Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế giáo án ngoại khóa Hóa học lớp 11 trung học phổ thông

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:142

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế giáo án ngoại khóa Hóa học lớp 11 trung học phổ thông bao gồm những nội dung về cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, thiết kế giáo án ngoại khóa, thực nghiệm sư phạm. Mời các bạn tham khảo tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thiết kế giáo án ngoại khóa Hóa học lớp 11 trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Hồ Thị Thùy Giang THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Hồ Thị Thùy Giang THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn hóa học Mã số: 601410 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. TRẦN THỊ TỬU Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
LỜI CẢM ƠN 0B Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn Phó giáo sư – tiến sĩ Trần Thị Tửu, người thầy đã tận tình hướng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin trân trọng gửi lời cám ơn đến Phó giáo sư- tiến sĩ Trịnh Văn Biều, người thầy đã dành thời gian quý báu của mình để hướng dẫn, đưa ra những gợi ý sâu sắc cũng như cung cấp nhiều tài liệu quý giá giúp tôi thuận lợi hơn trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến tất cả quý thầy cô đã từng giảng dạy lớp Cao học khóa 19 chuyên ngành LL & PPDH hóa học đã giúp tôi tích lũy thêm nhiều kiến thức và những kinh nghiệm quý báu phục vụ cho quá trình nghiên cứu và giảng dạy tại trường phổ thông. Xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô và cán bộ phòng Sau đại học trường ĐHSP TP.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong suốt quá trình học. Tác giả vô cùng cảm ơn sự giúp đỡ quý báu và kịp thời từ các đồng nghiệp, các em học sinh trong quá trình điều tra thực trạng và tiến hành thực nghiệm. Cuối cùng, tác giả xin cảm ơn gia đình, nguồn động lực chính trong suốt quá trình học và thực hiện luận văn. Dù đã hết sức cố gắng để hoàn thành luận văn bằng tất cả sự say mê, nhiệt tình nhưng chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự góp ý chân thành từ quý thầy cô và đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn. Tác giả.
MỤC LỤC B 1 LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... 3 9T T 9 MỤC LỤC ............................................................................................................................ 4 9T T 9 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. 7 9T 9T MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 8 9T T 9 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ....................................................................................................................... 8 9T 9T 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU................................................................................................................ 8 9T 9T 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU................................................................................................................ 8 9T 9T 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU................................................................................ 8 9T T 9 5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU................................................................................................................... 9 9T 9T 6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ............................................................................................................... 9 9T 9T 7. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................................................... 9 9T 9T 8. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................................................... 9 9T 9T CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .................................. 10 9T T 9 1.1. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 10 9T 9T 1.2. HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VÀ VẤN ĐỀ GIÁO DỤC TOÀN DIỆN HỌC SINH Ở TRƯỜNG 9T THPT [8], [11], [18] ............................................................................................................................... 11 9T 1.3. HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA HÓA HỌC .................................................................................... 13 9T T 9 1.3.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa hóa học ................................................................................. 13 T 9 T 9 1.3.2. Đặc điểm hoạt động ngoại khóa [20] ....................................................................................... 14 T 9 T 9 1.3.3. Nhiệm vụ cơ bản của hoạt động ngoại khóa hóa học [15] ......................................................... 14 T 9 T 9 1.3.4. Nguyên tắc hoạt động của ngoại khóa hóa học [15] .................................................................. 15 T 9 T 9 1.3.5. Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa hóa học [20], [32]............................................... 15 T 9 T 9 1.3.5.1. Tham quan ....................................................................................................................... 15 T 9 9T  T 9 T 9 Tiến hành tham quan ............................................................................................................. 17 T 9 9T  T 9 T 9 Tổng kết ................................................................................................................................ 17 T 9 9T 1.3.5.2. Thi học sinh giỏi hóa học .................................................................................................. 18 T 9 9T 1.3.5.3. Hội vui hóa học ................................................................................................................ 18 T 9 9T 1.3.5.4. Hội thi hóa học ................................................................................................................. 20 T 9 9T 1.3.5.5. Câu lạc bộ hóa học .......................................................................................................... 22 T 9 9T 1.3.5.6. Tổ ngoại khóa ................................................................................................................... 25 T 9 9T 1.3.6. Một số phương pháp sử dụng trong hoạt động ngoại khóa hóa học ......................................... 25 T 9 T 9 1.3.6.1. Phương pháp kể chuyện .................................................................................................... 25 T 9 9T 1.3.6.2. Phương pháp trực quan ..................................................................................................... 25 T 9 9T 1.3.6.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 26 T 9 9T 1.3.6.4. Phương pháp thuyết trình.................................................................................................. 26 T 9 9T 1.3.6.5. Phương pháp đóng vai ...................................................................................................... 27 T 9 9T 1.3.6.6. Phương pháp làm việc theo nhóm ..................................................................................... 27 T 9 T 9
