Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:159

Thêm vào BST

Báo xấu

131
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu thực trạng và đưa ra giải pháp cho việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ----------------- Trần Thị Ngọc Phương THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC XÂY DỰNGTRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ----------------- Trần Thị Ngọc Phương THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐINH PHƯƠNG DUY Thành phố Hồ Chí Minh - 2011
LỜI CẢM ƠN uận văn này là kết quả của quá trình học tập tại trường Đại học Sư phạm L Thành phố Hồ Chí Minh và quá trình công tác của bản thân tại trường THPT Nam Kỳ Khởi Nghĩa Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh trong suốt nhiều năm qua. Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban tổ chức Chương trình 500 của Thành ủy TP. HCM, quý thầy cô đã tham gia giảng dạy lớp Cao học khóa 20 chuyên ngành Quản lý Giáo dục và Thầy cô ở Phòng Khoa học Công nghệ & Sau Đại học, Khoa Tâm lý – Giáo dục của trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Hồ Chí Minh, tất cả cán bộ quản lý và thầy cô công tác tại trường THPT quận 11 đã tận tình giúp đỡ tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập và hoàn thành đề tài luận văn này. Tác giả cũng vô cùng cảm ơn cô Hồ Hồng Phương, hiệu trưởng Trường THPT Nam Kỳ Khởi Nghĩa, người đã tạo mọi điều kiện để tác giả được đi học và hoàn thành chương trình học. Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của tác giả đến Tiến sĩ Đinh Phương Duy, Phó Hiệu trưởng trường Cán Bộ Thành Phố, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả nghiên cứu đề tài và hoàn chỉnh luận văn. Mặc dù bản thân đã có nhiều nỗ lực nhưng chắc chắn luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những ý kiến đóng góp bổ sung của quý thầy cô và các đồng nghiệp. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4/2010 Tác giả Trần Thị Ngọc Phương
MỤC LỤC Lời cảm ơn Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 T 1 T 1 1. Lý do chọn đề tài: ................................................................................................1 T 1 T 1 2. Mục đích nghiên cứu: ..........................................................................................3 T 1 T 1 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: ...................................................................4 T 1 T 1 3.1. Khách thể nghiên cứu: ..................................................................................4 T 1 T 1 3.2. Đối tượng nghiên cứu: ..................................................................................4 T 1 T 1 4. Giả thuyết khoa học: ............................................................................................4 T 1 T 1 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: .........................................................................................5 T 1 T 1 6. Phương pháp nghiên cứu: ...................................................................................5 T 1 T 1 6.1. Phương pháp luận: ........................................................................................5 T 1 T 1 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể: ..................................................................5 T 1 T 1 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: .............................................................................7 T 1 T 1 8. Cấu trúc luận văn: ................................................................................................7 T 1 T 1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN....................................................................................8 T 1 T 1 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: .................................................................................8 T 1 T 1 1.2. Một số khái niệm: ...........................................................................................13 T 1 T 1 1.2.1.Quản lý:.....................................................................................................13 T 1 T 1 1.2.2. Quản lý giáo dục: .....................................................................................14 T 1 T 1 1.2.3.Quản lý trường học: ..................................................................................16 T 1 T 1 1.2.4. Trường học thân thiện: ............................................................................17 T 1 T 1 1.2.5. Quản lý trường học thân thiện: ................................................................28 T 1 T 1 1.2.6. Quản lý việc xây dựng trường học thân thiện: ........................................29 T 1 T 1 1.2.7. Phương pháp quản lý: ..............................................................................35 T 1 T 1
