Luận văn Thạc sĩ Phát triển nông thôn: Giải pháp phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn nhằm phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển sản xuất chè shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Phát triển nông thôn: Giải pháp phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN DUY GIANG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHÈ SHAN TUYẾT TẠI HUYỆN SÌN HỒ - TỈNH LAI CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN DUY GIANG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHÈ SHAN TUYẾT TẠI HUYỆN SÌN HỒ - TỈNH LAI CHÂU Ngành: Phát triển nông thôn Mã số ngành: 8 62 01 16 LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Người hướng dẫn khoa học: GS.TS TRẦN NGỌC NGOẠN THÁI NGUYÊN - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của tôi. Số liệu trong luận văn được điều tra, nghiên cứu trung thực và chưa công bố ở bất cứ công trình nghiên cứu nào khác; Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 HỌC VIÊN Nguyễn Duy Giang
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành b ả n luậ n vă n này trư ớ c hế t tôi xin bày tỏ lòng biế t ơ n sâu sắ c trư ớ c sự quan tâm, dìu dắ t và tậ n tình giúp đ ỡ củ a GS.TS. Trầ n Ngọ c Ngoạ n. Tôi xin trân tr ọ ng cả m ơ n các thầ y, cô giáo trong khoa Phát tri ể n Nông thôn, tr ư ờ ng Đ ạ i họ c Nông lâm Thái Nguyên đ ã trự c tiế p giả ng dạ y, trang b ị nhữ ng kiế n thứ c bổ ích, nhữ ng góp ý chân thành giúp tôi trong suố t quá trình họ c. Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, những người thân và bạn bè đã tạo điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 HỌC VIÊN Nguyễn Duy Giang
iii
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ ............................................................................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận phát triển sản xuất chè ......................................................... 4 1.1.1. Cây chè với giá trị kinh tế ....................................................................... 4 1.1.2. Ý nghĩa của việc sản xuất chè ................................................................. 7 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng, tác động đến việc phát triển chè ........................ 9 1.1.4. Hiệu quả kinh tế trong phát triển sản xuất chè...................................... 16 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 21 1.2.1. Kinh nghiệm về phát triển sản xuất chè tại Việt Nam ......................... 21 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho sản xuất chè của huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu ......................................................................................................... 25 Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 27 2.1. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 27 2.2. Các phương pháp nghiên cứu................................................................... 27 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp ............................................... 27
v 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp ................................................. 27 2.2.3. Phương pháp thống kê mô tả................................................................. 29 2.2.4. Phương pháp thống kê so sánh............................................................. 29 2.2.5. Phương pháp ma trận SWTO ................................................................ 29 2.2.6. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ................................................ 29 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 30 2.3.1. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh mức độ sản xuất ........................................ 30 2.3.2. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh ..................... 30 2.3.3. Những chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất chè Shan tuyết.................. 31 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 33 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu ..... 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 33 3.1.2. Điều kiện Kinh tế - Văn hóa - Xã hội ................................................... 38 3.1.3. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật............................................... 39 3.2. Tình hình phát triển sản xuất chè ............................................................. 44 3.2.1. Tình hình phát triển sản xuất chè của huyện Sìn Hồ ............................ 44 3.2.2. Kênh tiêu thụ chè ở huyện Sìn Hồ ........................................................ 47 3.2.3. Thực trạng về chế biến chè ................................................................... 49 3.3. Thực trạng sản xuất chè ở những hộ điều tra ........................................... 52 3.3.1. Đặc điểm chung của các hộ điều tra ..................................................... 52 3.3.2. Tình hình sản xuất của các hộ trồng chè ............................................... 54 3.3.3. Phân tích hiệu quả sản xuất chè tại các hộ điều tra ............................... 57 3.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển cây chè trên địa bàn huyện Sìn Hồ .............................................................................................................. 57 3.4. Tác động của việc phát triển cây chè đến các vấn đề xã hội, an ninh- chính trị ........................................................................................................... 59 3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong sự phát triển chè ở huyện Sìn Hồ ... 60 3.5.1. Thuận lợi ............................................................................................... 61
