Luận văn Thạc sĩ Phát triển nông thôn: Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm tỉnh Bắc Kạn. Từ đó, đề xuất các giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Phát triển nông thôn: Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN XUÂN NON GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PÁC NẶM TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Thái Nguyên - Năm 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN XUÂN NON GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PÁC NẶM TỈNH BẮC KẠN Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 8.62.01.16 LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ HÒA Thái Nguyên - Năm 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Bắc Kạn, ngày 15 tháng 08 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Non
ii LỜI CẢM ƠN Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn đến cô giáo TS. Hà Thị Hòa - Người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, các Thầy Cô thuộc phòng Đào tạo, Khoa Kinh tế & PTNT - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn UBND huyện Pác Nặm; UBND các xã: Cổ Linh, Giáo Hiệu, Bộc Bố huyện Pác Nặm và các hộ gia đình ở 3 xã trên đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài. Bắc Kạn, ngày 15 tháng 08 năm 2019 Tác giả luận văn
iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................... 2 2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 3 4. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................... 3 4.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................... 3 4.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................ 3 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI................................................ 4 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ......................................................... 4 1.1.1. Cộng đồng và nguồn lực cộng đồng ....................................................... 4 1.1.2. Huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn ................... 5 1.1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn .......................... 7 1.1.4. Cơ chế chính sách huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM .................................................................................................................. 8 1.2. Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu .................................................... 10 1.2.1. Quy chế giám sát đầu tư của cộng đồng ............................................... 10 1.2.2. Quy chế tổ chức huy động, quản lý và sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện của nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng ............................................ 11 1.2.3. Cơ chế huy động sự tham gia của cộng đồng trong chương trình thí điểm xây dựng NTM thời kỳ CNH-HĐH ....................................................... 12 1.2.4. Cơ chế huy động cộng đồng trong chương trình MTQG xây dựng NTM ......................................................................................................................... 14
iv 1.2.5. Quy chế dân chủ cơ sở .......................................................................... 15 1.2.6. Nội dung chủ yếu về chương trình xây dựng nông thôn mới ............... 17 1.3. Một số nghiên cứu về vấn đề huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn .................................................................................................................. 24 1.3.1. Trên thế giới .......................................................................................... 24 1.4.2. Trong nước ............................................................................................ 29 1.4. Đánh giá chung rút ra từ tổng quan tài liệu.............................................. 33 Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 34 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 34 2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Pác Nặm ................................................ 34 2.1.2. Điều kiện kinh tế- xã hội của huyện Pác Nặm ...................................... 37 2.1.2.2. Tình hình dân số - lao động và việc làm ............................................ 38 2.1.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong phát triển kinh tế trên địa bàn huyện Pác Nặm ......................................................................................... 41 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 43 2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 43 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 43 2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 45 2.3.3. Phương pháp phân tích số liệu thống kê ............................................... 45 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 46 2.4.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình chung .............................................. 46 2.4.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội .............................................................................................................. 46 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 48 3.1. Tình hình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm ........... 48 3.1.1. Kết quả 3 năm thực hiện Chương trình xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm................................................................................................ 48