Chương 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC XÂY DỰNG T 1 TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................40 T 1 2.1. Khái quát tình hình kinh tế, văn hoá - giáo dục, quận 11 thành phố Hồ Chí T 1 Minh năm 2009 – 2010: ........................................................................................40 T 1 2.1.1. Tình hình kinh tế quận 11: .......................................................................40 T 1 T 1 2.1.2. Tình hình văn hoá - giáo dục quận 11: ....................................................40 T 1 T 1 2.2. Công tác xây dựng trường học thân thiện trường trung học phổ thông năm T 1 2009 – 2010 tại Thành phố Hồ Chí Minh: ............................................................42 T 1 2.3. Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện tại các T 1 trường trung học phổ thông công lập quận 11, thành phố Hồ Chí Minh. .............45 T 1 2.3.1. Mô tả khách thể nghiên cứu và cách thức cho điểm, tính điểm: .............45 T 1 T 1 2.3.2. Nhận thức về việc xây dựng trường học thân thiện .................................47 T 1 T 1 2.3.3. Đánh giá của các nhóm khách thể về công tác quản lý xây dựng trường T 1 học thân thiện .....................................................................................................55 T 1 2.3.4. Đánh giá về việc điều hành tổ chức xây dựng trường học thân thiện .....61 T 1 T 1 2.3.5. Những khó khăn và thuận lợi trong việc xây dựng và quản lý việc xây T 1 dựng trường học thân thiện ................................................................................78 T 1 2.3.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý việc xây dựng trường học thân T 1 thiện ..................................................................................................................85 T 1 Chương 3 BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ T 1 VIỆC XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH..88 T 1 3.1. Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý việc xây dựng trường học T 1 thân thiện ...............................................................................................................88 T 1 3.2. Nội dung và cách thức tổ chức thực hiện của các biện pháp: ........................88 T 1 T 1 3.2.1. Biện pháp quản lý việc bồi dưỡng nâng cao nhận thức: ..........................88 T 1 T 1
3.2.2. Biện pháp quản lý việc xây dựng kế hoạch và tổ chức chỉ đạo thực hiện T 1 T 1 ...........................................................................................................................93 3.2.3. Biện pháp tạo điều kiện về cơ sở vật chất, các phương tiện hỗ trợ,…cho T 1 giáo viên thực hiện tốt công tác xây dựng trường học thân thiện. ....................96 T 1 3.2.4. Biện pháp quản lý việc đẩy mạnh công tác phối hợp với các đơn vị liên T 1 ngành nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng trường học thân thiện ........98 T 1 3.3. Kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi: .......................................101 T 1 T 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................115 T 1 T 1 PHỤ LỤC ………………………………………………………………………..119
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất HS Học sinh GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên PPGD Phương pháp giảng dạy THPT Trung học phổ thông TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban Nhân dân XDTHTT Xây dựng trường học thân thiện DANH MỤC CÁC BẢNG
