Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ thực trạng thực hiện quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường bảo đảm thực hiện loại quyền này của công dân trên địa bàn thị xã Ba Đồn trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN XUÂN HƯNG QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI Ở THỊ XÃ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN XUÂN HƯNG QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI Ở THỊ XÃ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN QUỐC SỬU THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Nguyễn Xuân Hưng
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn này tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Nguyễn Quốc Sửu đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ học viên hoàn thành luận văn thạc sĩ đúng thời gian quy định. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính, các giảng viên Khoa sau đại học và các Phòng, Khoa của Học viện Hành chính đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Trân trọng cản ơn! Học viên Nguyễn Xuân Hưng
MỤC LỤC TRANG BÌA LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. LÝ LUẬN VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN VỀ ĐẤT ĐAI....................................................................................................... 8 1.1. Quan niệm về quyền khiếu nại của công dân về đất đai ........................... 8 1.2. Điều chỉnh pháp luật về quyền khiếu nại của công dân về đất đai .......... 20 Tóm tắt Chương 1 ........................................................................................ 54 Chương 2. THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY .................................................. 55 2.1. Khái quát về công tác quản lý nhà nước về đất đai ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình .................................................................................................. 55 2.3.Tình hình đảm bảo thực hiện quyền khiếu nại về đất đai của công dân trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng B́nh ........................................................ 61 2.4. Đánh giá chung về thực hiện quyên khiếu nại của công dân về đất đai ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình ................................................................... 70 Tóm tắt chương 2 ......................................................................................... 75 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN VỀ ĐẤT ĐAI Ở THỊ XĂ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY .................................................. 76
3.1. Quan điểm tăng cường bảo đảm quyền khiếu nại của công dân về đất đai ở thị xã Ba Đồn hiện nay .............................................................................. 76 3.2. Giải pháp tăng cường bảo đảm quyền khiếu nại của công dân về đất đai ở thị xã Ba Đồn hiện nay ................................................................................. 82 Tóm tắt chương 3 ....................................................................................... 104 KẾT LUẬN ............................................................................................... 105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GCNQSD Giấy chứng nhân quyền sử dụng HĐND Hội đồng nhân dân NĐ – CP Nghị định – Chính phủ PBGDPL Phổ biến giáo dục pháp luật UBND Ủy ban nhân dân WTO Tổ chức Thương mại thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp số lượt tiếp công dân tới khiếu nại, phản ánh về đất đai ở thị xã Ba Đồn (Giai đoạn 2013 - 2017) ......................................................... 59 Bảng 2.2: Tình hình tiếp nhận đơn, vụ việc khiếu nại về đất đai ở thị xã Ba Đồn (giai đoạn 2013 - 2017)......................................................................... 60 Bảng 2.3: Tổng hợp kết quả giải quyết đơn thư khiếu nại của công dân về đất đai ở thị xã Ba Đồn (giai đoạn 2013 - 2017) ................................................ 68
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyền khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Điều 30 Hiến pháp 2013 quy định rõ: “1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật. 3. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác.”. Được xem là quyền của nhiều quyền, quyền khiếu nại là công cụ pháp lý quan trọng giúp công dân tự bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp khác của mình trước nguy cơ bị xâm phạm bởi cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước trên tất cả các lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, trong đó có lĩnh vực đất đai. Quyền khiếu nại của công dân về đất đai thể hiện mối quan hệ pháp lý giữa công dân với với nhà nước, trong đó công dân là người sử dụng đất, và Nhà nước là người quản lý (nhà nước) về đất đai. Quyền khiếu nại của công dân về đất đai có hai ý nghĩa, vừa giúp công dân bảo vệ quyền tài sản của mình - quyền sử dụng đất, đồng thời là một phương thức công dân giám sát hoạt động của cán bộ, công chức trong quản lý đất đai, nhằm phòng ngừa vi phạm, phát hiện và xử lý nghiêm minh các vi phạm, đảm bảo trật tự pháp luật, bảo đảm thực hiện quyền công dân. Đây cũng là lý do mà những năm qua, Đảng và Nhà nước ta không ngừng hoàn thiện pháp luật về khiếu nại về đất đai nói chung, trong đó tập trung các cơ chế bảo đảm quyền công dân về khiếu nại đất đai. Tuy vậy, trong thực tế thi hành pháp luật khiếu nại về đất đai, việc bảo đảm thực thực hiện quyền khiếu nại của công dân còn nhiều hạn 1
