Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

61
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu lý luận và thực tiễn tình hình thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh từ năm 2014-2019, từ đó đưa ra những đánh giá, đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm công tác thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÍ PHI HOÀNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÍ PHI HOÀNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8.38.01.02 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, luận văn với đề tài “Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Ngƣời làm luận văn Phí Phi Hoàng
LỜI CẢM ƠN Sau quá trình học tập, nghiên cứu, tìm hiểu thực tế, nhờ sự giúp đỡ, chỉ bảo của các thầy, cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia và đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của cô Nguyễn Thị Thu Hà – Phó Trưởng khoa Nhà nước Pháp luật và Lý luận cơ sở, em đã hoàn thành luận văn thạc sĩ của mình với tên đề tài: “Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”. Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà đã định hướng, giúp đỡ em tận tình trong suốt quá trình thực hiện, hoàn thành luận văn thạc sĩ này. Xin cảm ơn UBND tỉnh Quảng Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu khách quan trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng, với lòng biết ơn sâu sắc xin dành tặng gia đình, bạn bè đã giúp đỡ rất nhiều về vật chất và tinh thần để tôi hoàn thành chương trình học tập cũng như đề tài nghiên cứu. Đây là một đề tài phức tạp và có ảnh hưởng trực tiếp cũng như gián tiếp tới nhiều ngành nghề, lĩnh vực trong cuộc sống. Vì vậy luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế nhất định. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo, các cá nhân, tổ chức quan tâm đến đề tài để đề tài được hoàn thiện hơn nữa. Em xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT KHAI THÁC KHOÁNG SẢN ................................................................................. 15 1.1. Khái niệm chung .................................................................................... 15 1.1.1. Khoáng sản, khai thác khoáng sản ....................................................... 15 1.1.2. Thực hiện pháp luật .............................................................................. 20 1.1.3. Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản....................................... 22 1.2. Chủ thể thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ....................... 23 1.3. Nội dung thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ..................... 27 1.3.1. Xây dựng, ban hành văn bản nhằm triển khai thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ....................................................................................... 27 1.3.2. Tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về khai thác khoáng sản ..... 28 1.3.3. Tuyên truyền phổ biến pháp luật về khai thác khoáng sản................... 29 1.3.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản....................................................................................................... 31 1.3.5. Tổng kết, thống kê, đánh giá, báo cáo công tác thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ....................................................................................... 32 1.4. Điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ..... 33 1.4.1. Đảm bảo về chính trị ............................................................................. 33 1.4.2. Đảm bảo về pháp lý............................................................................... 34 1.4.3. Đảm bảo về cơ sở vật chất, trang thiết bị ............................................. 36 1.4.4. Đảm bảo về nguồn nhân lực ................................................................. 36 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................... 38 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH ........... 39
