Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

169
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh nêu lên cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học đại học; thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh; một số biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy tại trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ____________________ Hà Thị Ngọc Thương LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ____________________ Hà Thị Ngọc Thương Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN THỊ HƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám Hiệu, Phòng Sau đại học, Quý thầy cô tham gia giảng dạy lớp Cao học Quản lý giáo dục khóa 21 trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt tôi xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Thị Hương – người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, Ban Chủ Nhiệm khoa Ngoại ngữ - Sư phạm và bạn bè đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Cũng xin cảm ơn gia đình, bạn bè đồng môn đã có nhiều động viên, quan tâm, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp này. Do thời gian và năng lực có hạn, luận văn chắc chắn còn nhiều thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 10 năm 2012 Tác giả HÀ THỊ NGỌC THƯƠNG
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục sơ đồ MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ĐẠI HỌC ...................................................................................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 7 1.1.1. Ngoài nước .......................................................................................... 7 1.1.2. Trong nước .......................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .............................................................................................. 10 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................ 12 1.2.3. Quản lý trường học ............................................................................ 15 1.2.4. Hoạt động dạy học ............................................................................. 17 1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học đại học ................................................... 19 1.3. Nội dung quản lý hoạt động giảng dạy đại học......................................... 19 1.3.1. Quản lý kế hoạch, chương trình giảng dạy........................................ 19 1.3.2. Quản lý phân công giảng dạy ............................................................ 21 1.3.3. Quản lý công tác chuẩn bị kế hoạch giảng dạy ................................. 22 1.3.4. Quản lý thực hiện kế hoạch giảng dạy .............................................. 23 1.3.5. Quản lý đổi mới phương pháp giảng dạy, sử dụng phương tiện giảng dạy của giảng viên ............................................................................ 26 1.3.6. Quản lý việc bồi dưỡng chuyên môn cho GV ................................... 28
1.3.7. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của GV đối với SV 30 Chương 2 : THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .......................................................................................... 32 2.1. Tổng quan về trường Đại học Nông Lâm TP. HCM ................................ 32 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..................................................... 32 2.1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ đào tạo ............................................................... 33 2.1.3. Quy mô đào tạo ................................................................................. 33 2.1.4. Cơ cấu tổ chức nhà trường ................................................................ 36 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................... 38 2.2.1. Giới thiệu mẫu nghiên cứu và cách thức xử lý số liệu ...................... 38 2.2.2. Thực trạng quản lý kế hoạch, chương trình giảng dạy tại trường NLU .......................................................................................................... 39 2.2.3. Thực trạng quản lý phân công giảng dạy tại trường NLU ................ 42 2.2.4. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị kế hoạch dạy tại trường NLU ...... 46 2.2.5. Thực trạng quản lý việc thực hiện kế hoạch giảng dạy của GV ....... 48 2.2.6. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp, phương tiện giảng dạy tại trường NLU ....................................................................................... 50 2.2.7. Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng chuyên môn của GV tại trường NLU .................................................................................................. 52 2.2.8. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của GV đối với SV tại trường NLU ........................................................ 56 2.3. Nguyên nhân hạn chế thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường NLU.......................................................................................................... 59
Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .......................................................................... 64 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................. 64 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống - cấu trúc ...................................................... 64 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ...................................................................... 64 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả....................................................................... 65 3.2. Một số biện pháp được đề xuất ................................................................. 65 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao trình độ cho CBQL ................................. 65 3.2.2. Nhóm biện pháp tăng cường công tác quản lý hoạt động giảng dạy của GV .............................................................................................. 68 3.2.3. Phát triển đội ngũ GV ........................................................................ 