Luận văn Thạc sĩ: Quan hệ hợp tác giữa các khối nước trong diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với Việt Nam qua trường hợp khối Bắc Mĩ và khối ASEAN (1998 - 2005)

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:199

Thêm vào BST

Báo xấu

121
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ: Quan hệ hợp tác giữa các khối nước trong diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với Việt Nam qua trường hợp khối Bắc Mĩ và khối ASEAN (1998 - 2005) bao gồm những nội dung về diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương với Việt Nam, quan hệ hợp tác giữa ASEAN với Việt Nam và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Quan hệ hợp tác giữa các khối nước trong diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với Việt Nam qua trường hợp khối Bắc Mĩ và khối ASEAN (1998 - 2005)

Quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC) vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN (1998 -2005) Đào Thị Ngọc Mộng
DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT THEO TIEÁNG ANH ABAC Hoäi ñoàng tö vaán doanh nhaân APEC APEC Business Advisory Council ABTC Theû ñi laïi cuûa doanh nhaân APEC APEC Business Travel Card ACMS Nghieân cöùu thò tröôøng haøng hoùa cuûa ASEAN ASEAN Commodities Markets Studies ADBC Ngaân haøng döõ lieäu veà haøng hoùa cuûa ASEAN ASEAN Data Bank on Commodities AFSA Hieäp ñònh khung veà khu vöïc töï do maäu dòch hoùa ASEAN Framework Agreemet on Services AFTA Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN ASEAN Free Trade Area AIA Hieäp ñònh khung veà khu vöïc ñaàu tö ASEAN ASEAN Investment Area AICO Hieäp ñònh khung veà Hôïp taùc coâng nghieäp ASEAN ASEAN Industrial Cooperation AID Cô quan phaùt trieån quoác teá Agency for International Development AIS Hoäi nghò thöôïng ñænh khoâng chính thöùc APEC APEC Informal Summit APEC Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông APEC Asia-Pacific Economic Cooperation forum ARF Dieãn ñaøn khu vöïc ASEAN ASEAN Regional Forum BAC UÛy ban veà ngaân saùch vaø quaûn lyù Budget and Administrative Committee CAP Keá hoaïch haønh ñoäng taäp theå Collective Action Plan CEPT Chöông trình thueá quan öu ñaõi coù hieäu löïc chung Common Effective Preferential on Tariff CTI UÛy ban thöông maïi vaø ñaàu tö Committee on Trade and Investment EC UÛy ban kinh teá Economic Committee
GATT Hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø thöông maïi General Agreement on Tariffsand Trade GST Heä thoáng thueá quan öu ñaõi phoå caäp Generalized System of Preferences IAP Keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia Individual Action Plan ISOM Hoäi nghò khoâng chính thöùc caùc quan chöùc caáp cao Infomal Senior Officials Meeting MFN Quy cheá toái hueä quoác Most Favored Nation NAFTA Khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Mó North America Free Trade Agreement NTR Quan heä thöông maïi bình thöôøng Normal Trade Relations ODA Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc Official Development Aid OPTAD Toå chöùc thöông maïi vaø phaùt trieån Thaùi Bình Döông Organization for Pacific Trade and Development PECC Hoäi ñoàng hôïp taùc kinh teá Thaùi Bình Döông Pacific Economic cooperation Council PNTR Quan heä thöông maïi bình thöôøng vieãnh vieãn Permanent Normal Trade Relations SEAMEO Toå chöùc Boä tröôûng giaùo duïc caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ South East Asia Minister of Education Organization SCCP Tieåu ban thuû tuïc haûi quan Sub-Committee on Customs Procedures SCSC Tieåu ban tieâu chuaån vaø chöùng nhaän hôïp chuaån Sub-Committee on standards and Conformance SOM Hoäi nghò caùc quan chöùc caáp cao Senior Officials Meeting UNDP Chöông trình phaùt trieån Lieân hieäp quoác The United Nations Development Programs WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi Word Trade Organization
MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Töø khoaûng hai thaäp kyû cuoái cuøng cuûa theá kyû XX, döôùi taùc ñoäng cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä, cuûa xu theá hoaø bình, oån ñònh, hôïp taùc vaø phaùt trieån cuõng nhö cuûa quaù trình töï do hoaù neàn kinh teá ôû caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, moät soá nöôùc ñang phaùt trieån, vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa tröôùc ñaây chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng môû cöûa nhö caùc nöôùc thuoäc Lieân Xoâ cuõ, Vieät Nam, Ñoâng AÂu, Trung Quoác… quaù trình toaøn caàu hoaù neàn kinh teá theá giôùi ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ. Toaøn caàu hoaù veà kinh teá ñaõ trôû thaønh traøo löu cuoán huùt taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi, vì vaäy, hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi laø xu theá taát yeáu maø khoâng nöôùc naøo, duø lôùn hay nhoû coù theå cuôõng laïi ñöôïc. Noù mang laïi cô hoäi nhöng cuõng aån chöùa nhöõng thaùch thöùc to lôùn ñoái vôùi caùc quoác gia, nhaát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Do ñoù, vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi caùc nöôùc laø hoäi nhaäp nhö theá naøo ñeå lôïi nhieàu hôn haïi, ñeå thöû thaùch bieán thaønh cô hoäi, Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi quaù trình ñoù. Song haønh vôùi toaøn caàu hoaù laø xu theá khu vöïc hoaù. Nhieàu lieân keát tieåu khu vöïc vaø khu vöïc ñöôïc hình thaønh. Vieäc lieân keát toaøn dieän vôùi caùc quoác gia coù cuøng vò trí ñòa lyù, trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuõng nhö söï töông ñoàng veà vaên hoaù ñeå hình thaønh moät “sieâu nhaø nöôùc” bao goàm nhieàu quoác gia nhö EU hay taïo döïng caùc khu vöïc maäu dòch töï do ñang daàn trôû thaønh höôùng ñi chuû ñaïo cuûa caùc nöôùc trong tieán trình hoäi nhaäp. Tuy nhieân, toaøn caàu hoaù vaø khu vöïc hoaù khoâng phaûi laø hai xu theá ñoái nghòch nhau. “Khu vöïc hoaù ñöôïc coi laø moät böôùc ñeäm, ôû moät möùc ñoä naøo ñoù laø söï taäp hôïp löïc löôïng giöõa caùc neàn kinh teá khu vöïc ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng thaùch thöùc, caïnh tranh ôû taàm toaøn caàu” [46, tr 20]. Caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông cuõng khoâng naèm ngoaøi xu theá hôïp taùc ñoù. Theâm vaøo ñoù, nhöõng naêm cuoái thaäp kyû 80 vaø ñaàu thaäp kyû 90 cuûa theá kyû XX, chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông noåi leân laø moät khu vöïc coù möùc taêng tröôûng kinh teá cao vaø phaùt trieån naêng ñoäng, nôi taäp trung caùc neàn kinh teá phaùt trieån nhanh
nhaát theá giôùi. Vì theá, coù nhöõng döï baùo laïc quan raèng theá kyû XXI seõ laø theá kyû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Trong khi xu theá khu vöïc hoaù phaùt trieån ngaøy caøng maïnh ôû caùc khu vöïc khaùc, thì ôû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, tuy coù oån ñònh töông ñoái veà chính trò, naêng ñoäng vaø coù nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá cao nhöng laïi chöa coù moät hình thöùc lieân keát naøo coù tính chính thöùc, lieân chính phuû vaø toaøn khu vöïc ñeå baûo ñaûm lôïi ích cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc tröôùc söï gia taêng ngaøy caøng maïnh cuûa chuû nghóa khu vöïc baûo hoä ôû Taây AÂu vaø Baéc Mó. Ñöùng tröôùc nhöõng tình hình ñoù, töø nöûa cuoái nhöõng naêm 1980, ñeå duy trì tính naêng ñoäng kinh teá cuûa khu vöïc, ñoái phoù vôùi söï caïnh tranh quyeát lieät veà kinh teá treân theá giôùi, moät soá nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ñaõ ñi ñeán nhaän thöùc chung laø caàn phaûi phoái hôïp vaø lieân keát chaët cheõ vôùi nhau treân cô sôû baûo ñaûm cho neàn thöông maïi, ñaàu tö thoâng thoaùng, thöïc hieän chuû nghóa khu vöïc môû. Trong boái caûnh ñoù, dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (Asia-Pacific Economic Cooperation forum-APEC) ñöôïc thaønh laäp vaøo thaùng 11 naêm 1989 vôùi muïc tieâu thuùc ñaåy söï taêng tröôûng vaø hôïp taùc kinh teá cuûa caùc neàn kinh teá hai beân bôø Thaùi Bình Döông. Cho ñeán nay, APEC ñaõ coù 21 neàn kinh teá thaønh vieân: Australia, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Thaùi Lan, Malaysia, Philippines, Singapore, Brunei, Indonesia, New Zealand, Canada, Hoa Kì (naêm 1989), Trung Quoác, Hoàng Coâng, Ñaøi Loan (naêm 1991), Mexico, Papua New Ghuine (naêm 1993), Chile (naêm 1994), Peru, Lieân bang Nga, Vieät Nam (naêm 1998). Nhö vaäy, APEC bao goàm caùc quoác gia lôùn nhoû coù söï khaùc nhau raát lôùn veà dieän tích, daân soá, cheá ñoä chính trò, trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuõng nhö toân giaùo. Trong APEC coù hai khu vöïc kinh teá maïnh vaø naêng ñoäng vaøo baäc nhaát theá giôùi: khu vöïc Ñoâng AÙ vaø khu vöïc Baéc Mó vôùi nhöõng neùt ñaëc thuø voâ cuøng ña daïng veà vaên hoaù, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi. APEC thöïc söï laø moät toå chöùc quoác teá ñaàu tieân thôøi kyø sau Chieán tranh laïnh. Hoaït ñoäng cuûa APEC xoay quanh 3 vaán ñeà chính laø töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, taïo thuaän lôïi cho thöông maïi vaø ñaàu tö, hôïp taùc kinh teá kyõ thuaät. Noùi caùch khaùc, muïc tieâu cuûa APEC khoâng phaûi laø xaây döïng moät khoái thöông maïi,