2.1. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản tại tỉnh Quảng Ninh................................................................................ 39 2.1.1. Các yếu tố tự nhiên ............................................................................... 39 2.1.2. Yếu tố kinh tế xã hội, dân cư ................................................................. 40 2.1.3. Yếu tố tài nguyên khoáng sản ............................................................... 41 2.1.4. Chủ thể thực hiện pháp luật trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ................. 42 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh................................................................................................................. 50 2.2.1. Thực tiễn xây dựng, ban hành văn bản nhằm triển khai thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản tại Quảng Ninh ................................................. 50 2.2.2. Thực tiễn tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về khai thác khoáng sản tại Quảng Ninh ......................................................................................... 53 2.2.3. Thực tiễn tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khai thác khoáng sản tại Quảng Ninh ..................................................................................................... 55 2.2.4. Thực tiễn thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh .............................................. 56 2.3. Đánh giá chung ....................................................................................... 60 2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 60 2.3.2. Tồn tại, hạn chế ..................................................................................... 61 2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ......................................................... 66 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................... 70 Chƣơng 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHAI THÁC KHOÁNG SẢN Ở TỈNH QUẢNG NINH ......................................................................................................................... 71 3.1. Quan điểm đảm bảo thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay ............................................................................ 71 3.1.1. Quan điểm chỉ đạo của Đảng ............................................................... 71
3.1.2. Quan điểm của tỉnh Quảng Ninh .......................................................... 73 3.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh .............................................................................. 75 3.2.1.Nhóm giải pháp về thể chế ..................................................................... 75 3.2.2. Nhóm giải pháp về thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ................................................................................. 79 3.2.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh ....................................................................................... 79 3.2.2.2. Nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 85 3.2.2.3. Tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật cho các chủ thể trong khai thác khoáng sản............................................................................................... 87 3.2.2.4. Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi nghiêm những vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản ........................................................ 88 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ............................................................................... 91 KẾT LUẬN .................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94
DANH MỤC VIẾT TẮT CP : Chính phủ GPMB : Giải phóng mặt bằng HĐND : Hội đồng Nhân dân KS : Khoáng sản TNMT : Tài nguyên môi trường TKV : Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam UBND : Ủy ban Nhân dân
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, việc khai thác, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường sống là những vấn đề quan trọng nằm trong chiến lược phát triển bền vững của toàn nhân loại, cũng như của các quốc gia, dân tộc. Vấn đề này càng trở nên cấp thiết hơn khi mà các nguồn tài nguyên thiên nhiên trên toàn thế giới đang dần bị cạn kiệt, còn môi trường sống thì càng ô nhiễm nặng nề. Thực trạng này đã ảnh hưởng rất tiêu cực và có phần nguy hiểm đến đời sống xã hội. Do đó việc khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường đã trở thành mối quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế. Nước ta có nguồn tài nguyên khoáng sản vô cùng phong phú, ngành công nghiệp khai khoáng đóng góp rất lớn cho ngân sách nhà nước, tạo ra tác động xã hội đáng kể. Nhưng khoáng sản không phải là vô tận, trong những năm gần đây, tình trạng nạn khai thác bừa bãi, ô nhiễm môi trường khu vực khai khoáng…. đã trở thành một vấn đề đáng quan tâm của xã hội. Quảng Ninh là một tỉnh đang phát triển mới, có tiềm năng khai thác khoáng sản lớn, đặc biệt là than. Và thực tế, trong những năm qua, luôn là một trong những địa phương có kinh nghiệm hàng đầu của cả nước về khai thác khoáng sản và thực hiện pháp luật về khoáng sản một cách nghiêm túc. Ngành than đã đóng góp lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, nộp ngân sách hàng nghìn tỷ đồng, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động trên địa bàn, thúc đẩy việc mở rộng giao thông vận tải… Tuy nhiên, tỉnh cũng đối diện với nhiều khó khăn trong công tác quản lý nhà nước, thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản. Khi mà vấn đề ô nhiễm môi trường do hoạt động khai khoáng ngày càng nghiêm trọng, tình trạng khai thác, vận chuyển, kinh
