Luận văn Thạc sĩ Luật học: Hỗ trợ của Toàn án đối với giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở tìm hiểu những vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài và sự hỗ trợ của Tòa án đối với việc giải quyết các tranh chấp đó; đánh giá thực trạng về sự hỗ trợ của Tòa án đối với giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài ở Việt Nam hiện nay, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện khung pháp luật và nâng cao hiệu quả hỗ trợ của Tòa án đối với việc giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Hỗ trợ của Toàn án đối với giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài

§¹I HäC QUèC GIA Hµ NéI KHOA LUËT Vò THÞ HUÖ Hç TRî CñA TßA ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI LUËN V¡N TH¹C SÜ LUËT HäC Hµ Néi – 2010
§¹I HäC QUèC GIA Hµ NéI KHOA LUËT Vò THÞ HUÖ Hç TRî CñA TßA ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI Chuyªn ngµnh: LuËt Kinh tÕ M· sè: 60 38 50 LUËN V¡N TH¹C SÜ LUËT HäC Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: GS.TSKH §µo TrÝ óc Hµ Néi – 2010
MôC LôC Néi dung Trang Lêi cam ®oan Lêi c¶m ¬n Môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Më §ÇU ..................................................................................................... 1 Ch-¬ng 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN VÒ Sù Hç TRî CñA TOµ ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI ............................................................................................... 5 1.1. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi vµ thñ tôc tè tông träng tµi ........................................................................................................ 5 1.1.1. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi ................................. 5 1.1.2. Sù kh¸c biÖt gi÷a tè tông träng tµi vµ tè tông toµ ¸n vµ -u thÕ cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi so víi Toµ ¸n ............. 12 1.1.3. Nh÷ng h¹n chÕ cña Träng tµi vµ vai trß cña Tßa ¸n trong tè tông träng tµi ........................................................................................................ 21 1.2. QuyÕt ®Þnh träng tµi ............................................................................... 28 1.2.1. Kh¸i niÖm quyÕt ®Þnh träng tµi ........................................................... 28 1.2.2. HiÖu lùc cña quyÕt ®Þnh träng tµi vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh träng tµi ...... 33 1.3. Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay ........................................................................................................ 35 1.3.1. Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay ........................................................................................................ 35 1.3.2. Nguyªn nh©n ...................................................................................... 37 1.4. Hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ................................................................................................................. 40 1.4.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi............................................................................ 40
1.4.2. C¸c khÝa c¹nh hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ....................................................................................... 43 Ch-¬ng 2: THùC TR¹NG VÒ Sù Hç TRî CñA TOµ ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI .... 58 2.1. Thùc tr¹ng chung vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay .......................................... 58 2.2. Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë mét sè khÝa c¹nh cô thÓ .................. 58 2.2.1. VÊn ®Ò xem xÐt tho¶ thuËn träng tµi, thÈm quyÒn gi¶i quyÕt vô tranh chÊp cña Héi ®ång träng tµi .......................................................................... 59 2.2.2. VÒ biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi .......................................................... 61 2.2.3. VÊn ®Ò thu thËp chøng cø vµ triÖu tËp nh©n chøng .............................. 67 2.2.4. Quy ®Þnh vÒ huû quyÕt ®Þnh träng tµi .................................................. 69 Ch-¬ng 3: PH¦¥NG H¦íNG Vµ GI¶I PH¸P NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ Hç TRî CñA TOµ ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI ........................................... 80 3.1. Ph-¬ng h-íng chung ............................................................................. 80 3.2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ............................................................................... 