáo dục. − Vũ Anh Tuấn (chủ biên) (2010), Tự học, tự kiểm tra theo chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Hóa học 11, NXB Đại học Sư phạm. − Lê Thanh Xuân (2011), Học và thực hành theo chuẩn kiến thức, kĩ năng Hóa học 11, NXB Giáo dục. Nhận xét: số lượng các tài liệu này còn ít. Các tài liệu trình bày cụ thể chuẩn KTKN tương ứng với từng bài trong SGK nhưng số lượng bài tập theo chuẩn chưa phong phú (khoảng 10 câu/bài). Hệ thống bài tập chỉ trình bày theo một trong hai hình thức: hoặc tự luận hoặc trắc nghiệm. 1.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng [22, 28, 41, 42, 44] 1.2.1. Chuẩn [41, 42, 44] Chuẩn là những yêu cầu, tiêu chí (gọi chung là yêu cầu) tuân theo những nguyên tắc nhất định, được dùng làm thước đo đánh giá hoạt động, công việc, sản phẩm của lĩnh vực nào đó. Đạt được những yêu cầu của chuẩn là đạt được mục tiêu mong muốn của chủ thể quản lí hoạt động, công việc, sản phẩm đó.
8 Yêu cầu là sự cụ thể hóa, chi tiết hóa, tường minh hóa những nội dung, những căn cứ để đánh giá chất lượng. Yêu cầu có thể được đo thông qua chỉ số thực hiện. Yêu cầu được xem như những "chốt kiểm soát" để đánh giá chất lượng đầu vào, đầu ra cũng như quá trình thực hiện. 1.2.2. Kiến thức [44] Theo Từ điển tiếng Việt phổ thông, Viện ngôn ngữ học, nhà xuất bản Thanh Hóa 1998, “kiến thức là những điều hiểu biết có được hoặc do từng trải, hoặc nhờ học tập (nói tổng quát).” Theo lí luận dạy học, kiến thức được hiểu là kết quả của quá trình nhận thức bao gồm một tập hợp nhiều mặt về chất lượng và số lượng của các biểu tượng và khái niệm được lĩnh hội, giữ lại trong trí nhớ và tái hiện khi có những đòi hỏi tương ứng. 1.2.3. Kĩ năng [44, 27, 28] Theo Từ điển tiếng Việt phổ thông, Viện Ngôn ngữ học, nhà xuất bản Thanh Hóa 1998, “kĩ năng là khả năng vận dụng những kiến thức thu được trong một lĩnh vực nào đó vào thực tế.” Theo M.A. Đanilov, kĩ năng là khả năng của con người biết sử dụng có mục đích và sáng tạo những kiến thức và kĩ xảo của mình trong hoạt động lí thuyết cũng như thực tiễn. Kĩ năng bao giờ cũng xuất phát từ kiến thức dựa trên kiến thức, kĩ năng chính là kiến thức trong hành động. Khi hành động thông qua luyện tập mà trở thành tự động hóa gọi là kĩ xảo. Theo M.V. Zueva, nhà lí luận dạy học Liên Xô cũ đã chia kĩ năng cơ bản về hóa học thành các nhóm: − Kĩ năng áp dụng tri thức bằng cách áp dụng những thao tác trí tuệ cơ bản. − Kĩ năng giải các bài toán hóa học (định lượng và định tính). − Kĩ năng tiến hành thí nghiệm, quan sát, kết luận dưới hình thức nói hay viết. − Kĩ năng sử dụng các tri thức đã thu lượm được trong một số dạng công tác ngoài lớp, ngoài trường.
9 Trong phần hóa vô cơ lớp 11, HS cần đạt được một số kĩ năng như: − Quan sát thí nghiệm, rút ra kết luận, phân biệt, so sánh, dự đoán phản ứng. − Viết được PT điện li, PT ion. − Giải được các bài tập: tính nồng độ mol ion, tính pH của dung dịch, tính theo phương trình, tìm % khối lượng các chất trong hỗn hợp, tính % thể tích nitơ trong hỗn hợp khí, tính theo hiệu suất phản ứng, tính khối lượng sản phẩm tạo thành qua nhiều phản ứng, một số bài tập tổng hợp có nội dung liên quan ... Trong học tập hoá học, kĩ năng là biết vận dụng các kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi, giải bài tập, làm các bài thực hành, có kĩ năng tính toán, vẽ hình, dựng biểu đồ … Thông thường kĩ năng được xác định theo 3 mức độ: − Thực hiện được. − Thực hiện thành thạo. − Thực hiện sáng tạo. Tuy nhiên chương trình GDPT chủ yếu đề cập đến 2 mức độ đầu, các mức độ còn lại chú trọng phát huy năng khiếu, sở trường, năng lực sáng tạo của HS. 1.2.4. Sự ra đời và quá trình áp dụngchuẩn KTKN [42] Từ năm 2005, chuẩn KTKN đã được hiện thực hóa và qui định cụ thể trong chương trình GDPT, ban hành theo quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 5/5/2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Năm 2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho ban hành bộ tài liệu “Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng” cho các môn học ở các cấp học từ tiểu học đến THPT nhằm cụ thể hơn các yêu cầu cơ bản, tối thiểu của chuẩn KTKN trong chương trình. Như vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức cho áp dụng rộng rãi chuẩn KTKN vào dạy và học ở các cấp học phổ thông từ năm 2009 cho đến nay. 1.2.5. Tầm quan trọng của chuẩn KTKN [51] Chuẩn KTKN của chương trình GDPT vừa là căn cứ, vừa là mục tiêu của giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá.