doanh trái phép than, cát trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh diễn biến ngày càng tinh vi, tranh chấp về giải phóng mặt bằng… gây ra nhiều tác động xấu tới sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc khai thác và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, nhất là tài nguyên khoáng sản đóng góp một phần quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa của cả nước cũng như của tỉnh Quảng Ninh. Nhất là trong bối cảnh phát triển của thời đại mới, tỉnh Quảng Ninh nói riêng và cả nước nói chung đang hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bền vững, khẳng định quyết tâm không vì mục tiêu tăng trưởng tăng trưởng kinh tế mà hủy hoại môi trường. Quảng Ninh là một tỉnh có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế xã hội, có thể kể đến đó là vị trí địa lý chiến lược, hệ thống thông thương cảng biển, biên giới, cửa khẩu, danh lam thắng cảnh nổi tiếng, nguồn thủy hải sản phong phú. Vì vậy, việc phát triển ngành than nằm trong một chuỗi tác động qua lại với các ngành kinh tế khác. Điều này đòi hỏi việc thực hiện pháp luật về khoáng sản cần phải được chú trọng, đặc biệt là pháp luật về khai thác khoáng sản. Trong những năm gần đây, việc thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ngày càng được các cấp Đảng ủy, chính quyền tỉnh Quảng Ninh quan tâm để đảm bảo ngành khai khoáng nằm trong mối quan hệ phát triển toàn diện cùng với các thành phần kinh tế khác, đóng góp hiệu quả cho sự phát triển chung của Tỉnh. Với mong muốn đóng góp phần nào đó về mặt lý luận cũng như những thống kê về thực trạng và những giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật đối với khai thác khoáng sản tại địa phương tỉnh Quảng Ninh nói riêng và trên địa bàn cả nước nói chung. Tác giả lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong những năm gần đây, đã có nhiều công trình, sách báo nghiên cứu về đề tài này dưới góc độ lý luận và thực tiễn. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu của các tác giả sau: Luận văn tiến sĩ luật học của tác giả Phạm Hồng Hạnh (Đại học Luật Hà Nội – 2019): “Pháp luật quốc tế về quản lý tài nguyên khoáng sản biển và thực tiễn của Việt Nam”. Tác giả đã trình bày những vấn đề lí luận về quản lí tài nguyên khoáng sản biển trong pháp luật quốc tế. Nghiên cứu thực trạng pháp luật quốc tế về quản lí tài nguyên khoáng sản biển. Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật Việt Nam và thực tiễn thực thi pháp luật quốc tế về quản lí khoáng sản biển; từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lí tài nguyên khoáng sản biển của Việt Nam. Luận văn thạc sĩ ngành Luật kinh tế của tác giả Phạm Chung Thủy (Đại học quốc gia Hà Nội – 2012): “Pháp luật về hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản ở Việt Nam”. Luận văn trên đã nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản và điều chỉnh pháp luật về hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản ở Việt Nam. Phân tích thực trạng pháp luật Việt Nam về hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản, từ đó đánh giá những ưu điểm và nhược điểm của pháp luật thời điểm bấy giờ về hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản. Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn nêu trên, luận văn đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện pháp luật Việt Nam về hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản. Luận văn thạc sĩ ngành Luật kinh tế của tác giả Bùi Thị Thùy Linh (Đại Học Quốc Gia Hà Nội – 2013): Thực tiễn áp dụng pháp luật về quản lý thuế đối với hoạt động khai thác tài nguyên đá trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Tác giả đã tìm hiểu tình hình triển khai các văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản và thu thuế đối với hoạt động trên tại tỉnh Hà Nam và tìm hiểu thực trạng khai thác tài nguyên đá của các doanh nghiệp ở đây; Đưa ra các số liệu minh họa cụ thể về tình trạng kê khai và nộp thuế của các doanh nghiệp, từ đó đưa ra những nhận định đánh giá và tìm ra nguyên nhân dẫn đến hiện tượng thất thu thuế; Đề xuất các giải pháp để tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam và đưa các doanh nghiệp khai thác đá hoạt động theo các quy định của pháp luật, tự giác thực hiện trách nhiệm của mình với cơ quan chức năng. Luận văn thạc sỹ: Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam của tác giả Nguyễn Thị Hiệp năm 2017. Bên