v 3.1.2. Kết quả huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm................................................................................................ 50 3.1.3. Tình hình phân bổ nguồn vốn xây dựng nông thôn mới của huyện Pác Nặm ................................................................................................................. 51 3.1.2. Đánh giá chung sau 3 năm (2016-2018) triển khai xây dựng NTM huyện Pác Nặm................................................................................................ 52 3.2. Tình hình huy động nguồn lực cộng đồng cho chương trình xây dựng NTM của 3 xã nghiên cứu ............................................................................... 53 3.2.1. Khái quát chung 3 xã nghiên cứu.......................................................... 53 3.2.2. Sự hiểu biết của người dân và cán bộ xã, thôn về chương trình xây dựng nông thôn mới ........................................................................................ 55 3.2.3. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Giáo Hiệu ......... 57 3.2.4. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Bộc Bố ............... 60 3.2.5. Tình hình huy động nguồn lực xây dựng NTM ở xã Cổ Linh ............. 63 3.2.6. Những đóng góp của người dân và cộng đồng vào chương trình xây dựng NTM ................................................................................................................ 65 3.2.7. Những khó khăn trong việc huy động nguồn lực cộng đồng vào chương trình xây dựng NTM ....................................................................................... 67 3.3. Một số nguyên nhân, phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức cho việc huy động nguồn lực cộng đồng cho chương trình xây dựng NTM huyện Pác Nặm................................................................................................ 70 3.3.1. Một số nguyên nhân dẫn đến việc huy động nguồn lực cộng đồng cho chương trình xây dựng NTM huyện Pác Nặm còn khó khăn ......................... 70 3.3.2. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức (SWOT) cho việc huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới huyện Pác Nặm ......................................................................................................................... 71 3.4. Những giải pháp để huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Pác Nặm ........................................................................... 72
vi KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 76 1. Kết luận ....................................................................................................... 76 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 81
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa là BCĐ Ban chỉ đạo BQL Ban quản lí CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CSHT Cơ sở hạ tầng HTX Hợp tác xã KT-XH Kinh tế xã hội MTQG Mục tiêu quốc gia NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NTM Nông thôn mới PTNT Phát triển nông thôn TTCN Tiểu thủ công nghiệp UBND Ủy ban nhân dân VSMT Vệ sinh môi trường VHXH Văn hoá – Xã hội XĐGN Xóa đói giảm nghèo
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Pác Nặm .................................... 36 Bảng 2.2. Tình hình dân số, lao động của huyện Pác Nặm ............................ 39 năm 2016 – 2018 ............................................................................................. 39 Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả rà soát các tiêu chí NTM huyện Pác Nặm tính đến tháng 12/2018 ........................................................................................... 50 Bảng 3.2: Kết quả huy động nguồn lực xây dựng NTM huyện Pác Nặm giai đoạn 2016 - 2018 ............................................................................................. 50 Bảng 3.3. Phân bố nguồn vốn xây dựng nông thôn mới của huyện Pác Nặm giai đoạn 2016-2018 ........................................................................................ 51 Bảng 3.4: Một số thông tin 3 xã nghiên cứu thời điểm cuối năm 2018 ......... 55 Bảng 3.5: Sự hiểu biết của người dân về chương trình xây dựng NTM......... 56 Bảng 3.6: Đánh giá của cán bộ và người dân về việc triển khai xây dựng NTM tại địa phương ........................................................................................ 57 Bảng 3.7: Nguồn vốn cho xây dựng NTM tại xã Giáo Hiệu tính đến tháng 12/2018 ............................................................................................................ 59 Bảng 3.8: Nguồn vốn cho xây dựng NTM tại xã Bộc Bố tính đến tháng 12/2018 ............................................................................................................ 62 Bảng 3.9: Nguồn vốn xây dựng NTM tại xã Cổ Linh đến tháng 12/2018 ..... 64 Bảng 3.10: Những công việc người dân tham gia vào xây dựng nông thôn mới tại địa phương mình (n=135) .......................................................................... 65 Bảng 3.11: Ý kiến đánh giá của cán bộ xã, thôn về sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng NTM (n = 30)......................................................................... 66 Bảng 3.12: Ý kiến của các hộ dân về việc huy động nguồn lực cho chương trình xây dựng NTM ....................................................................................... 67 Bảng 3.13: Ý kiến của cán bộ xã, thôn về khó khăn trong huy động nguồn lực đóng góp bằng tiền (n = 30) ........................................................................... 69 Bảng 3.14: Ý kiến của cán bộ xã, thôn về khó khăn trong huy động nguồn lực đóng góp bằng đất đai (n = 30) ....................................................................... 69
ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Xuân Non Tên luận văn: Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 8.62.01.16 Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên 1. Mục tiêu của đề tài 1.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm tỉnh Bắc Kạn. Từ đó, đề xuất các giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện. 1.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá được thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn - Đánh giá được tình hình huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn - Xác định được những khó khăn, tồn tại trong việc huy động nguồn lực cộng đồng phục vụ xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn - Đề xuất một số giải pháp để huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Pác Nặm. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiện cứu của luận văn là việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn 2.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: Luận văn được nghiên cứu tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.