72 3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp ............................... 74 3.3.1. Tính cần thiết và khả thi của nhóm biện pháp nâng cao trình độ cho CBQL ................................................................................................ 74 3.3.2. Tính cần thiết và khả thi của biện pháp kế hoạch hóa hoạt động giảng dạy của khoa ..................................................................................... 75 3.3.3. Tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý việc xây dựng chương trình môn học .................................................................................... 76 3.3.4. Tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý việc thực hiện nội dung chương trình dạy học ............................................................... 78 3.3.5. Tính cần thiết và khả thi của biện pháp phát triển đội ngũ GV ........ 81 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 83 1. KẾT LUẬN ................................................................................................. 83 2. KIẾN NGHỊ ................................................................................................ 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 88 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NLU : Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh SV : Sinh viên GV : Giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý QL : Quản lý HT : Hiệu trưởng PHT : phó hiệu trưởng HĐGD : Hoạt động giảng dạy PPGD : Phương pháp giảng dạy PPDH : Phương pháp dạy học TKB : Thời khóa biểu RTX : Rất thường xuyên TX : Thường xuyên KTX : Không thường xuyên CT : Cần thiết RCT : Rất cần thiết KCT : Không Cần thiết
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 : Tổng hợp quy mô đào tạo đại học, cao đẳng và trung cấp ......... 34 Bảng 2.2 : Tổng hợp quy mô đào tạo sau đại học (số lượng học viên/năm) .................................................................................... 35 Bảng 2.3 : Mẫu khảo sát ............................................................................... 38 Bảng 2.4 : Thực trạng quản lý kế hoạch, chương trình giảng dạy ............... 39 Bảng 2.5 : Thực trạng quản lý phân công giảng dạy.................................... 42 Bảng 2.6 : Thực trạng quản lý việc chuẩn bị kế hoạch dạy tại trường NLU ............................................................................................ 46 Bảng 2.7 : Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch giảng dạy của GV tại trường NLU................................................................................. 48 Bảng 2.8 : Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp, phương tiện giảng dạy ............................................................................................... 50 Bảng 2.9 : Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng chuyên môn của GV........... 52 Bảng 2.10: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của GV đối với SV ................................................................ 56 Bảng 2.11: Những nguyên nhân hạn chế thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ..................................................................................... 59 Bảng 3.1 : Nhóm biện pháp nâng cao trình độ ............................................. 74 Bảng 3.2 : Kế hoạch hóa hoạt động của khoa .............................................. 75 Bảng 3.3 : Các biện pháp quản lý xây dựng chương trình .......................... 76 Bảng 3.4 : Biện pháp quản lý việc thực hiện nội dung chương trình dạy học ............................................................................................... 79 Bảng 3.5 : Phát triển đội ngũ giảng viên ...................................................... 81 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1 : Sơ đồ cơ cấu tổ chức nhà trường ................................................. 37
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nước ta đang trong giai đoạn đổi mới mạnh mẽ để trở thành một nước công nghiệp hiện đại. Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng lần thứ IX đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Báo cáo nêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người yếu tố cơ bản của sự phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. Đại hội lần thứ IX của Đảng đã mở ra một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của đất nước. Trên cơ sở phân tích một cách sâu sắc những cơ hội và thách thức đối của đất nước, Đại hội lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và là động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Giáo dục đại học góp phần to lớn trong việc xây dựng và phát triển nguồn lực con người có trình độ chuyên môn cao, yếu tố cơ bản để phát triển kinh tế bền vững của một quốc gia. Giáo dục đại học nước ta hiện nay đang trong quá trình đổi mới và phát triển. Phát triển giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng cần thiết phải phải phát huy đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, bởi đây là lực lượng nồng cốt. Hoạt động giảng dạy là hoạt động vô cùng quan trọng trong quá trình dạy học. Hoạt động dạy học với bản chất là hoạt động nhận thức, qua đó người học sẽ lĩnh hội được những kinh nghiệm xã hội mà loài người tích lũy qua nhiều thế kỷ. Hoạt động dạy của người thầy luôn luôn hướng tới mục đích giúp người học phát triển nhân cách. Bởi vậy bản chất của hoạt động này còn là sự thống nhất biện chứng giữa dạy và học. Quản lý hoạt động giảng dạy giúp cho hoạt động này càng chặt chẽ trong mối quan hệ với hoạt động học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
2 Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh là một trường trong hệ thống các trường nông lâm của cả nước, trong những năm qua đã chú trọng đến việc quản lý hoạt động chuyên môn của giảng viên. Hàng loạt các biện pháp quản lý đã đưa vào sử dụng nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần được nghiên cứu, xem xét và cải tiến trong công tác giảng dạy như: công tác quản lý đào tạo ở cấp trường, khoa, bộ môn, quản lý chất lượng và hiệu quả giảng dạy, đổi mới phương pháp giảng dạy khi chuyển sang học chế tín chỉ... Nguyên nhân có thể do đối tượng quản lý hay chủ thể quản lý vẫn chưa được nghiên cứu sâu sắc. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận, khảo sát đánh giá thực trạng và đề xuất một số biện pháp cải tiến quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh có thể đạt được một số ưu điểm trong việc
