Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động học tập của học viên trường, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động học tập của học viên, đề tài góp phần nâng cao chất lượng hoạt động học tập của học viên và chất lượng đào tạo của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phạm Trung Thành THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phạm Trung Thành THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGUỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ HƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô đã tận tình giảng dạy, chỉ dẫn cho tôi những tri thức, kinh nghiệm, bài học quý báu. Đặc biệt, xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Trần Thị Hương đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Các phòng, ban, khoa giáo viên và các tiểu đoàn quản lý học viên cùng toàn thể cán bộ, giáo viên, công nhân viên, học viên trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân đã tạo mọi điều kiện cho tôi cả về thời gian, tinh thần, vật chất trong suốt 3 năm qua. Xin chân thành cảm ơn các anh, chị học viên lớp cao học khóa 19, chuyên ngành Quản lý giáo dục đã chia sẻ tinh thần, tình cảm cho tôi trong suốt khóa học. TP.Hồ Chí Minh, tháng 0 9 năm 2011 Phạm Trung Thành
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... 3 0T T 0 MỤC LỤC ............................................................................................................................ 4 0T T 0 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. 9 0T 0T MỞ ĐẦU ............................................................................................................................ 10 0T T 0 1.Lý do chọn đề tài................................................................................................................................. 10 0T 0T 2.Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................................... 11 0T 0T 3.Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................... 11 0T 0T 4.Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................................................... 12 0T 0T 5.Giả thuyết khoa học............................................................................................................................. 12 0T 0T 6.Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................................. 12 0T 0T 7.Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................................... 12 0T 0T Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Ở TRƯỜNG 0T TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP ................................................................................... 14 0T 1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................................................ 14 0T 0T 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu hoạt động học tập, quản lý hoạt động học tập trên thế giới ......................... 14 T 0 T 0 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu hoạt động học tập, quản lý hoạt động học tập ở Việt Nam ......................... 16 T 0 T 0 1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................................................. 17 0T 0T 1.2.1. Hoạt động dạy - học ................................................................................................................. 17 T 0 0T 1.2.1.1. Hoạt động dạy .................................................................................................................. 17 T 0 0T 1.2.1.2. Hoạt động học (học tập).................................................................................................... 18 T 0 0T 1.2.1.3. Hoạt động dạy học ............................................................................................................ 19 T 0 0T 1.2.2. Quản lý, quản lý trường học, quản lý hoạt động dạy học và quản lý hoạt động học................... 21 T 0 T 0 1.2.2.1. Quản lý............................................................................................................................. 21 T 0 0T 1.2.2.2. Quản lý giáo dục, quản lý trường học ............................................................................... 22 T 0 T 0
1.2.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ............................................................................................... 23 T 0 0T 1.2.2.4. Quản lý hoạt động học ...................................................................................................... 24 T 0 0T 1.3. Hoạt động học tập của học viên trường trung cấp quân sự ............................................................... 26 0T T 0 1.3.1. Đặc điểm tâm sinh lý, nhân cách của học viên quân sự ............................................................. 26 T 0 T 0 1.3.2. Đặc điểm hoạt động học tập ..................................................................................................... 28 T 0 0T 1.3.2.1. Mục tiêu, nhiệm vụ hoạt động học tập .............................................................................. 28 T 0 T 0 1.3.2.2. Nội dung hoạt động học tập .............................................................................................. 29 T 0 0T 1.3.2.3. Phương pháp học tập ........................................................................................................ 30 T 0 0T 1.3.2.4. Hình thức tổ chức hoạt động học tập................................................................................. 30 T 0 T 0 1.4. Công tác quản lý hoạt động học tập của học viên trường trung cấp quân sự ..................................... 31 0T T 0 1.4.1. Các chức năng quản lý hoạt động học tập................................................................................. 31 T 0 T 0 1.4.1.1. Chức năng hoạch định ...................................................................................................... 31 T 0 0T 1.4.1.2. Chức năng tổ chức ............................................................................................................ 32 T 0 0T 1.4.1.3. Chức năng chỉ đạo, điều khiển .......................................................................................... 33 T 0 T 0 1.4.1.4. Chức năng kiểm tra, giám sát ............................................................................................ 33 T 0 T 0 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động học tập của học viên ..................................................................... 34 T 0 T 0 1.4.2.1. Quản lý mục tiêu, nhiệm vụ học tập của học viên ............................................................. 34 T 0 T 0 1.4.2.2. Quản lý nội dung học tập của học viên.............................................................................. 35 T 0 T 0 1.4.2.3. Quản lý phương pháp học tập của học viên ....................................................................... 36 T 0 T 0 1.4.2.4. Quản lý hình thức tổ chức học tập của học viên ................................................................ 36 T 0 T 0 1.4.2.5. Quản lý về thời gian học tập của học viên ......................................................................... 37 T 0 T 0 1.4.2.6. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên ............................................................... 37 T 0 T 0 1.4.2.7. Bảo đảm các điều kiện hỗ trợ hoạt động học tập của học viên ........................................... 37 T 0 T 0