x Phạm vi về thời gian: Thời gian tiến hành nghiên cứu từ tháng 12/2017 đến tháng 2/2019. 3. Kết luận Kết quả nghiên cứu trong luận văn này khẳng định lại việc huy động nguồn lực của cộng đồng trong xây dựng NTM là đặc biệt quan trọng, có tính quyết định cho sự thành công đối với xây dựng NTM ở mỗi xã, mỗi địa phương. Những bài học kinh nghiệm trong nước và quốc tế cũng cho thấy nếu phát huy tốt nguồn lực từ cộng đồng thì mới thực hiện được mục tiêu của xây dựng NTM. Xây dựng NTM gồm nhiều nội dung, mỗi nội dung đều cần có sự tham gia đóng góp của cộng đồng theo nhiều hình thức khác nhau. Thực tế nghiên cứu tại 3 xã cũng đã chỉ rõ cộng đồng đã góp tiền, góp sức, góp tài sản, góp ý kiến của mình trong hầu hết các hoạt động xây dựng NTM. Tuy nhiên, việc huy động nguồn lực cộng đồng vẫn tồn tại hai mặt: Một mặt, một bộ phận người dân và cán bộ vẫn tồn tại tâm lý ỷ lại, mong chờ sự hỗ trợ từ bên ngoài. Mặt khác, đã có sự thay đổi đáng kể về nhận thức của cộng đồng trong xây dựng NTM, họ tích cực tham gia đóng góp nhiều hơn, họ không mong chờ nhà nước cho không mà chỉ mong được vay vốn ưu đãi cho phát triển sản xuất, họ sẵn sàng góp vốn, góp sức nhiều hơn khi mà đầu tư nhà nước giảm dần… Việc triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới mặc dù còn gặp nhiều khó khăn, bất cập nhưng huyện Pác Nặm cũng đã đạt được những kết quả nhất định: Công tác quy hoạch được triển khai quyết liệt và cơ bản đáp ứng được yêu cầu đặt ra; Công tác tuyên truyền vận động nhân dân hiến đất, hiến tài sản, đóng góp tiền, ngày công lao động có bước chuyển biến tích cực; Công tác chỉ đạo và ban hành văn bản được triển khai và thực hiện đồng bộ. Về việc huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới thì cả 3 xã được lựa chọn nghiên cứu cũng như huyện Pác Nặm nói chung vẫn chủ yếu là
xi nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước; còn nguồn vốn tín dụng; vốn doanh nghiệp và vốn nhân dân đóng góp vẫn chiểm tỷ trọng rất thấp. Đề tài nghiên cứu cũng chỉ ra 6 nguyên nhân chính dẫn đến những khó khăn trong việc huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới của huyện Pác Nặm, đó là: Nhận thức của một bộ phận cán bộ tham gia chỉ đạo, quản lý chương trình xây dựng NTM còn hạn chế; Việc tuyên truyền về chương trình NTM còn chưa hiệu quả, người dân chưa hiểu rõ về chương trình xây dựng NTM; Cơ chế chính sách về huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng NTM còn chưa đầy đủ, cụ thể; Nhiều hộ gia đình trên địa bàn huyện còn có hoàn cảnh khó khăn, thu nhập thấp; Việc triển khai lấy ý kiến của người dân chưa hợp lý nên chưa thu hút được người dân tham gia đóng góp ý kiến cho chương trình xây dựng nông thôn mới. Kết quả nghiên cứu của luận văn cũng cho thấy để huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới các xã được lựa chọn nghiên cứu trên địa bàn huyện Pác Nặm đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau. Có nhiều cách làm hay, sáng tạo, và đề tài cũng đưa ra một số giải pháp về huy động nguồn lực cộng đồng có thể áp dụng cho các địa phương khác được, đó là: - Để huy động tốt các nguồn lực từ cộng đồng ở mỗi xã khi xây dựng NTM cần thực hiện tốt các công việc sau: nâng cao năng lực cán bộ cơ sở; coi trọng công tác truyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của người dân; cần có các văn bản quy định cụ thể về sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM... Các giải pháp cụ thể để huy động người dân đóng góp các nguồn lực: tiền mặt, tài sản, ý kiến: + Đối với những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn việc đóng góp bằng tiền mặt gặp khó khăn thì có thể chuyển sang hình thức đóng góp bằng công lao động đối với nhóm hộ này. Muốn làm được như vậy thì các công trình của thôn, xã thì phải giao cho người dân thôn, xã đó trực tiếp thi công và