3 xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá hoạt động này. Bên cạnh đó, quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh có thể có những hạn chế trong các nội dung quản lý cụ thể như: phân công giảng dạy, quản lý thực hiện kế hoạch bài giảng, quản lý đổi mới phương pháp... Vì vậy nếu đánh giá đúng thực trạng và đề xuất biện pháp thiết thực thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học đại học. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất biện pháp cải tiến quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Về nội dung: đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu một số nội dung chính của việc quản lý hoạt động giảng dạy. 6.2. Về phạm vi khảo sát: đề tài chỉ khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở một số khoa của trường Đại học Nông Lâm Tp. HCM: Công nghệ thực phẩm, Ngoại ngữ - sư phạm, Lâm nghiệp, Khoa học, Công nghệ thông tin, Quản lý đất đai, Kinh tế. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống-cấu trúc Việc tiếp cận quan điểm hệ thống - cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu được mối liên hệ chặt chẽ giữa công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong mối quan hệ biện chứng với quản lý các hoạt động khác ở các khoa và trường đại học, thống nhất quản lý hoạt động dạy với quản lý hoạt động học,
4 giữa quản lý hoạt động dạy với quản lý sử dụng phương pháp, phương tiện kỹ thuật... 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Quan điểm này giúp người nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian và điều kiện hoàn cảnh cụ thể, để điều tra thu thập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài, trình bày công trình nghiên cứu theo một trình tự hợp lôgíc. Cụ thể là người nghiên cứu khảo sát thực trạng quản lý giảng dạy khi trường đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh chuyển sang học chế tín chỉ từ năm 2008 đến nay nhằm đánh giá đúng thực trạng trong hoàn cảnh hiện nay. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Xuất phát từ thực tiễn trong hoạt động giảng dạy của trường, quan điểm này giúp người nghiên cứu phát hiện những mâu thuẫn, tồn tại trong quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phương pháp phân tích, tổng hợp lý thuyết: phương pháp này được sử dụng nhằm phân tích, tổng hợp những vấn đề lý luận như: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý giảng dạy... - Phương pháp phân loại và so sánh nhằm phân loại những vấn đề lý luận đã nêu trên. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi - Mục đích điều tra: Thu thập số liệu, tư liệu về thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh và các
5 giải pháp quản lý của trường nhằm chứng minh cho giả thuyết khoa học. - Nội dung điều tra: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh, những ưu điểm và hạn chế, nguyên nhân của thực trạng. - Đối tượng điều tra: các trưởng, phó khoa, trưởng bộ môn và giảng viên của các khoa: Công nghệ thực phẩm, Ngoại ngữ- sư phạm, Lâm nghiệp, Khoa học, Công nghệ thông tin, Quản lý đất đai, Kinh tế. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phương pháp này được người nghiên cứu tiến hành qua việc gặp gỡ, trao đổi với các đối tượng gồm: các trưởng khoa, phó khoa, trưởng bộ môn xoay quanh 4 chức năng quản lý nhằm nhận định, thu thập những thông tin bổ ích cho đề tài nghiên cứu. Thông qua phương pháp này để tìm hiểu từng đối tượng về hoạt động công tác quản lý hoạt giảng dạy của giảng viên. 7.2.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát công tác quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh thể hiện ở một số hoạt động như: việc chỉ đạo hoạt động thông qua các buổi họp của trưởng bộ môn với giảng viên một số khoa... 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Người nghiên cứu phân tích và xử lý số liệu nhằm định lượng kết quả nghiên cứu, dựa trên phần mềm SPSS for Win 11.5. 8. Cấu trúc luận văn Mở đầu Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học đại học Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh
6 Chương 3: Đề xuất một số biện pháp cải tiến quản lý hoạt động giảng dạy tại trường đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. Kết luận và kiến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ĐẠI HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Mục tiêu của giáo dục đại học là đào tạo người học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khoẻ, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sứ mạng của trường NLU là đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực với các trình độ: Cao đẳng, Đại học và sau đại học, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao theo hướng công nghệ, có phẩm chất đạo đức tốt, có văn hoá, ngoại ngữ, và chuyên môn nghiệp vụ giỏi, phù hợp ngày càng cao nhu cầu của sự phát triển ngày càng cao của xã hội, của đất nước, của cộng đồng và nhu cầu học tập của nhân dân. Hoạt động dạy học là hoạt động trọng tâm của nhà trường, là con đường cơ bản để đào tạo nghề cho SV. Hoạt động dạy học là một hoạt động kép gồm hoạt động dạy (do GV đảm nhận) và hoạt động học (do SV đảm nhận). Hai hoạt động này tác động qua lại lẫn nhau, trong đó hoạt động dạy hướng đến hoạt động học, kích thích, tổ chức và giúp đỡ hoạt động học nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học. Do đó, nghiên cứu hoạt động dạy và quản lí hoạt động dạy góp phần nâng cao chất lượng đào tạo là việc cần thiết cho tất cả các loại hình nhà trường. Nghiên cứu về quản lí hoạt động dạy trong nhà trường được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm. 1.1.1. Ngoài nước Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỉ XX, khoa học giáo dục thực sự có sự biến đổi về lượng và chất. Trên cơ sở lí luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, các nhà nghiên cứu giáo dục đã đi sâu nghiên cứu về vai trò và trách nhiệm của đội ngũ CBQL trong việc QL hoạt động dạy học trong nhà trường. V.P.