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động học tập của học viên trường trung cấp quân sự ........... 38 0T T 0 1.5.1. Cơ chế quản lý hoạt động học tập. ............................................................................................ 38 T 0 T 0 1.5.2. Các yếu tố bên trong ................................................................................................................ 38 T 0 0T 1.5.1.1. Ảnh hưởng của mục tiêu học tập....................................................................................... 39 T 0 T 0 1.5.1.2. Ảnh hưởng của nội dung môn học .................................................................................... 39 T 0 T 0 1.5.1.3. Ảnh hưởng từ phía người học (học viên)........................................................................... 39 T 0 T 0 1.5.1.4. Ảnh hưởng của người dạy (giáo viên) ............................................................................... 39 T 0 T 0 1.5.3. Các yếu tố bên ngoài - Ảnh hưởng của môi trường dạy - học ................................................... 40 T 0 T 0 Chương 2: THỰC TRẠNG 0T QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN ........................................................................... 41 T 0 2.1. Khái quát về trường trung cấp Kỹ thuật Hải quân ............................................................................ 41 0T T 0 2.1.1. Vị trí, vai trò, mục tiêu đào tạo ................................................................................................. 41 T 0 0T 2.1.1.1. Vị trí................................................................................................................................. 41 T 0 0T 2.1.1.2. Vai trò .............................................................................................................................. 41 T 0 0T 2.1.1.3. Mục tiêu đào tạo ............................................................................................................... 42 T 0 0T 2.1.2. Khái quát về công tác đào tạo tại trường trung cấp kỹ thuật Hải quân ....................................... 43 T 0 T 0 2.1.2.1. Quy mô đào tạo (Theo số liệu thống kê tháng 6/2011) ...................................................... 43 T 0 T 0 2.1.2.2. Biên chế, cơ cấu tổ chức ................................................................................................... 43 T 0 0T 2.1.2.3. Chất lượng đào tạo từ 2006 – 2010 ................................................................................... 46 T 0 T 0 2.1.3. Mẫu khảo sát............................................................................................................................ 46 T 0 0T 2.2. Thực trạng hoạt động học tập ở trường TCKT Hải quân .................................................................. 48 0T T 0 2.2.1. Thực trạng về nhận thức ........................................................................................................... 48 T 0 0T 2.2.1.1. Nhận thức về mục đích học tập ......................................................................................... 48 T 0 T 0 2.2.1.3. Nhận thức về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động học tập ............................................... 50 T 0 T 0
2.2.2. Thực trạng hoạt động học tập của học viên trường TCKT Hải quân ......................................... 52 T 0 T 0 2.2.2.1. Thực trạng về nội dung chương trình ................................................................................ 52 T 0 T 0 2.2.2.2. Thực trạng về phương pháp học tập .................................................................................. 53 T 0 T 0 2.2.2.3. Thực trạng về các hình thức tổ chức học tập ..................................................................... 54 T 0 T 0 2.2.2.4. Thực trạng về kiểm tra đánh giá kết quả học tập ............................................................... 56 T 0 T 0 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập ở trường TCKT Hải quân ...................................................... 57 0T T 0 2.3.1. Quản lý mục tiêu, nhiệm vụ học tập ......................................................................................... 57 T 0 T 0 2.3.2. Quản lý nội dung học tập ......................................................................................................... 62 T 0 0T 2.3.3. Quản lý phương pháp học tập................................................................................................... 64 T 0 0T 2.3.4. Quản lý hình thức tổ chức học tập ............................................................................................ 66 T 0 T 0 2.3.5. Quản lý thời gian học tập ......................................................................................................... 68 T 0 0T 2.3.6. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập........................................................................ 70 T 0 T 0 2.3.7. Quản lý việc bảo đảm các điều kiện hỗ trợ hoạt động học tập ................................................... 72 T 0 T 0 2.4. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................................................................ 74 0T 0T Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC 0T VIÊN TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN .............................................. 77 T 0 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................................................... 77 0T 0T 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống cấu trúc ................................................................................................ 77 T 0 0T 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................................................. 78 T 0 0T 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................................................. 79 T 0 0T 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động học tập của học viên trường TCKT Hải ................................... 79 0T T 0 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức về hoạt động học tập ....................................................... 79 T 0 T 0 3.2.1.1. Mục đích của biện pháp .................................................................................................... 79 T 0 0T 3.2.1.2. Nội dung và biện pháp thực hiện....................................................................................... 80 T 0 T 0