81 3.2.1. CÇn cã c¬ chÕ hç trî ph¸p lý tõ phÝa Nhµ n-íc ®èi víi c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ, trong ®ã cã Träng tµi th-¬ng m¹i ............................................... 81 3.2.2. N©ng cao n¨ng lùc cña c¸c Träng tµi viªn vµ c¸c Trung t©m träng tµi trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i ................................... 83 3.2.3. N©ng cao n¨ng lùc cña ThÈm ph¸n trong qu¸ tr×nh hç trî Träng tµi gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i .................................................................. 84 3.2.4. N©ng cao nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã liªn quan trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ................. 85 3.2.5. KÞp thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n h-íng dÉn thi hµnh LuËt Träng tµi ...... 88 KÕT LUËN ................................................................................................. 91 DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O ................................................... 94
Më §ÇU 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi C«ng cuéc ®æi míi vµ më cöa nÒn kinh tÕ do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®Ò x-íng tõ §¹i héi VI (12/1986) ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh qu¶ to lín vÒ kinh tÕ x· héi. NÒn kinh tÕ n-íc ta sau gÇn hai m-¬i l¨m n¨m ®æi míi vµ më cöa ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, hîp t¸c vµ giao l-u th-¬ng m¹i ngµy cµng ph¸t triÓn. Còng trong bèi c¶nh ®ã, c¸c quan hÖ th-¬ng m¹i ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ phøc t¹p, nã kh«ng chØ ®-îc thiÕt lËp gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh trong n-íc mµ cßn më réng ra n-íc ngoµi. V× vËy, tranh chÊp ph¸t sinh trong lÜnh vùc kinh doanh th-¬ng m¹i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái vµ cÇn ®-îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®· gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi “WTO” v¯ nÒn kinh tÕ níc ta ®± chuyÓn sang m« h×nh ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¸c tranh chÊp trong lÜnh vùc kinh doanh, th-¬ng m¹i kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tranh chÊp gi÷a c¸c chñ thÓ giao kÕt hîp ®ång th-¬ng m¹i mµ cßn cã nh÷ng tranh chÊp d-íi c¸c d¹ng kh¸c nhau ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh- tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn trong c«ng ty, tranh chÊp vÒ cæ phÇn cæ phiÕu, tranh chÊp gi÷a c«ng ty vµ c¸c thµnh viªn cña c«ng ty… Khi ®ã, c¸c chñ thÓ sÏ ph¶i t×m ®Õn c¸c tæ chøc cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp mét c¸ch hiÖu qu¶, nhanh gän, tr¸nh nh÷ng tæn thÊt lín cho m×nh. Ph¸p luËt ViÖt Nam ®· quy ®Þnh nhiÒu ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp nh-: th-¬ng l-îng, hßa gi¶i, Tßa ¸n hay Träng tµi. §èi víi tõng ph-¬ng thøc ®Òu cã nh÷ng -u ®iÓm, h¹n chÕ, kh«ng cã ph-¬ng thøc nµo chiÕm vÞ thÕ tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn, c¨n cø vµo nh÷ng -u ®iÓm v-ît tréi cña Träng tµi th× ph-¬ng thøc nµy ®ang ®-îc c¸c doanh nghiÖp lùa chän, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c tranh chÊp cã yÕu tè n-íc ngoµi. Cã thÓ nãi, tõ khi ViÖt Nam nç lùc hoµn chØnh khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña Träng tµi b»ng viÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 vµ míi 1
®©y lµ LuËt Träng tµi th-¬ng m¹i n¨m 2010, viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ®· thùc sù chuyÓn biÕn vµ mang l¹i nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc. Cïng víi ho¹t ®éng cña Träng tµi th× sù hç trî cña Toµ ¸n còng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®ã. Tuy nhiªn, víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ®· tá ra kh«ng cßn phï hîp v¯ g©y nhiÒu tranh c±i. Tô thùc tiÔn trªn, t«i ®± chãn vÊn ®Ò: “Hæ trî cða To¯ ²n ®çi víi gi°i quyÕt tranh chÊp th¬ng m³i b´ng Trãng t¯i” l¯m ®Ò tµi luËn v¨n Th¹c sÜ cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vÊn ®Ò “Hæ trî cða To¯ ²n ®çi víi gi°i quyÕt tranh chÊp th¬ng m³i b´ng Trãng t¯i” ®îc quan t©m nghiªn cøu nh´m t¨ng céng hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i, ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp. §· cã nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy d-íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, tiªu biÓu nh c²c t²c phÈm: “Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi vµ c¬ chÕ hç trî cña tßa ¸n” (Th¹c sü B¹ch ThÞ LÖ Thoa); “Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Träng tµi” (Th¹c sü Ng« V¨n HiÖp); “Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng ph¬ng thøc Träng tµi ë ViÖt Nam” (TS. §ç V¨n §¹i)… Ngoµi ra, rÊt Ýt c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. MÆc dï vËy, nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc ®· ®-îc c«ng bè lµ tµi liÖu tham kh¶o cã gi¸ trÞ ®Ó hoµn thiÖn luËn v¨n. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi Trªn c¬ së t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi vµ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®ã; ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay, luËn v¨n ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi. 2
