Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:175

Thêm vào BST

Báo xấu

104
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu làm rõ thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, Thành Phố Hồ Chí Min.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH CHÂU THỊ HOÀNG THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VIỆC CẢI TIẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY BỘ MÔN TIẾNG ANH CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN GÒ VẤP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Người hướng dẫn: TS. Trần Thu Mai Thành phố Hồ Chí Minh – 2009
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này , tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báo của nhiều đơn vị và cá nhân , Tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh , Phòng Khoa Học-Công Nghệ và Sau Đại Học Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh đã chấp thuận và tạo điều kiện cho tôi thực hiện luận văn này . Tôi xin trân trọng cảm ơn TS Trần Thị Thu Mai , người đã hết lòng giúp đỡ và hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình thực hiện luận văn . Tôi xin trân trọng cảm ơn quý Thầy , Cô giảng dạy lớp Cao học Quản lý giáo dục khóa 17 tại trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh . Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở Giáo Dục & Đào Tạo Thành Phố Hồ Chí Minh , Phòng Giáo Dục & Đào Tạo Quận Gò Vấp , cán bộ quản lý , giáo viên Tiếng Anh các trường Trung học cơ sở Quận Gò Vấp, và các em học sinh ở 4 lớp của 4 trường THCS đã cung cấp tài liệu và có những ý kiến quý báu để tôi thực hiện luận văn này . Và đặc biệt xin cảm ơn các em học sinh ở trường THCS Gò Vấp 2 đã giúp tôi hoàn thành quá trình thực nghiệm trong luận văn này . Cuối cùng , dù rất cố gắng , song chắc chắn luận văn này vẫn còn nhiều hạn chế nên khó tránh khỏi những thiếu sót . Tôi kính mong các đồng nghiệp , quý Thầy , Cô và Hội đồng chấm luận văn góp ý cho những thiếu sót trong luận văn này . Tôi chân thành cảm ơn! Châu Thị Hoàng
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi , các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực , được nghiên cứu và thu thập từ thực tiễn và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Châu Thị Hoàng
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT PPGD : phương pháp giảng dạy THCS : trung học cơ sở GV : giáo viên HS : học sinh SGK : sách giáo khoa SGV : sách giáo viên TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh HĐND : Hội Đồng Nhân Dân UBND : Ủy Ban Nhân Dân HKI : Học kỳ I SL : số lượng TL : tỉ lệ BGD-ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo TX : thường xuyên KTX : không thường xuyên KTH : không thực hiện CBQL : cán bộ quản lý T : Tốt K : khá TB : trung bình Y : yếu
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 : Tình hình phát triển trường lớp giáo dục THCS từ năm học 2004 – 2005 đến năm học 2008 – 2009.................................................48 Bảng 2.2 : Tình hình đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS Quận Gò Vấp năm 2008 ...............................................................................................51 Bảng 2.3a : Tình hình đội ngũ giáo viên các trường THCS của Quận Gò Vấp Thành Phố Hồ Chí Minh năm học 2008 – 2009 ...................................53 Bảng 2.3b : Tình hình đội ngũ giáo viên Tiếng Anh các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh năm học 2008 – 2009.................................56 Bảng 2.4a : Thống kê kết quả xếp loại học lực của học sinh các trường THCS của Quận Gò Vấp Thành Phố Hồ Chí Minh ..............................59 Bảng 2.4b : Thống kê kết quả học tập bộ môn Tiếng Anh của học sinh các trường THCS Quận Gò Vấp TP.Hồ Chí Minh......................................60 Bảng 2.5 : Kết quả điều tra nhận thức của cán bộ quản lý về tầm quan trọng của nội dung quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh THCS...........................................................................65 Bảng 2.6 : Thực trạng quản lý giáo viên Tiếng Anh với việc cải tiến PPGD.........68 Bảng 2.7 : Quản lý việc thực hiện chương trình Tiếng Anh THCS .......................70 Bảng 2.8 : Quản lý việc thực hiện các phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh .............................................................................................71 Bảng 2.9 : Quản lý học sinh với việc cải tiến PPGD Tiếng Anh THCS ................73 Bảng 2.10 : Tổ chức và quản lý việc phối hợp giáo dục...........................................75 Bảng 2.11 : Thực trạng quản lý môi trường , phương tiện dạy học , cơ sở vật chất phục vụ cải tiến PPGD bộ môn Tiếng Anh các trường THCS Quận Gò Vấp Thành Phố Hồ Chí Minh ....................................77