3.2.2. Nhóm biện pháp kế hoạch hóa hoạt động học tập và quản lý hoạt động học tập........................ 81 T 0 T 0 3.2.2.1. Mục đích của biện pháp .................................................................................................... 81 T 0 0T 3.2.2.2. Nội dung và biện pháp thực hiện....................................................................................... 81 T 0 T 0 3.2.3. Nhóm biện pháp tổ chức, chỉ đạo hoạt động học tập ................................................................. 82 T 0 T 0 3.2.3.1. Mục đích của biện pháp .................................................................................................... 82 T 0 0T 3.2.3.2. Nội dung và biện pháp thực hiện....................................................................................... 83 T 0 T 0 3.2.4. Nhóm biện pháp bảo đảm các điều kiện cho hoạt động học tập ................................................ 84 T 0 T 0 3.2.4.1. Mục đích của biện pháp .................................................................................................... 84 T 0 0T 3.2.4.2. Nội dung và biện pháp thực hiện....................................................................................... 84 T 0 T 0 3.3. Khảo cứu tính cần thiết, khả thi của các biện pháp ........................................................................... 86 0T T 0 3.3.1. Mức độ cần thiết và khả thi của nhóm biện pháp “Nâng cao nhận thức về hoạt động học tập cho T 0 học viên” ........................................................................................................................................... 86 T 0 3.3.2. Mức độ cần thiết và khả thi của nhóm biện pháp “Kế hoạch hóa hoạt động học tập và quản lý T 0 hoạt động học tập” ............................................................................................................................. 87 0T 3.3.3. Mức độ cần thiết và khả thi của nhóm biện pháp “Tổ chức, chỉ đạo, điều khiển hoạt động học T 0 tập của học viên” ............................................................................................................................... 88 0T 3.3.4. Mức độ cần thiết và khả thi của biện pháp “Bảo đảm các điều kiện cho hoạt động học tập” ..... 90 T 0 T 0 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................... 93 0T 0T Kết luận ................................................................................................................................................. 93 0T T 0 Kiến nghị ............................................................................................................................................... 94 0T T 0 PHỤ LỤC ........................................................................................................................... 96 0T T 0
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý GD : Giáo dục GV : Giáo viên HV : Học viên NVCMKT : Nhân viên chuyên môn kỹ thuật F : Tần số N : Tổng số X : Trung bình TCKT : Trung cấp Kỹ thuật
MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài Hiện nay, trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới và toàn cầu hóa, yếu tố con người trở nên có vai trò quyết định đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Bởi vậy, việc ưu tiên phát triển giáo dục đào tạo để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của xã hội đã trở thành nhiệm vụ chiến lược hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã khẳng định: “Con người và nguồn nhân lực là yếu tố quyết định sự phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cần tạo chuyển biến cơ bản, toàn diện về Giáo dục và Đào tạo”[5]. Bộ giáo dục và Đào tạo đã và đang triển khai thực hiện các giải pháp có tính chiến lược để chấn hưng nền giáo dục nước nhà, thực hiện đổi mới giáo dục, trong đó chú trọng đổi mới công tác quản lý. Trong công tác giáo dục – đào tạo, hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học viên là hai hoạt động cơ bản của một nhà trường. Kết quả học tập của học viên phản ánh trực tiếp chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường. Chính vì thế, hoạt động học tập đã trở thành một nội dung cơ bản cần quan tâm, đầu tư, quản lý của các nhà quản lý giáo dục nói chung và người Hiệu trưởng nói riêng. Quản lý tốt hoạt động học tập của học viên sẽ góp phần nâng cao hiệu quả học tập và từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường. Tuy nhiên, trong những năm nửa cuối thế kỷ 20, với quan điểm giáo dục cũ, người thầy giữ vai trò trung tâm của hoạt động dạy học, vì thế hoạt động giảng dạy của người thầy và việc quản lý hoạt động giảng dạy được đề cao và tập trung nghiên cứu, hoạt động học tập và việc quản lý hoạt động học tập ít được đầu tư, nghiên cứu hơn. Bước sang thế kỷ 21, cùng với sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, sự bùng nổ về công nghệ thông tin, kho tàng kiến thức trở nên vô tận, quá trình học không còn thời điểm kết thúc mà trở thành học tập suốt đời, quan điểm giáo dục lấy người thầy làm trung tâm dần dần trở lên lạc hậu, thay vào đó là các quan điểm giáo dục mới như học tập tích cực, lấy người học làm trung tâm, học tập hướng đến tự học và học tập suốt đời. Nhờ đó, hoạt động học tập và việc quản lý hoạt động học tập dần dần trở thành đối tượng và là vần đề nghiên cứu của các nhà khoa học về giáo dục và quản lý giáo dục để không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Đối với nhà trường Quân đội, công tác đào tạo cán bộ, sỹ quan, nhân viên chuyên môn kỹ thuật và hạ sỹ quan, tuy có những những nét đặc thù riêng, song, về mặt nguyên lý giáo dục, khi các thành tố của quá trình dạy – học thay đổi kéo theo công tác quản lý phải thay đổi theo, trong đó có công tác quản lý hoạt động học tập của học viên.
Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân nằm trong hệ thống các nhà trường Quân đội, chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Tư lệnh Hải quân và sự chỉ đạo về chuyên môn nghiệp vụ của Cục nhà trường Bộ Tổng Tham mưu - Bộ Quốc phòng. Trường có nhiệm vụ chủ yếu là đào tạo nhân viên chuyên môn kỹ thuật có trình độ trung cấp đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực cho Quân chủng Hải quân để thực hiện nhiệm vụ chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ toàn vẹn chủ quyền, biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của tổ quốc. Chất lượng đào tạo nói chung, tay nghề của học viên nói riêng sẽ ảnh hưởng lớn đến khả năng khai thác, sử dụng và làm chủ vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật của Quân chủng Hải quân và ảnh hưởng đến kết quả thực hiện nhiệm vụ của Quân chủng. Trong những năm qua, triển khai thực hiện Nghị quyết 86/NQ-ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Nghị quyết 8157 của Đảng ủy Quân chủng Hải quân về công tác Giáo dục – Đào tạo trong tình hình mới; triển khai thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục đào tạo giai đoạn 2010 -2020, nhà trường đã tiến hành đổi mới mạnh mẽ, toàn diện công tác giáo dục. Song song với việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật phục vụ quá trình dạy – học, nhà trường đã chú trọng đổi mới công tác quản lý giáo dục nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, tay nghề của học viên khi ra trường, phát huy tính tích cực, sáng tạo và chủ động động của người học. Với quan điểm chất lượng đào tạo là chất lượng của cả quá trình, chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường tập trung ở chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập của học viên và chịu ảnh hưởng lớn bởi công tác quản lý, nên việc làm thế nào để quản lý tốt hoạt động học tập của học viên là một trong những nội dung mà lãnh đạo, chỉ huy Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân đang băn khoăn, trăn trở. Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân ”. 2.Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận, khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động học tập của học viên trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động học tập của học viên, đề tài góp phần nâng cao chất lượng hoạt động học tập của học viên và chất lượng đào tạo của nhà trường. 3.Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể: Quản lý hoạt động dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. 3.2. Đối tượng: Thực trạng quản lý hoạt động học tập ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân.
4.Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động học tập ở Trường Trung cấp Chuyên nghiệp. 4.2. Khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động học tập ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. 4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. 5.Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động học tập ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân có một số ưu điểm về: xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động học tập; tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập của học viên. Tuy nhiên công tác này vẫn còn một số hạn chế và bất cập trong các nội dung quản lý hoạt động học tập. Khi đánh giá đúng thực trạng thì có thể đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động học tập của học viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. 6.Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động học tập của học viên Trung cấp - Hệ chính quy - Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. 7.Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận - Quan điểm hệ thống - cấu trúc: Xem xét hoạt động học tập trong mối tương quan với hoạt động dạy, các thành tố của hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục. Xem xét công tác quản lý hoạt động học trong mối quan hệ với quản lý bộ đội, xây dựng nề nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật và nâng cao ý thức sẵn sàng chiến đấu. - Quan điểm lịch sử - logic: Nghiên cứu việc quản lý hoạt động học tập trong quá trình phát triển của công tác quản lý nhà trường. Phân tích các nội dung, các vấn đề theo trình tự thời gian và bảo đảm tính logic của vấn đề. - Quan điểm thực tiễn: Nghiên cứu việc quản lý hoạt động học tập của học viên trong điều kiện hiện trạng cơ sở vật chất, biên chế tổ chức và việc thực hiện nề nếp chính quy, chế độ quy định chung của nhà trường Quân đội. 7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài. 7.2.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng các phiếu hỏi với các câu hỏi kín và các câu hỏi mở dành riêng cho từng đối tượng cán bộ quản lý, giáo viên và học viên để thu thập dữ liệu về công tác quản lý hoạt động học tập của học viên Trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động học của học viên Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân trong giờ chính khóa và trong giờ tự học, trên thư viện và tại các phòng thực hành và nhà nghỉ học viên của nhà trường. - Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện với học viên, giáo viên và cán bộ quản lý nhằm tìm hiểu sâu về thực trạng hoạt động học tập và quản lý hoạt động học tập của học viên trường Trung cấp Kỹ thuật Hải quân. - Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến của lãnh đạo chỉ huy các phòng, khoa, đơn vị và đặc biệt là lãnh đạo, chỉ huy nhà trường, cán bộ Phòng Nhà trường quân chủng Hải quân về các nhóm biện pháp quản lý đưa ra. 7.2.3 Phương pháp toán thống kê: Sử dụng phần mềm SPSS11.5 for window để xử lý số liệu thu thập được.
