Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã, từ thực tiễn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là từ cơ sở lý luận về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT cấp xã, qua thực tiễn của thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế để đề xuất quan điểm, giải pháp bảo đảm địa vị pháp lý hành chính công chức TPHT cấp xã.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã, từ thực tiễn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ KIM ANH ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ, TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ….…/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ KIM ANH ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ, TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60 38 01 02 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. VŨ ĐỨC ĐÁN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính với đề tài: “Địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã, từ thực tiễn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, được hoàn thành sau quá trình học tập và nghiên cứu thực trạng, dưới sự hướng dẫn của PGS. TS. Vũ Đức Đán. Các lập luận, phân tích, đánh giá được đưa ra trên quan điểm cá nhân sau khi nghiên cứu. Luận văn không sao chép, không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố nào. Thừa Thiên Huế, ngày tháng 9 năm 2018 Học viên Nguyễn Thị Kim Anh
L? i C? m ? n Trước hết, tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, cùng tập thể các Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ và cán bộ của Học viện đã tận tình truyền đạt những kiến thức khoa học quý báu và tạo các điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành chương trình cao học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn, PGS.TS Vũ Đức Đán, người đã tận tình, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn này. Mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót nhất định. Rất mong nhận được sự chia sẻ và góp ý chân thành của quý Thầy, Cô và độc giả. Xin trân trọng cám ơn! Học viên Nguyễn Thị Kim Anh
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT HĐND Hội đồng nhân dân TPHT Tư pháp – Hộ tịch UBND Ủy ban nhân dân
MỤC LỤC TRANG BÌA LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC VIẾT TẮT MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ........................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................... 4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 5 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .............................................. 6 6. Những đóng góp của luận văn ........................................................................ 6 7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 7 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ ..................... 8 1.1. Khái quát về chính quyền cấp xã và công chức cấp xã ................................ 8 1.1.1. Khái quát chính quyền cấp xã ................................................................... 8 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, vị trí, vai trò các chức danh công chức cấp xã ...... 13 1.2. Địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã........... 17 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã .................................................................................................. 17 1.2.2. Các quy định của pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch ............................................................................................ 23 1.2.3. Những yếu tố tác động đến địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã........................................................................................ 31 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ................................................................................... 37
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH VÀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .......................................... 38 2.1. Thực trạng pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã ở nước ta ................................................................................... 38 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công chức Tư pháp – Hộ tịch ......... 38 2.1.2. Những bất cập của pháp luật hiện hành về địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch ........................................................................... 40 2.