moät lieân minh quan thueá hay moät khu vöïc maäu dòch töï do gioáng nhö EU, AFTA… maø laø moät dieãn ñaøn kinh teá môû, nhaèm xuùc tieán caùc bieän phaùp kinh teá, thuùc ñaåy thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa caùc neàn kinh teá thaønh vieân treân cô sôû hoaøn toaøn töï nguyeän trong khi thöïc söï môû cöûa ñoái vôùi taát caû caùc nöôùc vaø khu vöïc khaùc. Laø moät quoác gia thuoäc khu vöïc coù möùc taêng tröôûng kinh teá cao, ñoàng thôøi, Vieät Nam cuõng laø moät trong nhöõng nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao treân theá giôùi cuõng nhö trong khu vöïc. Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông coù vò trí quan troïng trong quan heä ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam. Caùc neàn kinh teá thaønh vieân APEC laø caùc ñoái taùc chuû yeáu veà kinh teá, thöông maïi vaø ñaàu tö “chieám 80% kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Vieät Nam, 75% toång soá voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø laø nguoàn cung caáp ODA lôùn nhaát cho Vieät Nam” [55, tr12]. Vì theá, vieäc duy trì moâi tröôøng hoaø bình, oån ñònh vaø taêng cöôøng quan heä hôïp taùc cuøng coù lôïi vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc coù taàm quan troïng ñaëc bieät, goùp phaàn vaøo söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä toå quoác, thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VIII cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ xaùc ñònh quan ñieåm: “tham gia ngaøy caøng nhieàu vaøo quaù trình hôïp taùc vaø lieân keát khu vöïc, lieân keát quoác teá veà kinh teá, thöông maïi vaø nhieàu lónh vöïc hoaït ñoäng khaùc…" [51, tr17]. Chuùng ta cuõng nhaän thöùc ñöôïc raèng, Vieät Nam ñang trong quaù trình phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø ñang chuû ñoäng taêng cöôøng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Ñieàu ñoù coù nghóa laø xu höôùng toaøn caàu hoaù, khu vöïc hoaù ñöôïc xem laø cô hoäi cho nöôùc ta tham gia caùc hoaït ñoäng hôïp taùc quoác teá toát hôn, nhaát laø veà kinh teá. Nhaän thaáy taàm quan troïng cuûa APEC ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá caùc nöôùc trong khu vöïc noùi chung vaø cuûa Vieät Nam noùi rieâng, phuø hôïp vôùi ñöôøng loái hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam, ngaøy 15/6/1996, Chính phuû Vieät Nam ñaõ noäp ñôn xin gia nhaäp APEC. Ngaøy 14/11/1998, taïi Hoäi nghò Boä tröôûng Ngoaïi giao- Kinh teá cuûa APEC hoïp taïi Malaysia, ba nöôùc Vieät Nam, Nga, Peru chính thöùc ñöôïc keát naïp laø thaønh vieân cuûa dieãn ñaøn Hôïp taùc Kinh teá Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Vieäc trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa APEC laø moät böôùc ñi saâu hôn vaøo con ñöôøng hoäi nhaäp
kinh teá quoác teá vaø khu vöïc, goùp phaàn naâng cao vò theá vaø vai troø cuûa Vieät Nam trong quan heä quoác teá ôû khu vöïc vaø theá giôùi, môû roäng kinh teá ñoái ngoaïi, taän duïng caùc nguoàn löïc beân ngoaøi phuïc vuï cho söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Ñoù cuõng chính laø goùp phaàn thöïc hieän ñöôøng loái maø Ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ ñeà ra taïi Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam: “chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc theo tinh thaàn phaùt huy toái ña noäi löïc, naâng cao hieäu quaû hôïp taùc quoác teá, baûo ñaûm ñoäc laäp töï chuû vaø ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, baûo veä lôïi ích daân toäc, an ninh quoác gia, giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc, baûo veä moâi tröôøng” [52,tr120]. Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù X cuõng ñaõ moät laàn nöõa xaùc ñònh laïi "'chính saùch ñoái ngoaïi cuûa chuùng ta laø ñoäc laäp, töï chuû, ña daïng hoaù vaø ña phöông hoaù, taêng cöôøng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá" [64]. Nhö vaäy, tröôùc xu theá khu vöïc hoaù cuõng nhö toaøn caàu hoaù khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc, Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá vaø khu vöïc. Quan heä giöõa APEC vôùi Vieät Nam, giöõa töøng quoác gia, töøng khoái nöôùc vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ngaøy caøng phaùt trieån. Ñoái vôùi khoái Baéc Mó, bao goàm caùc nöôùc Hoa Kì, Canada, Mexico maø ñaïi dieän tieâu bieåu laø Hoa Kì, vôùi söï keát thuùc cuûa chieán tranh laïnh vaø sau khi Lieân Xoâ suïp ñoå, Hoa Kì trôû thaønh sieâu cöôøng duy nhaát treân theá giôùi coøn laïi vôùi öu theá vöôït troäi caû veà kinh teá, quaân söï laãn chính trò. Quan heä giöõa Hoa Kì vôùi caùc nöôùc ôû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, nhaát laø vôùi caùc nöôùc nhö Nga, Nhaät Baûn, khoái ASEAN… vaãn ñang trong quaù trình vaän ñoäng vaø haøm chöùa nhieàu phöùc taïp. Rieâng ñoái vôùi Vieät Nam, keå töø khi Hoa Kì baõi boû caám vaän vaø bình thöôøng hoaù quan heä (1995), quan heä kinh teá, thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa hai quoác gia coù nhieàu böôùc phaùt trieån raát ñaùng keå. Hieän nay, hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kìø - Vieät Nam ñaõ vaø ñang ñöôïc thöïc hieän, quan heä giöõa hai nöôùc tieáp tuïc ñöôïc caûi thieän treân nhieàu maët, duø coøn coù nhöõng khaùc bieät trong nhìn nhaän caùc vaán ñeà quoác teá cuõng nhö trong quan heä giöõa hai beân. Ñoái vôùi caùc nöôùc laø thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi quoác gia Ñoâng Nam AÙ (ASEAN), quan heä giöõa ASEAN vaø Vieät Nam coù nhöõng böôùc thaêng traàm. Töø khi
trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa ASEAN, quan heä giöõa caùc nöôùc ASEAN vaø Vieät Nam ñaõ thay ñoåi theo chieàu höôùng tích cöïc. Hieän nay, moâ hình hôïp taùc ôû Ñoâng Nam AÙ ñöôïc xem laø moät hình maãu thaønh coâng trong lieân keát khu vöïc. Trong khuoân khoå APEC, quan heä giöõa caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN vaø Vieät Nam cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc bieät so vôùi quan heä giöõa caùc khoái khaùc trong APEC vôùi Vieät Nam. Vôùi nhöõng lyù do treân, vieäc tìm hieåu veà moái quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, giai ñoaïn töø 1998, töùc laø töø khi Vieät Nam gia nhaäp dieãn ñaøn naøy cho ñeán naêm 2005 coù yù nghóa voâ cuøng thieát thöïc. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, bao goàm nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån vaøo baäc nhaát theá giôùi vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån seõ cho chuùng ta moät caùi nhìn khaù bao quaùt veà quan heä giöõa Vieät Nam vôùi khoái nöôùc treân, cuõng nhö thaáy ñöôïc nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy cuõng goùp phaàn cho chuùng ta thaáy ñöôïc ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Vieäc nghieân cöùu toång quaùt veà quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá toaøn caàu cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi noùi chung, Vieät Nam noùi rieâng giuùp hieåu roõ hôn quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vôùi khoái Baéc Mó vaø caùc nöôùc trong khoái ASEAN trong khuoân khoå APEC. Vieäc laøm naøy cuõng giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc böôùc ñaàu thaønh coâng trong quaù trình tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoaù nhö Trung Quoác… Töø ñoù, chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïc nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cho ñaát nöôùc trong hoäi nhaäp quoác teá. Tìm hieåu quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam töø 1998 ñeán 2005, qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN cuõng giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc söï phaùt trieån naêng ñoäng cuûa neàn kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc. Qua ñoù, chuùng ta thaáy ñöôïc chính saùch kinh teá cuûa caùc nöôùc lôùn, cuûa caùc khoái nöôùc trong khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ñoái vôùi Vieät Nam, töø ñoù, ruùt ra ñöôïc nhöõng kinh nghieäm quyù baùu trong ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa quoác gia.