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP 1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu hoạt động học tập, quản lý hoạt động học tập trên thế giới * Nghiên cứu về hoạt động học tập - Giáo dục đào tạo đóng vai trò chủ yếu trong việc giữ gìn, truyền bá và phát triển văn minh nhân loại. Với các chức năng cơ bản đó là kinh tế - sản xuất, chính trị - tư tưởng; và văn hóa - xã hội của mình, giáo dục đã trở thành động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội, là nhân tố quyết định vị thế của mỗi quốc gia trên trường quốc tế và sự thành đạt của mỗi cá nhân trong cuộc sống. Vì thế, ở bất kỳ quốc gia nào, trong bất kỳ thời điểm lịch sử và chế độ xã hội nào cũng hết sức coi trọng giáo dục đào tạo, coi trọng hoạt động dạy – học, coi nghề Dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý, coi việc học là đức tính tốt nhất của con người, thậm chí có những thời điểm lịch sử, có những chế độ xã hội coi việc học tập chỉ có và dành cho giai cấp thống trị, tầng lớp thượng lưu trong xã hội. Và nhờ đó, hoạt động dạy - học nói chung, hoạt động học nói riêng trở thành một trong những vấn đề đầu tiên mà các nhà khoa học, các nhà chính trị, các nhà quản lý hướng tới. - Trong thời kỳ cổ đại, nhiều nhà giáo dục lỗi lạc cũng đã quan tâm nghiên cứu hoạt động học trong quan hệ với hoạt động dạy, đặc biệt nhấn mạnh tính tích cực, độc lập của người học. Khổng Tử (551 – 479 Tr.CN) là người rất coi trọng tính tích cực nhận thức của học sinh. Theo ông, thầy giáo chỉ giúp học trò cái mấu chốt nhất, còn mọi vấn đề khác học trò phải từ đó mà tìm ra: “Không tức giận vì muốn biết thì không gợi mở cho, không bực vì không rõ thì không bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà không suy ra ba góc kia thì không dạy nữa” [20, tr.60]. - Nhà sư phạm vĩ đại J.A.Comenxki (1592-1670), người sáng lập ra hình thức tổ chức dạy - học lớp bài, đặt nền móng và chính thức tách Giáo dục học ra khỏi Triết học để trở thành một ngành khoa học riêng biệt, khi bàn về vấn đề học đã đưa ra những yêu cầu cải tổ nền giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học. Theo ông, dạy học phải làm như thế nào để người học tự tìm tòi, suy nghĩ để tự nắm bắt lấy bản chất của sự vật và hiện tượng. - Các nhà giáo dục ở thế kỉ XVIII và XIX như Pextalodi (1746-1827), Disterverg (1790- 1886), Usinxki (1824-1870)... đã nhấn mạnh cách làm cho người học giành lấy kiến thức bằng con đường tự khám phá, tự tìm tòi.
- Những tư tưởng về hoạt động học trong quan hệ với hoạt động dạy của các nhà giáo dục tiền bối đến nay vẫn còn giá trị, đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển của nền giáo dục hiện đại, gợi ra một hướng đi đúng đắn khi nghiên cứu về hoạt động học của người học. - Ngày nay, các nhà giáo dục hiện đại đã đi sâu nghiên cứu khoa học giáo dục và tiếp tục khẳng định vai trò của hoạt động học trong quan hệ với hoạt động dạy, tìm kiếm những cách thức để nâng cao hiệu quả, chất lượng học ở người học dưới sự chỉ đạo của giáo viên trong quá trình dạy học. - Bàn về các phương pháp học tập H.A. Rubakin đã trình bày trong cuốn “Tự học như thế nào”: sẽ có hứng thú với việc học khi nó mang lại một cái gì mới mẻ, thiết thực cho cuộc sống của bạn; phải tin vào sức mạnh và khả năng của mình và phải nỗ lực hết khả năng để học một cách thường xuyên và có hệ thống. - M.U.Piskunov và X.G.Luconhin chỉ ra những phương pháp học cần thiết đảm bảo cho người học đạt kết quả cao. Trong đó, các tác giả rất coi trọng phương pháp đọc sách, coi đó là phương pháp quan trọng nhất của hoạt động tự học. - Các khía cạnh của học như đọc sách, cũng được các tác giả L.P.Doborop bàn đến trong tác phẩm “Những khía cạnh tâm lý của việc đọc sách” và A.Primacopxki với cuốn “Phương pháp đọc sách”; N.A.Rubakin bàn đến trong cuốn “Tự học như thế nào”: đọc sách phải đào sâu suy nghĩ, phải hiểu, phải kiểm tra lại (ngẫm nghĩ những điều trong sách, đưa nó vào trong cuộc sống, kiểm tra chúng... phải so sánh, phân loại, tổng hợp để những kiến thức đọc được không lẫn lộn như một mớ bòng bong. Tác giả cũng nêu trình tự đọc sách: đọc tựa đề – mục lục - đọc toàn bộ sách - đọc sâu (nghiên cứu); đọc phải trả lời các câu hỏi: cái gì là chính, cái gì là phụ? có phải bao giờ sự kiện ấy cũng xảy ra như thế không? làm thế nào thay đổi sự kiện ấy?... - Hai nhà giáo dục Ấn Độ S.D.Sharma và Shakti R.Ahmed, trong tác phẩm “Phương pháp dạy học ở trường đại học” đã trình bày hoạt động tự học trên lớp như một hình thức dạy học có hiệu quả. * Nghiên cứu về