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội và tình hình đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch của thành phố Huế............................................................................................ 45 2.2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của thành phố Huế ......................................... 45 2.2.2. Tình hình đội ngũ công chức Tư pháp – Hộ tịch trên địa bàn thành phố Huế ................................................................................................. 48 2.2.3. Sự tác động của những đặc điểm kinh tế - xã hội đến đội ngũ công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã ................................................................................. 53 2.3. Thực trạng thực hiện pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của đội ngũ công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế. .................... 54 2.3.1. Kết quả đạt được trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế............................................ 54 2.3.2. Hạn chế trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế ....................................................... 56 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế .............................. 62 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ................................................................................... 70
CHƢƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ – TỪ THỰC TIỄN TẠI THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .......... 72 3.1. Quan điểm bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã ........................................................................................................ 72 3.1.1. Bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã phải căn cứ vào chính sách mới của Đảng về cán bộ công chức cấp xã........ 72 3.1.2. Bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã phải gắn liền với đổi mới chính sách cải cách hành chính và cải cách tư pháp của Nhà nước ..................................................................................................................75 3.1.3. Bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã phải đặt trong mối quan hệ hoàn thiện cả hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa ........ 75 3.1.4. Bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã phải phù hợp với điều kiện thực tế đất nước và xu hướng phát triển của nền kinh tế - xã hội ......................................................................................................................76 3.1.5. Bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã phải phù hợp với xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế ................................... 77 3.2. Giải pháp bảo đảm địa vị pháp lý của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã ..... 77 3.2.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật hiện hành về địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã ................................................ 77 3.2.2. Các giải pháp khác bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế............................................ 81 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ................................................................................... 88 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC BẢNG ĐỒ, CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Tình hình dân số thành phố Huế năm 2017 ........................................ 46 Bảng 2.2. Tổng hợp về số lượng và độ tuổi của đội ngũ công chức tpht thuộc UBND thành phố Huế tính đến tháng 10/2017 .................................. 49 Bảng 2.3. Tổng hợp về chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ công chức TPHT thuộc UBND thành phố Huế tính đến tháng 10/2017......................... 50 Bảng 2.4. Tổng hợp về trình độ ngoại ngữ và tin học của đội ngũ công chức TPHT thuộc UBND thành phố Huế tính đến tháng 10/2017 ............. 52 Bảng 2.5. Tổng hợp về trình độ lý luận chính trị của đội ngũ công chức TPHT thuộc UBND thành phố Huế tính đến tháng 10/2017......................... 53 Bảng đồ 2.1 Bảng đồ hành chính thành phố Huế ............................................... 45