Bảng 2.12 : Thực trạng quản lý việc dự giờ và sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn .......................................................................................................79 Bảng 2.13 : Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh..................................................................................................81 Bảng 2.14 : Thực trạng quản lý trình độ của giáo viên.............................................82 Bảng 2.15 : Khảo sát học sinh THCS về những hoạt động trong các tiết học Tiếng Anh..............................................................................................83 Bảng 2.16 : Khảo sát kết quả đánh giá về mức độ sử dụng trang thiết bị của giáo viên ...............................................................................................84 Bảng 2.17 : Khảo sát ý kiến của học sinh THCS về bộ môn Tiếng Anh..................85 Bảng 2.18 : Khảo sát ý kiến của học sinh THCS về các nguyên nhân tác động tích cực đến hứng thú học Tiếng Anh . .................................................86 Bảng 2.19 : Khảo sát ý kiến của học sinh THCS về các nguyên nhân tác động tiêu cực đến hứng thú học Tiếng Anh ..................................................87 Bảng 3.1 : Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp . ...................................................................................................108 Bảng 3.2 : Kết quả học tập của học sinh sau thời gian thực nghiệm tác động .... 113
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 : Số lớp học bậc THCS của Quận Gò vấp từ năm học 2004 – 2005 đến năm học 2008 – 2009 ............................................49 Biểu đồ 2.2 : Số lượng học sinh bậc THCS Quận Gò Vấp từ năm 2004 – 2005 đến HKI năm học 2008 – 2009 ................................................49 Biểu đồ 2.3 : Trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh ...........................................51 Biểu đồ 2.4 : Trình độ chính trị của đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh ...........................................52 Biểu đồ 2.5 : Tỷ lệ giáo viên / lớp ở bậc THCS của Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh từ năm học 2004 – 2005 đến năm học 2008 – 2009.........53 Biểu đồ 2.6a : Độ tuổi của đội ngũ giáo viên các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh..............................................................................54 Biểu đồ 2.7a : Trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh ......................................................54 Biểu đồ 2.6b : Độ tuổi của đội ngũ giáo viên Tiếng Anh các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh ......................................................57 Biểu đồ 2.7b : Trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên Tiếng Anh các trường THCS Quận Gò Vấp TP . Hồ Chí Minh ...............................57
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là con người, là nguồn lực người Việt Nam được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao. 1.2. Những kết quả nghiên cứu tâm sinh lý của học sinh và điều tra xã hội gần đây trên thế giới cũng như ở nước ta cho thấy thanh thiếu niên có sự gia tốc phát triển, đó là sự phát triển nhanh về sinh lý và tâm lý. Trong điều kiện phát triển của các phương tiện truyền thông, trong bối cảnh hội nhập, mở rộng giao lưu, học sinh được tiếp nhận nhiều nguồn thông tin đa dạng, phong phú từ nhiều mặt của cuộc sống, có hiểu biết nhiều hơn, linh hoạt và thực tế hơn so với các thế hệ cùng lứa tuổi trước đây. Trong học tập họ không thỏa mãn với vai trò của người tiếp thu thụ động, không chỉ chấp nhận các giải pháp đã có sẵn được đưa ra, mà họ còn có nhu cầu được lĩnh hội độc lập các tri thức và phát triển kỹ năng. Nhưng các phương thức học tập tự lập ở học sinh nếu muốn được hình thành và phát triển một cách có chủ định thì cần thiết phải có sự hướng dẫn, đồng thời tạo các điều kiện thuận lợi. Chương trình và đặc biệt là sách giáo khoa có một vai trò hết sức quan trọng. 1.3. Một trong những trọng tâm của đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông là tập trung vào cải tiến phương pháp dạy và học (PPDH). Chỉ có cải tiến căn bản phương pháp dạy và học chúng ta mới có thể tạo được sự cải tiến thực sự trong giáo dục, mới có thể đào tạo lớp người năng động, sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang hướng tới nền kinh tế tri thức. Định hướng cải tiến phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết TW4 khóa VII (1-1993), Nghị quyết TW2 khóa VIII (12-1996) được thể chế hóa trong Luật Giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt chỉ thị số 14 (4-1999).