Hôn taát caû, vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy coøn coù yù nghóa thöïc tieãn vaø khoa hoïc saâu saéc ñoái vôùi coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc hieän nay. Theâm vaøo ñoù, vieäc nghieân cöùu vaø thöïc hieän ñeà taøi coù yù nghóa thieát thöïc vaø höõu ích ñoái vôùi baûn thaân. Noù goùp phaàn giuùp chuùng toâi nhaän thöùc saâu saéc hôn chính saùch ñoái ngoaïi, ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp. Nhöõng kieán thöùc naøy raát coù giaù trò trong vieäc phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy sau naøy. Vôùi nhöõng yù nghóa treân, chuùng toâi choïn vaán ñeà “Quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC) vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN (1998 - 2005)” laøm ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. 2. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ Cho ñeán nay, haàu nhö chöa coù moät taùc phaåm naøo nghieân cöùu toaøn dieän veà quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vôùi Vieät Nam. Coù theå noùi ñaây laø moät ñeà taøi khaù môùi meû. Tuy nhieân, chuùng toâi xin giôùi thieäu moät soá coâng trình tieâu bieåu, ít nhieàu coù ñeà caäp ñeán moät soá noäi dung lieân quan ñeán ñeà taøi. Tröôùc heát chuùng toâi xin giôùi thieäu nhöõng taùc phaåm coù lieân quan ñeán ñeà taøi ôû vieäc cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt, sau ñoù laø nhöõng taùc phaåm ñi vaøo töøng lónh vöïc, töøng noäi dung cuï theå, maø khoâng trình baøy theo trình töï thôøi gian saùch ñöôïc xuaát baûn. Coù leõ laø thieáu soùt khi nghieân cöùu veà quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam maø khoâng tìm hieåu qua taùc phaåm Naêm möôi naêm ngoaïi giao Vieät Nam (1945 - 1995) (taäp 2) cuûa taùc giaû Löu Vaên Lôïi. Trong coâng trình naøy, taùc giaû ñaõ bao quaùt nöûa theá kyû lòch söû ngoaïi giao cuûa Vieät Nam. Taùc giaû daønh 95 trang ñeå noùi veà quaù trình Vieät Nam hoäi nhaäp khu vöïc, tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, Vieät Nam laäp quan heä vôùi caùc nöôùc EU, Nga… cuõng nhö quaù trình nöôùc ta hoäi nhaäp chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñaây laø nhöõng kieán thöùc toång quaùt raát boå ích ñoái vôùi nhöõng ai nghieân cöùu veà ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa nöôùc ta. Qua taùc phaåm, chuùng ta thaáy ñöôïc chuû tröông cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc Vieät Nam “luoân
luoân mong muoán coù quan heä höõu nghò vaø hôïp taùc treân cô sôû caùc nguyeân taéc cuøng toàn taïi hoaø bình” [18,tr250]. Taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc vieäc bình thöôøng hoaù quan heä giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam khoâng chæ laø vaán ñeà rieâng cuûa hai nöôùc. Ñaây laø moät nhaân toá quan troïng coù taùc duïng giöõ caân baèng löïc löôïng vaø duy trì oån ñònh trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Vieät Nam quyeát cuøng caùc nöôùc khaùc gaéng heát söùc mình vì Ñoâng Nam AÙ hoaø bình, oån ñònh vaø phaùt trieån, vì khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông phoàn vinh. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn töø 1945 – 1995, cho neân, taùc giaû chæ neâu ñöôïc nhöõng neùt khaùi quaùt veà quaù trình Vieät Nam hoäi nhaäp khu vöïc, cuõng nhö tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, maø khoâng coù nhöõng nghieân cöùu saâu veà quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc treân. Naêm 2003, nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Haø Noäi ñaõ xuaát baûn quyeån Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC). Caùc nhaø ngieân cöùu ñaõ cung caáp cho baïn ñoïc nhöõng hieåu bieát cô baûn veà quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuõng nhö nhöõng muïc tieâu, nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa APEC. Taùc phaåm neâu ra nhöõng muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa APEC laø töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, thuaän lôïi hoaù thöông maïi APEC, hôïp taùc kinh teá kyõ thuaät (ECOTECH). Ñaây laø moät taøi lieäu höõu ích, vì noù ñaõ cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt, ñaày ñuû veà dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñaëc bieät, saùch cuõng daønh chöông VI ñeå giôùi thieäu veà söï tham gia cuûa Vieät Nam vaøo APEC trong thôøi gian qua. Caùc taùc giaû cuõng vaïch ra trieån voïng quan heä hôïp taùc cuûa Vieät Nam trong APEC thôøi gian tôùi. Tuy vaäy, nhö ñaõ noùi ôû treân, do laø taùc phaåm cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt veà APEC, cho neân, vaán ñeà quan heä kinh teá giöõa APEC vôùi Vieät Nam, giöõa caùc quoác gia hay caùc khu vöïc cuï theå khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán. Trong quyeån APEC – nhöõng thaùch thöùc vaø cô hoäi do nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Haø Noäi xuaát baûn naêm 1997, caùc taùc giaû thuoäc vieän nghieân cöùu Ñoâng Nam AÙ - Singapore ñaõ ñeà caäp ñeán nhieàu vaán ñeà veà lyù luaän cuõng nhö nhöõng soá lieäu thöïc teá veà quan heä kinh teá cuûa caùc nöôùc lôùn trong khoái, ñoàng thôøi, caùc taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc ñoäng thaùi cuûa caùc nöôùc lôùn, caùc khoái nöôùc (nhö ASEAN, trong ñoù coù Vieät Nam), trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá.