1.4. GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC ............................................................................................ 28 9T T 9 1.4.1. Khái niệm giáo án ngoại khóa hóa học ..................................................................................... 28 T 9 T 9 1.4.2. Tầm quan trọng của việc thiết kế giáo án ngoại khóa hóa học................................................... 28 T 9 T 9 1.5. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THPT ............................ 29 9T T 9 1.5.1. Mục đích điều tra ..................................................................................................................... 30 T 9 9T 1.5.2. Đối tượng điều tra .................................................................................................................... 30 T 9 9T 1.5.3. Kết quả điều tra....................................................................................................................... 30 T 9 9T CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC LỚP 11 THPT ........ 36 9T T 9 2.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC................... 36 9T T 9 T 9 T 9 2.1.1. Đặc điểm của môn hóa học ở trường THPT [4] ....................................................................... 36 T 9 T 9 2.1.2. Các nhiệm vụ của việc dạy học hóa học ở trường phổ thông [2] .............................................. 36 T 9 T 9 2.1.3. Cấu trúc chương trình hóa học lớp 11 THPT ........................................................................... 37 T 9 T 9 2.1.4. Nội dung ngoại khóa hóa học .................................................................................................. 37 T 9 9T 2.2. 9T T 9 NGUYÊN TẮC THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC ......................................... 38 T 9 T 9 2.2.1. Đảm bảo tính chính xác – khoa học ......................................................................................... 38 T 9 T 9 2.2.2. Đảm bảo tính sư phạm ............................................................................................................ 39 T 9 9T 2.2.3. Đảm bảo đặc trưng của bộ môn ............................................................................................... 39 T 9 9T 2.2.4. Đảm bảo đúng mục tiêu của chủ đề ngoại khóa ....................................................................... 39 T 9 T 9 2.2.5. Đảm bảo hình thức, phương pháp tổ chức phù hợp ................................................................... 40 T 9 T 9 2.2.6. Đảm bảo tính hữu ích, tính thời sự .......................................................................................... 40 T 9 T 9 2.2.7. Đảm bảo tính thẩm mỹ về hình thức trình bày ......................................................................... 40 T 9 T 9 2.2.8. Số hoạt động trong một buổi ngoại khóa cần vừa phải ............................................................. 41 T 9 T 9 2.3. QUI TRÌNH THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC ................................................... 42 9T T 9 2.3.1. Bước 1: Xác định tên chủ đề ngoại khóa ................................................................................ 42 T 9 T 9 2.3.2. T 9 T 9 Bước 2: Nghiên cứu sách giáo khoa và các tài liệu liên quan .............................................. 42 T 9 T 9 2.3.4. T 9 T 9 Bước 4: Lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa ............................................... 42 T 9 T 9 2.3.5. T 9 T 9 Bước 5: Thiết kế giáo án ngoại khóa .................................................................................. 43 T 9 T 9 2.3.5.1. Xác định mục tiêu chủ đề ngoại khóa............................................................................... 43 T 9 T 9 2.3.5.2. Chia nội dung thành từng phần ứng với các hoạt động ..................................................... 44 T 9 T 9 2.3.5.3. Dự tính thời gian cho từng hoạt động ............................................................................... 44 T 9 T 9 2.3.5.4. Thiết kế các hoạt động ứng với từng mục tiêu chủ đề ....................................................... 44 T 9 T 9 2.3.5.5. Xây dựng thang điểm, tiêu chí đánh giá ........................................................................... 47 T 9 T 9 2.3.5.6. Chuẩn bị đồ dùng dạy học, phương tiện hỗ trợ .................................................................. 47 T 9 T 9 2.3.5.7. Dự đoán các tình huống phát sinh, biện pháp xử lí ........................................................... 47 T 9 T 9 2.3.5.8. Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm ................................................................................. 48 T 9 T 9 2.4. GIÁO ÁN MỘT SỐ CHỦ ĐỀ NGOẠI KHÓA HÓA HỌC LỚP 11 THPT..................................... 48 9T T 9 2.4.1 Giáo án “ Vui cùng anh em nhóm VA” ..................................................................................... 49 T 9 T 9 2.4.2. Giáo án “ Đường lên đỉnh Olympia” ...................................................................................... 58 T 9 T 9 2.4.4 Giáo án “ LỊCH SỬ CÁC NHÀ HÓA HỌC” ........................................................................... 69 T 9 T 9
2.4.6 Giáo án “ Hóa học và thực phẩm” ............................................................................................. 78 T 9 9T 2.5. SỬ DỤNG GIÁO ÁN TRONG TỔ CHỨC NGOẠI KHÓA HÓA HỌC......................................... 81 9T T 9 CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................................................................... 85 9T T 9 3.1. 9T T 9 MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM .................................................................................................. 85 T 9 9T 3.2. 9T T 9 NỘI DUNG THỰC NGHIỆM................................................................................................... 85 T 9 9T 3.3. 9T T 9 ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM ................................................................................................ 86 T 9 9T 3.4. 9T T 9 TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM................................................................................................. 86 T 9 9T 3.4.1. T 9 T 9 Bước 1: Chọn lớp thực nghiệm .......................................................................................... 86 T 9 T 9 3.4.2. T 9 T 9 Bước 2: Gặp gỡ GV dạy thực nghiệm để trao đổi ............................................................... 86 T 9 T 9 3.4.3. T 9 T 9 Bước 3: Tổ chức thực nghiệm ............................................................................................ 86 T 9 T 9 3.4.4. T 9 T 9 Tiến hành kiểm tra ............................................................................................................. 87 T 9 9T 3.5. 9T T 9 CÁC PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ................................................... 87 T 9 T 9 3.5.1. T 9 T 9 Về mặt định tính ................................................................................................................ 87 T 9 9T 3.5.2. T 9 T 9 Về mặt định lượng [14] ...................................................................................................... 87 T 9 9T 3.6. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ........................................................................................................... 88 9T 9T 3.6.1. T 9 T 9 Kết quả định tính ............................................................................................................... 88 T 9 9T 3.6.2. Kết quả bài kiểm tra của HS ..................................................................................................... 91 T 9 9T 3.6.2.1. Kết quả bài kiểm tra sau khi tổ chức HĐNK chủ đề “Vui cùng anh em nhóm VA” ........... 91 T 9 T 9 3.6.2.2. Kết quả bài kiểm tra sau khi tổ chức HĐNK chủ đề “ Hóa học và môi trường” ................. 94 T 9 T 9 3.6.2.3. Kết quả bài kiểm tra sau khi tổ chức HĐNK chủ đề “ Lịch sử các nhà hóa học” ............... 97 T 9 T 9 3.6.3. Đánh giá chung về kết quả thực nghiệm .................................................................................. 98 T 9 T 9 3.7. BÀI HỌC RÚT RA TỪ THỰC NGHIỆM ....................................................................................... 99 9T T 9 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................................... 102 9T 9T 1. 9T 9T Kết luận ...................................................................................................................................... 102 T 9 T 9 2. 9T 9T Kiến nghị .................................................................................................................................... 