Mục tiêu của giáo dục trong mọi thời đại, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay là tập trung vào việc phát huy tính tích cực, năng động và sáng tạo của học sinh, nhằm hình thành năng lực nhận biết và giải quyết vấn đề cho người học. Để đạt được mục tiêu này phương pháp dạy học mới theo định hướng lấy học sinh làm chủ thể hoạt động dạy học, khuyến khích các hoạt động tích cực, chủ động và sáng tạo. 1.4. Tiếng Anh, với tư cách là môn tiếng nước ngoài, là môn văn hóa cơ bản, bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông, là một bộ phận không thể thiếu của học vấn phổ thông. Môn tiếng Anh ở trường phổ thông cung cấp cho học sinh một công cụ giao tiếp mới để tiếp thu những tri thức khoa học, kĩ thuật tiên tiến, tìm hiểu các nền văn hóa đa dạng và phong phú trên thế giới, dễ dàng hội nhập với cộng đồng quốc tế. Với đặc trưng riêng, môn tiếng Anh góp phần cải tiến phương pháp dạy học, lồng ghép và chuyển tải nội dung của nhiều môn học khác ở trường phổ thông. Cùng với các môn học và hoạt động giáo dục khác, môn tiếng Anh góp phần hình thành và phát triển nhân cách học sinh, giúp cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện ở trường phổ thông. 1.5. Công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy các bộ môn nói chung, bộ môn tiếng Anh nói riêng của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh đã có những thành tựu đáng kể, chất lượng học tập bộ môn đang chuyển biến theo chiều hướng tích cực. Song trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy của hiệu trưởng trường trung học cơ sở vẫn còn một số hạn chế. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý hoạt động này trong nhà trường là vấn đề cấp thiết hiện nay. Bản thân từng là giáo viên giảng dạy bộ môn tiếng Anh nhiều năm và hiện nay đang làm công tác quản lý tại trường trung học cơ sở Gò Vấp 2 - quận Gò Vấp nên tôi có một số kinh nghiệm và điều kiện nghiên cứu đề tài này.
Với lý do trên, tôi chọn đề tài này làm luận văn tốt nghiệp mong muốn góp một phần nhỏ của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn tiếng Anh thông qua việc cải tiến phương pháp giảng dạy tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, Thành Phố Hồ Chí Minh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu : Công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. - Đối tượng nghiên cứu : Thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh của Hiệu Trưởng các trường trung học cơ sở Quận Gò Vấp hiện nay vẫn còn những hạn chế, bất cập so với yêu cầu của giáo dục đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Nếu đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh và xác định được các biện pháp quản lý một cách phù hợp thì sẽ góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu một số vấn đề về cơ sở lý luận của công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy tiếng Anh ở trường trung học cơ sở. - Khảo sát thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh và nêu nguyên nhân của thực trạng.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Phân tích tổng hợp khái quát những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài nghiên cứu - Đọc và nghiên cứu các văn bản về chủ trương chính sách của Nhà nước và các văn bản của ngành giáo dục. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp quan sát - Dự giờ nhằm quan sát việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh. - Dự các buổi sinh hoạt chuyên môn, các buổi họp rút kinh nghiệm các giờ dạy và các hoạt động có liên quan nhằm xác định rõ các biện pháp chỉ đạo việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp. 6.2.2. Phương pháp điều tra, khảo sát bằng phiếu Sử dụng hệ thống bảng câu hỏi, các phiếu trưng cầu ý kiến với lãnh đạo, cán bộ chỉ đạo bộ môn tiếng Anh phòng Giáo dục, cán bộ quản lý, các tổ trưởng chuyên môn tiếng Anh, giáo viên tiếng Anh và học sinh các trường trung học cơ sở, quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh nhằm thu thập số liệu để đánh giá thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh và đề xuất các biện pháp. 6.2.3. Phương pháp trò chuyện – phỏng vấn Trao đổi với giáo viên và hiệu trưởng của các trường trung học cơ sở đóng trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh để tìm hiểu những thông tin bổ sung cho phương pháp quan sát (kèm mẫu phỏng vấn) và nhằm để xác định nguyên nhân của thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh trong các trường trung học cơ sở Quận Gò Vấp, Thành Phố Hồ Chí Minh.
6.2.4. Phương pháp thực nghiệm Chọn học sinh ở 2 khối lớp (2 lớp 7 và 2 lớp 8) tại 1 trường THCS Gò Vấp 2 để thực nghiệm : Ở mỗi khối lớp ; 1 lớp GV sẽ sử dụng phương pháp giảng dạy cũ, và 1 lớp GV sẽ áp dụng việc cải tiến phương pháp giảng dạy. Sau 3 tháng thử nghiệm so sánh kết quả kiểm tra cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của học sinh 2 lớp cùng khối để thấy hiệu quả của các phương pháp giảng dạy được cải tiến. 6.3. Phương pháp thống kê toán học Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra, tác giả sử dụng phần mềm SPSS for Windows để xử lý số liệu, tính tần số xuất hiện và tỉ lệ phần trăm các nội dung trong phiếu hỏi nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh trong các trường trung học cơ sở, quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh. 7. Phạm vi nghiên cứu Nội dung - Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở quận Gò Vấp, việc học tiếng Anh của học sinh chỉ được nghiên cứu ở khía cạnh hiệu quả đạt được ở việc cải tiến phương pháp giảng dạy, từ đó mang lại hứng thú trong học tập của học sinh, giúp các em tiếp thu bài học nhanh hơn và kết quả thể hiện qua những dữ liệu của hai năm học 2006-2007, 2007-2008. Địa điểm - Đề tài được nghiên cứu ở tất cả các trường trung học cơ sở Quận Gò Vấp (13 trường : 9 trường công lập; 3 trường bán công; 1 trường dân lập), trong đó có 1 trường chất lượng cao Nguyễn Du. Đối tượng khảo sát : Cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh. 8. Những đóng góp mới của luận văn Luận văn cung cấp một số thực trạng về công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh, rút ra những mặt mạnh để đạt được và phân tích những hạn chế của công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn
này ở các trường THCS trong tình hình hiện nay. Luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm ứng dụng vào công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn này ở các trường THCS trên địa bàn Quận Gò Vấp, Thành Phố Hồ Chí Minh. 9. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm: phần mở đầu, 3 chương, kết luận, kiến nghị và phụ lục. Mở đầu : Khái quát những vấn đề chung. Chương 1 : Cơ sở lý luận của công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy Tiếng Anh trường Trung học cơ sở. Chương 2 : Thực trạng công tác quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh các trường trung học cơ sở Quận Gò vấp, Thành Phố Hồ Chí Minh. Chương 3 : Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở Quận Gò Vấp Thành Phố Hồ Chí Minh. Kết luận - kiến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục
Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC CẢI TIẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY TIẾNG ANH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới Trên lĩnh vực giáo dục, cải tiến phương pháp giảng dạy (PPGD) là một vấn đề được đề cập và bàn luận rất sôi nổi từ nhiều thập kỷ qua. Các nhà nghiên cứu PPGD đã không ngừng nghiên cứu, tiếp thu những thành tựu mới của lý luận dạy học hiện đại để đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của nhân loại. Những năm gần đây, định hướng cải tiến PPGD đã được thống nhất theo tư tưởng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên, phương pháp này đòi hỏi học sinh tự giác chủ động tìm tòi, phát hiện, giải quyết nhiệm vụ nhận thức và ý thức vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức kỹ năng đã thu nhận được. Việc cải tiến PPGD theo hướng coi trọng người học, coi học sinh là chủ thể hoạt động khuyến khích các hoạt động học tập tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong suốt quá trình dạy học là cần thiết. Trong dạy học ngoại ngữ (Tiếng Anh trường THCS), quan điểm này càng đúng vì không ai có thể thay thế người học trong việc nắm các phương tiện ngoại ngữ và sử dụng chúng trong hoạt động giao tiếp bằng chính năng lực giao tiếp của mình. Từ lâu, các nhà sư phạm đã quan tâm đến vai trò của hứng thú nhận thức trong quá trình học tập. A.Kômenski xem tạo hứng thú là một trong các con đường chủ yếu để “làm cho học tập trong nhà trường trở thành niềm vui” KĐ.Usinski xem hứng thú là một cơ chế bên trong bảo đảm học tập có hiệu quả. Hứng thú là yếu tố dẫn tới sự tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tâm lý đảm bảo tính tích cực và độc lập sáng tạo trong học tập các bộ môn nói chung và bộ môn Tiếng Anh nói riêng. Phát huy tính tích cực học tập xem như một nguyên tắc dạy học bảo đảm chất lượng và hiệu quả đã được nói đến từ lâu nhưng
được nghiên cứu phát triển mạnh mẽ trên thế giới trong các thập kỷ 60 và 70 của thế kỷ XX. Những năm gần đây, trong thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX, các tài liệu giáo dục và dạy học ở nước ngoài và trong nước thường nói tới việc cần thiết chuyển từ “dạy học lấy giáo viên làm trung tâm” sang “dạy học lấy học sinh làm trung tâm”. Có thể xem “dạy học lấy học sinh làm trung tâm” là một tư tưởng, một quan điểm, một cách tiếp cận mới về hoạt động dạy học. [6] Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm đã có ảnh hướng lớn đến phương pháp giảng dạy hiện đại và thay thế cho phương pháp giảng dạy trực tiếp hay phương pháp dạy lấy giáo viên làm trung tâm. Phương pháp mới này khuyến khích học sinh tự học hỏi, tự phát huy sáng kiến, giáo viên đóng vai trò hướng dẫn. Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm đã bắt nguồn từ thế kỷ thứ 18 với nhà giáo dục, triết gia Pháp nổi tiếng Jean Jacques Rousseau. Tiếp đến là sự đóng góp của các nhà giáo dục Pestalozzi, Francis, Parker, Ovide, Decroly và Maria Montessori. Quan điểm giảng dạy này đặt trên căn bản học tập cá nhân, học tập nhóm, học tập nghiên cứu, học tập hỗ tương, học tập các giá trị nhân bản và học tập qua tài liệu, tiện nghi kỹ thuật. Có thể kể đến nguồn gốc và đặc điểm của phương pháp giảng dạy này. - Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm khởi sự với Jean Jacques Rousseau. Ông là nhà giáo dục, triết gia nổi tiếng của Pháp Rousseau đã mở đường cho nhiều nhà giáo dục khác trong việc phát triển quan điểm về phương pháp giảng dạy. - Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm với Johann Pestalozzi: Pestalozzi là nhà giáo dục Thụy Sĩ. Ông đóng góp một cách lớn lao vào việc phát triển quan điểm giáo dục hiện đại “phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm”. Điều này có nghĩa là tất cả các điều học hỏi phải được hướng về học sinh lấy “học sinh làm trung tâm” thay cho” lấy giáo viên làm trung tâm”. Để thực hiện “phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm” này người thầy đóng vai trò hướng dẫn, giải thích khi cần thiết, thúc đẩy các sinh hoạt giáo dục, kiểm soát sự tiến triển học tập của học sinh.
- Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm với Friedrich Froebel: “Froebel” là nhà giáo dục có cùng quan điểm với Pestalozzi về “phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm”. Ông là nhà giáo dục người Đức. Theo ông, giáo dục có hai ý nghĩa : giáo viên có nhiệm vụ hướng dẫn học sinh vượt qua các khó khăn để tự tin, tự lập ; mặt khác, giáo viên cũng có nhiệm vụ sửa chữa những lỗi lầm của học sinh. Giáo dục ở đây chính là sự quan tâm của giáo viên đến từng cá nhân học sinh. Học đường, theo Froebel, không phải chỉ là một cơ sở để học sinh tiếp nhận một số kiến thức, cũng không phải là nơi các em thu nhận những kiến thức qua sách vở, qua giáo viên, mà chính là nơi học sinh được giáo dục về sự liên quan giữa cá nhân, cộng đồng và thiên nhiên. - Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm với Francls, Parker: Parker là nhà giáo dục Mỹ, là giám đốc Trung tâm giáo dục Quincy thuộc tiểu bang Massachusetts từ 1875. Ông chỉ trích đường lối giáo dục cổ điển bắt buộc học sinh phải thực hiện những chỉ thị, những hướng dẫn của giáo viên với kỷ luật nghiêm khắc. Ông đưa ra đường lối giáo dục mới với việc tìm hiểu tâm lý và khả năng tiếp nhận kiến thức của mỗi cá nhân học sinh, để khuyến khích óc sáng tạo, động lực thúc đẩy học, với không khí học tập sống động trong lớp học. Năm 1883, Parker trở thành hiệu trưởng trường sư phạm Cook County tại Chicago và đã áp dụng quan điểm giáo dục lấy học sinh làm trung tâm để đào tạo giáo viên. Năm 1899, ông thành lập Học Viện Chicago, sau trở thành Đại Học Sư Phạm trong Đại Học Chicago. - Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm với Ovide Decroly: Ovide Decroly là bác sĩ, nhà tâm lý người Bỉ, rất quan tâm đến tình trạng phát triển kiến thức của trẻ em bình thường cũng như những trẻ em khuyết tật. Do đó, ông nhiệt thành với việc giáo dục trẻ em. Năm 1901, ông thiết lập trung tâm giáo dục trẻ em khuyết tật – Institude of Abnormal Children. Tại đây, Decroly tổ chức sinh hoạt lớp học như tại gia đình. Nhờ vậy, mặc dù gặp khó khăn về thể chất, các em học tập vui vẻ, hứng thú và gặt hái được kết quả khả quan. Quan điểm và phương pháp giáo dục của ông là lớp học cần phải được tổ chức như “một phòng thực tập – workshop
classroom”. Chương trình giảng dạy phải đặt trên căn bản thực tế, phân tích nhu cầu học sinh và chia thành bốn loại : thực phẩm, gia cư, sinh hoạt và phòng ngừa. Phương pháp giảng dạy phải được chú trọng đến trình độ kiến thức, tâm lý cá nhân để khuyến khích học sinh học hỏi, phát triển kiến thức qua các tài liệu cũng như trò chơi giáo dục. Đây là quan điểm giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm. - Phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm với mô hình New Zealand. Hai nhà tâm lý giáo dục New Zealand là Graham Nuthall và Adrienne Alton-Lee trong các năm 1990, 1992, 1993 đã xuất bản 3 nghiên cứu : “Predicting, Learning from students Expesience of Teaching-Tiên đoán học hỏi kinh nghiệm giảng của giáo sinh”, “Research on Teaching and Learning – Nghiên cứu về giảng dạy và học hỏi” và “Understanding in how to Learn in Classroom” về “Phương pháp dạy lấy học sinh làm trung tâm”. [33] Trong lãnh vực dạy học đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục đã đề cập đến. Ở phương Tây, từ trước công nguyên, Xôcrat (469-339) đã quan niệm giáo dục phải giúp con người tìm thấy và tự khẳng định chính bản thân mình. Ông cho rằng để nâng cao hiệu quả dạy học cần có phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự phát hiện tri thức, phù hợp với chân lý. Ở phương Đông, Khổng Tử (551-479 trước CN) quan niệm phương pháp dạy học là dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, phải hình thành nề nếp, thói quen trong học tập. Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục thực sự có sự biến đổi về lượng và chất. Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, các nhà nghiên cứu đã đi sâu nghiên cứu về vai trò và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ quản lý trong việc quản lý hoạt động giảng dạy trong nhà trường. P.V.Zimin, M.I.Konđakốp, N.I.Saxerđôtôp đã đi sâu nghiên cứu công tác quản lý hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong công tác quản lý của Hiệu Trưởng.[34]
Karen F.Osterman hiện là giáo sư kiêm chủ nhiệm khoa Khoa học cơ bản, nghiên cứu chiến lược và lãnh đạo Đại Học Emmanual thuộc Đại học Quốc tế và lấy bằng tiến sĩ Đại học Washington. Sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu của bà chú trọng động lực trong hoàn cảnh xã hội, đặc biệt nhấn mạnh công tác quản lý và quá trình tác động đến hành vi của người thầy trong lớp học. Công trình của bà được in trên báo “Khoa học quản lý”. Robert B.Kottkamp là giáo sư tiến sĩ kiêm trưởng khoa Khoa học cơ bản, nghiên cứu chiến lược và lãnh đạo Đại học Hofstra. Ông nhận bằng cử nhân Đại học DePauw, rồi bằng Thạc sĩ giáo dục và bằng tiến sĩ Đại học Washington. Mục đích giảng dạy và nghiên cứu của ông là tìm hiểu khó khăn trong học tập, hoạt động tư duy và đổi mới giảng dạy cũng như quản lý giáo dục. Ông là đồng tác giả bốn công trình nghiên cứu và đã xuất bản trong tạp chí Phi Delta, Kappan...Công trình mới đây của ông khảo sát quá trình thực hành phương pháp “Để Tôi Học”, và quản lý nhắm tới đánh giá hiệu quả trong quản lý giáo dục với sự hỗ trợ của Hiệp hội Quản lý Giáo dục Đại học Mỹ. [20] 1.1.2. Ở Việt Nam Trước hết phải nói đến quan điểm về giáo dục của Chủ Tịch Hồ Chí Minh (1890 – 1969). Người đã nói rõ về phương pháp dạy học “phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học” hoặc “Lấy tự học làm cốt, do thảo luận và chỉ đạo giúp vào”. Quan điểm này cho thấy muốn mang lại hiệu quả dạy học thì cần phải lựa chọn những phương pháp dạy học đề cao năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của người học.[17] Trên cơ sở lý luận của Chủ Nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đã có nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục Việt Nam nghiên cứu về quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học như Nguyễn Ngọc Quang, Hoàng Chúng, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Văn Lê, Hoàng Tâm Sơn, Nguyễn Văn Tường... Mặc dù mỗi tác giả đi sâu vào những bình diện khác nhau của hoạt động dạy học nhưng tất cả đều hướng đến việc giải quyết mối quan hệ giữa giáo viên và nhà quản lý những nội dung quản lý hoạt động dạy học của Hiệu Trưởng. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang xác định “Dạy học và
giáo dục trong sự thống nhất là hoạt động trung tâm của nhà trường, quản lý nhà trường thực chất là quản lý quá trình lao động sư phạm của người thầy”. [36] Tác giả Bùi Hiền nghiên cứu về phương pháp hiện đại dạy-học ngoại ngữ NXB Đại học quốc gia Hà Nội, 1999. Hoàng Cơ Chinh nghiên cứu về cải tiến quản lý quá trình dạy học nhằm thực hiện việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Nghiên cứu giáo dục, 2000. Lê Nguyên Long, thử đi tìm những phương pháp dạy học hiệu quả. Nhà xuất bản giáo dục, 1998. Tác giả Lê Vinh Quốc nghiên cứu về “Từ những điểm yếu của sinh viên nghĩ về đổi mới phương pháp dạy học ở ĐHSP trong kỷ yếu hội thảo” Đổi mới phương pháp dạy học ở Đại học Sư phạm – Thành Phố Hồ Chí Minh và tác giả Nguyễn Cảnh Toàn với đề tài “Đổi mới cách dạy, cách học tất yếu dẫn đến sự quản lý dạy và học. Nghiên cứu giáo dục, 2000 ”. Tác giả Phạm Hùng Quang, Một số điều kiện đổi mới phương pháp dạy học, Nghiên cứu giáo dục, 2000. Bên cạnh, còn có các tác giả như Vũ Thị Lợi, Nguyễn Hạnh Dung, Dương Thị Nụ, Hồ Thị Thanh Hà, Phạm Văn Khải, Đặng Văn Hùng, Thân Trọng Liên Nhân đã nghiên cứu về cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Anh Đặc biệt là ngày 03/01/2009 tại Thành Phố Vinh tỉnh Nghệ An, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã tổ chức hội thảo : “Chỉ đạo, quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở các trường phổ thông”. Hội thảo do Phó Thủ Tướng, Bộ Trưởng Bộ Giáo Dục và Đào Tạo, GS Nguyễn Thiện Nhân chủ trì. Ngoài ra, qua nghiên cứu ở thư viện trường Đại Học sư phạm Thành Phố Hồ Chí Minh, chúng tôi nhận thấy có một số tác giả đã chọn vấn đề nghiên cứu gắn với đề tài chúng tôi để làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản Lý Giáo Dục. Trong các đề tài này, các nhà nghiên cứu quan tâm đến việc bồi dưỡng nâng cao trình độ, nghiệp vụ quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý các trường phổ thông, chuyên nghiệp, đại học và đưa ra các biện pháp chung nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy ở các trường.
1.2. Một số khái niệm có liên quan đến đề tài 1.2.1. Quản lý 1.2.1.1. Khái niệm về quản lý Người ta có thể tiếp cận khái niệm quản lý từ nhiều góc độ khác nhau, có thể nêu một số quan điểm sau : - Về góc độ tổ chức: quản lý là sự cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra - Góc độ điều khiển học: quản lý là lái, điều khiển, điều chỉnh. - Cách tiếp cận hệ thống: quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý (hay đối tượng quản lý) nhằm tổ chức phối hợp hoạt động của con người trong các quá trình sản xuất – xã hội để đạt được mục đích đã định. - Quan điểm của các tác giả nước ngoài về quản lý. Các Mác trong bộ Tư bản đã viết: “Bất kỳ lao động nào có tính xã hội và chung trực tiếp, được thực hiện với quy mô tương đối lớn đều ít nhiều cần tới sự quản lý... Một người chơi vĩ cầm riêng lẽ thì tự điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì cần có nhạc trưởng”. [22] Theo F.W.Taylor, nhà kinh tế học người Anh thì cho rằng: “Quản lý là biết được điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy được rằng họ hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. [12] Theo James H.Donnelly, JR, James L.Gibson và John M.Ivancevich định nghĩa : “Quản lý là một quá trình do một hay nhiều người thực hiện, nhằm phối hợp các hoạt động của những người khác để đạt được những kết quả mà một người hành động riêng rẽ không thể nào đạt được” [20] “Quản lý là hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất, và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì cách quản lý là một nghệ thuật, còn kiến thức có tổ chức về quản lý là một khoa học”.[16]