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác Tư pháp – Hộ tịch (TPHT) là một trong những chức năng quản lý dân cư cơ bản của Nhà nước, là biện pháp để nhà nước quản lý mức độ tăng trưởng cũng như những biến động dân số trong nước. Để từ đó tác động theo hướng nhất định vì mục đích phát triển bền vững của đất nước thông qua các chính sách về hộ tịch. Ngày nay với xu thế quốc tế hóa, toàn cầu hóa thì vấn đề dân cư càng trở nên phức tạp và đặc biệt để đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đòi hỏi Nhà nước phải có những phương thức quản lý mới phù hợp với điều kiện thực tiễn để có thể quản lý được dân cư một cách hiệu quả mà vẫn đảm bảo tính dân chủ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhanh chóng và kịp thời cho nhân dân. Với vị trí là một bộ phận của công tác quản lý nhà nước, công tác TPHT chủ yếu quản lý các hoạt động phát sinh về hộ tịch ở các cấp cơ sở. Chính vì vậy, đội ngũ công chức TPHT đóng vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động thi hành công vụ về quản lý hộ tịch. Chất lượng hoạt động quản lý hộ tịch hay hiệu quả của hệ thống chính trị nói chung, xét đến cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ công chức TPHT. Trong nhiều văn kiện của Đảng đều khẳng định vai trò quan trọng của cán bộ công chức nói chung và cán bộ TPHT nói riêng đối với sự nghiệp cách mạng. Chủ trương, chính sách, pháp luật dù có đúng đắn đến mấy nhưng khó đạt hiệu quả cao nếu không được triển khai thực hiện bởi một đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất đạo đức tốt, năng lực chuyên môn giỏi. Do đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức TPHT vững vàng về chính trị, có đạo đức lối sống trong sạch, có trí tuệ, kiến thức và trình độ năng lực chuyên môn giỏi để thực hiện các nhiệm vụ được giao là nhiệm vụ quan trọng nhất hiện nay. 1
Do khối lượng công việc lớn và không ngừng gia tăng do hiện tượng bùng nổ dân số và tính chất ngày càng phức tạp của quan hệ xã hội đòi hỏi phải có một đội ngũ cán bộ, công chức TPHT vừa có phẩm chất đạo đức tốt, vừa có năng lực trình độ chuyên môn cao, có kỹ năng quản lý, vận hành bộ máy hành chính đạt hiệu quả cao nhất là nhiệm vụ chính trị vô cùng khó khăn. Tuy nhiên trên thực tế, việc chấp hành những quy định về địa vị pháp lý hành chính của cán bộ, công chức TPHT vẫn chưa được chú trọng tuân thủ xây dựng, đào tạo một cách nghiêm chỉnh. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức TPHT, nghiêm trọng hơn là dẫn đến những sai phạm, giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, nếu không kịp thời chấn chỉnh có thể gây ra tình trạng mất ổn định cục bộ địa phương và có khả năng lan rộng ra cả nước. Vì vậy, việc nâng cao địa vị pháp lý hành chính của cán bộ, công chức TPHT là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Thành phố Huế thuộc tỉnh Thừa thiên Huế là một trong những đô thị cấp quốc gia của Việt Nam, là thành phố Trung tâm văn hóa – di sản, du lịch quốc gia nên những vấn đề về TPHT luôn được chú trọng. Chính quyền thành phố đã có nhiều cố gắng nỗ lực trong công tác TPHT nói chung và nâng cao địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT nói riêng song vẫn còn những hạn chế nhất định. Xuất phát từ vị trí quan trọng của cán bộ, công chức TPHT nên Lãnh đạo tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương chính sách ưu tiên, thu hút nhân tài cũng như đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức TPHT để đáp ứng yêu cầu cấp thiết của thực tiễn. Từ nhiệm vụ thực tiễn nói trên, tôi chọn đề tài “Địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã, từ thực tiễn thành phố Huế, tỉnh Thừa thiên Huế” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Vấn đề địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT đã được nhiều nhà khoa học quan tâm dưới nhiều góc độ khác nhau. Có nhiều công trình khoa học, luận văn thạc sĩ, nhà nghiên cứu luật học về đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước trong đó có đội ngũ công chức TPHT. Trong điều kiện cải cách hành chính nhà nước, vấn đề công chức THPT được đặc biệt quan tâm. Đáng chú ý là những công trình sau: - Phạm Hồng Thái (2004), Công vụ, công chức nhà nước, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. Nội dung cuốn sách nêu lên vị trí, vai trò của công chức, công vụ, các khái niệm về công chức, công vụ; chức năng, nhiệm vụ của công chức trong bộ máy hành chính Nhà nước; thực trạng đội ngũ công chức ở nước ta và những giải pháp xây dựng đội ngũ công chức trong thời kỳ mới. Đây là cuốn sách có giá trị tham khảo tốt cho luận văn. Tuy nhiên, nội dung cuốn sách chỉ đề cập lý luận chung về chế độ công chức, công vụ của bộ máy hành chính Nhà nước các cấp nói chung mà chưa đi sâu bàn về chế độ thực thi công vụ của công chức TPHT. - Cao Minh Công (2012), Trách nhiệm công vụ và đạo đức công chức ở nước ta hiện nay, Luận án Tiến sĩ Học viện Khoa học Xã hội. Luận án phân tích, làm rõ nội dung các khái niệm trách nhiệm công vụ và đạo đức công chức, mối quan hệ biện chứng giữa trách nhiệm công vụ và đạo đức công chức. Phân tích thực trạng trách nhiệm công vụ và đạo đức công chức ở nước ta hiện nay, đồng thời cũng chỉ ra nguyên nhân của thực trạng ấy. Đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao trách nhiệm công vụ và đạo đức công chức trong thực thi công vụ ở nước ta hiện nay. - Lê Viết Thiện (2013), Vai trò của công chức TPHT xã trong việc phổ biến giáo dục pháp luật ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Luật Hà Nội. Luận văn phân tích, làm rõ nội dung các khái niệm công chức TPHT xã, vai trò công chức TPHT xã. Phân tích thực trạng đảm bảo vai trò công 3