chế, bất cập; phần vì hạn chế trong năng lực sử dụng quyền khiếu nại của chính công dân, phần vì các cơ quan nhà nước chưa đảm bảo tổ chức thực hiện tốt giải quyết khiếu nại trong thực tế, trong khi đó, xuất hiện nhiều vi phạm, khiếm khuyết trong quản lý nhà nước về đất đai. Cả ba nhóm nguyên nhân nói trên đều có thể dẫn tới việc tiếp tục khiếu nại và gia tăng các vụ khiếu nại mới. Ba Đồn là một thị xã của tỉnh Quảng Bình. Cùng với đổi mới đất nước, Ba Đồn được Tỉnh ủy, Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Quảng Bình xác định là thị xã trọng điểm công nghiệp và đô thị của tỉnh. Trong 10 năm trở lại đây, Ba Đồn đã tổ chức thu hồi, giải phóng mặt bằng trên 1.500 ha đất để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, an ninh, quốc phòng, phát triển công nghiệp. Chính quyền thị xã Ba Đồn đã tập trung giải quyết, đạt được nhiều thành tựu trong giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, góp phần đảm bảo trật tự pháp luật, tạo điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội. Song, ở một số nơi vẫn còn vụ việc khiếu nại đất đai đông người phức tạp tuy đã được các cấp, các ngành xem xét giải quyết nhưng công dân vẫn chưa nhất trí, tiếp tục khiếu kiện kéo dài như: 46 hộ dân ở phường Quảng Thuận khiếu nại việc thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng Dự án mở rộng quốc lộ 1A; khiếu nại của một số hộ dân ở phường Ba Đồn, Quảng Phúc, Quảng Long về Bồi thường giải phóng mặt bằng các Dự án quy hoạch đấu giá quyền sữ dụng đất ở; khiếu nại việc Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở phường Quảng Long để thực hiện các dự án…Tình hình khiếu nại đất đai nêu trên đã ít nhiều ảnh hưởng đến an ninh, trật tự và tiềm ẩn những nguy cơ làm mất ổn định chính trị- xã hội tại một số xã, phường trong một số thời điểm; có nơi đã xuất hiện những mâu thuẫn phát sinh giữa người dân với chính quyền, giữa người dân với nhà đầu tư; một số dự án đầu tư xây dựng, do tác động của khiếu nại, tố cáo đã làm cho dự án bị chậm triển khai 2
hoặc phải tạm dừng thi công kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế- xã hội và môi trường thu hút đầu tư chung trên địa bàn. Xuất phát từ những lý do được luận giải trên, học viên quyết định chọn vấn đề “Quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình” làm đề tài luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Luận văn hàm chứa ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, nhất là trong bối cảnh thực hiện dân chủ, xây dựng nền hành chính trong sạch, vững mạnh, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Từ trước đến nay, trong khoa học pháp lý đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu về pháp luật khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính, cũng như khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Từ nhiều hướng và mức độ tiếp cận khác nhau, các bài viết, công trình nghiên cứu đã làm sáng tỏ những vấn đề mang tính lý luận về khiếu nại hành chính, khiếu nại đất đại, thực trạng quy định của pháp luật về khiếu nại hành chính, khiếu nại về đất đai, thực trạng công tác giải quyết khiếu nại hành chính, khiếu nại đất đai, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại hành chính, khiếu nại về đất đai, cũng như những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính, khiếu nại về đất đai. Một số công trình mà tác giả đã được tiếp cận như: - Thanh tra Chính phủ, Tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tình hình mới, Nhà xuất bản Hà Nội, Hà Nội năm 2006; - ThS. Nguyễn Thế Thịnh (chủ biên), Công tác dân vận trong giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội năm 2007; - TS. Trần Văn Sơn, Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội năm 2007; 3
- Viện Khoa học Thanh tra (Thanh tra Chính phủ), Khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính ở Việt Nam hiện nay, Nhà xuất bản Chính trị - Hành chính, Hà Nội năm 2012; - Ngô Mạnh Toan (2007), Hoàn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, Luận án Tiến sỹ Luật học; - Nguyễn Thế Thuấn (2001), Tăng cường hiệu quả pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sỹ Luật học; - Nguyễn Thị Thủy (2009), Quyền khiếu nại hành chính của công dân ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sỹ Luật học; - Lê Văn Thành (2012), Áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về đất đai của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, Luận án Tiến sỹ Luật học; - Nguyễn Thị Thu Hằng (2011), Giải quyết khiếu nại về đất đai tại các khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang hiện nay, Luận văn Thạc sỹ Luật học. Ngoài các công trình nêu trên, còn có một số công trình là luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công ở Việt Nam như: Bùi Thị Thúy Ngân (2011), Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong công tác giải phóng mặt bằng ở thành phố Hà Nội; Trần Văn Anh (2010), Nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cấp xã của tỉnh Bắc Ninh; Trần Anh Hùng (2007), Thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai của các cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Thị Lệ Hằng (2010), Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực quản lý đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện tỉnh Khánh Hòa; Phạm Thị Hồng Uyên (2011), Giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến 4