8 Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lí của HT ở trường phổ thông như vấn đề phân công nhiệm vụ giữa HT và phó HT. Các tác giả đã thống nhất và khẳng định HT phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm trong công tác QL nhà trường.V.A.Xukhomlinxki, P.V. Zimin, M.I.Konđakôp, N.I.Saxerđôtôp đã đi sâu nghiên cứu công tác lãnh đạo hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong công tác QL của HT. Đối với công tác xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ GV, các nhà nghiên cứu đều cho rằng trong những nhiệm vụ của HT thì nhiệm vụ hết sức quan trọng là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ GV. HT phải biết lựa chọn đội ngũ GV bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành những GV tốt theo tiêu chuẩn nhất định bằng những biện pháp khác nhau. 1.1.2. Trong nước Nhiều tác giả trong nước như Nguyễn Ngọc Quang “Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục”[26], Trần Kiểm “Khoa học quản lý giáo dục” [17], Hoàng Chúng, Phạm Thanh Liêm “Một số vấn đề về lý luận quản lý giáo dục” [4]. Trong các công trình nghiên cứu của mình, các tác giả đã đề cập đến các khái niệm, nguyên tắc quản lí giáo dục và quản lí trường học. Các phương pháp, xu hướng quản lí trường học, quyền hạn và nhiệm vụ của HT, phương pháp và xu thế quản lí hoạt động giảng dạy trong nhà trường cũng được bàn đến trong giáo trình của Trần Kiểm “Quản lý giáo dục và nhà trường”[16],... Tuy nhiên, các vấn đề quản lí giáo dục, quản lí trường học và quản lí hoạt động giảng dạy mới chỉ được các tác giả đề cập ở bình diện tổng quát, mang tính nguyên tắc chứ chưa cụ thể cho công tác quản lí hoạt động giảng dạy trong thực tiễn. Tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn khi nghiên cứu về mục tiêu, nội dung, biện pháp quản lí nhà trường cũng đã khẳng định: “Việc quản lí hoạt động dạy và
9 học (hiểu theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ quản lí trung tâm của nhà trường” và “Người hiệu trưởng phải luôn luôn kết hợp một cách hữu cơ quá trình dạy và học” [30]. Nghiên cứu về đội ngũ GV, tác giả Hoàng Tâm Sơn quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động khoa học của GV để phát huy yếu tố nội lực của chính đội ngũ, còn tác giả Nguyễn Văn Lê [19] thì tập trung nghiên cứu công tác bồi dưỡng đội ngũ GV về tư tưởng chính trị, về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực giảng dạy cho họ. Nghiên cứu về lĩnh vực quản lý trường đại học, tác giả Nguyễn Mỹ Lộc trong “Tâm lý học Sư phạm đại học” cung cấp cho chúng ta một cái nhìn khái quát về tâm lý học sư phạm đại học, những đặc điểm tâm lý của SV và chỉ ra các cơ sở tâm lý học của hoạt động giảng dạy đại học. Tác giả Lê Khánh Bằng quan tâm tới việc nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học ở đại học sao cho phù hợp với những yêu cầu mới của đất nước và thời đại. Theo tác giả Phạm Phụ “Về khuôn mặt mới của giáo dục đại học Việt Nam”, tác giả đã phân tích tình hình và đề xuất rất nhiều biện pháp để đổi mới quản lý giáo dục đại học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đai học [15] Nhiều luận văn thạc sĩ đã nghiên cứu về quản lí hoạt động giảng dạy trong nhà trường phổ thông như: Đoàn Thị Bẩy với luận văn: “Quản lý việc dạy và học của HT các trường trung học phổ thông thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau: Thực trạng và giải pháp”; Nguyễn Mạc Lâm với luận văn: “Thực trạng và biện pháp để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông tỉnh Đăk Lăk”; Vũ Thị Thu Huyền với luận văn: “Các biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên của hiệu trưởng trường trung học phổ thông bán công trên địa bàn thành phố Hồ chí Minh”; Võ Thanh Vân với luận văn: “Thực trạng và một số biện pháp quản lí hoạt động giảng dạy ở trường trung học phổ thông ngoài công