STT KÝ HIỆU TÊN BẢNG TRANG 1 Bảng 2.1 Thông tin về khách thể nghiên cứu 46 2 Bảng 2.2 Ý kiến của các nhóm khách thể về tính cần thiết 47 3 Bảng 2.3 Ý kiến của khách thể về các hình thức XDTHTT 48 4 Bảng 2.4 Ý kiến CBQL và GV về tính đồng bộ của việc 52 XDTHTT 5 Bảng 2.5 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ tạo điều 55 kiện tham gia XDTHTT 6 Bảng 2.6 Đánh giá kết quả của CBQL và GV về các hình 58 thức tham gia của GV 7 Bảng 2.7 Đánh giá của GV về mức độ và kết quả thực 61 hiện các hình thức tổ chức điều hành XDTHTT 8 Bảng 2.8 Đánh giá về tiêu chí thi đua XDTHTT 66 9 Bảng 2.9 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý 66 XDTHTT 10 Bảng 2.10 Điều cần cải tiến trong công tác quản lí trường 72 học thân thiện. 11 Bảng 2.11 Đánh giá của HS về các mức độ và kết quả hoạt 73 động nâng cao nhận thức về trường học thân thiện 12 Bảng 2.12 Đánh giá của HS về hình thức tổ chức trường 75 học thân thiện 13 Bảng 2.13 Đánh giá của HS về sự phù hợp đối với các tác 77 động của nhà trường 14 Bảng 3.1 Tính cần thiết của các biện pháp 102 15 Bảng 3.2 Tính khả thi của các biện pháp 106 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ STT KÝ HIỆU TÊN TRANG
1 Hình 2.1 Biểu đồ kết quả đánh giá nhận thức của 53 HS về ý nghĩa công tác XDTHTT 2 Hình 2.2 Biểu đồ đánh giá của HS về đối tượng 54 chịu trách nhiệm XDTHTT
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Trường học thân thiện là mô hình trường học do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đề xướng từ những thập kỷ cuối của thế kỷ trước, và đã được triển khai có kết quả tốt ở nhiều nước trên thế giới. Tại Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã phối hợp với UNICEF thực hiện thí điểm nhiều năm nay ở 50 trường tiểu học và Trung học cơ sở (trong đó có một số trường ở Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM)). Từ kết quả thí điểm, Bộ tiếp tục đề ra chủ trương tiến hành đại trà trong năm học 2008 - 2009 ở tất cả các trường tiểu học và Trung học cơ sở trong toàn quốc, rồi triển khai đến tất cả các trường phổ thông cho tới năm 2013. Vì thế, đối với Việt Nam mô hình này không hoàn toàn mới. Ngay từ những thập niên 60, 70, giáo dục Việt Nam đã gắn liền với triết lý “đời sống học đường là cuộc sống thực của trẻ em ngay ngày hôm nay, lúc này; chứ không chỉ chuẩn bị cho tương lai”, nên phương châm “mỗi ngày đến trường là một niềm vui” đã được phổ biến và áp dụng từ những ngày đó. Đặc biệt phương châm này đã được bền bỉ thực hiện rất có kết quả tại nhiều cơ sở giáo dục và sau đó, được áp dụng rộng rãi ở nhiều tỉnh trong cả nước từ năm học 1992 – 1993 [20]. Bên cạnh đó, đề tài khoa học cấp nhà nước “Mô hình nhà trường mới theo khả năng phát triển tối ưu của trẻ em Việt Nam bằng giáo dục thực nghiệm” của giáo sư Hồ Ngọc Đại được nghiệm thu với kết quả đánh giá tốt cũng đã khẳng định hướng đi đúng của ngành giáo dục nước nhà. Đó là xây dựng một nền giáo dục tiên tiến, đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội ngày nay. Nền giáo dục ấy phải hội đủ các điều kiện của một xã hội cùng chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Ngay từ nghị quyết TW2 khoá VIII, Đảng đã chỉ rõ phương hướng, yêu cầu xây dựng và phát triển giáo dục nước nhà trong 10 năm tới: “Phấn đấu đến năm 2020, nước ta có một nền giáo dục tiên tiến mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong bối cảnh hội nhập quốc tế” [19] [34].
2 Thành phố Hồ Chí Minh là một trong năm tỉnh thành của cả nước có sự quan tâm tích cực đến công tác thi đua xây dựng trường học thân thiện (XDTHTT). Từ năm học 2008-2009, mô hình trường được triển khai và cũng đã thu được nhiều kết quả tốt đẹp ở khối tiểu học và trung học cơ sở. Trong năm học 2009-2010, công tác xây dựng trường học thân thiện ở khối trung học phổ thông (THPT) đã bước vào năm thứ hai và đang gặp không ít khó khăn: khó khăn về cơ sở vật chất, khó khăn về địa bàn dân cư phức tạp, khó khăn trong công tác phối hợp liên ngành… nhất là tình trạng bạo lực học đường đang trở thành điểm nóng cho các giới truyền thông. Niềm tin của phụ huynh và học sinh vào môi trường học tập thân thiện ít nhiều bị giảm sút. Làm thế nào củng cố lại niềm tin cho các em học sinh và bậc phụ huynh? Làm thế nào để tạo được môi trường học tập thân thiện cho các em khi những tác động ngoài xã hội, những ảnh hưởng tiêu cực quá nhiều đến các em học sinh trong khi các em chưa đủ nhận thức và chính chắn để phân biệt tốt - xấu, đúng - sai. Rất nhiều em không nhận được sự giúp đỡ, gần gũi kịp thời của cha, mẹ, thầy, cô để giúp đỡ các em có những hành động