Cho ñeán nay, haàu nhö chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu ñaày ñuû veà quan heä kinh teá giöõa khoái Baéc Mó vôùi Vieät Nam. Ña phaàn caùc taùc phaåm ñeàu ñeà caäp nhieàu ñeán quan heä kinh teá giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam. Trong phaïm vi nguoàn taøi lieäu coù haïn, chuùng toâi cuõng chæ xin giôùi thieäu veà nhöõng coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi, vôùi Hoa Kì laø moät ñaïi dieän tieâu bieåu cuûa khoái Baéc Mó goàm ba nöôùc Hoa Kì, Canada, Mexico. Naêm 2001, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ xuaát baûn quyeån Tìm hieåu veà Hieäp ñònh giöõa Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam vaø Hôïp chuûng quoác Hoa Kyø veà quan heä thöông maïi. Saùch goàm 7 chöông: thöông maïi haøng hoaù, quyeàn sôû höõu trí tueä, thöông maïi dòch vuï, phaùt trieån quan heä ñaàu tö, taïo thuaän lôïi cho kinh doanh, caùc qui ñònh lieân quan ñeán tính minh baïch, coâng khai vaø quyeàn khieáu kieän, nhöõng ñieàu kieän chung cuøng nhöõng phaàn phuï luïc. Trong moãi chöông, saùch neâu leân nhöõng qui cheá, nhöõng ñònh nghiaõ, nghóa vuï , quyeàn lôïi… cuûa hai beân tham gia vaøo hieäp ñònh. Coù theå noùi, ñaây laø moät vaên kieän coù tính phaùp lyù, giuùp ngöôøi ñoïc coù nhöõng hieåu bieát ñuùng ñaén, chính xaùc veà quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc. Coâng trình nghieân cöùu veà Quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa Vieät Nam – Hoa Kyø cuûa taùc giaû Nguyeãn Thieát Sôn do nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi Haø Noäi xuaát baûn naêm 2004, cuõng ñaõ cung caáp nhieàu taøi lieäu boå ích cho ñeà taøi. Saùch trình baøy moät caùch khaùi quaùt, coù heä thoáng tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä kinh teá Vieät Nam vaø Hoa Kì, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong thöông maïi ñaàu tö giöõa hai nöôùc vaø nhöõng vaán ñeà, nhöõng khoù khaên maø Vieät Nam böôùc ñaàu gaëp phaûi cuõng nhö trieån voïng quan heä kinh teá giöõa hai nöôùc. Ñaëc bieät, taùc giaû ñaõ cung caáp moät heä thoáng baûng soá lieäu veà quan heä thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kì töø naêm 1992 – 2001. Ñaây laø nhöõng soá lieäu ñaùng tin caäy, giuùp chuùng toâi coù cô sôû ñeå phaân tích nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc. Trong cuoán Quan heä kinh teá cuûa Hoa Kì vaø Nhaät Baûn vôùi Vieät Nam töø 1995 ñeán nay cuûa Boä ngoaïi giao vaø Hoïc vieän quan heä quoác teá cuõng ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn töø
1995 – 2001 cho neân, quan heä kinh teá cuõng nhö nhöõng trieån voïng trong quan heä giöõa hai nöôùc thôøi gian sau ñoù khoâng ñöôïc caùc taùc giaû ñeà caäp ñeán. Naêm 2000, taùc giaû Ñoã Ñöùc Ñònh ñaõ coù taùc phaåm nghieân cöùu veà Quan heä kinh teá Vieät Nam – Hoa Kìø do nhaø xuaát baûn Theá giôùi, Haø Noäi phaùt haønh. Saùch neâu leân tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä giöõa hai nöôùc, ñoàng thôøi taùc giaû daønh chöông V ñeå neâu leân nhöõng lónh vöïc hôïp taùc giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam, nhaát laø trong lónh vöïc kinh teá. Tuy nhieân, caùc taùc giaû chæ chuù troïng ñeán quan heä ñaàu tö giöõa hai nöôùc, maø ít neâu leân nhöõng moái quan heä thöông maïi… Ngoaøi ra, coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà chính saùch kinh teá cuõng nhö quan heä cuûa Hoa Kì vôùi moät soá nöôùc treân theá giôùi. Trong ñoù, ñaùng keå ñeán laø taùc phaåm Quan heä cuûa Hoa Kì vôùi caùc nöôùc lôùn ôû khu vöïc chaâu AÙ– Thaùi Bình Döông do tieán só Vuõ Döông Huaân chuû bieân. Noäi dung saùch trình baøy veà tình hình khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông thôøi kyø sau chieán tranh laïnh vaø moái quan heä giöõa Hoa Kì vôùi caùc cöôøng quoác trong khu vöïc. Saùch goùp phaàn ñaùnh giaù veà quan heä cuûa caùc nöôùc lôùn hieän nay vaø xu theá phaùt trieån trong quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn trong töông lai. Tuy khoâng ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá cuõng nhö chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi Vieät Nam, nhöng caùc taùc