§Ó thùc hiÖn môc ®Ých trªn, trong khu«n khæ luËn v¨n th¹c sü luËt häc, t¸c gi¶ tËp trung vµo nh÷ng nhiÖm vô sau: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn; ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay; Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay; §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi. 4. §èi t-îng nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n chñ yÕu nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, thùc tr¹ng, nguyªn nh©n vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi; tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®ã. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n ®-îc nghiªn cøu trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, phÐp biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ ph¸p luËt. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, luËn v¨n ®· ¸p dông mét sè ph-¬ng ph¸p cô thÓ nh- sau: Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng néi dung thuéc ph¹m vi nghiªn cøu; ph-¬ng ph¸p so s¸nh ®-îc sö dông ®Ó lµm râ møc ®é t-¬ng quan gi÷a c¸c quy ®Þnh, c¸c quan ®iÓm ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng ®¸nh gi¸, nhËn ®Þnh kh¸ch quan vÒ néi dung nghiªn cøu; ph-¬ng ph¸p tæng hîp ®-îc sö dông ®Ó kh¸i qu¸t hãa néi dung nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng, lµm cho vÊn ®Ò nghiªn cøu trë nªn ng¾n gän, sóc tÝch, dÔ hiÓu; ph-¬ng ph¸p thèng kª ®em ®Õn mét c¸ch nh×n cô thÓ h¬n th«ng qua nh÷ng con sè vµ vô viÖc cô thÓ. 3
6. ý nghÜa vµ ®iÓm míi cña luËn v¨n LuËn v¨n lµ chuyªn kh¶o nghiªn cøu t-¬ng ®èi toµn diÖn vÒ hÖ thèng vÊn ®Ò sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi ë ViÖt Nam hiÖn nay. V× vËy, luËn v¨n cã nh÷ng ®ãng gãp khoa häc míi nh- sau: Thø nhÊt, ®-a ra vµ luËn gi¶i ®-îc nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi vµ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®ã; Thø hai, tõ nh÷ng khã kh¨n vµ thùc tr¹ng trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi vµ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®ã, ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. Thø ba, trªn c¬ së luËn cø khoa häc vµ thùc tiÔn, ®-a ra gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi. 7. C¬ cÊu cña luËn v¨n: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n ®-îc cÊu tróc gåm ba ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ sù hç trî cña Tßa ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi Ch-¬ng 3: Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi. 4
CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN VÒ Sù Hç TRî CñA TßA ¸N §èI VíI GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP TH¦¥NG M¹I B»NG TRäNG TµI 1.1. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi vµ thñ tôc tè tông träng tµi 1.1.1. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi Tr-íc khi ban hµnh LuËt Träng tµi, ®· cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau cña c¸c §oµn ®¹i biÓu Quèc héi vÒ viÖc tiÕp thu, chØnh lý Dù ¸n LuËt Träng tµi xung quanh vÊn ®Ò x¸c ®Þnh ph¹m vi thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi. NhiÒu ý kiÕn ®Ò nghÞ Träng tµi th-¬ng m¹i cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i, tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh kh«ng tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i nh-ng ®-îc quy ®Þnh ë c¸c luËt kh¸c. Cã ý kiÕn ®Ò nghÞ nªn më réng ph¹m vi thÈm quyÒn cña Träng tµi th-¬ng m¹i gi¶i quyÕt c¶ c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c bªn ph¸t sinh tõ nghÜa vô hîp ®ång hoÆc nghÜa vô ngoµi hîp ®ång, kh«ng ph©n biÖt tranh chÊp th-¬ng m¹i víi d©n sù, trõ mét sè tranh chÊp liªn quan ®Õn c¸c quyÒn nh©n th©n, quan hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh, thõa kÕ, ph¸ s¶n, bÊt ®éng s¶n. Mét sè ý kiÕn ®Ò nghÞ chØ nªn quy ®Þnh ph¹m vi thÈm quyÒn cña Träng tµi th-¬ng m¹i gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña LuËt Th-¬ng m¹i n¨m 2005 [29]. Tr-íc nh÷ng luång ý kiÕn ®ã, ñy ban th-êng vô Quèc héi nhËn thÊy lo¹i ý kiÕn ®Ò nghÞ Träng tµi th-¬ng m¹i cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i, tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ tranh 5
chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh kh«ng tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i nh-ng ®-îc quy ®Þnh ë c¸c luËt kh¸c lµ cã c¬ së, phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cña ho¹t ®éng träng tµi ë n-íc ta hiÖn nay, ®ång thêi kh¾c phôc ®-îc h¹n chÕ vÒ ph¹m vi thÈm quyÒn ®-îc quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003. MÆt kh¸c, ë n-íc ta, ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Träng tµi ch-a phæ biÕn vµ ch-a ®-îc nhiÒu ng-êi quan t©m (thùc tiÔn qua h¬n s¸u n¨m thi hµnh Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 míi cã 07 Trung t©m träng tµi ®-îc thµnh lËp, trong ®ã cã 03 Trung t©m tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ch-a gi¶i quyÕt ®-îc vô viÖc nµo, sè vô viÖc ®-îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi míi cã 280 vô). Uy tÝn chuyªn m«n cña Trung t©m träng tµi ch-a cao, theo LuËt MÉu vÒ Träng tµi th-¬ng m¹i quèc tÕ cña Uû ban Liªn HiÖp Quèc vÒ LuËt Th-¬ng m¹i quèc tÕ th× ph¹m vi ®iÒu chØnh còng chñ yÕu ®-îc ¸p dông trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i quèc tÕ. V× vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay ch-a nªn më réng ph¹m vi thÈm quyÒn cña Träng tµi gi¶i quyÕt c¶ c¸c tranh chÊp vÒ d©n sù mµ chØ giíi h¹n thÈm quyÒn cña Träng tµi th-¬ng m¹i gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña LuËt Th-¬ng m¹i n¨m 2005 vµ c¸c tr-êng hîp liªn quan ®Õn mét bªn cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ mét sè tr-êng hîp ®-îc c¸c luËt kh¸c quy ®Þnh. MÆt kh¸c, nÕu chØ giíi h¹n ph¹m vi thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi theo ph¹m vi kh¸i niÖm th-¬ng m¹i ®-îc quy ®Þnh trong LuËt Th-¬ng m¹i n¨m 2005 th× sÏ kh«ng b¶o ®¶m ®-îc tÝnh thèng nhÊt vµ ®ång bé cña hÖ thèng ph¸p luËt, bëi v× nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®· quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp tranh chÊp tuy kh«ng ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i nh-ng c¸c bªn ®-îc quyÒn lùa chän h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®ã b»ng Träng tµi, nh- §iÒu 208 Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh lçi vµ båi th-êng tæn thÊt trong tai n¹n ®©m va, §iÒu 12 LuËt §Çu t- 2005 quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t-, §iÒu 131 LuËt Chøng kho¸n quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp… Do ®ã, cÇn quy ®Þnh c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ ph¸p luËt 6
kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i nh-ng ®-îc ph¸p luËt kh¸c quy ®Þnh còng ®-îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi nÕu c¸c bªn cã tho¶ thuËn. TiÕp thu ý kiÕn cña ñy ban th-êng vô Quèc héi, t¹i §iÒu 2 LuËt Träng tµi ®· quy ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi nh- sau: Träng tµi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp sau ®©y: “Tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i; Tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i; Tranh chÊp kh¸c gi÷a c¸c bªn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi”. Nh- vËy, cã thÓ thÊy r»ng, Träng tµi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp sau ®©y: Thø nhÊt, tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. LuËt Träng tµi kh«ng quy ®Þnh thÕ nµo lµ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i, nh-ng theo LuËt Th-¬ng m¹i n¨m 2005 quy ®Þnh: “Ho¹t ®éng th¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lîi, bao gåm mua b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô, ®Çu t, xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých sinh lîi kh¸c”. Cã thÓ hiÓu r»ng, ho¹t ®éng th-¬ng m¹i lµ bÊt kú ho¹t ®éng nµo mµ chñ thÓ thùc hiÖn nh»m vµo môc ®Ých lîi nhuËn vµ tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng ®ã gäi lµ tranh chÊp th-¬ng m¹i vµ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Träng tµi. VÝ dô: Tranh chÊp gi÷a bªn b¸n hµng vµ bªn mua hµng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ lµ tranh chÊp th-¬ng m¹i vµ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Träng tµi. VÒ thuËt ng÷ “th¬ng m³i” theo c²ch hiÓu cða ®a sç c²c chuyªn gia v¯ c¸c n-íc, mét sù ®ång ý chung lµ Träng tµi lµ mét ph-¬ng thøc thÝch hîp ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh doanh (®èi lËp víi, vÝ dô: c¸c quan hÖ gia ®×nh). Thùc ra, ë c¸c n-íc theo truyÒn thèng d©n luËt, cã mèt sù ph©n biÖt chung gi÷a c²c hîp ®äng l¯ “th¬ng m³i” v¯ nh÷ng hîp ®ång kh«ng ph¶i lµ th-¬ng m¹i. Mét hîp ®ång th-¬ng m¹i, theo nghÜa réng lµ hîp ®ång ®-îc x¸c lËp bëi th-¬ng gia hoÆc th-¬ng nh©n trong qu¸ tr×nh kinh 7