đất đai tôn giáo trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay; Lê Hồng Oanh Ngọc (2009), Nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại ở thành phố Hà Nội… Cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp về quyền và thực hiện quyền khiếu nại của công dân về đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. Do vậy, tên đề tài không bị trùng lắp với các công trình đã được công bố. Các công trình khoa học đã được công bố là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị đối với luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ thực trạng thực hiện quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường bảo đảm thực hiện loại quyền này của công dân trên địa bàn thị xã Ba Đồn trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, luận văn có các nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai; - Khảo sát, phân tích thực trạng thực hiện quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, phân tích các thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng; - Xây dựng hệ thống các giải pháp, khuyến nghị nhằm tăng cường bảo đảm thực hiện loại quyền này của công dân trên địa bàn thị xã Ba Đồn trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và pháp lý theo 5
quy định hiện hành về quyền khiếu nại của công dân về đất đai; tập trung nghiên cứu hoạt động thực hiện pháp luật về khiếu nại của công dân về đất đai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về đối tượng và nội dung: một số vấn đề lý luận và pháp lý theo quy định hiện hành về quyền khiếu nại của công dân về đất đai; hoạt động thực hiện pháp luật về khiếu nại đất đai của công dân; hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại của công dân về đất đai của UBND thị xã, UBND các phường, xã ở thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi không gian: Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi thời gian: giai đoạn 2011 – 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn vận dụng các phương pháp luận triết học Mác - Lê nin: phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn có sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phân tích - tổng hợp, logic, so sánh, khảo sát, thống kê, tổng kết thực tiễn trong quá trình giải quyết các vấn đề đặt ra của đề tài và kế thừa những kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài của các tác giả trước đó. 6. Ý nghĩa của luận văn Luận văn là nguồn tư liệu tổng hợp về thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại của công dân trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. Cung cấp thêm các luận cứ khoa học trong công tác giải quyết khiếu nại của công dân về đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn nói riêng, tỉnh Quảng Bình nói chung trong thời gian tới. 6
Luận văn có giá trị tham khảo đối với sinh viên đại học, cao học luật và hành chính, có thể dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác giảng dạy, nghiên cứu ở Trường Chính trị tỉnh, Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện, hoặc làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề này. Từ các đề xuất tại Luận văn có thể là những gợi ý để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn nói riêng và cả nước nói chung; góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận về quyền khiếu nại của công dân về đất đai Chương 2: Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại của công dân về đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình hiện nay Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại của công dân về đất đai trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình hiện nay. 7
Chương 1 LÝ LUẬN VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI CỦA CÔNG DÂN VỀ ĐẤT ĐAI 1.1. Quan niệm về quyền khiếu nại của công dân về đất đai 1.1.1. Quan niệm về quyền khiếu nại của công dân Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận tại Điều 30 của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 (Hiến pháp năm 2013). Đây là hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dưới góc độ pháp lý, khiếu nại được hiểu là: “việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” (Khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011). Từ khái niệm có thể thấy rằng khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc là đề nghị của cán bộ, công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Là một hiện tượng xã hội nên khiếu nại có thể xảy ra ở nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Do đó, dựa vào các tiêu chí khác nhau có thể phân loại khiếu nại thành các nhóm khác nhau. Xét trong mối quan hệ giữa công dân 8
với nhà nước, khiếu nại có thể xảy ra ở cả 3 lĩnh vực thực hiện quyền lực nhà nước: lĩnh vực lập pháp, lĩnh vực hành pháp và lĩnh vực tư pháp. Trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, quyền khiếu nại của công dân là quyền khiếu nại hành chính. Theo Từ điển Luật học, khiếu nại hành chính là việc “yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức khi có căn cứ cho rằng các quyết định hay hành vi đó xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình.” [47, tr.422]. Dưới góc độ pháp lý, khiếu nại hành chính là quyền công dân, được ghi nhận trong Hiến pháp, được bảo đảm bởi hệ thống các văn bản pháp luật và bộ máy các cơ quan nhà nước. Khiếu nại hành chính là một trong những biểu hiện của mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, phát sinh trong quan hệ pháp luật hành