103 T 9 T 9 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 105 9T 9T PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 108 9T T 9 Phụ lục 1 .............................................................................................................................................. 109 9T T 9 Phụ lục 2 .............................................................................................................................................. 113 9T T 9 Phụ lục 3 .............................................................................................................................................. 115 9T T 9 Phụ lục 4 .............................................................................................................................................. 117 9T T 9 Phụ lục 5 .............................................................................................................................................. 119 9T T 9 Phụ lục 6 .............................................................................................................................................. 123 9T T 9 Phụ lục 7 .............................................................................................................................................. 125 9T T 9 Phụ lục 8 .............................................................................................................................................. 138 9T T 9
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 2B ĐC : đối chứng ĐHSP : Đại học Sư phạm GV : giáo viên HS : học sinh HĐGD NGLL : hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp HĐNK : hoạt động ngoại khóa NXB : nhà xuất bản THPT : Trung học phổ thông TN : thực nghiệm tr : trang
MỞ ĐẦU B 3 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 10B Trong thế kỷ hội nhập để phát triển, đất nước đứng trước nhiều thời cơ, vận hội và cũng nhiều thử thách, giáo dục đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu của mỗi dân tộc. Trong số nhiều vấn đề cần phải cải tổ, vấn đề không kém phần quan trọng là giáo dục thế hệ trẻ trong nhà trường phổ thông thành những con người mới phát triển tài hoa, lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần. Đã có nhiều dự án đầu tư cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đào tạo nhưng lại chưa mang hiệu quả thật sự trọn vẹn cho quá trình đào tạo, tự đào tạo trong nhà trường..., có thể kể đến hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông. Hoạt động ngoại khóa có thể được coi như một trong các hình thức để đánh giá học sinh theo quan điểm phát triển toàn diện và càng có ý nghĩa hơn nếu các hoạt động ngoại khóa có tác động trở lại, giúp học sinh có thêm hứng thú, niềm vui trong học tập và rèn luyện đạo đức. Chất lượng dạy học sẽ cao, kích thích được hứng thú, nhu cầu, sở thích và khả năng độc lập, tích cực tư duy của học sinh. Trong nhà trường hiện nay, vấn đề đó chưa được quan tâm đúng mức. Với mong muốn tìm hiểu sâu hơn về hoạt động ngoại khóa trong trường phổ thông, tìm cách thiết kế giáo án và tổ chức hoạt động ngoại khóa hóa học một cách hiệu quả, thiết thực nhằm bổ sung nguồn tư liệu cho GV khi tổ chức ngoại khóa hóa học, tôi quyết định chọn đề tài “THIẾT KẾ GIÁO ÁN NGOẠI KHÓA HÓA HỌC LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG”. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 1B Thiết kế giáo án dùng cho hoạt động ngoại khóa hóa học lớp 11 THPT. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 12B - Nghiên cứu lí luận về hoạt động ngoại khóa chung và hoạt động ngoại khóa bộ môn hóa học nói riêng ở các trường phổ thông hiện nay; nghiên cứu kiến thức hóa học trong chương trình Hóa 11. - Tham khảo, tuyển chọn và xây dựng các câu hỏi hóa học phần vô cơ và hữu cơ trong chương trình hóa 11 sử dụng trong hoạt động ngoại khóa. - Thiết kế một số giáo án hoạt động ngoại khóa hóa học lớp 11. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá kết quả đề tài. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 13B * Đối tượng nghiên cứu: Việc thiết kế giáo án hoạt động ngoại khóa hóa học lớp 11 THPT. * Khách thể nghiên cứu: Hoạt động ngoại khóa trong trường phổ thông.
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 14B 5.1. Nội dung nghiên cứu: Kiến thức sách giáo khoa hóa học lớp 11 THPT và các kiến thức hóa học đời sống liên quan. 5.2 Địa bàn nghiên cứu: Một số trường THPT tại TP.Hồ Chí Minh, Bình Dương, Long An. 5.3 Thời gian nghiên cứu: Năm học 2010-2011. 6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 15B Với giáo án ngoại khóa hóa học lớp 11 được thiết kế một cách khoa học, hợp lý, hấp dẫn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác ngoại khóa môn hóa học ở trường phổ thông, giúp học sinh có thêm niềm hứng thú và say mê học tập. 7. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI 16B - Bổ sung lí luận về hoạt động ngoại khóa hóa học. - Thiết kế các giáo án dùng cho ngoại khóa hóa học lớp 11 THPT. - Rút ra các bài học kinh nghiệm trong việc thiết kế giáo án và tổ chức ngoại khóa hóa học. 8. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17B 8.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận: nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài, phân tích và tổng hợp, khái quát hóa. 8.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra và thu thập thông tin, phương pháp thực nghiệm sư phạm, phương pháp chuyên gia. 8.3. Phương pháp thống kê toán học.
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI B 4 1.1. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 18B - Hoạt động ngoại khóa có từ lâu trong lịch sử các trường từ phổ thông đến đại học. Hình thức ban đầu chủ yếu là tổ chức cắm trại, picnic trong những ngày lễ hội hay tham quan thắng cảnh địa phương, các di tích lịch sử. Mục đích chỉ nhằm cho HS tham quan phong cảnh, kết chặt tình thân ái của lớp, trường . - Trước năm 1975, tình hình cũng tương tự, chỉ có những buổi học nhóm, thảo luận ngoài trời, thuyết trình về văn học thời sự địa phương, nghe báo cáo về những phát minh, tiến bộ kĩ thuật…tất cả đều là “đột xuất”, không có dự kiến những tiết học trải ra trên những thời điểm cụ thể. - Từ sau năm 1975, các nhà giáo dục đã bước đầu bắt tay vào việc nghiên cứu cách tổ chức ngoại khóa, xác định nội dung ý nghĩa của ngoại khóa. Từ năm 2001, ở cấp phổ thông đã có những chương trình cụ thể về “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp”( HĐGD NGLL) (một tên gọi khác của hoạt động ngoại khóa tại trường phổ thông) từ lớp 6 - 12, đề ra nội dung, chỉ tiêu và các biện pháp để giáo dục học sinh ngoài giờ học các môn văn hóa. - Chỉ thị số 1960 CT/CT 1983 của Bộ Giáo dục đưa ra văn bản: HUỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC THEO CHỦ ĐIỂM có thể xem là văn bản đầu tiên cụ thể hóa và xác nhận hoạt động ngoại khóa ở nhà trường phổ thông. Từ năm học 2002 - 2003, chương trình HĐGD NGLL chính thức được đưa vào sử dụng ở cấp phổ thông với quy định cụ thể chỉ ra nội dung hoạt động cho từng khối lớp và cấp học, gợi ra những hoạt động tự chọn và đưa ra các tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động của học sinh. Điểm nóng và mới là vai trò của học sinh (người tham gia) sẽ đóng vai trò chủ thể trong toàn bộ quá trình hoạt động . - Nhiều đề tài nghiên cứu từ cấp cơ sở lên cấp Bộ về hoạt động ngoại khóa cũng đã được thực hiện ngày càng nhiều. Có thể nêu một số bài viết và đề tài nghiên cứu như: + Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở “Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng HĐGD NGLL” của GV Thái Thị Bi (2006), bộ môn Tâm lý, khoa Sư phạm, trường Đại học An Giang. + Hội thảo Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa đối với việc nâng cao chất lượng dạy và học trong trường phổ thông do Viện nghiên cứu giáo dục trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh tổ chức vào tháng 10/2007. + Luận văn thạc sĩ giáo dục học “Tổ chức hoạt động NGLL có nội dung hóa học góp phần giáo dục toàn diện HS ở trường THPT” của tác giả Lê Thị Kim Dung (2008), trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh.