quản lý hoạt động học tập - Hoạt động quản lý có thể nói được ra đời cùng với nền văn minh nhân loại, ngay từ thời cổ đại, Khổng Tử với tư tưởng “Quản lý – Cai trị” và Đạo nhân của mình, ông đã đưa ra phương thuốc để trị loạn cho xã hội, bằng cách giáo hóa cho mọi người, cả người cai trị lẫn người bị cai trị, mong con người ngày càng nên hoàn thiện. Tiếp theo tư tưởng ‘Quản lý – Cai trị” của Khổng tử là Tư tưởng “Pháp trị” của Hàn Phi Tử..., tuy chưa đưa ra được học thuyết quản lý rõ ràng, song với các tư tưởng “Quản lý – Cai trị”, “ Pháp Trị” đã đặt nền móng cho các học thuyết quản lý ra đời ở thời kỳ Xã hội công nghiệp như các lý thuyết quản lý khoa học của Charles Babbage; Fededric
W.Taylor; Henry Lawrence Gantt; Lillian Gilbreth…; kế tiếp là các “lý thuyết quản lý hành chính – tổ chức” của Henry Fayol; Max Weber… - Yếu tố tâm lý – xã hội cũng đã được các nhà khoa học đề cập đến vào những thập niên 30 và được phát triển mạnh nhất vào những năm 60 của thế kỷ XX, như thuyết về mối quan hệ con người của Hugo Munsterbeg; Elton Mayo; Thuyết về Hành vi trong quản lý của Donglas Mc. Gregor… - Đến thời kỳ đương đại, các quan điểm quản lý mới gắn liền với những lĩnh vực cụ thể đã được nghiên cứu và cho ra đời, đem lại lợi ích rất lớn cho các nhà quản lý. - Có thể nói, tư tưởng quản lý được ra đời từ rất lâu, song khoa học quản lý thì còn rất mới mẻ, do đó khoa học quản lý giáo dục với tư cách là một khoa học ứng với lĩnh vực quản lý cụ thể càng trở nên mới mẻ đối với nhiều quốc gia trên thế giới. Vì thế, nếu nói về lịch sử nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động dạy học, hoạt động học tập chắc chắn cũng đã được các nhà quản lý nghiên cứu và đề cập đến ở các nền giáo dục, song có lẽ cũng dừng lại ở việc tìm ra các giải pháp, biện pháp quản lý cụ thể áp dụng ở các nhà trường, các cơ sở giáo dục cụ thể nào đó. 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu hoạt động học tập, quản lý hoạt động học tập ở Việt Nam * Nghiên cứu hoạt động học tập - Các nhà giáo dục học Việt Nam như Đặng Vũ Hoạt, Hà Thế Ngữ [11], Nguyễn Cảnh Toàn [21], Trịnh Quang Từ, Nguyễn Kì, Nguyễn Ngọc Bảo và Hà Thị Đức, Võ Quang Phúc[18] ... đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động học và tự học. Trong các công trình nghiên cứu của mình, các tác giả đã đề cập đến nhiều lĩnh vực liên quan đến công tác tổ chức hoạt động học, quản lý hoạt động học nhằm không ngừng phát huy tính sáng tạo, chủ động của người học; nâng cao chất lượng hoạt động học tập của nhà trường. - Những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng học tập như động cơ, mục đích học tập, hứng thú học tập bộ môn,... hay những nguyên nhân khách quan như tài liệu tham khảo, việc tổ chức thi cử cũng được các tác giả nghiên cứu và đề cập trong các đề tài của mình. - Nhìn chung các tác giả trong và ngoài nước đều xem hoạt động học tập là một bộ phận không thể tách rời hoạt động dạy – học, một thành phần không thể thiếu được của quá trình dạy học, mà đỉnh cao của nó là sự tự tìm tòi, tự khám phá của người học, vai trò của người thầy là người tổ chức, điều khiển quá trình học tập bảo đảm tuân thủ theo một chương trình, kế hoạch, thời gian và đạt được mục tiêu đề ra với hiệu quả cao nhất.
- Việc quản lý hoạt động học tập của học sinh trong thời gian gần đây cũng được bàn đến trong nhiều đề tài, nhiều chương trình hội thảo hoặc các tạp chí khác nhau, với các cấp độ và phạm vi, đối tượng học sinh khác nhau như: “Những hạn chế trong quản lý hoạt động học tập của sinh viên Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh” [15]; “Quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực tự học cho học sinh trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh” (Luận văn Thạc sĩ của Lê Khắc Mỹ Phượng); “Các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học viên trường sĩ quan lục quân 2”[13]; “Thực trạng công tác quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động tự học của học sinh THPT, huyện Thốt Nốt, Cần Thơ” (Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học của Lê Thị Thanh Tú)… Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập nhiều đến việc quản lý hoạt động tự học của học sinh, sinh viên trong quan hệ với hoạt động dạy, mà cụ thể là phương pháp dạy học; đến các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng để nâng cao năng lực tự học của học sinh; hoặc các biện pháp nặng về mặt hành chính trong việc quản lý hoạt động tự học của học viên tại các nhà trường quân sự …. Có thể nói, khoa học quản lý giáo dục nói chung, quản lý hoạt động học tập của học sinh, sinh viên nói riêng đã được các nhà giáo dục học Việt Nam đầu tư và quan tâm nghiên cứu từ rất sớm. Tuy nhiên, đi vào từng lĩnh vực cụ thể như quản lý hoạt động học tập của học viên trường TCKT Hải quân thì chưa được nghiên cứu một cách cụ thể, bài bản và mang tính khoa học trong bất kỳ đề tài nào. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Hoạt động dạy - học 1.2.1.1. Hoạt động dạy Hoạt động là sự tương tác tích cực giữa chủ thể và đối tượng, nhằm biến đổi đối tượng theo mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Mục đính của quá trình chủ thể tác động vào đối tượng là nhằm tạo ra sản phẩm. Cũng giống như các hoạt động khác, hoạt động dạy là một bộ phận trong sự thống nhất của quá trình dạy học, là sự điều khiển tối ưu quá trình chiếm lĩnh khái niệm khoa học của người học, trong và bằng cách đó mà phát triển nhân cách của người học. Nói cách khác, hoạt động dạy thực chất là tổ chức, chỉ đạo và điều khiển quá trình nhận thức của học sinh nhằm thực hiện mục đích và các nhiệm vụ dạy học. Chủ thể của hoạt động dạy chính là người thầy và tập thể sư phạm; Đối tượng của hoạt động dạy là hoạt động của học sinh và các quan hệ giao
lưu giữa chúng. Mục đích của hoạt động dạy là cải biến và hoàn thiện hoạt động nhận thức, kỹ năng thực hành của học sinh, là hình thành và phát triển nhân cách của học sinh phù hợp với nhu cầu đòi hỏi của xã hội. Phương tiện của hoạt động dạy bao gồm những công cụ vật chất, phương pháp, hình thức tổ chức tác động sư phạm, tổ chức quản lý, trong đó phải kể đến phẩm chất nhân cách, năng lực sư phạm của giáo viên. Kết quả hoạt động dạy là chất lượng và trình độ mới của hoạt động và giao lưu của học sinh đã được hình thành kể cả chất lượng và trình độ mới về sự phát triển nhân cách cuả học sinh. Ngoài ra, kết quả hoạt động dạy còn được thể hiện ở sự hoàn thiện trình độ tri thức và kỹ năng giáo dục, sự thoả mãn nhu cầu chính trị, đạo đức, nghiệp vụ của giáo viên . Dạy học có hai chức năng cơ bản thống nhất với nhau (chức năng kép) đó là truyền đạt thông tin và tổ chức, điều khiển hoạt động học. Như vậy, hoạt động dạy luôn luôn tồn tại song song với hoạt động học trong quan hệ tương tác, mang tính thống nhất và biện chứng tạo nên tính toàn vẹn của quá trình dạy học. 1.2.1.2. Hoạt động học (học tập) - Trong quá trình sống và tồn tại, ở mỗi con người luôn luôn diễn ra một quá trình tiếp nhận tự nhiên những kỹ năng, kỹ xảo về ngôn ngữ, về lao động sản xuất, về cách thức chung sống giữa người với người, giữa người với tự nhiên thậm chí cả những hành vi, thói hư tật xấu. Trải qua thời gian, cá nhân có sự sàng lọc những gì có lợi cho mình, giúp mình tồn tại trong mối quan hệ xã hội, thiết lập được kinh nghiệm sống bao gồm hệ thống tri thức và kỹ năng thực hành nhờ chỉ dẫn của người lớn, người có kinh nghiệm bằng sự bắt chước, tập dượt để đạt tới sự đúng sai, giữ lại hoặc loại bỏ… đó chính là cách học của mỗi con người, nó có thể tự giác hoặc tự phát. Tuy nhiên, xét về góc độ tích cực, cách học này chỉ đưa lại cho con người những tri thức tiền khoa học. Song, thực tiễn đòi hỏi con người phải có những tri thức khoa học thực sự, năng lực thực tiễn mới thì phương thức học trong cuộc sống không đáp ứng được. Một phương thức đặc thù (phương thức nhà trường) mới có khả năng tổ chức để cá nhân tiến hành một hoạt động đặc biệt, gọi là hoạt động học. Vậy, “học” là khái niệm dùng để chỉ việc học diễn ra theo phương thức hàng ngày, còn “hoạt động học” là khái niệm dùng để chỉ việc học diễn ra theo phương thức đặc thù nhằm lĩnh hội những hiểu biết mới, kỹ năng, kỹ xảo mới. Trong luận văn này, chúng tôi nói đến hoạt động học. - Hoạt động học là sự chiếm lĩnh kinh nghiệm của nhân loại dưới ảnh hưởng của những tác động dạy. Chủ thể của hoạt động học là trò, là tập thể những người được giáo dục. Đối tượng của hoạt động học là những kinh nghiệm của loài người trong việc nhận thức và cải tạo