vi 3.5.2. Khó khăn ............................................................................................... 61 3.6. Giải pháp phát triển chè Shan ở huyện Sìn Hồ những năm tới ............... 64 3.6.1. Định hướng............................................................................................ 64 3.6.2. Căn cứ của giải pháp ............................................................................. 65 3.6.3. Giải pháp ............................................................................................... 67 Chương 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................... 72 4.1. Kết luận .................................................................................................... 72 4.2. Kiến nghị .................................................................................................. 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 76 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 80
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BQ Bình quân BVTV Bảo vệ thực vật CPĐTPT Cổ phần Đầu tư phát triển DT Diện tích DTNT Dân tộc nội trú ĐVT Đơn vị tính GDTX Giáo dục thường xuyên HĐND Hội đồng nhân dân HQKT Hiệu quả kinh tế KD Kinh doanh KHKT Khoa học kỹ thuật KN-KL Khuyến Nông - Khuyến Lâm KT - XH Kinh tế - Xã hội KTCB Kiến thiết cơ bản NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn SXKD Sản xuất kinh doanh TB Trung bình TDMNPB Trung du miền núi phía Bắc THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Cơ cấu giống chè ở huyện Sìn Hồ qua 3 năm 2015 - 2017 ......... 45 Bảng 3.2. Số hộ trồng chè của huyện qua 3 năm 2015 - 2017 ..................... 46 Bảng 3.3. Diện tích trồng chè của huyện Sìn Hồ qua 3 năm 2015 - 2017 ....... 46 Bảng 3.4. Đặc điểm của các hộ điều tra ....................................................... 52 Bảng 3.5. Diện tích đất sản xuất của các hộ điều tra ................................... 53 Bảng 3.6. Chi phí cho sản xuất 1ha chè của các hộ năm 2018 ................... 55 Bảng 3.7. Kết quả sản xuất chè trên 1ha của các hộ điều tra năm 2018 ...... 56 Bảng 3.8. Hiệu quả sản xuất chè của các hộ điều tra ................................... 57 Bảng 3.9. Chỉ tiêu đánh giá khó khăn trong sản xuất chè của người dân huyện Sìn Hồ................................................................................. 61 Bảng 3.10. Phân tích ma trận SWOT về trồng chè tại huyện Sìn Hồn .......... 64
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chè là cây công nghiệp dài ngày, trồng một lần có thể thu hoạch 30 - 40 năm, hoặc lâu hơn nữa. Cây chè có vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng vùng trung du và miền núi phía Bắc, khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có (đất đai, khí hậu,…). Phát triển sản xuất chè là biện pháp tích cực giải quyết việc làm, tạo ra nguồn thu nhập chắc chắn, ổn định cho người dân, vùng miền núi; góp phần đẩy nhanh công cuộc Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Sìn Hồ là một huyện nằm ở giữa của tỉnh Lai Châu, huyện có diện tích 1.526 km² và dân số là 82.000 người. Huyện lỵ là thị trấn Sìn Hồ nằm cách Thành phố Lai Châu 60 km về đông bắc. Đất đai chủ yếu là đất Feranit đỏ vàng được hình thành và phát triển trên nền đá mẹ phiến thạch sét, đá sét và đá biến chất; tầng canh tác dày hơn 50cm, lượng mùn trung bình, thành phần cơ giới của đất từ thịt trung bình đến thịt nặng, giữ ẩm tốt, độ PH từ 4,0 - 6,5 phù hợp cho việc phát triển kinh tế nông nghiệp, trong đó có cây chè [1]. Mặt khác, theo đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Lai Châu đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 1406/QĐ-UBND ngày 30/10/2014 của UBND tỉnh đã xác định: Chè là một trong những cây công nghiệp truyền thống, chủ lực của tỉnh, cần được phát triển ở những vùng có điều kiện (trong đó có huyện Sìn Hồ), gắn với xây dựng nhà máy chế biến, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững cho người dân. Tuy nhiên việc trồng che tại huyện Sìn Hồ vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn này diện tích trồng chè trong địa bàn huyện Sìn Hồ vẫn manh mún, phân tán không theo quy hoạch; công tác đầu tư, thâm canh chưa được quan tâm chú trọng, công tác chăm sóc sau trồng chưa được chú trọng, cây trồng sinh trưởng phát triển kém, không cho thu hoạch. Trình độ tiếp nhận công nghệ của người dân còn thấp và chưa đồng đều. Công tác thu mua, chế biến và tiêu thụ chè còn bấp bênh, thiếu sự ổn định.