10 Chuẩn KTKN và yêu cầu về thái độ đối với người học của chương trình GDPT giúp bảo đảm tính thống nhất, tính khả thi, phù hợp của chương trình GDPT; bảo đảm chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục. Chuẩn KTKN là căn cứ để: + Biên soạn SGK và các tài liệu hướng dẫn dạy học, kiểm tra, đánh giá, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá. + Chỉ đạo, quản lí, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện dạy học, kiểm tra, đánh giá, sinh hoạt chuyên môn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên. + Xác định mục tiêu của mỗi giờ học, mục tiêu của quá trình dạy học, đảm bảo chất lượng giáo dục. + Xác định mục tiêu kiểm tra, đánh giá đối với từng bài kiểm tra, bài thi; đánh giá kết quả giáo dục từng môn học, lớp học, cấp học. 1.2.6. Đặc điểm của chuẩn KTKN [41] Chuẩn KTKN được chi tiết hóa, tường minh hóa bằng các yêu cầu cụ thể, rõ ràng về kiến thức, kĩ năng. Chuẩn KTKN có tính tối thiểu, nhằm đảm bảo mọi HS cần phải và có thể đạt được những yêu cầu cụ thể này. Chuẩn KTKN là thành phần của chương trình GDPT. Chuẩn KTKN là thành phần của chương trình GDPT nên việc chỉ đạo dạy học, kiểm tra, đánh giá theo chuẩn KTKN sẽ tạo nên sự thống nhất; hạn chế tình trạng dạy học quá tải, đưa thêm nhiều nội dung nặng nề, quá cao so với chuẩn KTKN vào dạy học, kiểm tra, đánh giá; góp phần làm giảm tiêu cực của dạy thêm, học thêm; tạo điều kiện cơ bản, quan trọng để có thể tổ chức giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá và thi theo chuẩn KTKN. 1.2.7. Sự phân chia theo các mức độ của KTKN [22] Theo PGS.TS. Vũ Nho, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, chuẩn kiến thức và chuẩn kĩ năng có ba loại, hay có thể coi là ba mức độ có liên quan từ thấp đến
11 cao. Thuật ngữ tiếng Anh là: Minimum standards (chuẩn tối thiểu), Rule standards (chuẩn thông dụng) và Maximum standards (chuẩn tối đa). Theo tài liệu hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các mức độ về KTKN được thể hiện cụ thể trong chuẩn KTKN của chương trình GDPT. + Về kiến thức: Yêu cầu HS phải hiểu rõ và nắm vững các kiến thức cơ bản trong chương trình, SGK để từ đó có thể phát triển năng lực nhận thức ở cấp cao hơn. + Về kĩ năng: Yêu cầu HS phải biết vận dụng các kiến thức đã học để trả lời câu hỏi, giải bài tập, làm thực hành; có kĩ năng tính toán, vẽ hình, dựng biểu đồ,... Kiến thức, kĩ năng phải dựa trên cơ sở phát triển năng lực, trí tuệ HS ở các mức độ, từ đơn giản đến phức tạp, bao hàm các mức độ khác nhau của nhận thức. Mức độ cần đạt được về kiến thức được xác định theo 6 mức độ: nhận biết, thông hiểu, vận dụng, phân tích, đánh giá và sáng tạo. Đây là 6 mức độ được phát triển dựa trên 6 cấp độ tư duy của Bloom: biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Bảng 1.1. Các mức độ nhận thức của Bloom (mới) Mức độ Khái niệm, đặc điểm Mô tả 1. Nhận biết Là sự nhớ lại các dữ liệu, thông Có thể cụ thể hoá (Knowledge/ tin đã có trước đây. mức độ nhận biết bằng remembering) Là sự nhận biết thông tin, ghi các yêu cầu: nhớ, tái hiện thông tin, nhắc lại • Nhận ra, nhớ lại các một loạt dữ liệu, từ các sự kiện khái niệm, định lí, định đơn giản đến các lí thuyết phức luật, tính chất. tạp. • Nhận dạng được Đây là mức độ, yêu cầu thấp (không cần giải thích) nhất của trình độ nhận thức, thể các khái niệm, hình thể, hiện ở chỗ HS có thể và chỉ cần vị trí tương đối giữa các