cạnh đó, những ấn phẩm sách báo, tạp chí khác thể hiện sự quan tâm của các tác giả cũng như độc giả nghiên cứu, quan tâm đến vấn đề này Có thể kể đến “Báo cáo về mức độ tuân thủ các quy định pháp luật về minh bạch trong lĩnh vực khoáng sản” của nhóm tác giả Đậu Anh Tuấn, Phan Minh Thúy, Nguyễn Minh Đức, Đinh Tiến Hoàng (2017). Ấn phẩm đã cung cấp thông tin về cơ sở pháp lý, quy định của pháp luật về việc minh bạch hóa ngành công nghiệp khai thác khoáng sản, đánh giá mức độ tuân thủ các quy định của pháp luật và đưa ra những khuyến nghị hữu ích để các nhà hoạch định chính sách cân nhắc và có những quyết định thúc đẩy thực thi công khai minh bạch trong ngành khoáng sản tại Việt Nam. Trên Tạp chí Tài chính kỳ 2, số tháng 2/2017, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Khánh đã thể hiện quan điểm qua bài báo “Phát triển bền vững ngành công nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản”. Bài báo đã chỉ ra một cách tổng thể thực trạng hoạt động khoáng sản và công nghiệp khai khoáng tại nước ta trong những năm trước 2017, từ đó đề xuất ra những giải pháp cho cơ quan nhà nước cũng như doanh nghiệp khai
thác khoáng sản nhằm thực hiện các quy định của pháp luật về khai thác khoáng sản, phát triển ngành khai khoáng một cách bền vững. Tuy nhiên, dưới góc độ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, chưa có công trình nghiên cứu về đề tài “Thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”, đặc biệt là vấn đề lý luận và thực tiễn trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu lý luận và thực tiễn tình hình thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh từ năm 2014-2019, từ đó đưa ra những đánh giá, đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm công tác thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng hợp và phân tích cơ sở lý luận thực hiện pháp luật về khai thác tài nguyên khoáng sản. - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 4. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về mặt thời gian: Từ năm 2014 đến 2019. Về mặt không gian: nghiên cứu hoạt động thực hiện pháp luật đối với khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
Chủ thể thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản bao gồm cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Trong phạm vi của luận văn, chỉ nghiên cứu chủ thể là các cơ quan nhà nước. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê nin; - Phương pháp nghiên cứu: + Thu thập số liệu và thông tin qua các tài liệu thu được về khai thác khoáng sản nói chung và thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh nói riêng, phân tích thực trạng thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản, từ đó đề xuất các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh. Để hoàn thành việc nghiên cứu luận văn của mình, Tác giả đã sử dụng phổ biến những phương pháp nghiên cứu dưới đây: + Phương pháp phân tích hệ thống: Tác giả sử dụng phương pháp này để phân tích dữ liệu thu thập được về thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh. + Phương pháp phân tích tổng hợp: Sử dụng để tổng quát hóa những ý kiến khác nhau về lý thuyết và thực tiễn thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh. + Phương pháp phân tích thống kê: Sử dụng để phân tích định lượng hiệu quả công tác thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. + Phương pháp so sánh: Được tác giả sử dụng để so sánh qua các năm đối với việc thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
+ Kết hợp sử dụng các phương pháp dự báo, phân tích số liệu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa về lý luận của luận văn: kết quả nghiên cứu mới của luận văn góp phần hệ thống hoá và làm rõ cơ sở khoa học về hoạt động thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản. - Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Qua việc nghiên cứu hoạt động thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, luận văn đã khái quát được hiện trạng cũng như nêu ra những ưu điểm và hạn chế của hoạt động thực hiện pháp luật đối với khai thác khoáng sản tại tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của công tác thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Luận văn là tài liệu tham khảo cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc đảm bảo thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Đồng thời, luận văn cũng là tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu pháp luật trong việc thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản. 7. Kết cấu đề tài Ngoài phần mục lục, lời mở đầu, danh mục từ viết tắt, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật khai thác khoáng sản. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Quan điểm và giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về khai thác khoáng sản ở tỉnh Quảng Ninh.