2 Xuất phát từ thực tiễn nói trên tôi lựa chọn đề tài “Giải pháp phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu” để nghiên cứu với hy vọng góp phần vào việc thực hiện thành công đề án Tái cơ cấu nông nghiệp của huyện. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá được thực trạng phát triển sản xuất chè ở huyện Sìn Hồ, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm phát triển sản xuất chè Shan tuyết trên địa bàn nghiên cứu. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển sản xuất chè Shan tuyết. - Phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. - Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển sản xuất chè shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là: nghiên cứu phát triển cây chè Shan tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu Đối tượng điều tra: Hộ nông dân sản xuất chè tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. 3.2. Phạm vi nghiên cứu  Phạm vi về không gian Đề tài tập trung nghiên cứu trên địa bàn huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu  Phạm vi về thời gian Số liệu thứ cấp nghiên cứu và thu thập từ năm 2015 - 2017, nghiên cứu số liệu điều tra là số liệu hộ thể hiện năm 2017.
3  Phạm vi về nội dung + Tìm hiểu nguyên nhân, thực trạng sản xuất chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ. + Những khó khăn, thuận lợi trong quá trình sản xuất và tiêu thụ chè. + Trên cơ sở tìm hiểu nguyên nhân và thực trạng, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển cây chè tại huyện Sìn Hồ. - Chỉ ra thực trạng; những khó khăn, thuận lợi cho sản xuất chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ trong thời gian qua. - Đề xuất được các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển cây chè Shan tuyết tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ 1.1. Cơ sở lý luận phát triển sản xuất chè 1.1.1. Cây chè với giá trị kinh tế a) Chè là một thức uống lý tưởng và có nhiều giá trị về dược liệu, phòng và chữa được nhiều loại bệnh Trung Quốc là nước đầu tiên chế biến chè để uống sau đó nhờ những đặc tính tốt của nó, chè trở thành thức uống phổ biến trên thế giới. Ngày nay chè được phổ biến rộng rãi hơn cả cà phê, rượu vang và ca-cao. Tác dụng chữa bệnh và các chất dinh dưỡng của nước chè đã được các nhà khoa học xác định như sau: Cafein và một số hợp chất ancaloit khác có trong chè là những chất có khả năng kích thích hệ thần kinh trung ương, kích thích vỏ đại não làm cho tinh thần minh mẫn, tăng cường sự hoạt động của các cơ trong cơ thể, nâng cao năng lực làm việc, giảm bớt mệt mỏi sau những lúc làm việc căng thẳng [3]. Hỗn hợp tanin chè có khả năng giải khát, chữa một số bệnh đường ruột như tả, lỵ, thương hàn. Nhiều thầy thuốc còn dùng nước chè, đặc biệt là chè xanh để chữa bệnh sỏi thận, sỏi bàng quang và chảy máu dạ dày. Theo xác nhận của M.N. Zaprometop thì hiện nay chưa tìm ra được chất nào lại có tác dụng làm vững chắc các mao mạch tốt như catechin của cây chè. Dựa vào số liệu của Viện nghiên cứu y học Leningrat, khi điều trị các bệnh cao huyết áp và neprit mạch thì hiệu quả thu được có triển vọng rất tốt, nếu như người bệnh được dùng catechin chè theo liều lượng 150mg trong một ngày. E.K. Mgaloblisvili và các cộng tác viên đã xác định ảnh hưởng tích cực của nước chè xanh tới tình trạng chức năng của hệ thống tim mạch, sự cản các mao