chính, khi mà đối tượng quản lý cho rằng những quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ thể quản lý là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân. Khi công dân thực hiện quyền khiếu nại hành chính, phát sinh mối quan hệ pháp lý giữa chủ thể quản lý với đối tượng quản lý. Trong mối quan hệ pháp lý này, đối tượng quản lý có quyền yêu cầu chủ thể quản lý xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính, chủ thể quản lý có nghĩa vụ phải giải quyết khiếu nại hành chính và bảo đảm cho công dân thực hiện quyền khiếu nại hành chính; ngược lại, công dân cũng phải có nghĩa vụ thực hiện quyền khiếu nại hành chính theo các quy định của pháp luật. “Người khiếu nại” có thể là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức thực hiện quyền khiếu nại. Cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại bao gồm: cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân. (Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011). 9
Dựa vào quy định trên của Luật Khiếu nại năm 2011 có thể phân loại đối tượng của khiếu nại hành chính thành hai nhóm: Một là, quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước. Cơ quan hành chính nhà nước bao gồm: Uỷ ban nhân dân các cấp; cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện; cơ quan thuộc sở và tương đương; sở và tương đương; cơ quan thuộc bộ, thuộc cơ quan ngang bộ, thuộc cơ quan thuộc Chính phủ; bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Hai là, quyết định hành chính, hành vi hành chính của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước, tức là của cá nhân, bao gồm: Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp; thủ trưởng cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện; thủ trưởng cơ quan thuộc sở và tương đương; Giám đốc sở và tương đương; thủ trưởng cơ quan thuộc bộ, thuộc cơ quan ngang bộ, thuộc cơ quan thuộc Chính phủ; Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; và các cá nhân có thẩm quyền trong các cơ quan thuộc nhóm thứ nhất. Như vậy, khiếu nại là quyền, là hành vi của các chủ thể như cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân, còn hoạt động giải quyết khiếu nại là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, chỉ được thực hiện bởi người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Quyền khiếu nại của công dân xuất hiện trong mối liên hệ với quá trình thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Quá trình công dân thực hiện quyền khiếu nại chính là quá trình cung cấp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền các tài liệu, chứng cứ về sự vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân từ phía cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Từ những phân tích trên, có thể thống nhất một số quan niệm như sau: 10
- Quyền khiếu nại của công dân là khả năng mà pháp luật ghi nhận, bảo đảm, bảo vệ để công dân, theo thủ tục do pháp luật quy định (chủ yếu là pháp luật khiếu nại), đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. - Trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, quyền khiếu nại của công dân là quyền khiếu nại hành chính, được thực hiện và bảo đảm thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại và pháp luật quản lý hành chính nhà nước (tùy lĩnh vực). 1.1.2. Khái niệm quyền khiếu nại của công dân về đất đai Điều 204 Luật Đất đai năm 20113 về Giải quyết khiếu nại, khiếu kiện về đất đai quy định: 1. Người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có quyền khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai. 2. Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại. Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính. Như vậy, khiếu nại trong lĩnh vực đất đai là một dạng khiếu nại hành chính, đó là việc “người sử dụng đất” khiếu nại các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan quản lý đất đai hoặc của người có thẩm quyền trong quản lý đất đai khi thi hành công vụ, gây thiệt hại cho “người sử dụng đất”. 11
Về chủ thể thực hiện quyền khiếu nại trong lĩnh vực đất đai chính là “người sử dụng đất”. Theo quy định tại Điều 5 Luật Đất đai năm 2013, Người sử dụng đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất, bao gồm: 1. Tổ chức trong nước gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức sự nghiệp công lập và tổ chức khác theo quy định của pháp luật về dân sự (sau đây gọi chung là tổ chức); 2. Hộ gia đình, cá nhân trong nước (sau đây gọi chung là hộ gia đình, cá nhân); 3. Cộng đồng dân cư gồm cộng đồng người Việt Nam sinh sống trên cùng địa bàn thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố và điểm dân cư tương tự có cùng phong tục, tập quán hoặc có chung dòng họ; 4. Cơ sở tôn giáo gồm chùa, nhà thờ, nhà nguyện, thánh thất, thánh đường, niệm phật đường, tu viện, trường đào tạo riêng của tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo và cơ sở khác của tôn giáo; 5. Tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao gồm cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự, cơ quan đại diện khác của nước ngoài có chức năng ngoại giao được Chính phủ Việt Nam thừa nhận; cơ quan đại diện của tổ chức thuộc Liên hợp quốc, cơ quan hoặc tổ chức liên chính phủ, cơ quan đại diện của tổ chức liên chính phủ; 6. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài theo quy định của pháp luật về quốc tịch; 7. Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài gồm doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp Việt Nam mà 12