đúng, sữa chữa những sai lầm của mình kịp thời. Trong hội nghị tổng kết 2 năm triển khai công tác XDTHTT ngày 18/8/2010, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết, mô hình “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” do UNICEF đưa ra năm 2004. Mô hình này đã được nhiều nước thực hiện. Từ đó có thể thấy, mô hình này có cơ sở khoa học, lý luận vững chắc và đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn. Theo PGS.TS Nguyễn Xuân Tế, Trường Cán bộ Quản lý Giáo dục TP. HCM, mô hình “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” không hoàn toàn mới, không tự nhiên mà có. Mô hình này không chỉ là quyết tâm của lãnh đạo Bộ Giáo dục - Đào tạo mà còn là kết quả của một quá trình nghiên cứu, kết hợp lý luận và thực tiễn giáo dục trong nước với việc tiếp nhận có chọn lọc những kinh nghiệm giáo dục tiên tiến trên thế giới [46]. Hơn thế nữa, việc hiện thực hóa mô hình này không phải chỉ đơn giản là thực hiện các nội dung của phong trào thi đua theo những tiêu chí nhất định mà còn đòi
3 hỏi phải có những nghiên cứu lý luận và thực tiễn chuyên sâu, cụ thể để làm sáng tỏ tất cả những bình diện cơ bản của mô hình, những mối liên hệ tinh tế, phức tạp giữa các bình diện đó, cũng như các vấn đề khác có liên quan… Để việc xây dựng trường học thân thiện đạt hiệu quả, ngoài trách nhiệm của nhà trường và thầy, cô là những người làm công tác giáo dục, công việc này đòi hỏi cần có sự quan tâm của toàn xã hội nhất là sự phối hợp liên ngành kể cả sự chung tay góp sức của các bậc phụ huynh. Hơn thế nữa, công tác xây dựng trường học thân thiện chưa thật sự được khởi động và thực hiện một cách tích cực trong các trường THPT. Sau hai năm triển khai, tôi nhận thấy công tác xây dựng trường học thân thiện ở trường THPT là một nhiệm vụ rất quan trọng và cấp bách. Vì thế ngoài việc phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các tài liệu, sách báo, tạp chí, các đề án, các kế hoạch, chỉ thị của ngành giáo dục và đào tạo, các báo cáo kinh nghiệm của các trường qua hai năm thực hiện việc xây dựng trường học thân thiện. Tôi thực hiện khảo sát thêm về nhận thức, thái độ của Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh nhằm thu thập thông tin đáng tin cậy về các biện pháp, kết quả mà nhà trường đã thực hiện. Đồng thời lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia để tìm ra những giải pháp phù hợp với tình hình cụ thể. Tôi chọn đề tài “Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh” với hy vọng đóng góp một phần nhỏ những giải pháp của mình nhằm thúc đẩy công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện đạt hiệu quả hơn. 2. Mục đích nghiên cứu: Từ việc nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh, xác định một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện tại các trường THPT.
4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: 3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý nhà trường trung học phổ thông 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện trường THPT công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học: 4.1. Trong hai năm học vừa qua, công tác quản lý việc XDTHTT tại trường THPT công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh tuy đã đạt được những kết quả nhất định. Nhưng thực tế còn gặp rất nhiều khó khăn và hạn chế: - Phương pháp quản lý: chưa đi vào chiều sâu và định hướng vào mục tiêu cụ thể theo từng giai đoạn trong kế hoạch đã đề ra,… - Nội dung quản lý: công tác quản lý các hoạt động tập thể, giáo dục học sinh…chưa đồng bộ, chưa được quan tâm đúng mức nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng tường học thân thiện. 4.2. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, trong đó: - Việc chỉ đạo tuyên truyền nhận thức về ý nghĩa của môi trường học thân thiện cho học sinh còn quá ít thời gian. - Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục và các đơn vị liên ngành trong các hoạt động xây dựng môi trường học tập thân thiện chưa đồng bộ. - Việc thực hiện kế hoạch xây dựng trường học thân thiện chưa hiệu quả, đôi khi việc kiểm tra đánh giá các hoạt động chưa cụ thể để rút ra những kinh nghiệm cho kế hoạch năm học sau. - Môi trường quản lý: rất phức tạp gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường học thân thiện an toàn cho các em học sinh.