5 mạch, trao đổi muối - nước, tình trạng của chức năng hô hấp ngoại vi, sự trao đổi vitamin C, trạng thái chức năng của hệ thống điều tiết máu.v.v... Chè còn chứa nhiều loại vitamin như vitamin A, B1, B2, B6, vitamin PP và nhiều nhất là vitamin C. Một giá trị đặc biệt của chè được phát hiện gần đây là tác dụng chống phóng xạ. Điều này đã được các nhà khoa học Nhật Bản thông báo qua việc chứng minh chè có tác dụng chống được chất Stronti (Sr) 90 là một đồng vị phóng xạ rất nguy hiểm. Qua việc quan sát thống kê nhận thấy nhân dân ở một vùng ngoại thành Hirôsima có trồng nhiều chè, thường xuyên uống nước chè, vì vậy rất ít bị nhiễm phóng xạ hơn các vùng chung quanh không trồng chè. Các tiến sĩ Teidzi Ugai và Eisi Gaiasi (Nhật Bản) đã tiến hành các thí nghiệm trên chuột bạch cho thấy với 2% dung dịch tanin chè cho uống sẽ tách ra được từ cơ thể 90% chất đồng vị phóng xạ Sr - 90. b) Chè là một cây công nghiệp lâu năm, có đời sống kinh tế lâu dài, mau cho sản phẩm, cho hiệu quả kinh tế cao Chè trồng một lần, có thể thu hoạch 30-40 năm hoặc lâu hơn nữa. Trong điều kiện thuận lợi của ta cây sinh trưởng tốt thì cuối năm thứ nhất đã thu bói trên dưới một tấn búp/ha. Các năm thứ hai thứ ba (trong thời kỳ kiến thiết cơ bản) cũng cho một sản lượng đáng kể khoảng 2-3 tấn búp/ha. Từ năm thứ tư chè đã đưa vào kinh doanh sản xuất. Nếu như ở miền xuôi, cây lúa là cây chủ đạo thì ở miền núi cây chè là cây chủ lực mang tính chất quyết định để phát triển kinh tế - xã hội, là cây xoá đói giảm nghèo cho đồng bào ta ở miền ngược. Sống trong điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên nhưng cây chè Việt lại có một sức sống mãnh liệt, thích nghi với môi trường, địa hình miền núi. Ở nước ta, nhiều địa phương thuộc khu vực miền núi và trung du Bắc bộ, cao nguyên được đánh giá là rất có thế mạnh cho phát triển cây chè. Đây cũng là cây trồng đã được phát triển ở 34 tỉnh, với khoảng 6 triệu lao động tham gia. Năm 2008, số liệu thống kê
6 diện tích trồng chè của cả nước là 131 nghìn ha. Theo kế hoạch đến năm 2015 sẽ nâng diện tích này lên 150.000 ha. Nếu phát triển được những giống chè mới đạt năng suất khoảng 12 tấn búp tươi/ha tương đương với 2,5 tấn khô/ha và giá xuất khẩu đạt mức 3.000 USD/tấn thì cây chè hoàn toàn có thể trở thành cây xoá đói giảm nghèo. c) Ở nước ta, chè là một trong những cây có giá trị xuất khẩu cao Căn cứ vào năng suất bình quân đã đạt được năm 1969 của khu vực nông trường quốc doanh (42,39 tạ búp/ha), nếu chỉ đứng về mặt xuất khẩu mà xét thì một ha chè của khu vực nông trường quốc doanh so với một số cây công nghiệp dài ngày của cùng khu vực này bằng hơn 5 lần một ha cà phê, gần 10 lần một ha sả. Nếu năng suất