doanh dï hä mua vµ b¸n thiÕt bÞ v¨n phßng hay thuª « t«. Nh÷ng hîp ®ång nµy ®-îc ®iÒu chØnh b»ng mét tËp hîp nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®Æc biÖt cña luËt th-¬ng m¹i t¸ch biÖt khái luËt chung vÒ nghÜa vô; vµ mét ®iÓm ®¸ng chó ý lµ ë rÊt nhiÒu n-íc theo truyÒn thèng d©n luËt, c¸c tæ chøc Träng tµi th-êng g¾n liÒn víi mét Phßng th-¬ng m¹i nh- Phßng th-¬ng m¹i BØ, c¸c Phßng th-¬ng m¹i Geneva vµ Zurich, Phßng th-¬ng m¹i Stockholm vµ Phßng th-¬ng m¹i Quèc tÕ ë Pari. Kh¸i niÖm hîp ®ång th-¬ng m¹i lµ quan träng trong hÖ thèng d©n luËt do liªn quan ®Õn Träng tµi, v× ë mét sè n-íc chØ nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c hîp ®ång th-¬ng m¹i míi cã thÓ ®-a ra Träng tµi. Do ®ã, cã thÓ ®-a ra Träng tµi tranh chÊp gi÷a hai th-¬ng nh©n vÒ hîp ®ång mµ hä x¸c lËp trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña hä, nh-ng kh«ng thÓ vÝ dô nh- ®-a ra Träng tµi tranh chÊp vÒ hîp ®ång ph©n chia tµi s¶n ®-îc x¸c lËp trªn c¬ së h«n nh©n cña con c¸i hä. Thùc tÕ ®· ®-îc thõa nhËn trªn b×nh diÖn quèc tÕ nhiÒu n¨m tr-íc ®©y lµ ë mét sè n-íc, Träng tµi chØ ®-îc chÊp nhËn ®èi víi c¸c hîp ®ång th-¬ng m¹i, trong khi ®ã ë c¸c n-íc kh¸c kh«ng cã sù h¹n chÕ nµy. NghÞ ®Þnh th- Geneva 1923 buéc c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thõa nhËn hiÖu lùc cña mét tháa thuËn träng tµi liªn quan ®Õn c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ mét hîp ®ång “liªn quan ®Õn c²c vÊn ®Ò th¬ng m³i hoÆc bÊt kú vÊn ®Ò n¯o kh²c m¯ câ thÓ gi°i quyÕt ®îc b´ng Trãng t¯i”. §iÒu n¯y h¯m ý r´ng, c²c vÊn ®Ò th¬ng m³i ph¶i cã thÓ ®-îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi theo luËt cña quèc gia liªn quan, theo nghÜa lµ quèc gia ®ã cho phÐp chóng ®-îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi, trong khi quèc gia ®ã cã thÓ (hoÆc kh«ng) cho phÐp nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c ®-îc gi¶i quyÕt theo c¸ch ®ã. §iÓm ®-îc nhÊn m³nh thªm vÒ sù ph©n biÖt gi÷a “c²c vÊn ®Ò th¬ng m³i” v¯ “c²c vÊn ®Ò kh²c” ®îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh th Geneva lµ mçi quçc gia th¯nh viªn câ thÓ giíi h³n nghÜa vó cða m×nh “®çi víi nh÷ng hîp 8
®äng m¯ ®îc xem l¯ th¬ng m³i theo luËt cða quçc gia m×nh”. §iÒu nµy ®îc coi l¯ “ph³m vi th¬ng m³i” v¯ cñng xuÊt hiÖn trong C«ng íc New York. C¶ NghÞ ®Þnh th- Geneva vµ C«ng -íc New York cho phÐp quèc gia th¯nh viªn quyÒn quyÕt ®Þnh “th¬ng m³i” ®îc hiÓu nh thÕ n¯o. §iÒu n¯y d-êng nh- lo¹i bá triÒn väng x©y dùng mét thùc tiÔn vµ tËp qu¸n thèng nhÊt ®çi víi nh÷ng vÊn ®Ò l¯ “th¬ng m³i” hoÆc kh«ng ph°i “th¬ng m³i”. Tuy nhiªn, thuËt ng÷ nµy hiÖn nay trë thµnh mét tõ lo¹i trong ng«n ng÷ häc, nã dïng ®Ó ph©n biÖt c¸c vô Träng tµi quèc tÕ liªn quan ®Õn tranh chÊp kinh doanh hoÆc th-¬ng m¹i víi c¸c vô Träng tµi quèc tÕ gi÷a c¸c quèc gia vÒ c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp biªn giíi vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ kh¸c. Nã còng dïng ®Ó ph©n biÖt c¸c vô Träng tµi quèc tÕ liªn quan ®Õn tranh chÊp kinh doanh hoÆc th-¬ng m¹i víi c¸c vô Träng tµi (mµ th-êng lµ nh-ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ trong n-íc) liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh- sù chiÕm h÷u tµi s¶n, luËt lao ®éng vµ h«n nh©n gia ®×nh. §iÒu cã ý nghÜa quan träng lµ ph¶i biÕt mèi quan hÖ ph¸p lý mµ tõ ®ã lµm ph¸t sinh vô viÖc träng tµi cã ph¶i lµ mét quan hÖ th-¬ng m¹i hay kh«ng. VÝ dô: vÊn ®Ò ph¸t sinh lµ nÕu cÇn yªu cÇu xÐt c«ng nhËn vµ cho thi hµnh mét ph¸n quyÕt cña Träng tµi n-íc ngoµi ë mét quèc gia ®· gia nhËp C«ng -íc New York, nh-ng n-íc ®ã ¸p dông kh¸i niÖm vÒ ph¹m vi th-¬ng m¹i. ViÖc xem xÐt luËt quçc gia liªn quan ®Ó xem luËt ®â ®Þnh nghÜa “th¬ng m³i” nh thÕ nµo lµ cÇn thiÕt. §«i khi ph¸t sinh vÊn ®Ò nÕu Tßa ¸n cña c¸c quèc gia cô thÓ nµo ®ã ¸p dông ®Þnh nghÜa th-¬ng m¹i theo nghÜa hÑp, nh-ng c¸ch tiÕp cËn chung trªn b×nh diÖn quçc tÕ th× ®Þnh nghÜa “th¬ng m³i” bao gäm tÊt c° c¸c lo¹i giao dÞch hoÆc kinh doanh th-¬ng m¹i. LuËt MÉu kh«ng ®Þnh nghÜa thuËt ng÷ nµy nh-ng x¸c ®Þnh: “ThuËt ng÷ “th¬ng m¹i” nªn ®îc ®Þnh nghÜa theo nghÜa réng ®Ó bao gåm c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ tÊt c¶ c¸c quan hÖ cã b¶n chÊt th-¬ng m¹i, cho dï cã quan hÖ hîp ®ång hay kh«ng. C¸c quan hÖ cã b¶n chÊt th-¬ng m¹i bao gåm, nh-ng kh«ng bÞ giíi h¹n bëi, c¸c giao dÞch sau: c¸c 9
giao dÞch mua b¸n hµng hãa hoÆc cung øng dÞch vô; tháa thuËn ph©n phèi; ®¹i lý hoÆc ®¹i lý th-¬ng m¹i; m«i giíi; thuª mua; x©y dùng; t- vÊn; kü thuËt; lix¨ng; ®Çu t- ; tµi chÝnh; ng©n hµng; b¶o hiÓm; khai th¸c; liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kinh doanh hoÆc c«ng nghiÖp kh¸c; vËn chuyÓn hµng hãa hoÆc hµnh kh¸ch b»ng ®-êng hµng kh«ng, ®-êng biÓn, ®êng s¾t hoÆc ®êng bé”. Nh vËy, ê ®©y thuËt ng÷ “th¬ng m³i” ®îc hiÓu theo nghÜa rèng, bao gåm tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn, nÕu cÇn thiÕt ®Ó quyÕt ®Þnh xem mèt hîp ®äng có thÓ câ ph°i l¯ “th¬ng m³i” hay kh«ng th× ph°i tham chiÕu ®Õn ph¸p luËt quèc gia cã liªn quan. Thø hai, tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. Träng tµi kh«ng chØ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c