giaû cho chuùng ta caùi nhìn khaùi quaùt veà quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn trong khu vöïc, töø ñoù, chuùng ta coù theå aùp duïng vaø ruùt kinh nghieäm ñoái vôùi thöïc tieãn ñaát nöôùc trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Vôùi phaïm vi giôùi haïn, TS Leâ Khöông Thuyø (thuoäc trung taâm nghieân cöùu Baéc Mó) ñaõ cho chuùng ta bieát ñöôïc Chính saùch cuûa Hoa Kìø ñoái vôùi ASEAN thôøi kyø trong vaø sau chieán tranh laïnh trong taùc phaåm cuøng teân. Taùc giaû ñaõ ñi saâu nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng söï phaùt trieån chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN thôøi kyø tröôùc vaø sau chieán tranh laïnh. Chieán löôïc vaø chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc nöôùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, trong ñoù coù Vieät Nam. Vieäc tìm hieåu chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN döôùi goùc ñoä lòch söû coù yù nghóa thöïc tieãn ñoái vôùi nöôùc ta trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch ñoái ngoaïi vôùi Hoa Kì treân taát caû caùc lónh vöïc”
Quyeån Myõ ñieàu chænh chính saùch kinh teá do Nguyeãn Thieát Sôn chuû bieân, xuaát baûn naêm 2003, cuõng raát höõu ích ñoái vôùi chuùng toâi khi thöïc hieän ñeà taøi. Noäi dung cuoán saùch trình baøy tröïc tieáp nhöõng chính saùch kinh teá vaø ñieàu chænh chính saùch kinh teá cô baûn cuûa Hoa Kì trong nhöõng naêm 90 vaø ñònh höôùng chính saùch nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI. Ñaây laø khoaûng thôøi gian maø nhöõng thay ñoåi chính saùch cuûa Hoa Kì coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán quan heä giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam. Cuõng chính trong thôøi gian naøy, döôi nhieäm kyø cuûa toång thoáng Bill Clinton, vieäc bình thöôøng hoùa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ ñöôïc thöïc hieän, quan heä giöõa hai nöôùc ngaøy caøng phaùt trieån cao hôn khi hieäp ñònh thöông maïi song phöông ñöôïc kí keát. Tröôùc ñoù, naêm 1996, taùc giaû Nguyeãn Xuaân Thaéng thuoäc trung taâm nghieân cöùu chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông giôùi thieäu ñeán baïn ñoïc quyeån Vieät Nam vaø caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông – caùc quan heä kinh teá hieän nay vaø trieån voïng. Nhö töïa ñeà, saùch ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam vôùi moät soá nöôùc thuoäc khoái APEC nhö Hoa Kì, Nhaät Baûn… Ñoàng thôøi taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc vai troø, vò trí quan troïng cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông trong chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam vaø moät soá vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Tuy nhieân, trieån voïng trong quan heä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc lôùn trong APEC chöa ñöôïc taùc giaû ñi saâu phaân tích. Nghieân cöùu quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN vaø Vieät Nam ñöôïc raát nhieàu taùc giaû quan taâm. Trong khuoân khoå coù haïn cuûa luaän vaên, chuùng toâi chæ xin ñeà caäp ñeán caùc taùc phaåm tieâu bieåu sau: Naêm 1996, tröôøng Ñaïi hoïc toång hôïp TP.HCM xuaát baûn quyeån ASEAN, quaù trình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng do taùc giaû Nguyeãn Vaên Lòch vieát. Nhö töïa ñeà, saùch cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt veà quaù trình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng cuûa khoái ASEAN, cuõng nhö quan heä ASEAN - Vieät Nam töø 1967 ñeán thôøi ñieåm saùch ñöôïc xuaát baûn. Naêm 1997, Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Haø Noäi ñaõ toå chöùc hoäi thaûo quoác teá vôùi chuû ñeà: "ASEAN hoâm nay vaø ngaøy mai" nhaân dòp ASEAN