5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện trường trung học phổ thông. 5.2. Tìm hiểu thực trạng công tác quản lý các hoạt động xây dựng trường học thân thiện ở một số trường THPT quận 11 thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất một số giải pháp cho công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện trường trung học phổ thông trong thời gian tới. 6. Phương pháp nghiên cứu: 6.1. Phương pháp luận: 6.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc: Vận dụng quan điểm hệ thống cấu trúc vào nghiên cứu cần đặt việc xây dựng trường học thân thiện trong quan hệ với các yếu tố giáo dục học sinh toàn diện và các yếu tố khác của công tác quản lý nhà trường THPT. 6.1.2. Quan điểm thực tiễn: T 2 Nghiên cứu công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện phải đặt trong quan hệ với điều kiện quản lý ở nhà trường Việt Nam nói chung và điều kiện quản lý trường trung học phổ thông nói riêng. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể: 6.2.1. Phương pháp nghiên cứu tư liệu: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các tài liệu, sách báo, tạp chí, các đề án, các kế hoạch, chỉ thị của ngành giáo dục và đào tạo, các báo cáo kinh nghiệm của các trường....về lĩnh vực XDTHTT làm cơ sở lý luận cho đề tài. 6.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Đây là phương pháp chủ yếu dùng cho học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cấp trung học phổ thông
6 - Đối với học sinh: nhằm hiểu rõ nhận thức, hiểu biết của học sinh về trường học thân thiện và những công việc cụ thể mà nhà trường đã thực hiện để xây dựng trường học thân thiện. - Đối với giáo viên: khảo sát thái độ của giáo viên đối với công tác quản lý của Ban giám hiệu nhà trường trung học phổ thông, đối với những hoạt động cụ thể mà trường đã thực hiện để xây dựng trường học thân thiện - Đối với cán bộ quản lý (CBQL): khảo sát nhiệm vụ quản lý của Ban giám Hiệu trường và biện pháp đã thực hiện trong việc xây dựng trường học thân thiện tại trường. 6.2.3. Phương pháp quan sát: quan sát thực trạng công tác quản lý việc XDTHTT trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh. - Cán bộ quản lý: thông qua các hoạt động thực hiện quản lý xây dựng trường học thân thiện như việc xây dựng và triển khai kế hoạch, tổ chức chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá. - Giáo viên: thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy, tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh, việc kiểm tra đánh giá xếp loại học sinh,… - Học sinh: thực hiện hoạt động học tập, tham gia các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội do nhà trường tổ chức, ý thức tham gia giữ gìn môi trường học tập thân thiện, hoạt động giao tiếp,… 6.2.4. Phương pháp trao đổi, phỏng vấn: Cùng với việc thực hiện điều tra bằng bảng hỏi, tác giả thực hiện phỏng vấn Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về một số nội dung có liên quan đến kết quả điều tra để có được những ý kiến khách quan trong quá trình phân tích số liệu. 6.2.5. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Nhằm thu thập những thông tin đáng tin cậy từ những chuyên gia, những nhà nghiên cứu giáo dục và thực hiện công tác xây dựng trường học thân thiện như: trao đổi trực tiếp với lãnh đạo, Ban chỉ đạo công tác xây dựng trường học thân thiện của Sở giáo dục.
7 6.2.6. Phương pháp toán thống kê: Xử lý thống kê kết quả nhằm định lượng kết quả nghiên cứu thông qua phần mềm SPSS 16.0. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: Chỉ khảo sát thực trạng công tác quản lý việc XDTHTT năm học 2008-2009 ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh trên khối 11 của 2 trường thuộc địa bàn quận: - Trường trung học phổ thông Trần Quang Khải. - Trường trung học phổ thông Nam Kỳ Khởi Nghĩa. 8. Cấu trúc luận văn: Mở đầu (7 trang) Chương 1: Cơ sở lý luận của công tác quản lý việc XDTHTT (31 trang) Chương 2: Thực trạng công tác quản lý việc XDTHTT ở các trường trung học phổ thông công lập quận 11 thành phố Hồ Chí Minh (48 trang). Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý việc xây dựng trường học thân thiện ở trường trung học phổ thông (21 trang). Kết luận – kiến nghị (5 trang).
8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: Trường học thân thiện là yếu tố hàng đầu cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Yếu tố đảm bảo cho việc thực hiện thành công ngôi trường thân thiện cho trẻ chính là cộng đồng xã hội, gia đình và nhà trường. Trong đó, nhà trường cũng đóng một vai trò rất quan trọng. Bởi vì nhà trường là nơi gắn liền với mọi hoạt động học tập vui chơi và rèn luyện nhân cách của trẻ. Trên thế giới, ngay từ đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, tổ chức UNESCO nêu lên 4 trụ cột của cải cách giáo dục đã đặc biệt nhấn mạnh: thời đại mới đòi hỏi con người phải có cách nhìn mới, cách nghĩ mới và những kiến thức, kỹ năng mới của chính thời đại mình. Nói cụ thể hơn, con người mới đó phải có khả năng tư duy độc lập, có phương pháp tư duy hệ thống và cách nhìn toàn thể; có năng lực sáng tạo và tinh thần đổi mới; có khả năng thích ứng với sự thay đổi thường xuyên, đa dạng, phức tạp, đầy biến động bất ngờ và bất định; có năng lực hành động hiệu quả và tinh thần hợp tác trong một môi trường đa văn hóa của một thế giới toàn cầu hóa. Để làm được điều đó, vai trò của công tác XDTHTT trở nên quan trọng giúp cho nền giáo dục của kỷ nguyên thông tin trở thành một nền giáo dục cho mọi người. Trường học thân thiện sẽ tạo điều kiện để mọi người được học, giúp cho mọi người biết cách học, biết cách tự học, học tập liên tục và học tập suốt đời. Xây dựng trường học thân thiện góp phần xây dựng một nền giáo dục mở và liên thông, có khả năng hội nhập với nền giáo dục chung của thế giới. Với phương châm giáo dục là quốc sách hàng đầu, hiện nay Việt Nam đang bước vào giai đoạn hoàn thành chương trình phổ cập tiểu học, trung học. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực giáo dục, vẫn còn tình trạng bạo lực học đường. Hơn thế nữa, chất lượng giáo dục ở các trường học còn một vài hạn chế. Bằng sự quyết tâm của mình, chính phủ Việt Nam cam kết đảm bảo cho tất cả trẻ các em ở lứa tuổi vị thành niên đều có cơ hội học hành và
9 phát triển đầy đủ tiềm năng của mình. Trong Chiến lược Phát triển giáo dục 2001 - 2010, Chính phủ phấn đấu đề ra các chính sách và biện pháp nhằm duy trì kết quả phổ cập giáo dục tiểu học, hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục trung học cơ sở vào năm 2010 và đạt tỷ lệ đi nhà trẻ, mẫu giáo là 95%. Từ đó, những vấn đề lý thuyết có liên quan đến trường học thân thiện đã được đề cập đến từ những năm 1992 – 1993. Giáo sư Hồ Ngọc Đại – từng có nhiều năm nghiên cứu học tập tại Matxcova – người rất tâm huyết với việc xây dựng trường thực nghiệm, một ngôi trường có đầy đủ trang thiết bị dạy học và phương pháp giảng dạy tích cực đã nói rằng: "Trung tâm đã nghiên cứu một mô hình nhà trường mới theo khả năng phát triển tối ưu của trẻ em Việt Nam bằng giáo dục thực nghiệm"[19]. Trong bài viết Vài ý kiến về mô hình “Trường học thân thiện” của Thạc sĩ Trần Mạnh Trung đăng trên tạp chí Giáo dục số 220, kỳ 2 tháng 8/2009 đã nêu ra bốn nội dung quan trọng để xây dựng một “trường học thân thiện” có đủ những đặc điểm do UNICEF đưa ra như sau: Nội dung 1: Môi trường học tập thân thiện; Nội dung 2: Phương pháp dạy học thân thiện; Nội dung 3: Phương pháp kiểm tra, đánh giá thân thiện; Nội dung 4: Các mối quan hệ thân thiện. Bài viết đề cập đến sự cần thiết của việc trang bị cơ sở vật chất, trang bị đầy đủ những phương tiện dạy học hiện đại phù hợp cho việc tổ chức mọi hoạt động học tập của học sinh, sự cần thiết về vai trò và tâm huyết của người thầy trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá thân thiện hơn nhằm phát huy tính tích cực năng động sáng tạo của học sinh và cuối cùng là tạo mối quan hệ thầy trò, bạn bè gần gũi hơn dễ dàng thông cảm, hiểu và trân trọng nhau hơn. Có như thế học sinh mới cảm thấy gắn bó, yêu thương ngôi trường của mình [42]. Trên Webside của Viện Khoa học Công nghệ và phát triển Á Châu có bài viết Mô hình nào cho trường học tương lai. PGS.TS Trần Kiều cho rằng “…trong tương lai gần, cần và có thể cải tiến mô hình trường phổ thông Việt Nam hiện nay tập trung vào những phẩm chất và năng lực cần thiết của con người Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa…”. Cần có các hình thức tổ chức dạy học