10 lập tại Tp Hồ Chí Minh”… Các công trình này bước đầu đã nói lên sự khác biệt giữa hoạt động quản lí của Hiệu trưởng đến các loại hình trường công lập và loại hình trường ngoài công lập về hoạt động giảng dạy ở bậc trung học phổ thông. Tuy nhiên, địa bàn nghiên cứu khá rộng nên các giải pháp mang tính chất chung chung, chưa cụ thể nên tính khả thi không cao. Các luận văn nghiên cứu quản lí hoạt động giảng dạy ở cao đẳng, đại học có: Phạm Thị Đoan Trang: “Thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy Giáo dục học ở trường cao đẳng sư phạm Tp Hồ Chí Minh và một số biện pháp nâng cao hiệu quả”. Trần Thị Bình: “Thực trạng và biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý việc giảng dạy tiếng Anh ở các khoa không chuyên ngữ tại trường đại học sư phạm Tp Hồ Chí Minh”; Đỗ Thị Kim Niêt: “Thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy ở trung tâm tin học trường đại học Công nghiệp Tp Hồ Chí Minh và một số giải pháp”; Lưu Mai Hương: “Thực trạng và giải pháp quản lí hoạt động giảng dạy ở trường Đại học Công nghệ Sài Gòn”; Nguyễn Thị Nhận: “Thực trạng và giải pháp quản lí hoạt động giảng dạy ở trường Đại học Mở Tp Hồ Chí Minh”... Điểm qua các công trình nghiên cứu kể trên, chúng tôi nhận thấy các công trình có tính thực tiễn khá cao, tuy nhiên các công trình mới chỉ nghiên cứu quản lý hoạt động giảng dạy một môn học cụ thể hay một nội dung nào đó trong quản lí hoạt động dạy như xây dựng đội ngũ GV, quản lý phân công giảng dạy… ở cấp quản lý vĩ mô (Ban Giám Hiệu - Hội đồng trường) tại một trường đại học ngoài công lập mà chưa đi sâu từ cấp quản lý vi mô (cấp khoa). 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng, “quản lý” là tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan [34]; F.W Taylor cho rằng: quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành
11 công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất. H. Koontz thì khẳng định: quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của tổ chức là hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất của cá nhân ít nhất. Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất trong các hoạt động của con người. Quản lý đúng tức là con người đã nhận thức được quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt được những thành công to lớn. trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực của cá nhân, của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở tầm quốc gia, quốc tế và đều phải thừa nhận và chịu một sự quản lý nào đó. C. Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên qui mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có một nhạc trưởng” Ngày nay thuật ngữ quản lý đã trở nên phổ biến, nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất. Có người cho quản lý là hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc thông qua sự nỗ lực của người khác. Cũng có người cho quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Tuy nhiên theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người, cho đến nay nhiều người còn cho rằng: quản lý là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác nhằm thu được kết quả mong muốn.
12 Từ những quan điểm trên và xét quản lý với tư cách là một hành động, có thể định nghĩa: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. Qua một số định nghĩa trên về QL, ta có thể rút ra những kết luận sau: - QL là một hoạt động mang tính xã hội, đồng thời là hoạt động mang tính khoa học và tính nghệ thuật rất cao. Hoạt động QL tất yếu nảy sinh khi con người lao động tập thể và cùng hướng tới mục tiêu chung. - Bản chất hoạt động QL là cách thức tác động (tổ chức, điều khiển, chỉ huy) một cách có kế hoạch và hợp quy luật của chủ thể QL đến khách thể QL trong một hệ thống, nhằm làm cho hệ thống này vận hành đến mục tiêu mong muốn. 1.2.2. Quản lý giáo dục Khái niệm quản lý giáo dục cũng được hiểu theo nhiều cách tiếp cận khác nhau. Quản lý giáo dục là việc đảm bảo sự hoạt động của tổ chức trong điều kiện có sự biến đổi liên tục của hệ thống giáo dục và môi trường, là chuyển hệ thống đến trạng thái mới thích ứng với hoàn cảnh mới. Theo nghĩa tổng quát: Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển của xã hội. Theo Nguyễn Ngọc Quang [27], quản lý giáo dục (và nói riêng, quản lý trường học) là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ thống giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện các tính chất của nhà trường Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất.