Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện mô hình hải quan điện tử tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về HQĐT, rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam từ việc nghiên cưu kinh nghiệm thực hiện HQĐT của một số nước; phân tích, đánh giá một cách khách quan tình hình thực hiện HQĐT tại 13 Cục HQ tỉnh, thành phố. Chỉ rõ những ưu điểm, nhược điểm của quy trình thủ tục và những nhân tố tác động; đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, phát triển HQĐT tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện mô hình hải quan điện tử tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH  LÊ HOA MAI ĐỀ TÀI HOÀN THIỆN MÔ HÌNH HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH  LÊ HOA MAI ĐỀ TÀI HOÀN THIỆN MÔ HÌNH HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. Dương Thị Bình Minh TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012
LỜI CAM ĐOAN  Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sĩ “HOÀN THIỆN MÔ HÌNH HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM” là do bản thân tự nghiên cứu và thực hiện theo sự hướng dẫn khoa học của GS.TS. Dương Thị Bình Minh Các thông tin, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chính xác. Ngƣời cam đoan Lê Hoa Mai
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt Danh mục các bảng, biểu Danh mục các hình vẽ, đồ thị LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. 3 CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ HẢI QUAN ĐIỆN TỬ ................................... 5 1.1 Khái quát về Hải quan điện tử ............................................................... 5 1.1.1 Khái niệm Hải quan điện tử ............................................................... 5 1.1.2 Quy trình hải quan điện tử ................................................................. 7 1.1.3 So sánh Hải quan điện tử và hải quan truyền thống ............................ 8 1.1.4 Những lợi ích và hạn chế của Hải quan điện tử ................................ 11 1.2 Các điều kiện để thực hiện mô hình HQĐT ......................................... 17 1.2.1 Mức độ phát triển vĩ mô nền kinh tế................................................. 17 1.2.2 Cơ sở pháp lý ..................................................................................... 18 1.2.3 Cơ sở hạ tầng...................................................................................... 19 1.2.4 Nguồn nhân lực .................................................................................. 21 1.3 Kinh nghiệm thực hiện hải quan điện tử của một số nước trên thế giới 22 1.3.1 Singapore ............................................................................................ 22 1.3.2 Thái Lan ............................................................................................ 23 1.3.3 Malaysia ............................................................................................. 26 1.3.4 Nhật Bản ............................................................................................ 28 1.3.5 Những bài học kinh nghiệm cho HQĐT Việt Nam ............................ 30
CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG MÔ HÌNH HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM ................................................................................................................. 34 2.1 Khái quát tình hình triển khai mô hình HQĐT tại Việt Nam ................ 34 2.2 Quy trình HQĐT tại Việt Nam ............................................................ 36 2.2.1 Quy trình HQĐT ............................................................................. 36 2.2.2 Đánh giá quy trình HQĐT theo các nguyên tắc cơ bản của quản lý chất lượng toàn diện ......................................................................................... 41 2.2.3 Tác động của thực hiện mô hình HQĐT đến nhiệm vụ, chức năng quản lý hải quan ............................................................................................... 44 2.3 Đánh giá thực trạng các điều kiện để thực hiện mô hình HQĐT tại Việt Nam ............................................................................................................ 53 2.3.1 Mức độ phát triền của nền kinh tế Việt Nam ................................... 53 2.3.2 Cơ sở pháp lý ..................................................................................... 55 2.3.3 Cơ sở hạ tầng...................................................................................... 56 2.3.4 Về nguồn nhân lực ............................................................................. 61 2.4 Những hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện mô hình HQĐT tại Việt Nam ....................................................................................................... 62 CHƢƠNG 3 : GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN MÔ HÌNH HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM ........................................................................................ 65 3.1 Định hướng phát triển hải quan điện tử đến năm 2020......................... 65 3.2 Giải pháp hoàn thiện mô hình HQĐT tại Việt Nam đến năm 2020 ...... 67 3.2.1 Hoàn thiện cơ sở pháp lý cho HQĐT ............................................... 67 3.2.2 Hoàn thiện quy trình HQĐT ............................................................. 68 3.2.3 Hoàn thiện phát triển cơ sở hạ tầng CNTT ...................................... 72 3.2.4 Xây dựng và phát triển nguồn nhân lực ........................................... 76 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................83 PHỤ LỤC............................................................................................................ 84
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT BTC : Bộ Tài chính CBCC : Cán bộ công chức CNTT : Công nghệ thông tin CO : Chứng nhận xuất xứ hàng hóa (Certificate of Origin) DN : Doanh nghiệp EDI : Trao đổi dữ liệu điện tử (Electronic Data Interchange) HĐH : Hiện đại hóa HQ : Hải quan HQĐT : Hải quan Điện tử HTXL DLĐT : Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử KTTT : Kiểm tra thu thuế LAN : Mạng cục bộ NK : Nhập khẩu NSNN : Ngân sách nhà nước QLRR : Quản lý rủi ro SXXK : Sản xuất xuất khẩu TCHQ : Tổng cục Hải quan TQĐT : Thông quan điện tử VAN : Cơ quan/ Tổ chức truyền nhận dữ liệu (Value Added Network) WAN : Mạng diện rộng (Wide Area networks) WCO : Tổ chức Hải quan thế giới (World Customs Organisize) WTO : Tổ chức Thương mại thế giới (World Trade Organisize) XK : Xuất khẩu XLDL TQĐT : Xử lý dữ liệu thông quan điện tử XNK : Xuất nhập khẩu XNC : Xuất nhập cảnh
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Trang Bảng 2.1: Kết quả số Chi cục thực hiện HQĐT tại 13 Cục............................91 Bảng 2.2: Kết quả DN triển khai HQĐT tại 13 Cục.......................................92 Bảng 2.3: Kim ngạch XNK thực hiện HQĐT tại 13 Cục...............................93 Bảng 2.4: Kết quả tờ khai thực hiện HQĐT...................................................94 Bảng 2.5 : Kết quả về tỷ lệ phân luồng thực hiện HQĐT tại 13 Cục.............95 Bảng 2.6: Số liệu các vụ vi phạm khởi tố hình sự giai đoạn 2005-2010........48 Bảng 2.7: Hoạt động KTSTQ giai đoạn 2005- 2010......................................48 Bảng 2.8: Thu NSNN trong lĩnh vực Hải quan..............................................96 Bảng 2.9: Số liệu về thu thuế thực hiện HQĐT..............................................97 Bảng 2.10: Trang thiết bị cho các Cục triển khai HQĐT...............................98
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Trang Sơ đồ 1.1: Minh họa mô hình hải quan điện tử................................................7 Sơ đồ 1.2: Thủ tục hải quan điện tử tại Thái Lan đối với hàng nhập khẩu.....24 Sơ đồ 1.3: Thủ tục hải quan điện tử tại Thái Lan đối với hàng xuất khẩu......25 Sơ đồ 1.4: Hệ thống thông tin Hải quan Malaysia..........................................27 Sơ đồ 2.1: Trình tự thực hiện TTHQĐT.........................................................36
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công tác quản lý nhà nước về Hải quan (HQ) đóng vai trò quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc tạo thuận lợi cho thương mại, du lịch và đầu tư; bảo vệ nền kinh tế trong nước, đảm bảo an ninh, an toàn xã hội; đóng góp vào nguồn thu ngân sách nhà nước. Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với nên kinh tế thế giới, cơ quan HQ phải đối mặt với những thách thức rất lớn: Sự gia tăng về quy mô, tính phức tạp của các hoạt động thương mại quốc tế; nguy cơ khủng bố; mối đe dọa môi trường và sức khỏe cộng đồng; nghĩa vụ thực hiện cam kết quốc tế liên quan đến lĩnh vực HQ; yêu cầu đảm bảo tạo thuận lợi tối đa cho các hoạt động thương mại hợp pháp đồng thời tuân thủ các quy định của pháp luật. Được sự quan tâm chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính (BTC), ngành HQ đã có nhiều cố gắng và đạt được một số kết quả bước đầu trong tiến trình cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa ngành HQ. Rất nhiều giải pháp đã được ngành HQ triển khai áp dụng trong quá trình quản lý, đặc biệt là triển khai ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào hoạt động quản lý nhà nước về HQ. Các quy trình thủ tục hải quan luôn được cải tiến sao cho ngày càng đơn giản hơn, minh bạch hơn, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu phát triển. Thực hiện quyết định 149/2005/QĐ-TTg ngày 19/07/2005 của Thủ tướng Chính phủ, năm 2005 ngành Hải quan đã triển khai thực hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử (TTHQĐT) tại Cục HQ Thành phố Hồ Chí Minh và Cục HQ Hải Phòng từ năm 2005-2009. Nhận thấy, đây là một bước đột phá quan trọng của ngành HQ trong công cuộc cải cách thủ tục hành chính nhưng khó mở rộng và tạo sức lan tỏa. Vì vậy, Tổng cục Hải quan (TCHQ) đã chủ động báo cáo BTC trình Thủ tướng Chính phủ cho phép chủ trương chuyển đổi từ mô hình thí điểm hẹp tại một Chi cục HQĐT sang áp dụng mô hình các Chi cục HQ thực hiện song song 2 phương thức điện tử và thủ công và triển khai thí điểm mở rộng HQĐT tại 13 Cục HQ tỉnh, thành phố theo Quyết định số 103/2009/QĐ-TTg ngày 12/8/2009. Qua gần hai năm thực hiện theo Quyết định
2 103, thực tế cho thấy HQĐT là một hình thức mới có nhiều ưu điểm so với thủ tục HQ thủ công, như: tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm nhân lực, thông quan hàng hóa nhanh chóng, giảm bớt thủ tục giấy tờ, tăng doanh thu, tăng lợi nhuận, tăng uy tín thương hiệu cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả quản lý. Việc làm này đã được cộng đồng doanh nghiệp, dư luận đánh giá cao và đây cũng là một đóng góp quan trọng, thúc đẩy nhanh quá trình hội nhập của Việt Nam với nền kinh tế thế giới. Bên cạnh những ưu điểm nêu trên, việc thực hiện HQĐT cũng còn có những hạn chế cần phải khắc phục để hoàn thiện và phát triển mở rộng HQĐT trong thời gian tới. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện mô hình hải quan điện tử tại Việt Nam” để làm luận văn thạc sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về HQĐT, rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam từ việc nghiên cưu kinh nghiệm thực hiện HQĐT của một số nước. - Phân tích, đánh giá một cách khách quan tình hình thực hiện HQĐT tại 13 Cục HQ tỉnh, thành phố. Chỉ rõ những ưu điểm, nhược điểm của quy trình thủ tục và những nhân tố tác động. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, phát triển HQĐT tại Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu - Kinh nghiệm của một số nước đã áp dụng Hải quan điện tử. - Thực tế triển khai thực hiện HQĐT tại Việt Nam trong thời gian qua. - Thực tế triển khai Thủ tục hải quan điện tử của các doanh nghiệp trên địa bàn 13 Cục Hải quan tỉnh, thành phố. - Quy trình thực hiện HQĐT hiện nay và hướng hoàn thiện. 3.2 Phạm vi nghiên cứu 3.2.1 Về mặt không gian - Thực tế thông quan điện tử của một số nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia trong vùng Đông Nam Á (Asean) và Đông Bắc Á (Nhật Bản, Hàn Quốc) vì các quốc gia này có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam và có mô hình tương đối phù hợp với điều kiện phát triển của Việt Nam.
3 - Quá trình thực hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử tại Việt Nam của 13 Cục Hải quan tỉnh, thành phố. 3.2.2 Về mặt thời gian Đề tài tập trung nghiên cứu khoảng thời gian từ năm 2009 trở lại đây, mà trọng tâm là khoảng thời gian từ tháng 12/2009 đến tháng 10/2011 (triển khai theo Quyết định 103/2009/QĐ-TTg). 4. Phƣơng pháp nghiên cứu - Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở các tài liệu, lý thuyết mô hình thông quan điện tử của một số nước, các số liệu thu thập được từ Ban Cải cách Hiện đại hóa -TCHQ, Cục Công nghệ thông tin –TCHQ các tạp chí nghiên cứu chuyên đề như Thời báo Tài chính Việt Nam, Nghiên cứu Hải quan, báo Hải quan và các trang web… - Thông qua việc triển khai ứng dụng mô hình thủ tục hải quan điện tử tại 13 Cục Hải quan tỉnh, thành phố. Từ mô hình lý luận và các số liệu thực tế thu thập được thông qua phương pháp thống kê, người viết đã sử dụng các phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp một cách hệ thống, khoa học, biện chứng để thực hiện đề tài. Các số liệu được xử lý bằng chương trình ứng dụng Microsoft Excel đảm bảo tính chính xác và khoa học. 5. Tính mới của đề tài Đối với nhiều nước trên thế giới, thương mại điện tử, thông quan điện tử là một lĩnh vực, một đề tài rất bình thường vì nó đã diễn ra từ lâu và diễn ra một cách phổ biến. Tuy nhiên, đối với Việt Nam thương mại điện tử, thông quan điện tử chỉ mới bắt đầu ở giai đoạn hình thành trong những năm gần đây. Trước đây, cũng có một số đề tài nghiên cứu về thương mại điện tử và một số lĩnh vực hoạt động của hải quan. Tuy nhiên, những đề tài này chưa đề cập hoặc chỉ mới đề cập đến ý tưởng áp dụng thông quan điện tử, chưa nghiên cứu một cách tập trung, hệ thống, sâu rộng và toàn diện về HQĐT. Chính vì vậy, có thể nói đây là một đề tài nghiên cứu hoàn toàn mới về HQĐT. Những thông tin về HQĐT đề cập trong đề tài này là những thông tin mới nhất được cập nhật. Nó là kết quả nghiên cứu, tổng hợp từ nhiều nguồn thông tin khác nhau, mang tính khoa học và chính xác cao. Kết
4 quả khảo sát, nghiên cứu thực tế từ kinh nghiệm thực hiện của một số nước, từ các doanh nghiệp đã tham gia HQĐT và từ các đơn vị thực hiện thí điểm là một nét nổi bật của đề tài nghiên cứu này. Hy vọng rằng những giải pháp đề xuất mang tính khả thi sẽ được các cơ quan quản lý nhà nước, ngành Hải quan xem xét và áp dụng trong thực tiễn nhằm phát triển thông quan điện tử trong tương lai, góp phần đẩy mạnh quá trình hiện đại hóa và hội nhập của Hải quan Việt Nam với hải quan các nước. 6. Bố cục của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, đề tài được chia thành 3 Chương: Chương 1: Tổng quan về Hải quan điện tử. Chương 2: Thực trạng mô hình HQĐT tại Việt Nam Chương 3: Giải pháp hoàn thiện mô hình HQĐT tại Việt Nam.
5 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ HẢI QUAN ĐIỆN TỬ 1.1 Khái quát về Hải quan điện tử 1.1.1 Khái niệm Hải quan điện tử Sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông tin (CNTT) và đặc biệt là của Internet đã và đang tạo ra một cuộc cách mạng trong phương pháp quản lý và cách thức hoạt động của các cơ quan Hải quan (HQ) trên thế giới. Các phương pháp quản lý truyền thống dựa trên việc xử lý giấy tờ được thay thế bằng phương thức xử lý các giao dịch điện tử, phương thức “gác cổng”- kiểm tra tất cả hàng hoá được thay thế bằng phương thức tập trung nguồn lực để kiểm tra hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu có mức độ rủi ro cao (dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá rủi ro) và tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa của các DN XNK có mức độ tuân thủ pháp luật cao. Trong những năm gần đây, trước sức ép phải tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại, đặc biệt là thương mại quốc tế phục vụ cho tiến trình hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế của quốc gia buộc Hải quan các nước phải tiến hành hiện đại hóa hoạt động quản lý của mình và CNTT đã tạo ra cơ hội cực kỳ lớn giúp cơ quan HQ giải quyết được khó khăn của mình. Một trong những cơ hội lớn nhất mà CNTT đem lại đó là cho phép cơ quan HQ triển khai mô hình hải quan điện tử . Vậy hải quan điện tử (HQĐT) là gì? Trên thực tế không có định nghĩa thống nhất về HQĐT. Hải quan các nước, tùy theo quan điểm, đặc điểm, mức độ phát triển của đất nước khi tiến hành triển khai HQĐT đưa ra mô hình của riêng mình về HQĐT. Tên gọi HQĐT cũng đa dạng và mỗi tên gọi cũng hàm chứa phạm vi, chức năng của nó, chẳng hạn như HQ Hàn Quốc thì sử dụng là cụm từ U-Customs- Hải quan mọi lúc-mọi nơi và mọi thiết bị. Nhật Bản thì dùng NACSS-Hệ thống thông quan Nhật Bản, Philippin thì gọi là ASYCUDA-Hệ thống dữ liệu tự động HQ…Tuy có sự khác nhau về phạm vi, mức độ và khả năng ứng dụng nhưng các mô hình HQĐT có những đặc điểm chung như sau: - Áp dụng CNTT một cách tối đa, phù hợp với trình độ phát triển CNTT của quốc gia.
6 - Cung cấp các dịch vụ thông quan điện tử cho người khai HQ như khai hải quan điện tử, thanh toán điện tử, thông quan điện tử… - Việc chia sẻ thông tin, dữ liệu với các bên liên quan được thực hiện qua các hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử. - Có sự hỗ trợ các thiết bị hiện đại như máy soi container, hệ thống camera quan sát, giám sát, cân điện tử… trong việc kiểm tra, kiểm soát hải quan. Chúng ta có thể định nghĩa HQĐT như sau: Theo nghĩa hẹp: HQĐT là việc ứng dụng CNTT để xử lý thông quan tự động. Theo nghĩa rộng hơn: HQĐT là môi trường trong đó cơ quan HQ áp dụng các phương pháp, phương tiện, trang thiết bị hiện đại, đặc biệt là CNTT để điều hành hoạt động của mình và cung cấp các dịch vụ về thông quan HQ cho người khai hải quan, phương tiện, hành khách xuất nhập cảnh và các bên có liên quan khác. Để thực hiện HQĐT thì tùy vào điều kiện, đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội của mỗi nước để lựa chọn mô hình triển khai HQĐT phù hợp. Tuy nhiên, hầu hết các nước đều xây dựng mộ hình tập trung thống nhất dựa trên nền tảng ứng dụng CNTT và áp dụng kỹ thuật Quản lý rủi ro (QLRR). Tự động hóa hoàn toàn việc quản lý thông tin hàng hóa bằng việc hoàn thiện hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử với một số cơ quan chủ yếu có liên quan để quản lý hàng hóa, xử lý thông tin, quyết định hình thức kiểm tra... Mô hình này cho phép cơ quan HQ dễ quản lý, duy trì và bảo hành, dữ liệu được cập nhật kịp thời và đảm bảo thống nhất trong thực hiện. Hiện nay, các nước triển khai HQĐT đều tiến hành theo mô hình 3 khối xử lý thông tin và thông quan hàng hóa. Bao gồm: khối 1 là khối tiếp nhận thông tin, xử lý thông tin và phản hồi thông tin tự động (trung tâm xử lý dữ liệu); khối 2 là khối kiểm tra sơ bộ thông tin khai điện tử và kiểm tra chi tiết các chứng từ thuộc bộ hồ sơ HQ (HQ vùng hoặc HQ cửa khẩu); khối 3 là khối kiểm tra thực tế hàng hóa. Hệ thống HQĐT sẽ được xây dựng, thử nghiệm và triển khai thí điểm từ một Cục (hay vài Chi cục), sau đó mở rộng ra các Cục còn lại và từng bước mở rộng theo từng loại hình.
7 Sơ đồ 1.1: Minh họa mô hình hải hải quan điện tử 1.1.2 Quy trình hải quan điện tử Quy trình HQĐT thường có 5 bước cơ bản như sau: Bƣớc 1: DN thực hiện khai tờ khai hải quan điện tử, tờ khai trị giá (nếu cần) theo đúng tiêu chí và khuôn dạng chuẩn và gửi tới hệ thống của cơ quan Hải quan. Trường hợp thông tin khai của người khai HQ gửi đến chưa phù hợp theo quy định, công chức kiểm tra thông qua hệ thống hướng dẫn người khai HQ điều chỉnh cho phù hợp hoặc từ chối đăng ký và nêu rõ lý do. Nếu thông tin khai báo phù hợp và đầy đủ thì chấp nhận đăng ký tờ khai HQĐT, cập nhật kết quả kiểm tra vào hệ thống để hệ thống cấp số đăng ký, phân luông tờ khai. Bƣớc 2: DN nhận thông tin phản hồi từ cơ quan Hải quan về số tờ khai hải quan, kết quả phân luồng và thực hiện một trong các nội dung sau: Luồng Xanh: Miễn kiểm tra hồ sơ giấy và miễn kiểm tra thực tế hàng hóa. Lô hàng được cơ quan HQ chấp nhận thông quan thì chuyển sang bước 4.
8 Luồng Vàng: Kiểm tra hồ sơ HQ. Nếu được yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ HQ thì DN thực hiện theo yêu cầu và xuất trình hồ sơ giấy để cơ quan HQ kiểm tra. Nếu lô hàng được chấp nhận thông quan thì thực hiện tiếp bước 4, nếu cơ quan Hải quan yêu cầu kiểm tra thực tế hàng hóa thì chuyển sang bước 3. Bƣớc 3 – Luồng Đỏ: DN xuất trình hồ sơ giấy và hàng hóa để cơ quan Hải quan kiểm tra. Nếu kết quả kiểm tra thực tế hàng hóa phù hợp với các quy định của pháp luật thì công chức kiểm tra thực tế hàng hóa quyết định thông quan và chuyển sang bước 4. Nếu kết quả kiểm tra thực tế hàng hóa không đúng so với khai báo của người khai HQ thì công chức kiểm tra thực tế hàng hóa đề xuất biện pháp xử lý và chuyển hồ sơ cho lãnh đạo cấp trên xem xét, xử lý. Bƣớc 4: DN in tờ khai trên hệ thống của mình để lấy hàng. Nếu hàng hóa thuộc diện phải nộp thuế thì DN phải nộp thuế, lệ phí HQ theo quy định trước khi được xác nhận “Thông quan”, “Giải phóng hàng”. Bƣớc 5: Quản lý, hoàn chỉnh hồ sơ Chi cục HQ nơi thực hiện HQĐT bố trí công chức theo dõi, quản lý, hoàn chỉnh hồ sơ của các lô hàng đã được “Thông quan”, “Giải phóng hàng”, “cho phép đưa hàng về bảo quản”, “Hàng chuyển cửa khẩu” mà còn nợ chứng từ được phép chậm nộp thuộc bộ hồ sơ HQ hoặc còn vướng mắc chưa hoàn tất thủ tục HQ. Sau khi hoàn chỉnh hồ sơ thì chuyển giao cho công chức được giao nhiệm vụ quản lý, hoàn tất hồ sơ. Công chức quản lý hoàn tất hồ sơ kiểm tra việc hoàn chỉnh của hồ sơ, cập nhật thông tin vào hệ thống. 1.1.3 So sánh Hải quan điện tử và hải quan truyền thống Nội dung Hải quan điện tử Hải quan truyền thống Đăng Thông Yêu cầu khai báo trên Yêu cầu khai báo dạng mã hóa ký tờ tin khai các mẫu văn bản cố vào hệ thống máy tính. khai hải báo định. quan Hồ sơ Tệp dữ liệu điện tử gồm các chỉ Tập hợp các loại chứng
9 HQ tiêu thông tin khai báo và từ bằng giấy. chứng từ hỗ trợ được điện tử hóa. Pháp luật chấp nhận hồ sơ HQĐT có giá trị như hồ sơ thông thường nếu đáp ứng các điều kiện nhất định. Phương Người khai có thể gửi các chỉ Người khai HQ trực tiếp thức tiếp tiêu thông tin qua mạng đến hệ đến trụ sở HQ để nộp hồ nhận thống thông tin điện tử của cơ sơ. khai báo quan HQ. Trực tiếp xử lý từng Cách Hệ thống thủ tục HQĐT trực chứng từ kèm theo tờ thức xử tiếp kiểm tra, đối chiếu một khai HQ, so sánh, đối lý thông cách tự động hoặc bán tự động chiếu, kiểm tra tính tin đối với các chỉ tiêu thông tin. chính xác, thống nhất của nội dung khai báo. Yêu cầu sự hiện diện của cả người khai HQ và cán Xử lý thông tin điện tử, phản bộ HQ. Công chức HQ Cách hồi trực tiếp vào hệ thống thông báo cho người thức CNTT của người khai HQ các khai HQ về kết quả xử phản hồi thông điệp điện tử. lý và hướng dẫn thực thông tin hiện các bước đi tiếp theo của quy trình thủ tục HQ. Kiểm Kết quả kiểm tra được công Ghi Kết quả kiểm tra được tra chức kiểm tra nhập vào hệ kết quả công chức kiểm tra ghi hảng thống và in ra từ hệ thống phiếu kiểm tra trực tiếp vào tờ khai. hoá ghi kết quả kiểm tra hàng hoá.
10 Sau khi hàng hoá đã được kiểm Duyệt tra và đã qua khâu kiểm tra hồ Đội trưởng đội thủ tục thông sơ sau kiểm hoá, lãnh đạo chi ký duyệt thông quan trên quan cục hải quan duyệt thông quan tờ khai giấy. hàng hoá trên hệ thống. Kiểm tra DN tự khai, tự chịu trách nhiệm Tờ khai phải qua khâu tính thuế về thông tin khai báo. Hệ thống kiểm tra tính thuế. tự kiểm tra tính thuế. Công chức HQ ra thông Thông báo thuế được gửi kèm báo thuế, quyết định Thông theo thông tin phản hồi cho DN điều chỉnh thuế khi DN báo thuế khi duyệt phân luồng tờ khai. đăng ký tờ khai, tính thuế. Nộp bằng tiền mặt hoặc Kiểm chuyển khoản theo từng tra, xác Nộp định kỳ hàng tháng từ tờ khai, nộp tại nơi làm định giá ngày 5 đến ngày 10 tại kho bạc Nộp thủ tục, trước khi thông và tính nhà nước theo thông báo lệ phí lệ phí quan hàng hoá. Công thuế của cơ quan hải quan gửi qua chức hải quan phải viết mạng Internet. biên lai nộp lệ phí cho từng tờ khai. Nộp thuế Tự động hóa quá trình thu thuế Nộp Nộp qua kho bạc hoặc và các thông qua việc truyền nhận dữ thuế và nộp trực tiếp tại chi cục khoản liệu nộp thuế bằng chứng từ các hải quan cửa khẩu, hoặc phải thu điện tử giữa cơ quan HQ – khoản bảo lãnh của ngân hàng. khác NHTM – KBNN. phải Do đội kiểm tra sau thông quan Do đội kế toán thuế và thu Phúc tập thực hiện sau khi hàng hoá phúc tập hồ sơ thực hiện khác được thông quan. sau khi hàng hoá được
11 thông quan. Cơ quan hải quan chỉ lưu bộ hồ Bộ hồ sơ (bản sao) khi sơ kèm theo tờ khai đối với làm thủ tục xong, cơ hàng luồng vàng và luồng đỏ. Phúc quan hải quan lưu toàn Đối với hàng luồng xanh: cơ tập, bộ, chỉ trả lại DN một tờ Lưu trữ quan hải quan chỉ lưu một tờ lƣu trữ khai, bộ hồ sơ bản chính hồ sơ khai, DN lưu một tờ khai kèm hồ sơ DN giữ. Hồ sơ do đội kế bộ hồ sơ và hỉ xuất trình khi cơ toán thuế và phúc tập hồ quan hải quan yêu cầu. Hồ sơ sơ lưu. do hải quan sau thông quan lưu. 1.1.4 Những lợi ích và hạn chế của Hải quan điện tử 1.1.4.1 Những lợi ích Triển khai HQĐT là một quá trình phức tạp, tốn kém và cũng đầy thách thức, nhưng thực hiện HQĐT là điều kiện tiên quyết trong quá trình hội nhập toàn cầu hóa, giúp cơ quan HQ và DN định hình được một phong cách làm việc mới theo hướng chuẩn hóa, chuyên nghiệp, hiện đại. Vì vậy, có thể tổng kết lại nếu triển khai HQĐT thành công thì mang đến lợi ích cơ bản sau đây: Thứ nhất: Lợi ích đối với nền kinh tế - Thúc đẩy phát triển kinh tế đối ngoại và hội nhập quốc tế. Hiện nay, các quốc gia đã và đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, đặc biệt là khi các nước tham gia ký kết các hiệp ước, hiệp định song phương, đa phương cùng trách nhiệm phải thực hiện nhiều cam kết liên quan đến hoạt động HQ ở cấp Chính phủ; ví dụ như: Thỏa thuận về việc hình thành cộng