xii thực hiện. Hoặc có một số thôn trên địa bàn huyện đã đưa việc này ra bàn bạc trước cuộc họp thôn và quyết định những hộ có hoàn cảnh khó khăn sẽ đóng ít hơn so với các hộ còn lại. + Đối với các hộ không đồng ý hiến đất thì các tổ chức đoàn thể thôn, xã nên vào tận các hộ gia đình để vận động họ hiến đất. Hoặc có thể nhờ người nhà của họ vận động và nên có những hình thức biểu dương những hộ tích cực hiến đất qua đài phát thanh, các cuộc họp thôn, xã để động viên các hộ tham gia hiến đất. + Để huy động sự tham gia đóng góp ý kiến của người dân thì nên chia nhỏ và cụ thể các nội dung cần lấy ý kiến, có sự hướng dẫn chi tiết về cách tham gia ý kiến của người dân có như vậy thì người dân mới có thể tham gia ý kiến vào các nội dung của chương trình xây dựng NTM
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ hàng đầu nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05 tháng 08 năm 2008 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Thực hiện Nghị quyết 26, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về xây dựng NTM giai đoạn 2010- 2020. Đây là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, được thực hiện trên phạm vi cả nước. Có thể thấy, mặc dù xây dựng NTM trên tất cả các tỉnh trong cả nước đều nhấn mạnh việc phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng nhưng vai trò đó chưa được phát huy đầy đủ. Chưa có giải pháp cụ thể thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong khi đây chính là nguồn lực đặc biệt quan trọng quyết định sự thành công của chương trình xây dựng NTM. Nguồn lực cộng đồng không chỉ gồm tiền của, vật chất, sức lao động mà người dân đóng góp cho các nội dung xây dựng NTM mà còn là trí tuệ, tinh thần, kiến thức bản địa, sự tham gia ý kiến, sự đồng thuận, mối quan hệ tương tác bên trong và bên ngoài cộng đồng… Nhu cầu vốn cho xây dựng NTM ở mỗi xã là hàng chục, hàng trăm tỷ đồng. Ngân sách nhà nước không thể đầu tư cho xây dựng NTM tại tất cả các xã trên cả nước như các chương trình thí điểm. Việc huy động một cách đa dạng các nguồn vốn ngoài ngân sách đóng vai trò hết sức quan trọng. Huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn là một huyện miền núi, cách trung tâm thành phố Bắc Kạn 90 km về phía bắc, huyện có diện tích đất tự nhiên 47.539 ha trong đó đất nông nghiệp chiếm 9,35%; đất lâm nghiệp chiếm 74%, đất chưa sử dụng chiếm 14,06%, đất phi nông nghiệp chiếm 2,18%. Huyện bao
2 gồm 10 đơn vị hành chính xã với 118 thôn, dân số 31.236 người, có 6.283 hộ bao gồm 7 dân tộc cùng sinh sống (Tày, Mông, Dao, Nùng, Sán Chỉ, Kinh, Hoa). Trong gần 5 năm qua, huyện Pác Nặm đã tập trung cả hệ thống chính trị vào cuộc để thực hiện chương trình xây dựng NTM trên địa bàn huyện, song kết quả đạt được ở mức độ chưa cao, nhiều tiêu chí chưa đạt so với kế hoạch như các tiêu chí về văn hóa, an ninh trật tự…và có sự chênh lệch về nhận thức dẫn đến sự tham gia đóng góp nguồn lực của cộng đồng. Do vậy, việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp huy động nguồn lực của cộng dồng, nguời dân trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn theo huớng huy động tối đa nguồn lực của cộng dồng, nguời dân trong xây dựng NTM là một giải pháp phát triển nông thôn bền vững. Xuất phát từ thực tiễn đó, tôi đã chọn đề tài “Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm tỉnh Bắc Kạn. Từ đó, đề xuất các giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá được thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn - Đánh giá được tình hình huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn - Xác định được những khó khăn, tồn tại trong việc huy động nguồn lực cộng đồng phục vụ xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn
3 - Đề xuất một số giải pháp để huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Pác Nặm. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiện cứu của luận văn là việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: Luận văn được nghiên cứu tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Phạm vi về thời gian: Thời gian tiến hành nghiên cứu từ tháng 12/2017 đến tháng 2/2019. 4. Ý nghĩa của đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu khoa học hữu ích cho việc nghiên cứu, tham khảo trong việc giảng dạy, học tập tại các trường, các viện nghiên cứu về phát triển nông thôn. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tư liệu tốt cho chính quyền địa phương, các cấp, các ngành của huyện Pác Nặm nói riêng và tỉnh Bắc Kạn nói chung sử dụng cho việc thực hiện xây dựng chương trình nông thôn mới tại các xã trên địa bàn tỉnh. Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng sẽ là cơ sở cho các nhà hoạch định chính sách, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, các Bộ, Ngành có liên quan xem xét trong việc điều chỉnh, bổ sung cơ chế chính sách trong việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại các xã trong cả nước.
4 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Cộng đồng và nguồn lực cộng đồng 1.1.1.1. Cộng đồng Khái niệm cộng đồng thường dùng để chỉ nhiều đối tượng có những đặc điểm tương đối khác nhau về quy mô và đặc tính xã hội. Ý nghĩa rộng nhất của cộng đồng là tập hợp người với các liên minh rộng lớn như toàn thế giới (cộng đồng thế giới), một châu lục (cộng đồng Châu Á, cộng đồng Châu Âu....), một khu vực (cộng đồng Asean), cộng đồng còn được áp dụng để chỉ một kiểu xã hội, căn cứ vào những đặc tính tương đồng về sắc tộc, chủng tộc hay tôn giáo (cộng đồng người Do Thái, cộng đồng người da đen tại Hoa Kỳ....). Nhỏ hơn nữa, cộng đồng được dùng khi gọi tên các đơn vị như làng/bản, xã, huyện...những người chung về lý tưởng xã hội, lứa tuổi, giới tính, thân phận xã hội...[12] Từ điển tiếng Việt giải thích: “cộng đồng là toàn thể những người sống thành một xã hội, nói chung có những điểm giống nhau, gắn bó thành một khối” [20]. Hiểu một cách đơn giản, cộng đồng là một nhóm người có cùng những đặc điểm chung, ví dụ: đặc quyền, đặc lợi, sống với nhau, cùng chia sẻ tài nguyên và lợi ích chung,... Nói cách khác, cộng đồng là một nhóm người cùng sống với nhau trong một khu vực nhất định, có chung đặc điểm về tâm lý, tác động qua lại và sử dụng tài nguyên vốn có để đạt mục đích chung. 1.1.1.2. Nguồn lực cộng đồng Một cách khái quát nhất, nguồn lực từ cộng đồng là tất cả các nguồn lực thực tế trong cộng đồng giúp người dân tạo dựng cuộc sống cho chính họ (Gord Cunningham, 2006). Nguồn lực cộng đồng được khái niệm một cách toàn vẹn bao gồm các thành phần sau:[7]