chức TPHT xã ở nước ta hiện nay, đồng thời cũng chỉ ra nguyên nhân của thực trạng ấy. Đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao vai trò công chức TPHT xã trong thực thi công vụ ở nước ta hiện nay. Ngoài ra còn một số bài viết trên tạp chí nghiên cứu luật học như: Trần Văn Quảng, Nâng cao năng lực của đội ngũ công chức TPHT trong giai đoạn hiện nay, Dân chủ và Pháp luật. Bộ Tư pháp, Số chuyên đề tháng 9/2006; Lê Thị Ngọc Lam, Thực trạng và giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của TPHT cấp xã, Dân chủ và Pháp luật. Bộ Tư pháp, Số chuyên đề 10/2010; Nguyễn Phương Nam, Giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tư pháp - hộ tịch trên địa bàn thành phố Hà Nội, Dân chủ và Pháp luật. Bộ Tư pháp, Số 5/2013; Lê Viết Thiện, Giải pháp nâng cao vai trò của công chức TPHT cấp xã trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở Việt Nam hiện nay Nghề Luật. Học viện Tư pháp, Số 2/2014; Trần Thị Mai, Địa vị pháp lý của công chức TPHT cấp xã trong quản lý nhà nước về công tác tư pháp của Ủy ban nhân dân cấp xã giai đoạn hiện nay, Dân chủ và Pháp luật. Bộ Tư pháp, Số 9/2016… Nhìn chung, các công trình nghiên cứu cả lý luận và thực tiễn nhưng chủ yếu về công chức nói chung và công chức TPHT ở cấp xã nói riêng. Chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chuyên sâu về Địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT. Chính vì vậy, việc lực chọn đề tài này làm luận văn thạc sĩ thực sự mang tính cấp thiết đối với thành phố Huế nói riêng cũng như trên cả nước nói chung. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích của luận văn Từ cơ sở lý luận về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT cấp xã, qua thực tiễn của thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế để đề xuất quan điểm, giải pháp bảo đảm địa vị pháp lý hành chính công chức TPHT cấp xã. 4
3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Hệ thống hóa góp phần làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về chế định địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT. - Nghiên cứu thực trạng địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ đó chỉ ra những bất cập, hạn chế dẫn đến sai sót, vi phạm trong công tác TPHT. Đề xuất các quan điểm, giải pháp bảo đảm địa vị pháp lý của công chức TPHT từ thực tiễn thành phố Huế. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp phân tích: Phân tích các quy phạm pháp luật Việt Nam về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT và phân tích số liệu báo cáo, thống kê hàng năm về thực trạng của địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT, từ đó tìm ra những bất cập để nêu giải pháp hoàn thiện. Phương pháp so sánh: So sánh các quy định trong các văn bản pháp luật Việt Nam qua các giai đoạn, so sánh số liệu báo cáo đánh giá về thực trạng công chức TPHT để chỉ ra những điểm bất hợp lý nhằm tìm ra giải pháp hoàn thiện. Phương pháp tổng hợp: Vận dụng để tổng hợp những số liệu, kết quả phân tích từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện. Ngoài ra luận văn cũng vận dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học khác như: kết hợp, diễn dịch, logic, thống kê,… 5
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 5.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT cấp xã. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Nội dung nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các quy định của pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT; Đánh giá thực trạng Địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT. Về mặt không gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu: Địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT trên địa bàn toàn thành phố Huế thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế. Về thời gian nghiên cứu: Từ năm 2012 đến năm 2017. 