chè đạt 100 tạ búp/ha thì xuất khẩu có thể thu được đủ để nhập 46 tạ phân hóa học, hoặc 3,1 tạ bông, hoặc 25 - 30 tạ bột mì. Như vậy một ha chè có năng suất 100 tạ búp có giá trị xuất khẩu ngang với 200 tấn than. Chè là sản phẩm có thị trường quốc tế ổn định, rộng lớn và ngày càng được mở rộng. Năm 2017, sản lượng chè xuất khẩu của nước ta là 130,9 nghìn tấn, trị giá 212,7 triệu đô . d) Phát triển sản xuất chè giúp sử dụng tối ưu các nguồn tài nguyên và tạo công ăn việc làm cho lao động nông thôn Để sử dụng nguồn tài nguyên phong phú và nguồn lao động dồi dào, thay đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp với điều kiện không tranh chấp với diện tích trồng cây lương thực, chè là một trong những cây có ưu thế nhất. Hiện nay nước ta mới sử dụng khoảng 50% đất nông nghiệp. Nguồn lao động của nước ta dồi dào nhưng phân bố không đều, chủ yếu tập trung ở vùng đồng bằng, chè là một loại cây yêu cầu một lượng lao động sống rất lớn. Do đó việc phát triển mạnh cây chè ở vùng trung du và miền núi là một biện pháp có hiệu lực, vừa để sử dụng hợp lý vừa để phân bố đồng đều nguồn lao động dồi dào trong phạm vi cả nước. Việc phát triển mạnh cây chè ở vùng trung du và miền núi dẫn tới việc phân bổ các xí nghiệp công nghiệp chế biến chè hiện đại ngay ở những vùng đó, do đó làm cho việc phân bố công nghiệp được đồng đều và làm cho vùng trung du và miền núi mau chóng đuổi kịp miền xuôi về kinh tế và văn hóa.
7 Cây chè còn có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, chống xói mòn và phủ xanh đất trống, đồi núi trọc. *Đặc điểm kinh tế kỹ thuật của sản xuất chè Cây chè có đặc điểm từ sản xuất đến chế biến đòi hỏi phải có kỹ thuật khá cao từ khâu trồng, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến và bảo quản. Vì thế để phát triển ngành chè hàng hóa đạt chất lượng cao cần phải quan tâm, chú trọng từ những khâu đầu tiên, áp dụng những chính sách đầu tư hợp lý, loại bỏ dần những phong tục tập quán trồng chè lạc hậu… Để tạo ra được những sản phẩm hàng hóa có sức cạnh tranh cao, thu hút khách hàng và các nhà đầu tư sản xuất trong và ngoài nước. Nếu coi cây chè là cây trồng mũi nhọn thì cần phải thực hiện theo hướng chuyên môn hóa để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm chè góp phần tăng thu nhập cải thiện đời sống người dân trồng chè. 1.1.2. Ý nghĩa của việc sản xuất chè Cây chè là cây công nghiệp dài ngày có giá trị kinh tế cao. Nó là một loại cây trồng có vị trí quan trọng trong đời sống sinh hoạt cũng như phát triển kinh tế và văn hoá con người, sản xuất chè tạo ra những sản phẩm đáp ứng nhu cầu giải khát của đông đảo nhân dân ở nhiều quốc gia. Chè có nhiều Vitamin giúp thanh lọc cơ thể, giải khát, có tác dụng giảm thiểu một số bệnh thường gặp về máu, do đó chè đã trở thành đồ uống phổ thông trên thế giới [3]. Tại một số nước thói quen uống nước chè đã tạo thành một nền văn hóa truyền thống, một tập quán. Hiện nay khoa học tiến bộ đã đi sâu vào nghiên cứu tìm ra được một số hoạt chất quý có trong cây chè như: Cafein, Vitamin A, B1... Đặc biệt trong cây chè còn chứa Vitamin C là loại Vitamin dùng để điều chế thuốc tân dược vì thế chè không những là loại cây giải khát mà chè còn có tên trong danh sách cây y dược [21]. Đối với nước ta, sản phẩm chè không chỉ thoả mãn nhu cầu trong nước, mà còn là một mặt hàng xuất khẩu quan trọng tạo ra nguồn thu ngoại tệ lớn, giúp nước ta có thêm một nguồn ngân sách để đầu tư vào phát triển kinh tế