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT KHAI THÁC KHOÁNG SẢN 1.1. Khái niệm chung 1.1.1. Khoáng sản, khai thác khoáng sản 1.1.1.1. Khoáng sản Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: “Khoáng sản là khoáng vật và đá trong vỏ trái đất có thể khai thác để trở thành các nguồn lợi kinh tế. Khoáng vật: hợp chất hoặc đơn chất tự nhiên có thành phần đồng chất, thường là cứng, cấu tạo nên vỏ trái đất”. [19.tr505] Theo Cẩm nang địa chất: “Khoáng sản là các đá hoặc thành tạo khoáng vật phát sinh từ những quá trình địa chất nhất định có thể đem sử dụng trực tiếp hay từ đó lấy ra những kim loại, hợp chất hay khoáng vật dùng trong nền kinh tế”. [20.tr12] Luật Khoáng sản năm 2010 quy định: “Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tụ tự nhiên ở thể rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt đất, bao gồm cả khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ”. [25] Khoáng sản cũng có thể được hiểu là nguồn nguyên liệu tự nhiên có trong nguồn gốc vô cơ hoặc hữu cơ, tuyệt đại bộ phận nằm trong lòng trái đất và quá trình hình thành có liên quan mật thiết đến quá trình lịch sử phát triển của vỏ trái đất trong thời gian dài từ hàng ngàn năm đến hàng chục năm, hàng triệu năm. Như vậy, dù được hiểu bằng khái niệm nào thì khoáng sản cũng đều là tích tụ vật chất dưới dạng hợp chất hoặc đơn chất trong vỏ Trái đất mà ở trong
đó điều kiện hiện tại con người có đủ khả năng lấy ra các nguyên tố có ích, sử dụng trực tiếp chúng để phục vụ nền kinh tế quốc dân hoặc trong đời sống hàng ngày. Khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ mà sau này có thể khai thác lại cũng là khoáng sản. Tài nguyên khoáng sản thường tập trung trong một khu vực gọi là mỏ khoáng sản. Khoáng sản có ý nghĩa rất lớn và quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia, mỗi địa phương và mỗi vùng. Khoáng sản là nguồn vật chất để tạo nên các dạng vật chất có ích và của cải cho con người. Theo hiến pháp 2013: “Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. [24] Tài nguyên khoáng sản có vai trò vô cùng quan trọng đối với cuộc sống thường nhật và cả trong quá trình sản xuất của con người. Từ ngàn xưa, con người đã biết khai thác tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên khoáng sản để phục vụ cho cuộc sống của mình. Ngay từ thời tiền sử, con người đã biết sử dụng, chế tạo các công cụ bằng đá để phục vụ cho đời sống sinh hoạt của mình. Trải qua nhiều niên đại, khoáng sản ngày càng được phát hiện, khai thác, chế tạo và sử dụng nhiều hơn để phục vụ các nhu cầu sinh hoạt, các hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sản xuất vũ khí…. phục vụ đời sống xã hội. Ở nước ta, thời kỳ Pháp thuộc thì khai thác khoáng sản được trở thành một nghề. Khi thực dân Pháp đô hộ nước ta, chúng đã cho xây dựng và tổ chức Sở địa chất Đông Dương và tiến hành thăm dò, khai thác rất nhiều tài nguyên khoáng sản của nước ta để phục vụ lợi ích kinh tế tư bản. Sau này khi giành được lại chính quyền và đặc biệt là sau khi đất nước thống nhất, Đảng và Nhà nước đã giành sự quan tâm lớn cho hoạt động
khai thác khoáng sản. Điều này xuất phát từ những lợi ích không nhỏ mà nguồn lợi này mang lại cho công cuộc phát triển kinh tế xã hội đất nước. Một số lợi ích mà khoáng sản cũng như hoạt động khai thác khoáng sản mang lại, đó là: - Đầu tiên, về phương diện kinh tế Tài nguyên khoáng là nguyên liệu đầu vào, đối tượng khai thác của hầu hết các ngành công nghiệp: + Đối tượng khai thác của công nghiệp khai khoáng, khai thác dầu mỏ… + Nguyên liệu đầu vào của ngành luyện kim, lọc hóa dầu, công nghiệp chế biến... Ngoài ra trữ lượng, vị trí phân bố, chủng loại, chất lượng của khoáng sản quyết định đến vị trí phân bố, quy mô, các loại hình khai thác sản xuất của các công ty, xí nghiệp, cơ sở sản xuất có liên quan đến tài nguyên khoáng sản. Sản phẩm của tài nguyên khoáng sản sau khi được khai thác, chế biến, sản xuất trở thành các sản phẩm phục vụ cho ngành công nghiệp như máy móc, trang thiết bị, các nhiên liệu để vận hành máy móc. - Đối với nông nghiệp: Sản phẩm của tài nguyên khoáng sản sau khi chế biến, sản xuất trở thành các công cụ phục vụ ngành nông nghiệp như máy móc (máy cày, máy kéo, máy sấy, máy gặt lúa…), các vật dụng (cuốc, liềm…). Một số tài nguyên khoáng sản sau khi chế biến trở thành phân bón, hóa chất phục vụ cho sản xuất nông nghiệp (apatit). - Đối với giao thông vận tải, tài nguyên khoáng sản sau khi khai thác, chế biến trở thành nguyên liệu để xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông (cát, đá, sỏi, cao lanh, thạch cao…), sản xuất các phương tiện giao thông; Là nhiên liệu để vận hành các phương tiện giao thông vận tải (dầu mỏ).