bªn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i mµ cßn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. LuËt Träng tµi kh«ng yªu cÇu tranh chÊp ph¶i ph¸t sinh tõ c¸c bªn ®Òu cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i míi thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Träng tµi, mµ chØ cÇn mét trong c¸c bªn tranh chÊp cã ho¹t ®éng th-¬ng m¹i th× tranh chÊp ®ã ®· thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Träng tµi. §iÒu nµy cho thÊy ph¹m vi thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi trong LuËt Träng tµi ®· ®-îc më réng h¬n so víi Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003. Thø ba, tranh chÊp kh¸c gi÷a c¸c bªn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®-îc gi¶i quyÕt b»ng Träng tµi. §iÓm míi cña LuËt Träng tµi so víi Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 lµ viÖc më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi. Theo ®ã, Träng tµi kh«ng chØ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i mµ cßn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kh«ng ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i nh-ng ®-îc ph¸p luËt kh¸c quy ®Þnh. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay vµ ®ång bé víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. VÝ dô: T¹i §iÒu 12 LuËt §Çu t- n¨m 2005 cã quy 10
®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi ®èi víi c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t-. Trong khi ®ã, Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi nh- sau: “Träng tµi lµ ph¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®-îc c¸c bªn tháa thuËn…”; trong ®ã Ph¸p lÖnh cã quy ®Þnh ho¹t ®éng th-¬ng m¹i lµ: “viÖc thùc hiÖn mét hay nhiÒu hµnh vi th-¬ng m¹i cña c¸ nh©n, tæ chøc kinh doanh bao gåm mua b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô; ph©n phèi; ®¹i diÖn, ®¹i lý th-¬ng m¹i; ký göi; thuª, cho thuª; thuª mua; x©y dùng; t- vÊn; kü thuËt; li - x¨ng; ®Çu t-; tµi chÝnh, ng©n hµng; b¶o hiÓm; th¨m dß, khai th¸c; vËn chuyÓn hµng ho¸, hµnh kh¸ch b»ng ®-êng hµng kh«ng, ®-êng biÓn, ®-êng s¾t, ®-êng bé vµ c¸c hµnh vi th¬ng m¹i kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. Nh- vËy, cã thÓ thÊy r»ng, so víi Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 th× thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi ®· ®-îc më réng h¬n nhiÒu trong LuËt Träng tµi, nã kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi tranh chÊp ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i mµ cßn c¸c tranh chÊp kh¸c cã tÝnh chÊt th-¬ng m¹i. LuËt Träng tµi ®· kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i cña Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003, kh¾c phôc viÖc ph©n ®Þnh kh«ng râ rµng ph¹m vi thÈm quyÒn cña Träng tµi ®èi víi c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i, trªn c¬ së ®ã b¶o ®¶m sù t-¬ng thÝch gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh nh- Bé luËt D©n sù, Bé luËt Tè tông d©n sù, LuËt Th-¬ng m¹i, LuËt §Çu t- vµ c¸c luËt chuyªn ngµnh. LuËt Träng tµi ®· dì bá h¹n chÕ cña Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 vÒ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i cña Träng tµi th«ng qua viÖc më réng ph¹m vi thÈm quyÒn cña Träng tµi tíi nhiÒu lo¹i tranh chÊp liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c bªn. §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÓm míi quan träng nhÊt cña LuËt Träng tµi so víi Ph¸p lÖnh Träng tµi n¨m 2003 vµ hoµn toµn phï hîp víi thùc tiÔn sö dông Träng tµi cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi. 11
1.1.2. Sù kh¸c biÖt gi÷a tè tông träng tµi vµ tè tông toµ ¸n vµ -u thÕ cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i b»ng Träng tµi so víi Toµ ¸n Th«ng th-êng, ®èi víi c¸c hîp ®ång quèc tÕ, c¸c bªn rÊt khã tho¶ thuËn ®Ó lùa chän mét Toµ ¸n quèc gia. H¬n n÷a, lùa chän mét Toµ ¸n quèc gia ë n-íc thø ba th× hÇu nh- kh«ng thÝch hîp. Tè tông toµ ¸n th-êng kÐo dµi bëi thø nhÊt, c¸c Toµ ¸n quèc gia bÞ qu¸ t¶i c«ng viÖc; thø hai, Toµ ¸n quèc gia cã c¸c cÊp thÈm quyÒn kh¸c nhau (Toµ S¬ thÈm, Toµ Th-îng thÈm, Toµ Tèi cao), ®iÒu nµy khiÕn cho c¸c bªn ch-a tho¶ m·n cã c¬ héi yªu cÇu xem xÐt l¹i néi dung vô kiÖn. H¬n n÷a, Toµ ¸n quèc gia kh«ng ph¶i bao giê còng chuyªn vÒ vÊn ®Ò th-¬ng m¹i vµ thÈm ph¸n ch-a h¼n ®· cã ®ñ kiÕn thøc ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i quèc tÕ. ë mét sè n-íc, Toµ ¸n quèc gia cã thÓ ®-îc cho lµ kh«ng ®-îc b¶o ®¶m vÒ tÝnh ®éc lËp vµ kh¸ch quan, nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi c¬ quan t- ph¸p tèt. Nh×n chung, ®Æc tr-ng cña tè tông toµ ¸n lµ c¸c quy t¾c thñ tôc nghiªm ngÆt, th-êng kh¸ cøng nh¾c. §Æc trng cða Trãng t¯i l¯ quy t¾c “tÝnh ®èc lËp cða c²c bªn”. C²c bªn tuú ý tæ chøc