8 của đất nước, cải thiện nâng cao mức sống của người dân. Xét ở tầm vĩ mô thì xuất khẩu chè cũng như xuất khẩu các mặt hàng khác nó là cơ sở để đẩy mạnh lưu thông buôn bán giữa các nước trong khu vực và trên thế giới, góp phần tạo sự cân bằng giữa xuất khẩu và nhập khẩu trong tổng thể nền kinh tế, đồng thời nó tạo nên mối quan hệ bình đẳng, thân thiện, cùng có lợi giữa các nước xuất khẩu, nhập khẩu trên thế giới [16]. Trực tiếp đối với các hộ sản xuất kinh doanh sản phẩm chè thì cây chè mang lại thu nhập ổn định, cao hơn nhiều so với nhiều loại cây trồng khác, bởi cây chè có tuổi thọ cao có thể sinh trưởng, phát triển và cho sản phẩm có giá trị cao và đều đặn trong khoảng 30 - 40 năm, do vậy nó sẽ tạo ra một nguồn thu đều đặn lâu dài và có giá trị kinh tế cao, giúp các hộ cải thiện đời sống, nâng cao mức sống của người dân. Mặt khác, cây chè là loại cây trồng thích hợp với các vùng đất miền núi và trung du, những vùng đất cao, khô thoáng. Hơn thế nữa nó còn gắn bó keo sơn ngay cả với những vùng đất đồi dốc khô cằn sỏi đá. Chính vì vậy trồng chè không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao, mà nó còn góp phần bảo vệ môi trường, phủ xanh đất trống đồi trọc, tạo ra cảnh quan đẹp. Kết hợp trồng chè với trồng rừng sẽ tạo nên những vành đai chống xói mòn, rửa trôi, giữ lại lớp màu mỡ cho đất, cải tạo đất tăng độ phì cho đất bạc màu, góp phần bảo vệ môi trường phát triển một nền nông nghiệp bền vững. Ngoài ra trồng chè và sản xuất chè còn cần một lực lượng lao động lớn, cho nên nó sẽ tạo ta công ăn việc làm cho nhiều lao động nhàn rỗi ở nông thôn, tạo điều kiện cho việc thu hút và sử dụng lao động, điều hoà lao động được hợp lý hơn. Đồng thời nó còn tạo ra một lượng của cải vật chất lớn cho xã hội, tăng thu nhập cho người dân, cải thiện mức sống của khu vực nông thôn, tạo sự thay đổi lớn cho bộ mặt các vùng nông thôn, nhất là trong giai đoạn đổi mới hiện nay, việc phát triển sản xuất chè góp phần đẩy nhanh công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông thôn, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế của
9 khu vực nông thôn, nâng cao mức sống của các vùng nông thôn, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn. 