6. Những đóng góp của luận văn Về mặt lý luận: Luận văn góp phần làm rõ hơn những vấn đề lý luận cơ bản về quy định của pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT cấp xã và những vấn đề bất cập trong quy định pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT. Về mặt thực tiễn: Từ cơ sở lý luận đã được làm rõ, Luận văn chỉ ra những bất cập của việc thực hiện địa vị pháp lý hành chính của công chức TPHT đó trong thực tiễn tại thành phố Huế, chỉ ra những nguyên nhân có làm phát sinh vi phạm, bất cập trong công tác TPHT, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện để việc áp dụng pháp luật đạt hiệu quả tốt nhất thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội nói chung cho thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Từ những kết quả nghiên cứu này, Luận văn với hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc nâng cao ý thức pháp luật và hiệu quả áp dụng pháp luật về lĩnh vực công tác TPHT cũng như việc quản lý, xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng và bổ nhiệm công chức TPHT đạt hiệu quả tốt nhất. Đồng thời, với những đóng góp đầy ý nghĩa cả lý luận và thực tiễn được rút ra, Luận văn còn là tài liệu cần thiết 6
cho những người làm công tác học tập, nghiên cứu tham khảo và đặc biệt là tài liệu cần thiết cho những người làm công tác quản lý, công tác thực tiễn về TPHT tiết kiệm được thời gian, công sức áp dụng pháp luật để đạt hiệu quả cao nhất. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục; Nội dung của Luận văn gồm 3 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận về địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã. Chương 2: Thực trạng pháp luật địa vị pháp lý hành chính và áp dụng pháp luật địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chương 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm địa vị pháp lý hành chính của công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã từ thực tiễn tại thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. 7
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ 1.1. Khái quát về chính quyền cấp xã và công chức cấp xã 1.1.1. Khái quát chính quyền cấp xã 1.1.1.1. Quan niệm về chính quyền địa phương Khái niệm về thuật ngữ “chính quyền địa phương” hiện tại vẫn chưa có văn bản nào ban hành có quy định cụ thể. Chính quyền địa phương được hiểu là một tổ chức bộ máy nhà nước có tư cách pháp nhân được Hiến pháp và pháp luật công nhận sự tồn tại vì mục đích quản lý một khu vực nằm trong một quốc gia. Tuy nhiên, khái niệm “chính quyền địa phương” chỉ mới được sử dụng chính thức từ khi có Hiến pháp năm 2013 và đặc biệt là được quy định cụ thể trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (thay thế Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003). Chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND ở các đơn vị hành chính, có nhiệm vụ bảo đảm thi hành Hiến pháp, pháp luật, quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; chịu sự kiểm tra, giám sát của cấp trên; trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương. Hiến pháp năm 2013 đã sửa đổi tên gọi của Chương IX từ “HĐND và UBND” thành “Chính quyền địa phương”. Do từ trước đến nay thuật ngữ “chính quyền địa phương” được sử dụng tương đối rộng rãi và phổ biến trong các văn kiện của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước, các sách báo chính trị pháp lý, cũng như trong các bài phát biểu của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ở trung ương và địa phương. Khái niệm được sử dụng nhiều trong tổ chức và hoạt động của nhà nước vào đời sống thực tế xã hội, tuy nhiên hiện nay vẫn chưa có một văn bản pháp luật nào đưa ra khái niệm chính quyền địa phương. Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015 mới được ban hành gần đây cũng 8
không có khái niệm về chính quyền địa phương. Xuất phát từ góc độ nghiên cứu lý luận, từ góc độ thực tiễn hay cách thức tiếp cận vấn đề nghiên cứu của các nhà khoa học, các nhà thực tiễn và quản lý tập trung vào 3 quan niệm như sau: - Chính quyền địa phương là khái niệm dùng chung để chỉ tất cả các cơ quan nhà nước (mang quyền lực nhà nước) đóng trên địa bàn địa phương. - Cấp Chính quyền địa phương gồm hai phân hệ cơ quan – cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương (HĐND) và cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương (UBND) và được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do luật định [33, Điều 111.2]. - Chính quyền địa phương bao gồm 4 phân hệ cơ quan tương ứng với 4 phân hệ cơ quan nhà nước tối cao ở trung ương (Quốc hội, Chính phủ, Toà án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao) là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương (Hội đồng nhân dân các cấp), cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương (Uỷ ban nhân dân các cấp), cơ quan tư pháp (Toà án nhân dân các cấp) và cơ quan kiểm sát (Viện kiểm sát nhân dân các cấp) [43]. - Cấp chính quyền địa phương theo cấp hành chính lãnh thổ (tỉnh, huyện, xã). Cơ cấu chính quyền địa phương dù ở cấp tỉnh, huyện, hay xã được hiểu thống nhất như Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, gồm: HĐND và UBND. Hai cơ quan này được tổ chức ở cả ba cấp chính quyền địa phương. 