Bên cạnh đó, tài nguyên khoáng sản còn là nhân tố thúc đẩy ngành giao thông vận tải phát triển thông qua việc vận chuyển các tài nguyên này từ nơi sản xuất đến nơi chế biến và tiêu thụ. Từ đó hệ thống giao thông đường bộ, đường thủy được xây dựng, khai thác góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng. - Đối với ngoại thương: Tại nhiều quốc gia, khoáng sản là mặt hàng xuất khẩu chủ yếu, tạo nguồn thu đáng kể cho đất nước. Có thể kể tới nguồn dầu mỏ ở các quốc gia Ả Rập, Liên Bang Nga, Iran…; than ở Việt Nam, Indonesia… Nguồn tài nguyên khoáng sản được khai thác, chế biến, tiêu thụ góp phần thúc đẩy sự thông thương qua lại giữa các quốc gia trên thế giới. - Đối với ngành du lịch: Các loại khoáng sản có giá trị du lịch lớn như: nước nóng, nước khoáng… - Đối với cuộc sống dân sinh hàng ngày: Khoáng sản cháy sau khi được khai thác, chế biến trở thành những chế phẩm như gas, than phục vụ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của con người; Sản xuất đồ gia dụng phục vụ cuộc sống thường nhật; Sản xuất thiết bị điện tử, phục vụ nhu cầu làm việc, giải trí của con người. - Đối với các hoạt động khác: Tạo việc làm cho dân cư; Thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội, thu hút đầu tư; Mở rộng quan hệ hợp tác, thực hiện đường lối đối ngoại. 1.1.1.2. Khai thác khoáng sản Tra cứu theo điển Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, ta có thể tìm được khái niệm gần với khái niệm khai thác khoáng sản, đó là khái niệm khai thác mỏ. Khai thác mỏ là hoạt động khai thác khoáng sản hoặc các vật liệu địa chất từ lòng đất, thường là các thân quặng, mạch hoặc vỉa than. Các vật liệu được
khai thác từ mỏ như kim loại cơ bản, kim loại quý, sắt, urani, than, kim cương, đá vôi, đá phiến dầu, đá muối và kali cacbonat. Bất kỳ vật liệu nào không phải từ trồng trọt hoặc được tạo ra trong phòng thí nghiệm hoặc nhà máy đều được khai thác từ mỏ. Khai thác mỏ ở nghĩa rộng hơn bao gồm việc khai thác các nguồn tài nguyên không tái tạo (như dầu mỏ, khí thiên nhiên, hoặc thậm chí là nước). Ở Việt Nam, khai thác khoáng sản là một khái niệm đã được luật hóa. Theo Luật Khoáng sản năm 2010, khai thác khoáng sản là hoạt động nhằm thu hồi khoáng sản, bao gồm xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, phân loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên quan.[25] Khai thác khoáng sản là hoạt động được tiến hành sau khi đã có giấy phép khai thác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được tính từ khi mỏ bắt đầu xây dựng cơ bản (hay còn gọi là mở mỏ) cho đến khi mỏ kết thúc khai thác (đóng của mỏ - phục hồi môi trường). Hoạt động khoáng sản bao gồm hoạt động thăm dò khoáng sản, hoạt động khai thác khoáng sản. Thăm dò khoáng sản là hoạt động nhằm xác định trữ lượng, chất lượng khoáng sản và các thông tin khác phục vụ khai thác khoáng sản. Khoáng sản được phân loại theo nhiều cách khác nhau: Theo nguồn gốc có khoáng sản nội sinh (sinh ra trong lòng đất) và khoáng sản ngoại sinh (sinh ra trên bề mặt trái đất). Theo dạng tồn tại thì có khoáng sản rắn, khoáng sản lỏng và khoáng sản khí. Theo thành phần hóa học có khoáng sản kim loại, khoáng sản phi kim và khoáng sản cháy. Trong hoạt động khoáng sản có hai hoạt động chính là thăm dò khoáng sản và hoạt động khai thác khoáng sản.