hiện thực khách quan, trong các quan hệ xã hội đa dạng. Mục đích của hoạt động học là nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội, giá trị văn hóa của loài người để lại, trên cơ sở đó mà hình thành năng lực sáng tạo trong việc cải tạo tự nhiên và xã hội, biết chung sống với những gì quy định sự tồn tại của bản thân người học. Phương tiện của hoạt động học bao gồm những công cụ vật chất, những phương pháp và hình thức tổ chức các hoạt động nhận thức, khoa học định hướng giá trị, hoạt động sản xuất, chính trị xã hội, văn hoá thẩm mỹ, thể dục thể thao mà học sinh được tổ chức tham gia. Kết quả hoạt động học là những khả năng mới của học sinh trong việc nhận thức, cải biến hiện thực, là sự phát triển những thuộc tính của nhân cách học sinh phù hợp với nhu cầu xã hội. - Động cơ học tập của người học cụ thể, rõ ràng và gắn liền với động cơ nghề nghiệp, ham muốn trưởng thành và thành đạt. - Mục đích học tập của người học cũng cụ thể, rõ ràng, rộng hơn và luôn gắn với nghề nghiệp. Việc chuyển hóa giữa mục đích và phương tiện học tập trong quá trình học tập diễn ra nhanh chóng và hiệu quả. - Các hoạt động học tập của học viên vừa mang tính chất học tập, vừa mang tính chất nghiên cứu khoa học vừa sức. - Các phương tiện và điều kiện học tập của học viên rộng và phong phú. Học viên huy động tất cả các nguồn lực trong tay và gần trong tầm tay phục vụ cho việc học tập và lập nghiệp. Từ những phân tích ở trên, theo chúng tôi hiểu hoạt động học tập của học viên là quá trình chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và giá trị nghề nghiệp dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Hoạt động học có hai chức năng thống nhất với nhau đó là lĩnh hội và tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên giúp cho người học chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp một cách toàn vẹn. 1.2.1.3. Hoạt động dạy học - Trên cơ sở phân tích hoạt động dạy, hoạt động học ở trên và mối quan hệ tương tác giữa chúng, chúng ta thấy, hoạt động dạy học là hoạt động chung bao gồm hai hoạt động bộ phận đó là hoạt động dạy và hoạt động học, tương ứng với chúng là hai chủ thể “Thầy” và “ Trò”, hoạt động của hai chủ thể hay sự tồn tại quá trình dạy học là hai hoạt động có tính quy định lẫn nhau.
- Hai hoạt động này đều có những nét chung mang thuộc tính bản chất và đều có yếu tố cấu trúc của mọi hoạt động. Song, trong quan hệ tương tác khi tồn tại ở hoạt động dạy học, nó sẽ có cấu trúc riêng vừa mang tính chất riêng lẻ của từng hoạt động , nhưng cũng có tính đặc thù do quan hệ tương tác giữa hai hoạt động đem lại, cụ thể là: - Về mục đích dạy học: Là mục đính thành phần nhằm thực hiện mục đích giáo dục tổng thể trong việc hình thành một kiểu nhân cách cho người học phù hợp với những nhu cầu đòi hỏi của sự phát triển xã hội, nhu cầu về sự phát triển nhân cách của mỗi cá nhân. Nó được cụ thể hóa thành các nhiệm vụ dạy học ứng với từng bài học, từng môn học, từng cấp học, từng năm học, phải được chủ thể và đối tượng dạy học ý thức, và trở thành động cơ của hoạt động dạy và hoạt động học. - Về chủ thể dạy học: là giáo viên và tập thể giáo viên trong hoạt động dạy; là học sinh và tập thể học sinh trong hoạt động học. - Về đối tượng dạy học: Là học sinh và tập thể học sinh với tư cách vừa là những cá nhân, vừa là những nhân cách với những đặc điểm phát triển, trình độ phát triển tâm sinh lý, trình độ nhận thức rất đa dạng và phức tạp. Trong quá trình dạy học, đối tượng dạy học cũng đồng thời thực hiện chức năng là một chủ thể của hoạt động học tập. - Nội dung học tập: bao gồm các giá trị văn hóa, kinh nghiệm của loài người đã được chọn lọc, phù hợp với mục đích từng cấp học, từng môn học. - Phương pháp dạy học: Là các cách thức, con đường vận động của nội dung dạy học phù hợp với quy luật phát triển tâm lý, sinh lý và trình độ nhận thức của người học, là các biện pháp tổ chức hợp tác giữa giáo viên và học sinh nhằm giúp cho học sinh chiếm lĩnh được nội dung dạy học một cách vững chắc. - Hình thức tổ chức dạy học: Là các hình thức tổ chức hoạt động dạy và hoạt động học của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện phương pháp giáo dục và chiếm lĩnh nội dung dạy học. - Phương tiện dạy học: Là những vật thể mang nội dung và phương pháp dạy học, là phương tiện tác động tới hoạt động dạy và hoạt động học. - Điều kiện dạy học: bao gồm những điều kiện bên trong nhà trường (cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật, vệ sinh học đường, đạo đức thẩm mỹ…) và những điều kiện bên ngoài nhà trường (môi trường kinh tế - xã hội, địa phương và đất nước). - Kết quả dạy học: Là kết quả của hoạt động dạy và hoạt động học thông qua kiểm tra, đánh giá, trở thành yếu tố kích thích, điều chỉnh hoạt động dạy và hoạt động học. Như vậy, hoạt động dạy học là hệ thống những tác động qua lại lẫn nhau của nhiều nhân tố nhằm mục đích trang bị kiến thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo tương ứng và rèn luyện đạo đức cho người công dân. Chính những nhân tố hợp thành hoạt động này cùng với hệ tác động