+ Luận văn thạc sĩ giáo dục học “Thiết kế và tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp có nội dung hóa học cho học sinh lớp 10 và 11 trường THPT” của tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà (2009), trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh. Nhận xét: U U + Hai đề tài nghiên cứu của tác giả Kim Dung và Thanh Hà có liên quan gần gũi nhất với đề tài tác giả thực hiện. Tuy nhiên, các đề tài trên đều thiên về các hoạt động NGLL theo chủ điểm từng tháng của Bộ Giáo dục và Đào tạo có lồng ghép nội dung hóa học. Nội dung kiến thức hóa học mà các tác giả đưa vào chưa đa dạng, chỉ nhằm mục đích tạo sân chơi mới mẻ hơn…Các tác giả cũng chưa tìm hiểu sâu sắc về các hình thức hoạt động ngoại khóa hóa học cũng như cách thiết kế, tiến hành, sự đa dạng của các chủ đề mà học sinh có thể tham gia và phát huy được các kĩ năng dựa vào kiến thức chương trình SGK Hóa học lớp 11. + Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà có đưa ra một số gợi ý về một số chủ đề có thể sử dụng trong hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên tác giả chỉ dừng lại đó hoặc giới thiệu sơ lược vài nội dung có thể thực hiện trong chủ đề đó với qui mô nhỏ, rời rạc chỉ có thể thực hiện trên phạm vi một lớp, chưa đa dạng các hình thức có thể lôi cuốn học sinh như một game show hoàn chỉnh. Trên tiêu chí luận văn sẽ là nguồn tư liệu bổ ích thiết thực cho GV khi tổ chức ngoại khóa hóa học, tôi đã đi sâu vào các bước chuẩn bị, tiến hành, thiết kế các giáo án mẫu, hệ thống câu hỏi sử dụng trong ngoại khóa hóa học theo từng chủ đề tạo sự thuận tiện cho GV trong tổ chức HĐNK hóa học. 1.2. HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VÀ VẤN ĐỀ GIÁO DỤC TOÀN DIỆN HỌC SINH 19B Ở TRƯỜNG THPT [8], [11], [18] Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định Giáo dục – Đào tạo cùng với Khoa học – Công nghệ là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Muốn đào tạo nguồn lực con người đáp ứng với yêu cầu phát triển của xã hội cần phải quan tâm đến việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Nói về giáo dục toàn diện, Rabơle (1494 – 1553) nhà tư tưởng, nhà giáo dục thời kỳ Phục Hưng đã từng nhấn mạnh “Việc giáo dục phải bao hàm các nội dung trí dục, đạo đức, thể chất, thẩm mỹ… ngoài việc học ở nhà, còn có các buổi tham quan các xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghị sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày.” Makarenco – nhà sư phạm nổi tiếng của nước Nga đầu thế kỷ XX, cũng đã nói: “Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy,
lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực hiện trên lớp học mà đáng ra phải là trên mỗi mét vuông của đất nước ta… Nghĩa là trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp.” Nền giáo dục Việt nam từ sau Cách mạng Tháng tám 1945 đến nay rất quan tâm đến vấn đề giáo dục toàn diện cho học sinh. Với mục tiêu giáo dục phổ thông là “ giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 5/5/2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nêu: “ Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng, điều kiện của từng lớp học,…rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”. Trong đó hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một bộ phận không thể thiếu của quá trình giáo dục. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (hoạt động ngoại khóa) là một hoạt động giáo dục cơ bản được thực hiện một cách có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức, được tiến hành xen kẽ với chương trình dạy học và diễn ra trong suốt năm học kể cả thời gian nghỉ hè để khép kín quá trình giáo dục, làm cho quá trình đó có thể được thực hiện mọi nơi, mọi lúc. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh biết vận dụng những tri thức đã học để giải quyết các vấn đề do thực tiễn đời sống đặt ra; biết điều chỉnh hành vi đạo đức, lối sống cho phù hợp, biết nắm bắt những định hướng chính trị, xã hội, biết được những truyền thống đấu tranh cách mạng, truyền thống xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, truyền thống văn hoá tốt đẹp của đất nước và những vấn đề nóng bỏng của thời đại như hoà bình, hữu nghị, hợp tác, dân số, môi trường...Từ đó, rèn luyện cho mình những kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ứng xử có văn hoá, những thói quen trong học tập, lao động; kỹ năng tự quản, tự tổ chức, điều khiển, nhận xét, đánh giá, hoà nhập và thực hiện một số hoạt động tập thể có hiệu quả khác. Một nghiên cứu ở Mĩ cho thấy, có 49% học sinh không tham gia vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13-19 phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1 đến 4 giờ vào các hoạt động ngoại khoá. Gần 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương trình hoạt động ngoài giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực.
Trong khi đó, đa số học sinh hiện nay ngại tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Lý giải nguyên nhân là do sự tồn tại một số khó khăn về nhân lực, cơ sở vật chất thiếu thốn, nguồn kinh phí ít ỏi và quan trọng hơn cả là nội dung chủ điểm hoạt động theo sách thường khuôn mẩu, cứng nhắc ít mang lại hứng thú cho học sinh, không cho học sinh cảm giác vừa học vừa chơi mà mang tính ép buộc phần nhiều. Vì vậy, số học sinh có năng lực học tập thì chỉ chuyên tâm vào việc học các môn văn hoá, trong các môn văn hoá, các em cũng chỉ đầu tư cho một vài môn sở trường số còn lại bị “bỏ ngỏ”. Số học sinh chưa tích cực trong học tập thì lại dành thời gian cho các việc vui chơi, giải trí khác, nhất là các trò chơi điện tử, các thông tin lệch lạc trên internet… Thực tế đó đã dẫn đến tình trạng ngày càng có nhiều học sinh hư hỏng, đua đòi, sống thực dụng, thờ ơ, bi quan với cuộc sống, nói năng, hành xử thô bạo, thiếu văn hoá… Thực trạng nêu trên đòi hỏi nhà trường cần phải chú trọng nhiều hơn nữa đến việc giáo dục toàn diện cho học sinh thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp đặc biệt là hoạt động ngoại khóa với sự đa dạng về hình thức và các chủ đề thiết thực gần gũi với HS. Có thể là những buổi ngoại khóa hoành tráng công phu dưới hình thức hội thi, những chuyến lên rừng xuống biển hay có thể thực hiện đơn giản hơn trong phạm vi một, hai tiết học với những nội dung gọn hơn, thiết thực hơn về vấn đề môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, những vấn đề thời sự nóng bỏng hiện nay,…kết hợp vừa học vừa chơi trong giờ ngoại khóa. Chắc chắn những điều đó ít nhiều mang đến cho học sinh sự hưng phấn, thấy những kiến thức mình học thiết thực hơn, sẽ chú tâm hơn. Tóm lại: Hoạt động ngoại khoá có thể được coi như một trong các hình thức để đánh giá học sinh theo quan điểm phát triển toàn diện và càng có ý nghĩa hơn nếu các hoạt động ngoại khoá có tác động trở lại, giúp học sinh có thêm hứng thú, niềm vui trong học tập và rèn luyện đạo đức. Với những lý do trên, hoạt động ngoại khoá cần phải được nhà trường quan tâm đổi mới về hình thức, nội dung và cách tổ chức thực hiện để học sinh tham gia với niềm ham mê, tự nguyện. Để làm được điều đó cần đòi hỏi GVCN, giáo viên bộ môn có sự đầu tư về chuyên môn, trang bị kiến thức về hoạt động ngoại khóa cùng sự hỗ trợ của nhà trường để đem lại luồng sinh khí mới cho nền giáo dục hiện nay. 1.3. HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA HÓA HỌC 20B 1.3.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa hóa học B 5 4 Ngoại khóa, extra- scolaire (tiếng Pháp), extra-curricular (tiếng Anh) là khái niệm chỉ hoạt động giáo dục ngoài giờ học chính thức dựa trên tính chất tự nguyện của người tham gia. Ở đây, có thể là một buổi thảo luận (theo chủ đề), là sinh hoạt các loại hình câu lạc bộ thể thao, ngoại ngữ, thơ, văn,… là các cuộc thi đố vui, là các buổi tham quan hay các tổ chức (từ thiện, trại hè xanh…).
Theo ý kiến của tác giả Nguyễn Cương thì “ Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động học tập, giáo dục học sinh được tổ chức ngoài chương trình bắt buộc và tự chọn do giáo viên điều khiển, có sự hỗ trợ của các đoàn thể, xã hội” [13, trang 422]. Hoạt động ngoại khóa có lồng ghép lý thuyết liên quan đến hóa học nhằm củng cố, mở rộng kiến thức hóa học gọi là ngoại khóa hóa học. 1.3.2. Đặc điểm hoạt động ngoại khóa [20] B 6 4 Hoạt động ngoại khóa là một trong những hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở trường phổ thông được tổ chức ngoài chương trình bắt buộc và tự chọn nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập. Do sự hạn chế của thời gian lên lớp trong chương trình chính khoá, đồng thời với sự gia tăng không ngừng của tri thức đã làm xuất hiện mâu thuẫn giữa nhu cầu nhận thức của học sinh với tính kế hoạch của chương trình. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới. Để giải quyết mâu thuẫn này, người ta tổ chức các hoạt động ngoại khoá nhằm tạo điều kiện cho mỗi học sinh có thể mở rộng, đào sâu kiến thức, phát triển những hứng thú, năng lực cá nhân và kích thích thiên hướng của các em về một mặt hoạt động nào đó. Hoạt động ngoại khoá là một hình thức tổ chức dạy học có đặc điểm: - Hoạt động ngoại khoá được thực hiện ngoài giờ học, nó không mang tính bắt buộc mà tuỳ thuộc vào hứng thú, sở thích, nguyện vọng của mỗi học sinh trong khuôn khổ khả năng và điều kiện tổ chức có được của nhà trường. - Hoạt động ngoại khoá có thể được tổ chức dưới nhiều dạng: dạng tập thể cả lớp, dạng nhóm theo năng khiếu, dạng học tập, dạng vui chơi, dạng thường kì, dạng đột xuất nhân những dịp kỉ niệm hay lễ hội. - Hoạt động ngoại khoá có thể được tổ chức theo những hình thức như: tổ ngoại khoá; câu lạc bộ khoa học; dạ hội khoa học; dạ hội nghệ thuật,... - Nội dung ngoại khoá rất đa dạng, bao gồm cả mặt văn hoá, khoa học công nghệ, thể dục thể thao, kĩ thuật... nhằm giúp học sinh mở rộng, đào sâu, làm phong phú thêm những điều đã được học trong các giờ nội khoá của môn học tương ứng. - Ngoại khoá do giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh... với học sinh của một lớp hay một số lớp thực hiện. 1.3.3. Nhiệm vụ cơ bản của hoạt động ngoại khóa hóa học [15] B 7 4 - Hỗ trợ đắc lực cho mục tiêu đào tạo nhà trường.
- Phát triển hứng thú học tập hóa học, nâng cao, mở rộng kiến thức, kĩ năng thực nghiệm hóa học. - Phát triển tính sáng tạo, trí thông minh của học sinh trong việc giải quyết các vấn đề khoa học. - Chuẩn bị hướng nghiệp, phát hiện và bồi dưỡng thiên hướng, tài năng hóa học. - Huy động học sinh tham gia các hoạt động công ích có nội dung hóa học: xây dựng phòng thí nghiệm, đồ dùng dạy học, bảo vệ môi trường,… - Tổ chức vui chơi, giải trí một cách bổ ích, trí tuệ. Như vậy, hoạt động ngoại khóa hóa học có tác dụng trí dục, giáo dục rất lớn đối với học sinh. 1.3.4. Nguyên tắc hoạt động của ngoại khóa hóa học [15] B 8 4 - Đảm bảo tính mục đích và tính kế hoạch: các hoạt động ngoại khóa phải được lên kế hoạch, chỉ rõ mục đích, nội dung, hình thức và thời gian thực hiện. - Đảm bảo tính thích hợp và hiệu quả: kế hoạch hoạt động phải vừa sức và đủ điều kiện để thực hiện. - Đảm bảo sự thống nhất giữa nội dung ngoại khóa với chương trình nội khóa. - Đảm bảo sự thống nhất giữa yêu cầu của giáo viên với sự tự nguyện, chủ động và hứng thú, nhu cầu học hỏi của học sinh. Tự nó, sẽ là nguồn lực để động viên học sinh tích cực tham gia. - Nội dung hoạt động ngoại khóa phải linh hoạt, phong phú, cân đối giữa các loại hình hoạt động: tập thể, nhóm, cá nhân. - Huy động được sự giúp đỡ của nhà trường, đoàn thể, địa phương và hội cha mẹ học sinh, những tổ chức đỡ đầu, kết nghĩa... Có sự quan tâm chỉ đạo sâu sắc của Ban giám hiệu và thầy cô giáo, có sự trợ giúp thiết thực về kinh phí tổ chức. 1.3.5. Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa hóa học [20], [32] B 9 4 1.3.5.1. Tham quan B 5 8 Đây là hình thức tổ chức cho HS thâm nhập thực tế bằng cách tham quan viện bảo tàng, nhà máy, cơ sở sản xuất có liên quan đến các nội dung hóa học. Hình thức này có tác dụng gắn kiến thức lý thuyết với thực tiễn, giúp học sinh mở rộng sự hiểu biết của mình, nâng cao hứng thú học tập môn hóa học, phát triển óc quan sát, óc tò mò. Ngoài ra, HS còn tìm ra mối liên hệ giữa kiến thức được học ở trường và thực tiễn, rút ra những bài học bổ ích nhằm hoàn thiện thêm tri thức của mình cũng như định hướng nghề nghiệp cho bản thân. a. Phân loại
- Tham quan chuẩn bị: giúp học sinh tích lũy hiểu biết cần thiết phục vụ cho việc lĩnh hội tri thức mới. Nó được tiến hành trước khi học bài mới. - Tham quan bổ sung: minh họa những vấn đề riêng rẽ, cung cấp những tài liệu để làm chỗ dựa cho đàm thoại. Nó được tiến hành trong quá trình học tập - Tham quan tổng kết: giúp học sinh củng cố, đào sâu những tri thức đã học. Nó được tiến hành sau khi học xong một phần nào đó của chương trình. b. Tác dụng - Mở rộng, nâng cao tầm hiểu biết xung quanh những vấn đề do chương trình qui định. - Bồi dưỡng phương pháp nhận thức nhờ quan sát, phân tích, tổng hợp những tư liệu cụ thể đã thu thập được trong quá trình tham quan. - Nâng cao hứng thú học tập, phát triển óc quan sát, tính tò mò khoa học. - Góp phần giáo dục kĩ thuật tổng hợp, đảm bảo dạy học gắn liền với lao động sản xuất, đời sống. - Góp phần giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh: qua tham quan ngoại khoá các em có nhận thức đúng đắn về lao động của con người, bồi dưỡng lòng yêu lao động, yêu tổ quốc. c. Các bước tiến hành  Chuẩn bị U  Giáo viên (người tổ chức) Trong kế hoạch năm học, giáo viên cần đặt ra kế hoạch tham quan một cách cụ thể: mục đích, yêu cầu, nội dung, địa điểm tham quan, đối tượng sẽ tham quan, thời gian tham quan, khả năng phối hợp với các bộ môn khác cùng tham gia. Sau khi tìm hiểu nơi sẽ tham quan và cân nhắc nội dung chương trình, giáo viên đặt kế hoạch tham quan gồm các phần: - Xác định địa điểm tham quan, có bước khảo sát cụ thể, từ đó mới vạch kế hoạch (thời gian, nội dung tham quan ), phổ biến đến học sinh. - Xác định mục đích yêu cầu: quan sát cơ sở, cách tổ chức hay dây chuyền sản xuất, nắm bắt trực quan các phản ứng, mô hình hóa học, bồi dưỡng tinh thần lao động, óc sáng tạo… - Xác định nội dung tham quan : thay đổi khác nhau tùy theo địa điểm tham quan, chỉ rõ nội dung cần tham quan tránh những khuynh hướng tản mạn, hỗn độn trong tư duy và nhận thức ( không phải ở địa điểm tham quan nào cũng chỉ nắm bắt các mặt hàng sản xuất, hỏi chuyện với công nhân – có lúc là phải đi vào công nghệ sản xuất (lọc, xử lý, chế biến …). - Cách thức tổ chức học sinh về nhân sự, về quản lí.
- Nội dung các vấn đề cần trao đổi với học sinh: mục đích, yêu cầu, nội dung, cách tiến hành và nội quy tham quan. - Phân phối thời gian đi, thời gian tham quan, thời gian về. - Các biện pháp tiến hành tổng kết. - Kế hoạch sử dụng các tài liệu thu được sau khi tham quan.  Học sinh (người tham gia ) - Nắm bắt đúng mục tiêu, yêu cầu, nội dung tham quan. - Tìm hiểu thêm về đối tượng tham quan (qua tài liệu, qua thông tin trên mạng…). - Tự chuẩn bị những câu hỏi để phỏng vấn, điều tra nắm bắt các thông tin mới nhất…  Tiến hành tham quan U B 6 8 - Cần tuân thủ các bước giới thiệu cơ sở tham quan, đi tham quan và kết thúc (cảm tạ, chào hỏi cán bộ phụ trách của địa điểm tham quan ) - Tiến hành tham quan dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Học sinh cần lưu ý bám sát đối tượng tham quan ( bằng cách riêng lẻ của mình: chụp ảnh, hỏi đáp, đưa phiếu tìm hiểu, ghi âm lời thoại, cũng như ghi chép đầy đủ các nội dung cần thiết). Cần thống nhất với cán bộ, công nhân của nhà máy, xí nghiệp làm nhiệm vụ hướng dẫn tập trung vào những vấn đề chính, tránh giới thiệu tản mạn. - Giữ kỉ luật, trật tự: hướng dẫn học sinh ghi chép, thu lượm kết quả cần thiết. Chú ý hướng dẫn các em đi lại theo quy định, không vi phạm nội quy nơi đến, không tự ý lượm lặt vật phẩm hay hỏi han cắt ngang lời thuyết minh của người hướng dẫn. - Duy trì hứng thú của học sinh trong quá trình tham quan: cần chú ý đến nội dung của buổi tham quan, bố trí việc đi lại và thời gian nghỉ ngơi hợp lí tránh làm học sinh quá mệt.  Tổng kết U B 7 8 - Nội dung tổng kết được xây dựng trên cơ sở các báo cáo của từng nhóm học sinh về các vấn đề mà giáo viên đã phân công chuẩn bị từ trước. - Hình thức tổng kết có thể dưới dạng thuyết trình, đàm thoại trong đó có thể cho học sinh trình bày những báo cáo tổng kết về vấn đề được giao. Muốn vậy, học sinh phải được chuẩn bị rất chu đáo, ngoài việc thu nhập những thông tin cần thiết có thể giới thiệu cho học sinh tham khảo thêm tài liệu hoặc giúp đỡ học sinh cách viết, cách trình bày để báo cáo có chất lượng. Có thể kết hợp việc tổng kết với tổ chức hội vui, hội thi hóa học đó có sử dụng những thông tin thu được từ buổi tham quan. Lưu ý: U
- Trước khi tiến hành tham quan cần giới thiệu cho học sinh một cách khái quát về nơi sẽ đến, những kiến thức liên quan cần chú ý. Có thể giao cho từng tổ, nhóm nào đó những công việc cụ thể có chú ý đến sở trường của họ. Yêu cầu học sinh viết thu hoạch sau khi tham quan. - Cần tranh thủ sự giúp đỡ của các cán bộ lãnh đạo, công nhân viên nơi đến để họ tạo điều kiện hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình tham quan. Để việc tham quan mang lại hiệu quả cao, có tác dụng tốt trong việc hỗ trợ cho các bài học ở trường phổ thông, giáo viên cần đề xuất với nơi đến những yêu cầu cụ thể của mình. Như vậy, việc tổ chức tham quan có tác dụng tốt bổ trợ cho việc giảng dạy và giáo dục học sinh trong nhà trường, song để tham quan đạt mục đích đặt ra, giáo viên phải xem xét, chuẩn bị chu đáo để khai thác nội dung, yêu cầu về mặt kiến thức cần bổ sung cho học sinh, biết phối hợp hoạt động sao cho trong điều kiện cho phép đạt được hiệu quả cao nhất. Cần tránh để xảy ra tình trạng biến tham quan ngoại khoá học tập trở thành một buổi tham quan đơn thuần. 1.3.5.2. Thi học sinh giỏi hóa học B 8 Hình thức ngoại khóa hóa học này có tác dụng khuyến khích, động viên phong trào dạy tốt, học tốt, phát hiện và bồi dưỡng các em học sinh có năng khiếu về hóa học để tham dự các kì thi học sinh giỏi trong nước.  Một số kỳ thi học sinh giỏi hóa học trong nước - Kỳ thi Học sinh giỏi môn Hóa học cấp Quận - Huyện, cấp Tỉnh – Thành, cấp Quốc gia. - Kỳ thi Olympic truyền thống 30/4 dành cho các trường THPT phía Nam do trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM đăng cai tổ chức, bắt đầu từ năm 1995. - Kỳ thi Hóa học Hoàng gia Úc do Đại học Hoàng gia Úc ủy quyền trường THPT chuyên Lê Hồng Phong TP.HCM tổ chức bắt đầu từ năm 1995, việc ra đề và chấm thi do Đại học Hoàng gia Úc đảm nhiệm. 1.3.5.3. Hội vui hóa học B 9 8 a. Khái niệm Hội vui hóa học là một trong những hình thức ngoại khóa hóa học sôi nổi, hấp dẫn, thu hút sự quan tâm và tham gia của nhiều học sinh yêu thích hóa học. Dưới hình thức là các cuộc thi về hóa học ở nhiều nội dung đa dạng như đố vui, triển lãm (kết quả các dự án), trò chơi, kịch vui, thí nghiệm vui, ảo thuật hóa học... Nội dung các hoạt động mang tính tìm tòi, chứa đựng các yếu tố bất ngờ, vui nhộn., học sinh được kiểm tra, đánh giá, củng cố và tổng kết những kiến thức đã học. Không những thế, hội vui hóa học còn là nơi các em học sinh được thể hiện chính mình, giao lưu, học hỏi những kỹ năng xã hội cũng như những kỹ năng cần thiết trong hóa học.
Tùy theo mục đích, điều kiện tổ chức có thể tổ chức theo các quy mô khác nhau. Tùy theo nội dung rộng, hẹp của hội vui ta có thể tổ chức theo: - Hội vui chuyên đề: khi cần đi sâu giới thiệu cho học sinh một đề tài gì đó và mọi hoạt động của thầy và trò đều xoay quanh chủ đề đó một cách trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm giúp học sinh hiểu rộng, sâu hơn một số kiến thức, nắm thêm một số kĩ năng, hiểu thêm một vài ứng dụng của đề tài nghiên cứu. - Hội vui tổng hợp: tổng hợp các phần, tổ chức phối hợp với các môn khác, tổ chức cho từng lớp, khối lớp hoặc toàn trường. Thời gian tổ chức hội vui có thể sau khi học từng phần của chương trình hoặc một dịp nào đó ( 20/11, 26/03, 30/4,..) hoặc có thể thực hiện vào HĐNGLL,.. b. Nội dung của hội vui hóa học - Ôn tập củng cố theo từng chuyên đề kiến thức hóa học. - Nói chuyện về lịch sử các nhà hóa học, các giai đoạn phát triển của hóa học. - Vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống: hóa học và thực phẩm, hóa học và môi trường,.. - Tổ chức cho học sinh tham gia một số trò chơi có dùng kiến thức hóa học. - Biểu diễn các thí nghiệm vui hóa học. c. Tổ chức hội vui hóa học Trong công tác chuẩn bị, sau khi xác định chủ đề ngoại khoá, cần thông báo và hướng dẫn cụ thể các phần việc cho các đối tượng tham gia. Cần dự trù kinh phí, chuẩn bị cơ sở vật chất, trang trí, thiết bị... phục vụ cho buổi ngoại khoá. Trong điều kiện của các nhà trường phổ thông hiện nay, việc tổ chức nên theo hướng đơn giản và hiệu quả, không nên quá cầu kì trong khâu chuẩn bị, trong việc trang trí. Trong khâu tổ chức thực hiện có thể theo trình tự sau: - Khai mạc, giới thiệu nội dung buổi ngoại khoá: có nhiều cách thực hiện phần này. Nếu điều kiện phương tiện cho phép có thể chiếu một đoạn phim về chủ đề ngoại khoá. Có thể bắt đầu buổi hội vui bằng một bài nói chuyện khoa học mở đầu về lịch sử vấn đề, về tiểu sử của nhà bác học liên quan. Nếu có điều kiện, có thể uỷ nhiệm cho một vài học sinh phụ trách phần mở đầu này dưới hình thức một vở kịch ngắn, vui mà các em đóng vai chính. - Biểu diễn các thí nghiệm, trò chơi vui, nêu các hiện tượng liên quan đến chủ đề: những trò chơi hoặc thí nghiệm biểu diễn này do thầy giáo hoặc nhóm học sinh phụ trách, chuẩn bị kĩ lưỡng và biểu diễn đảm bảo thành công ngay để có sức thuyết phục học sinh. Sau đó giáo viên đóng vai trò là người dẫn dắt học sinh giải thích các hiện tượng nêu ra. Sau quá trình thảo luận, trao đổi của học sinh, giáo viên cần chốt lại vấn đề và giải thích thoả đáng.
- Tổ chức một số trò chơi: có thể dùng trò chơi lí thuyết hoặc trò chơi thực hành. Trong trò chơi lí thuyết, học sinh phải vận dụng kiến thức để giải đáp các câu đố vui, các bài toán vui trong một khoảng thời gian ngắn. Các hình thức của trò chơi lí thuyết có thể là "Hái hoa " hoặc thi nhanh giữa các đội. Trong trò chơi thực hành, học sinh cần bình tĩnh, thông minh để thực hiện những thao tác khéo léo cần thiết. Chẳng hạn, phải suy nghĩ, tính toán, ước lượng. Để tổ chức các trò chơi thực hành, cần có sự chuẩn bị trước một thời gian dài. Mỗi trò chơi cần có một chủ trò, chủ trò cần rèn luyện thao tác, nắm vững tính năng hoạt động của các thiết bị, biết cách sửa chữa, điều chỉnh. Có thể giao nhiệm vụ chủ trò cho các em học sinh tháo vát. Trước khi chơi, cần hướng dẫn người tham gia để họ hiểu các yêu cầu và quy định của trò chơi, không làm hỏng dụng cụ. Một điều cần chú ý là phải bố trí trò chơi sao cho học sinh có thể tham gia một cách trật tự, khoa học, các em khác vẫn có thể đứng ngoài xem để rút kinh nghiệm mà không ảnh hưởng gì đến các bạn đang tham gia chơi. - Tổng kết hội vui: giáo viên kết luận lại các vấn đề của hội vui, thông báo chủ đề của buổi ngoại khoá tiếp theo, trao phần thưởng cho những học sinh có thành tích chuẩn bị cho hội vui, cho học sinh tham gia và đoạt giải của hội vui. Hình thức hội vui còn có thể tổ chức dưới dạng các buổi tọa đàm, thảo luận về các vấn đề, một buổi nói chuyện chuyên đề... Tuy vậy, để buổi ngoại khoá thêm sinh động nên tổ chức xen kẽ một số trò chơi. 1.3.5.4. Hội thi hóa học B 0 9 a. Khái niệm Hội thi là một trong những cách thức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn học sinh, đạt hiệu quả tốt trong vấn đề giáo dục, rèn luyện và định hướng cho người tham gia. Hội thi là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của mình, khẳng định thành tích, kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong học tập và trong các hoạt động tập thể. Qui mô của hội thi, đối tượng tham gia, cách thức tổ chức hội thi như thế nào phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu, ý nghĩa, tính chất và nội dung của hội thi. Qui mô của hội thi có thể tổ chức trong phạm vi một lớp, một khối hoặc toàn trường. Có thể tổ chức vào các thời gian khác nhau của năm học. Đối tượng tham gia hội thi là các cá nhân hoặc nhóm học sinh. b. Quá trình tiến hành một hội thi: Bước 1: Nêu chủ trương tổ chức hội thi, gồm: + Quyết định chủ trương tổ chức hội thi. + Quyết định chủ đề của hội thi. + Lập bộ phận dự thảo kế hoạch tổ chức hội thi.