1.1.1.2. Chính quyền cấp xã Cấp xã theo quy định tại Hiến pháp năm 2013 là đơn vị hành chính thấp nhất trong hệ thống hành chính 4 cấp ở nước ta, là cấp cơ sở gần dân nhất. Cấp xã là tổ chức hành chính của một cộng đồng dân cư, được chia theo địa giới do pháp luật quy định, có bộ máy hành chính, có chức năng, nhiệm vụ và có đội ngũ cán bộ, công chức riêng. Ở Việt Nam, cấp xã là loại hình đơn vị hành chính lâu đời, cấp hành chính chủ yếu ở nông thôn, ngoại thành, ngoại thị và chiếm đa số trong các loại hình đơn vị hành chính cơ sở. Tính đến ngày 12 tháng 4 năm 9
2018, Việt Nam có 11.162 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 1.594 phường, 606 thị trấn và 8962 xã, trong đó có 336 xã thuộc các thành phố trực thuộc tỉnh, 299 xã thuộc các thị xã và 8336 xã thuộc các huyện. Xã (hoặc phường, thị trấn) là đơn vị hành chính cơ sở dưới cấp huyện (Việt Nam). Ở ngoại thị thành phố trực thuộc tỉnh, thị xã thì gọi là xã, ở nội thị thì gọi là phường; ở các quận thuộc thành phố trực thuộc trung ương thì gọi là phường; ở các huyện thì gọi là xã hoặc thị trấn [43]. Theo Điều 30, Điều 58, Điều 65 Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015 thì: Chính quyền địa phương ở xã, phường, thị trấn – gọi chung là cấp xã là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND xã (phường, thị trấn) và UBND xã (phường, thị trấn). Vị trí, vai trò của chính quyền cấp xã: Chính quyền cấp xã được phân loại thành 3 loại hình cơ sở: xã, phường, thị trấn. Ba loại hình cơ sở này có những điểm chung, song cũng có nhiều nét đặt trưng riêng. Chính quyền cấp xã có vị trí, vai trò rất quan trọng trong hệ thống hành chính ở nước ta. Cụ thể: - Là cấp hành chính gần dân nhất cho nên chính quyền cấp xã chịu trách nhiệm trước nhân dân về mọi hoạt động ở địa phương. Là một cấp hành chính trong hệ thống chính quyền 4 cấp, chính quyền cấp xã được sử dụng con dấu có hình quốc huy, biểu trưng cho quyền lực Nhà nước, là một cơ quan thẩm quyền rộng trong việc quản lý mọi mặt của đời sống xã hội trên địa bàn. Chính quyền cấp xã có ngân sách riêng, thay mặt Nhà nước giao dịch với nhân dân địa phương, thực hiện và đảm bảo thực hiện các chính sách, quy định pháp luật của nhà nước ở địa phương, chăm lo cho mọi mặt đời sống của nhân dân, duy trì an ninh trật tự địa phương. - Chính quyền cấp xã chịu trách nhiệm trước chính quyền cấp trên về việc quản lý, quan tâm tới mọi mặt đời sống nhân dân ở địa phương: UBND không chỉ là cơ quan chấp hành của HĐND cùng cấp mà UBND cấp dưới còn phải 10
chịu sự chỉ đạo của UBND cấp trên. Như vậy, UBND cấp xã phải chịu trách nhiệm trước UBND cấp huyện. Chính quyền cấp xã là chính quyền được tổ chức ra nhằm bảo đảm, bảo vệ và phục vụ quyền, lợi ích của nhân dân, nhân dân là đối tượng cơ bản để chính quyền địa phương phục vụ. Do đó chính quyền cấp xã là chính quyền cơ sở phải chịu trách nhiệm trước chính quyền cấp trên về việc quan tâm mọi mặt đời sống của nhân dân địa phương. - Chính quyền cấp xã là cầu nối giữa nhân dân với chính quyền cấp huyện, tỉnh và trung ương. Chính quyền cấp xã là đại diện của nhân dân địa phương tự quyết định những vấn đề nội bộ địa phương, đồng thời chính quyền cấp xã thay mặt nhân dân đề xuất, kiến nghị với cơ quan Nhà nước cấp trên về những vấn đề liên quan đến địa phương thuộc thẩm quyền quyết định của cơ quan Nhà nước cấp trên; nắm bắt và phản ánh tâm tư nguyện vọng của nhân dân địa phương với chính quyền cấp trên. - Cấp xã là nơi trực tiếp diễn ra các hoạt động thực tiễn phong phú và sinh động, trực tiếp tổ chức triển khai thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chính quyền cấp trên. Chính quyền cấp xã và cán bộ công chức cấp xã thông thường là người địa phương hoặc sống ở địa phương, sâu sát với dân, am hiểu những phong tục, tập quán, truyền thống của địa phương nên cán bộ, công chức ở cấp xã phải giải quyết các đầu việc đa dạng, phức tạp của dân. Mặc khác, cán bộ ở cấp xã phải lắng nghe, giải quyết mọi yêu cầu, thắc mắc, bức xúc của dân và trở thành cấp phản ánh một cách trung thực nhất những nguyện vọng, mong muốn, nhu cầu của người dân tới cơ quan cấp trên và đề xuất những giải pháp giải quyết những vướng mắc, thỏa mãn những nhu cầu, mong muốn của nhân dân nói chung và của người dân nói riêng. Do đó, chính quyền cấp xã làm việc có hiệu quả sẽ là nhân tố thúc đẩy, nâng cao chất lượng cuộc sống, trở thành hoạt động thực tế của nhân dân, tạo dựng lòng tin ngày một gia tăng của người dân vào Đảng và Nhà nước. Ngược lại, nếu chính 11