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng, tác động đến việc phát triển chè Như ta đã biết cây chè là cây công nghiệp lâu năm đã được trồng từ rất lâu, ngoài cây lúa ra cây chè cũng là cây chủ lực chính, cây xóa đói giảm nghèo cho bà con ở nhiều vùng trên cả nước. Chất lượng, mùi vị chè phụ thuộc vào điều kiện khí hậu đất đai của vùng, những vùng chè khác nhau, mỗi vùng đều mang mùi vị đặc trưng của vùng đó. Sự thay đổi các yếu tố như nhiệt độ, lượng mưa, đất đai, không khí, các biện pháp kỹ thuật sẽ làm thay đổi hương thơm, mùi vị, các thành phần chất mang lại lợi ích cho sức khỏe con người mà nó còn làm ảnh hưởng đến cuộc sống của những người dân nông thôn sống dựa vào cây trồng này. * Điều kiện tự nhiên + Đất đai Đất đai quyết định đến sản lượng và chất lượng của sản phẩm chè. Chè là một cây không yêu cầu khắt khe và đất so với một số cây công nghiệp dài ngày khác. Tuy nhiên để cây chè sinh trưởng, phát triển tốt, nương chè có nhiệm kỳ kinh tế dài, khả năng cho năng suất cao, ổn định, chất lượng chè ngon thì cây chè cũng phải được trồng ở nơi có đất tốt, phù hợp với đặc điểm sinh vật học của nó. Qua nghiên cứu của các chuyên gia cho thấy đất trồng chè tốt phải đạt yêu cầu sau: độ pH từ 4,5 - 5,5; hàm lượng mùn 2% - 4%; độ sâu ít nhất 0,6 - 1m; mực nước ngầm phải dưới 1m; kết cấu của đất tơi xốp sẽ giữ được nhiều nước, thấm nước nhanh, thoát nước tốt, có địa hình dốc từ 10 - 200. + Thời tiết khí hậu Độ ẩm, nhiệt độ và lượng mưa là những yếu tố ảnh hưởng lớn đến cây chè. Để cây chè phát triển tốt thì nhiệt độ bình quân là 22 - 280C, lượng mưa trung bình là 1500 - 2000mm/năm nhưng phải phân đều cho các tháng, ẩm độ
10 không khí từ 80 - 85%, ẩm độ đất từ 70 - 80%, cây chè là cây ưa sáng tán xạ, thời gian chiếu sáng trung bình 9 giờ/ngày [3]. Nhiệt độ không khí ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây chè. Cây chè ngừng sinh trưởng khi nhiệt độ không khí dưới 100C hay trên 400C. Mùa đông cây chè tạm ngừng sinh trưởng, mùa xuân bắt đầu phát triển trở lại. Thời vụ thu hoạch chè dài, ngắn, sớm, muộn tuỳ thuộc chủ yếu vào điều kiện nhiệt độ. Tuy nhiên các giống chè khác nhau có mức độ chống chịu khác nhau. Cây chè vốn là cây thích nghi sinh thái vùng cận nhiệt đới bóng râm, ẩm ướt. Lúc nhỏ cây cần ít ánh sáng, một đặc điểm cũng cần lưu ý là các giống chè lá nhỏ ưu sáng hơn các giống chè lá to. + Ánh sáng Các điều kiện ánh sáng khác nhau có ảnh hưởng khác nhau đến cấu tạo lá và thành phần hóa học trong lá chè. Do cường độ ánh sáng có ảnh hưởng tới sinh trưởng và chất lượng cho nên việc điều tiết cường độ ánh sáng có thể làm tăng nắng suất, chất lượng chè rõ rệt. Nếu giảm cường độ ánh sáng 30% thì năng suất chè đạt 34% và giảm cường độ ánh sáng 50% thì năng suất chè đạt cao nhất. Tuy nhiên khi giảm cường độ ánh sáng trên 50% thì năng suất chè bắt đầu giảm. + Không khí Không khí rất cần cho sự sống của thực vật. Hàm lượng CO 2 trong không khí khoảng 0,03%, song chỉ cần có một biến động nhỏ cũng ảnh hưởng rất lớn đến quang hợp. Chè là một cây ưa bóng râm, cường độ quang hợp cũng thay đổi theo hàm lượng CO2 có trong không khí. * Yếu tố thuộc về kỹ thuật + Ảnh hưởng của giống chè Giống chè ảnh hưởng rất lớn đến năng suất, chất lượng, đến hiệu quả sản xuất kinh doanh. Mỗi một điều kiện sinh thái, mỗi vùng lại thích hợp cho một giống chè hay một số giống nhất định. Vì vậy để có nguyên liệu phục vụ