đồng kinh tế ASEAN tới năm 2015; Hiệp định về xây dựng và thực hiện cơ chế một cửa ASEAN tới năm 2012; Lộ trình thực hiện các cam kết cắt giảm thuế quan và tự do hóa thương mại trong khuôn khổ WTO…. Từ đó đòi hỏi hệ thống pháp luật về HQ phải đầy đủ, thống nhất, rõ ràng và công khai, minh bạch, phù hợp với các cam kết quốc tế, thực hiện nghiêm chỉnh, bình đẳng cho mọi đối tượng. Việc thực hiện HQĐT chứng tỏ thiện chí, nổ lực tích cực của các nước nói chung và Việt Nam nói riêng trong việc tham gia thực hiện
12 các mục tiêu của các tổ chức này, vì lợi ích quốc gia và quốc tế. Ngày nay, cùng với sự phát triển nhanh chóng, đa dạng của thương mại và dịch vụ quốc tế, khối lượng công việc của HQ các quốc gia ngày càng gia tăng một cách đáng kể. Ngày càng xuất hiện nhiều loại hình dịch vụ và kinh doanh thương mại mới đòi hỏi công tác quản lý, kiểm tra, giám sát của cơ quan HQ phải đáp ứng được yêu cầu. Vì vậy, xu thế phát triển của HQ quốc tế ngày nay là ứng dụng CNTT vào hoạt động quản lý một cách có hiệu quả. Ứng dụng HQĐT là con đường phát triển của hầu hết các nước và là yêu cầu của HQ quốc tế trong xu hướng toàn cầu hóa. Như vậy, áp dụng HQĐT vừa là bắt buộc, vừa là xu thế chung của HQ Việt Nam và các nước. Thứ hai: lợi ích đối với doanh nghiệp Thực hiện HQĐT, DN còn được hưởng thêm nhiều lợi ích so với HQ truyền thống. cụ thể đó là: DN không phải đến trụ sở HQ mà có thể khai HQ tại bất kỳ thời gian nào, tại bất cứ địa điểm nào có máy tính kết nối mạng internet và được thông quan ngay đối với lô hàng thuộc diện miễn kiểm tra hồ sơ giấy và miễn kiểm tra thực tế hàng hóa. Ngoài ra, DN được sử dụng tờ khai điện tử in từ hệ thống của DN, có chữ ký và đóng dấu của DN thay cho tờ khai giấy và các chứng từ kèm theo để đi nhận hàng và làm chứng từ vận chuyển hàng hóa trên đường (nếu lô hàng thuộc diện miễn kiểm tra hồ sơ giấy và miễn kiểm tra thực tế hàng hóa). Điều này đã giúp DN giảm thời gian, chi phí làm thủ tục hải quan do DN có thể chủ động trong quá trình khai báo HQ. DN thực hiện HQĐT sẽ được cơ quan HQ cung cấp thông tin về quá trình xử lý hồ sơ hải quan điện tử thông qua HTXLDLĐT hải quan. Bên cạnh đó, các quy định, chính sách liên quan được công bố trên website HQ. DN thực hiện HQĐT sẽ được cơ quan HQ hỗ trợ đào tạo, cung cấp các văn bản quy định về HQĐT và phần mềm khai báo HQĐT, được tư vấn trực tiếp miễn phí, giải đáp các vướng mắc liên quan quan đến HQĐT. Đối với những DN ưu tiên đặc biệt còn được hưởng những lợi ích như được sử dụng tờ khai HQ tạm để giải phóng hàng; được hoàn thành thủ tục thông quan trên cơ sở sử dụng tờ khai điện tử 01 lần/01 tháng cho tất cả hàng hóa XK, NK thường xuyên với cùng một đối tác, cùng một loại hình XK, NK, đã được giải phóng hàng theo tờ