tè tông b»ng c¸ch dÉn chiÕu quy t¾c tè tông träng tµi s½n cã hoÆc so¹n th¶o quy t¾c riªng. C¸c bªn cã thÓ tù chän Träng tµi viªn, Ên ®Þnh thêi h¹n hoÆc nhê bªn thø ba Ên ®Þnh thêi h¹n. VÒ nguyªn t¾c, quyÕt ®Þnh träng tµi cã gi¸ trÞ chung thÈm. C¬ héi ®Ó huû quyÕt ®Þnh träng tµi rÊt Ýt, chñ yÕu do c¸c sai sãt thñ tôc c¬ b¶n. Gièng nh- c¸c thÈm ph¸n, c¸c Träng tµi viªn còng ph¶i cã tÝnh ®éc lËp. Nh-ng c¸c Träng tµi viªn cã ®-îc chän cho mét vô viÖc cô thÓ hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo nghÒ nghiÖp vµ tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh- viÖc hä cã thêi gian ®Ó lµm nhiÖm vô Träng tµi viªn hay kh«ng. H¬n n÷a, Träng tµi cã tÝnh bÝ mËt, cßn trong tè tông toµ ¸n, nh÷ng phiªn xÐt xö ®-îc tæ chøc c«ng khai. C¸c bªn kh«ng ph¶i tr¶ thï lao cho thÈm ph¸n, nh-ng hä ph¶i chÞu mäi kho¶n thï lao vµ chi phÝ cña c¸c Träng tµi viªn còng nh- c¸c kho¶n phÝ cña tæ 12
chøc träng tµi quy chÕ gi¸m s¸t vô viÖc. C¸c Träng tµi viªn kh«ng cã quyÒn ra lÖnh c-ìng chÕ båi th-êng hoÆc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¹m thêi hoÆc triÖu tËp nh©n chøng hoÆc bªn thø ba khi hä kh«ng muèn tham gia vµo tè tông. ë mét sè n-íc, Toµ ¸n kh«ng cã nhiÒu kinh nghiÖm trong mét sè lÜnh vùc chuyªn ngµnh (tranh chÊp hµng h¶i, ng©n hµng hay s¸ng chÕ…). Víi sù ph¸t triÓn cña héi nhËp khu vùc, ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n th-¬ng m¹i cã thÓ ®-îc thi hµnh nhanh chãng gi÷a mét sè n-íc nhÊt ®Þnh. V× vËy, mÆc dï Träng tµi lµ ph-¬ng thøc th-êng ®-îc khuyÕn nghÞ ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i th× viÖc sö dông Toµ ¸n còng cã thÓ lµ mét lùa chän cã gi¸ trÞ tuú vµo hoµn c¶nh cô thÓ. Cã thÓ thÊy nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a tè tông träng tµi vµ tè tông toµ ¸n nh- sau: Thø nhÊt, vÒ tÝnh chung thÈm, ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n th-êng bÞ kh¸ng c¸o, trong khi ®a sè c¸c quyÕt ®Þnh träng tµi kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, chØ cã thÓ dùa vµo mét vµi lý do ®Ó kh-íc tõ quyÕt ®Þnh träng tµi t¹i Toµ ¸n. Thø hai, vÒ sù c«ng nhËn quèc tÕ, ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n th-êng rÊt khã ®¹t ®-îc sù c«ng nhËn quèc tÕ, ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ®-îc c«ng nhËn t¹i mét n-íc kh¸c th-êng th«ng qua mét hiÖp ®Þnh song ph-¬ng hoÆc theo c¸c quy t¾c rÊt nghiªm ngÆt, cã mét sè ngo¹i lÖ khu vùc (vÝ dô: c¸c n-íc thuéc OHADA vµ Liªn minh Ch©u ¢u). QuyÕt ®Þnh träng tµi ®¹t ®-îc sù c«ng nhËn quèc tÕ th«ng qua mét lo¹t c¸c c«ng -íc quèc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ C«ng -íc New York. Cã kho¶ng 120 quèc gia ®· tham gia C«ng -íc nµy. Thø ba, vÒ tÝnh trung lËp, mÆc dï thÈm ph¸n quèc gia cã thÓ kh¸ch quan, hä vÉn buéc ph¶i sö dông ng«n ng÷ vµ ¸p dông quy t¾c tè tông cña quèc gia hä vµ thuêng cïng quèc tÞch víi mét bªn. Cßn ®èi víi Träng tµi, c¸c bªn cã thÓ b×nh ®¼ng vÒ n¬i tiÕn hµnh Träng tµi (t¹i mét n-íc trung lËp), ng«n ng÷ sö dông, quy t¾c tè tông, quèc tÞch cña Träng tµi viªn vµ ®¹i diÖn ph¸p lý. Thø t-, vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n vµ sù kÕ tôc cña c¸c c¸ nh©n, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thÈm ph¸n ®Òu cã chuyªn m«n vÒ lÜnh vùc nµo ®ã, vÝ dô: trong 13
c¸c tranh chÊp vÒ b»ng s¸ng chÕ, ng©n hµng, tªn miÒn… Trong nh÷ng vô kiÖn kÐo dµi, cã thÓ cã nhiÒu thÈm ph¸n kÕ tiÕp nhau xÐt xö vô kiÖn. Trong khi ®ã, ®èi víi Träng tµi, c¸c bªn cã thÓ lùa chän c¸c Träng tµi viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, miÔn lµ c¸c Träng tµi viªn ®éc lËp. Th«ng th-êng, c¸c Träng tµi viªn theo vô kiÖn tõ ®Çu ®Õn cuèi. Thø n¨m, vÒ tÝnh linh ho¹t, Toµ ¸n quèc gia bÞ rµng buéc nghiªm ngÆt bëi c¸c quy t¾c tè tông quèc gia. Cßn ®èi víi Träng tµi, ®a sè c¸c quy t¾c tè tông träng tµi quy ®Þnh rÊt linh ho¹t viÖc x¸c ®Þnh thñ tôc träng tµi, phiªn häp gi¶i quyÕt tranh chÊp, thêi h¹n, ®Þa ®iÓm tæ chøc phiªn häp gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ n¬i c¸c Träng tµi viªn gÆp gì, thêi gian so¹n th¶o quyÕt ®Þnh träng tµi. Thø s¸u, vÒ c¸c biÖn ph¸p t¹m thêi, khi cÇn hµnh ®éng nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ ®Ó ng¨n chÆn sù vi ph¹m (th«ng qua lÖnh b¾t gi÷ tang vËt vi ph¹m), Toµ ¸n cã thÓ ra lÖnh c-ìng chÕ khÈn cÊp, thËm chÝ tr-íc khi b¾t ®Çu tè tông thùc chÊt, Toµ ¸n còng cã thÓ ra lÖnh c-ìng chÕ ®èi víi c¸c bªn thø ba. §èi víi Träng tµi, tr-íc khi Héi ®ång träng tµi ®-îc thµnh lËp, c¸c bªn ph¶i nhËn lÖnh t¹m thêi th«ng qua Toµ ¸n, ë hÇu hÕt c¸c hÖ thèng ph¸p luËt khi Héi ®ång träng tµi ®-îc thµnh lËp, c¸c bªn cã thÓ vÉn nhËn lÖnh cña Toµ ¸n ®Ó ng¨n chÆn hµnh vi sai ph¹m. Theo luËt cña nhiÒu n-íc, Héi ®ång träng tµi còng ®-îc quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi. Tuy nhiªn, Träng tµi viªn kh«ng thÓ ra lÖnh cho bªn thø ba. Thø b¶y, vÒ nh©n chøng, c¸c Toµ ¸n, ®¹i diÖn chñ quyÒn quèc gia cã quyÒn triÖu tËp bªn thø ba vµ nh©n chøng ra tr-íc Toµ, ®©y gäi lµ quyÒn c-ìng chÕ mµ Träng tµi viªn kh«ng cã. §èi víi Träng tµi, c¸c Träng tµi viªn kh«ng cã quyÒn triÖu tËp bªn thø ba khi ch-a cã sù ®ång ý cña hä vµ kh«ng cã quyÒn yªu cÇu mét bªn ph¶i mêi nh©n chøng ®Õn. Thø t¸m, vÒ tèc ®é, tè tông toµ ¸n cã thÓ bÞ tr× ho·n vµ kÐo dµi, c¸c bªn cã thÓ gÆp ph¶i mét lo¹t sù kh¸ng c¸o kÐo dµi vµ tèn kÐm. Trong khi tè tông 14