5 - Các nguồn tài sản về con người: gồm các kỹ năng, kiến thức và năng lực của các thành viên trong cộng đồng. - Các nguồn tài sản xã hội: mối quan hệ giữa các thành viên trong cộng đồng, ví dụ như niềm tin - Các nguồn tài nguyên thiên nhiên: là các nguồn tài nguyên thiên nhiên tồn tại trong cộng đồng. Ví dụ: đất sản xuất, tài nguyên rừng, thuỷ sản… - Các nguồn tài sản vật chất: là các công trình được xây dựng phục vụ trực tiếp hay gián tiếp cho đời sống nhân dân tại cộng đồng (và các cộng đồng lân cận). Ví dụ: cơ sở hạ tầng (điện, đường, trường, trạm). - Các nguồn tài sản tài chính là các nguồn lực kinh tế tồn tại trong cộng đồng như hệ thống ngân hàng đang hoạt động trong vùng, khả năng kinh tế của các thành viên trong cộng đồng. 1.1.2. Huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn 1.1.2.1. Phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng Phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng là phương pháp tiếp cận dựa vào cộng đồng để phát triển các lĩnh vực khác nhau ở khu vực nông thôn. Phương pháp tiếp cận phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng được nhiều chương trình/dự án sử dụng phổ biến. Mỗi chương trình/dự án có mục tiêu riêng, có thể là nhằm tăng cường vai trò của phụ nữ trong cộng đồng, phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc sức khoẻ nhân dân, quản lý nguồn tài nguyên rừng, cải thiện chất lượng cơ sở hạ tầng ở khu vực nông thôn… Tuy nhiên, có một điểm chính vẫn còn đang có nhiều tranh luận, đó là cách hiểu như thế nào là “dựa vào cộng đồng. Có ý kiến cho rằng, ở các nước đang phát triển, vấn đề phát triển nông thôn là rất quan trọng do phần lớn dân cư sống ở khu vực nông thôn và hoạt động chính là sản xuất nông nghiệp, vì thế rất nhiều tổ chức khác nhau áp dụng các biện pháp phát triển cộng đồng khác nhau đã được thực hiện tại các quốc gia này. Hầu hết những nỗ lực hỗ trợ phát triển này được tạo ra từ phía bên ngoài cộng đồng (nhà nước, tổ chức
6 phi chính phủ, cơ quan nghiên cứu – phát triển) chứ bản thân cộng đồng không tự tổ chức phát triển. Điều này tạo đặt ra vấn đề là “sự tham gia” hay “dựa vào cộng đồng” nằm ở đâu? Nhiều câu hỏi cũng được đặt ra về sự bền vững của những tác động phát triển này cũng như câu hỏi về việc cộng đồng có được tăng cường sức mạnh để tự ra quyết định của mình hay không. Cũng có nhiều câu trả lời cho những tranh luận trên, trong đó đáng chú là khái niệm phát triển nông thôn dựa vào nội lực cộng đồng do Jody Kretzmann và John McKnight (1993) đưa ra. Đây là một cách tiếp cận phát triển cộng đồng đề cao việc sử dụng những kỹ năng và sức mạnh đã và đang hiện hữu ngay trong cộng đồng nông thôn hơn là việc lôi kéo, trông chờ vào sự trợ giúp từ bên ngoài. Cụm từ “dựa vào cộng đồng” ở đây đề cập đến tính chủ động, tự phát triển, trong đó khuyến khích các thành viên trong cộng đồng tạo ra sự tiến triển cho chính bản thân họ, đối lập với cách tiếp cận truyền thống là dựa theo nhu cầu mà đã khiến cho cộng đồng phụ thuộc vào các hỗ trợ bên ngoài [22]. 1.1.2.2. Vai trò của cộng đồng trong phát triển nông thôn Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông thôn, là cơ sở cho phát triển nông thôn bền vững vì: - Kỹ năng, truyền thống, kiến thức và năng lực của họ là tiềm năng chính để phát triển. - Sự cam kết của họ là sống còn (nếu như họ không ủng hộ một kế hoạch nào, kế hoạch đó sẽ không thực hiện được). - Hơn thế nữa, một cộng đồng càng phát triển và năng động, thì càng có khả năng thu hút người dân ở lại, và giữ họ không di chuyển đi nơi khác. - Họ biết rõ nhất những khó khăn và nhu cầu của mình. - Họ quản lý nguồn tài nguyên như đất đai, nhà xưởng, sản phẩm địa phương mà quá trình phát triển phải dựa vào đó.