10 linh hoạt, phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học trên cơ sở đảm bảo dân chủ trong trường học… “và phải có một đội ngũ giáo viên nắm vững chức năng giáo dục, có bản lĩnh để đáp ứng các yêu cầu thay đổi một cách đa dạng của giáo dục phổ thông, có một môi trường giáo dục thân thiện và những người làm giáo dục phải hiểu được thế hệ trẻ và đặt đúng vai trò chủ thể của họ trong hoạt động của nhà trường…”. Từ đó, “kỹ năng ứng xử giao tiếp, tinh thần đoàn kết thân ái, tôn trọng và bảo vệ được nâng cao hơn”…[47]. Tiến sĩ Huỳnh Công Minh từng có điều kiện tham quan học tập và trao đổi kinh nghiệm với các nước có nền giáo dục phát triển trên thế giới như Mỹ, Phần Lan, Canada...Với những trải nghiệm thực tế trên đã giúp cho tiến sĩ có cái nhìn toàn diện về hệ thống đào tạo nước nhà. Từ đó góp phần đưa sự nghiệp giáo dục của đất nước, trước hết là TP.HCM vượt qua những khó khăn, từng bước hội nhập và sánh vai với các nhà trường tiên tiến của thế giới, tạo điều kiện tốt nhất cho con em thụ hưởng một nền giáo dục cao - theo đúng tinh thần Thông báo 242-TB/TW của Bộ Chính trị: “Phấn đấu đến năm 2020, nước ta có một nền giáo dục tiên tiến mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu phục vụ công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế”. Quyển sách Giáo dục và đào tạo TP.HCM hội nhập các nền giáo dục tiên tiến do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam xuất bản vừa được tiến sĩ Huỳnh Công Minh cho ra đời là những bài học được chắt lọc từ những kinh nghiệm trên. Sách gồm ba chương, đi từ những quan điểm chung về nền giáo dục tiên tiến mang đậm bản sắc đến những bước đổi mới trong ngành và hội nhập theo từng khía cạnh với các nền giáo dục tiên tiến tiêu biểu. “Quyển sách có giá trị nhất định cho sự hưởng ứng tích cực tinh thần Thông báo 242-TB/TW, góp phần xây dựng, phát triển nền giáo dục và đào tạo nước nhà” như lời PGS.TS Trần Kiều nhận xét [34]. Những năm gần đây, sau khi Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động phong trào xây dựng trường học thân thiện, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã xuất bản cuốn sách: Góp phần xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực. Cuốn sách gồm hai phần: Phần I: Trình bày những giải pháp xây dựng trường học thân thiện, học
11 sinh tích cực. Bên cạnh các bài viết có tính chất lí luận về mô hình “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” là các bài viết giàu tính chất thực tiễn, phản ánh khá sinh động thực tế giáo dục phổ thông ở các vùng miền của tổ quốc. Từ việc xây dựng trường lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn; đổi mới dạy - học sao cho có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh; rèn luyện kĩ năng sống đến việc tổ chức cho học sinh các hoạt động tập thể vui chơi lành mạnh; tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương. Phần II: Giới thiệu gương sáng học đường - những người tốt, việc tốt. Ở phần này, có rất nhiều câu chuyện cảm động về tấm gương vượt khó của nhiều cô giáo, thầy giáo, nhiều em học sinh và nhiều cơ sở giáo dục…Nội dung chính của cuốn sách giúp các nhà quản lý tiếp cận một số biện pháp xây dựng trường học thân thiện và làm gì để duy trì, quản lý trường học thân thiện có hiệu quả [25]. Trong bài viết “Nghĩ về phong trào thi đua xây dựng trường học thân thiện- học sinh tích cực” đăng trên website của Bộ GD&ĐT Ông Lê Quán Tần đã cho rằng: “Mỗi trường học phải là một tập thể đoàn kết phấn đấu nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức và chất lượng dạy học đích thực, đào tạo thế hệ trẻ thành những công dân yêu nước, có văn hoá, có trình độ kiến thức, kỹ năng khoa học, có ý chí, hoài bão vươn lên không cam chịu nghèo hèn làm giàu cho đất nước và cho bản thân. Để làm được điều đó, mỗi trường học, nhất là trường phổ thông, phải xây dựng cho được môi trường sư phạm tích cực, thân thiện: thân thiện giữa thầy với thầy; thân thiện giữa trò với trò; thân thiện giữa thầy với trò, thân thiện giữa nhà trường với cộng đồng theo nguyên lý: “Giáo dục nhà trường gắn liền với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [47]. Và Giáo sư Hồ Ngọc Đại cũng đã thực hiện công trình Nghiên cứu khoa học về nền giáo dục toàn dân và xác định hướng đi - Hiện đại hóa; cách làm - Công nghệ hóa. Giáo sư nhận định rằng: Với giải pháp giáo dục cho nền giáo dục toàn dân, cách hiểu “giáo dục” như xưa nay thì chỉ là hiểu theo nghĩa hẹp, tức là một phần của Giải pháp. Giáo dục hiện đại là giáo dục toàn dân, là sự nghiệp của toàn