träng tµi cã thÓ tiÕn hµnh rÊt nhanh, cã thÓ lµ vµi th¸ng hoÆc vµi tuÇn nÕu c¸c bªn muèn. Thø chÝn, vÒ tÝnh bÝ mËt, c¸c phiªn xÐt xö t¹i Toµ ¸n còng nh- c¸c ph¸n quyÕt kh¸c lµ c«ng khai. Trong khi c¸c phiªn häp gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Träng tµi kh«ng ®-îc tæ chøc c«ng khai vµ chØ cã c¸c bªn nhËn ®-îc quyÕt ®Þnh. §©y lµ mét -u ®iÓm lín cña Träng tµi khi vô kiÖn liªn quan tíi c¸c bÝ mËt th-¬ng m¹i vµ ph¸t minh. C¸c ®iÒu kho¶n chÝnh trong hîp ®ång bao gåm c¶ nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ tÝnh bÝ mËt ph¶i ®-îc tu©n thñ trong tè tông träng tµi. Bëi tÝnh bÝ mËt rÊt quan träng trong tranh chÊp vÒ së h÷u trÝ tuÖ, nªn c¸c ®iÒu kho¶n bæ sung vÒ tÝnh bÝ mËt cã thÓ ®-îc c¸c bªn lËp (d-íi d¹ng ®iÒu kho¶n hîp ®ång) hoÆc c¸c Träng tµi viªn (d-íi d¹ng mét mÖnh lÖnh thñ tôc hoÆc trong v¨n b¶n x¸c ®Þnh thÈm quyÒn). Thø m-êi, vÒ phÝ tæn, ®èi víi tè tông toµ ¸n, c¸c bªn ph¶i tr¶ thï lao cho thÈm ph¸n, ngoµi ra phÝ hµnh chÝnh rÊt hîp lý. Tuy nhiªn, chi phÝ trong tranh tông quèc tÕ chñ yÕu lµ thï lao cho c¸c luËt s-. §èi víi tè tông träng tµi, c¸c bªn ph¶i tr¶ tr-íc c¸c kho¶n thï lao, chi phÝ ®i l¹i vµ ¨n ë cho Träng tµi viªn, còng nh- chi phÝ hµnh chÝnh cho tæ chøc träng tµi quy chÕ. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt, còng nh- -u ®iÓm vµ nh-îc ®iÓm cña tè tông toµ ¸n vµ tè tông träng tµi trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i. Nh×n tõ mét khÝa c¹nh kh¸c, cã thÓ thÊy r»ng, mét sù lùa chän chñ yÕu thay thÕ cho Träng tµi lµ ®-a vô tranh chÊp ra tr-íc Toµ ¸n quèc gia. Thùc ra nÕu c¸c bªn mong muèn mét tranh chÊp ®-îc gi¶i quyÕt theo mét c¸ch thøc cã tÝnh rµng buéc, hä nªn ®-a vô tranh chÊp ra Toµ ¸n, h¬n lµ tíi mét Héi ®ång träng tµi ®-îc thµnh lËp mét c¸ch riªng biÖt. VËy t¹i sao c¸c bªn trong mét vô tranh chÊp th-¬ng m¹i quèc tÕ l¹i chän ®-a ra Träng tµi thay v× ®-a ra Toµ ¸n quèc gia vµ t¹i sao Träng tµi ®-îc thµnh lËp kh¾p n¬i trªn thÕ giíi nh- lµ mét ph-¬ng thøc th«ng th-êng gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i quèc tÕ? Cã hai lý do chñ yÕu: Thø nhÊt, Träng tµi t¹o cho c¸c bªn c¬ héi lùa chän 15
mèt diÔn ®¯n “trung lËp” v¯ mèt Hèi ®äng trãng t¯i “trung lËp”; Thø hai, Träng tµi - nÕu ®i ®Õn cïng sÏ dÉn ®Õn mét quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc thi hµnh ®èi víi bªn thua kiÖn kh«ng chØ ë n¬i quyÕt ®Þnh träng tµi ®-îc tuyªn mµ c¶ ë trªn b×nh diÖn quèc tÕ, theo c¸c quy ®Þnh cña c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ nh- C«ng -íc New York. Lùa chän mét diÔn ®µn “trung lËp” vµ mét Héi ®ång träng tµi “trung lËp” C¸c bªn trong mét hîp ®ång th-¬ng m¹i quèc tÕ hÇu nh- ®Õn tõ c¸c quçc gia kh²c nhau. “To¯ ²n chð nh¯” cða mèt bªn sÏ l¯ To¯ ²n níc ngo¯i ®èi víi bªn kia kh«ng chØ theo nghÜa thñ tôc tè tông riªng mµ cã thÓ phï hîp hoÆc kh«ng phï hîp vãi viÖc xÐt xö tranh chÊp quèc tÕ, mµ cßn theo nghÜa nã cã ng«n ng÷ riªng cã thÓ lµ ng«n ng÷ cña hîp ®ång hoÆc kh«ng ph¶i lµ ng«n ng÷ hîp ®ång – vµ cã c¸c thÈm ph¸n vµ luËt s- riªng. Mét bªn trong hîp ®ång quèc tÕ mµ trong hîp ®ång kh«ng cã mét tho¶ thuËn träng tµi, nÕu tranh chÊp ph¸t sinh sÏ ph¶i khëi kiÖn ra mét Toµ ¸n n-íc ngoµi, ph¶i thuª c¸c luËt s- n-íc ngoµi chø kh«ng ph¶i nh÷ng luËt s- ®· quen thuéc c«ng viÖc kinh doanh cña hä vµ ph¶i lµm nhiÖm vô võa tèn thêi gian vµ tiÒn b¹c lµ dÞch hîp ®ång, th- tõ trao ®æi gi÷a c¸c bªn vµ c¸c tµi liÖu liªn quan kh¸c sang ng«n ng÷ cña Toµ ¸n ®ã. Ng-îc l¹i, viÖc ®-a tranh chÊp ra Träng tµi cã nghÜa lµ tranh chÊp cã thÓ ®-îc gi¶i quyÕt ë mét diÔn ®µn trung lËp (hoÆc ®Þa ®iÓm Träng tµi) chø kh«ng ph¶i trªn l·nh thæ quèc gia cña mét bªn nµy hay bªn kia. §©y lµ vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng trong bèi c¶nh c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i quèc tÕ. ViÖc lùa chän Träng tµi lµ mét ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp còng t¹o cho mçi bªn c¬ héi tham gia vµo viÖc lùa chän mét Héi ®ång träng tµi “trung lËp”. Mèt hoÆc nhiÒu Träng tµi viªn sÏ ®-îc lùa chän v× nh÷ng chuyªn m«n vµ kü n¨ng ®Æc biÖt cña hä vÒ luËt th-¬ng m¹i, së h÷u trÝ tuÖ, x©y dùng hoÆc mét lÜnh vùc phï hîp nµo ®ã. Mét Héi ®ång träng tµi cã kinh nghiÖm sÏ n¾m ®-îc mét c¸ch nhanh chãng c¸c vÊn ®Ò quan träng nhÊt vÒ néi dung vµ 16