troøn 30 tuoåi. Hoäi thaûo ñaõ thu huùt nhieàu nhaø nghieân cöùu tham gia. Kyû yeáu hoäi thaûo goàm 2 taäp. Taäp 1 coù chuû ñeà "ASEAN hoâm nay vaø trieån voïng trong theá kyû XXI", chuû ñeà cuûa taäp 2 laø "ASEAN vaø Vieät Nam". Kyû yeáu bao goàm nhieàu baøi vieát lieân quan ñeán chuû ñeà cuûa hoäi thaûo cuûa nhieàu taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc, laø nguoàn taøi lieäu tham khaûo höõu ích khi chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi. Naêm 1998, Nhaø xuaát baûn Taøi chính xuaát baûn quyeån Quan heä thöông maïi - ñaàu tö giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN, do Voõ Thanh Thu chuû bieân. Qua taùc phaåm, caùc taùc giaû cho chuùng ta thaáy ñöôïc moái quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN, vaø nhöõng baøi hoïc thu huùt voán ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN ñoái vôùi Vieät Nam. Saùch coøn cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng baûng soá lieäu veà trao ñoåi thöông maïi vaø ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN vaøo Vieät Nam. Ñaây laø nhöõng soá lieäu ñaùng tin caäy, giuùp ích raát nhieàu trong quaù trình chuùng toâi thöïc hieän luaän vaên. Naêm 2001, caùc taùc giaû thuoäc boä moân Lòch söû theá giôùi-Khoa Lòch söû- Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên TP.HCM ñaõ thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä vôùi chuû ñeà Quan heä Vieät Nam - ASEAN vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, do Leâ Vaên Quang laøm chuû bieân. Ñaây laø coâng ttrình nghieân cöùu coâng phu cuûa nhöõng nhaø söû hoïc coù taâm huyeát vôùi ngheà. Saùch nghieân cöùu veà quan heä giöõa Vieät Nam - ASEAN töø khi khoái naøy thaønh laäp cho ñeán naêm 2000 vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø moái quan heä ñoù. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn ôû naêm 2000, cho neân quan heä giöõa ASEAN vaø Vieät Nam giai ñoaïn sau chöa ñöôïc caùc taùc giaû ñeà caäp ñeán. Moät taùc phaåm khaùc coù yù nghóa ñoái vôùi nhöõng ai nghieân cöùu veà quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc: Nhöõng vaán ñeà kinh teá Vieät Nam – Thöû thaùch cuûa hoäi nhaäp do Phaïm Ñoã Chí, Traàn Nam Bình, Vuõ Quang Vieät chuû bieân, ñöôïc xuaát baûn vaøo naêm 2002. Saùch taäp hôïp nhieàu baøi vieát cuûa nhieàu taùc giaû thuoäc caùc cô quan kinh teá, caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc vieän nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc, trong ñoù, taùc giaû Vuõ Quang Vieät hieän laø chuyeân vieân caáp cao cuûa Lieân hieäp quoác töø 1984, laø nhoùm tröôûng nhoùm nghieân cöùu veà phöông phaùp luaän
thoáng keâ kinh teá quoác gia cuûa Lieân hieäp quoác. Noäi dung cuûa saùch coù 4 phaàn vôùi nhöõng chuû ñeà khaùc nhau. Caùc taùc giaû giuùp chuùng ta coù caùi nhìn khaùi quaùt veà boái caûnh quoác teá khi Vieät Nam tham gia hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø moät soá nöôùc böôùc ñaàu thaønh coâng trong quaù trình toaøn caàu hoaù. Noù coøn cung caáp nhöõng vaán ñeà lyù luaän cuõng nhö nhöõng soá lieäu thöïc teá trong quan heä giöõa Vieät Nam vôùi moät soá nöôùc. Nhìn chung, coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc ASEAN, giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam, hoaëc chính saùch kinh teá cuûa Hoa Kì, cuõng nhö nhöõng chính saùch cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Tuy nhieân, ña soá caùc saùch chæ nghieân cöùu moät khía caïnh trong quan heä kinh teá song phöông, hoaëc quan heä thöông maïi, hoaëc ñaàu tö, ít chuù troïng ñeán vieäc nghieân cöùu quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam. Theâm vaøo ñoù, thôøi gian maø caùc taùc phaåm, taùc giaû ñeà caäp ñeán chuû yeáu trong phaïm vi töø nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû XX ñeán khoaûng naêm 2001. Trong khi ñoù, lòch söû moãi ngaøy moät thay ñoåi vaø coù raát nhieàu bieán ñoäng, quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam trong khoaûng thôøi gian töø 2001 – 2005 coù nhieàu dieãn tieán môùi chöa ñöôïc caùc taùc giaû quan taâm nghieân cöùu. Vì vaäy, vieäc tìm hieåu toaøn dieän quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN laø voâ cuøng caàn thieát. Trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi cuõng thu ñöôïc nguoàn taøi lieäu khaù phong phuù töø caùc baøi vieát cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñeà taøi in raûi raùc treân caùc baùo, taïp chí... Ngoaøi caùc nguoàn tö lieäu saùch, baùo, taïp chí… khi nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy, chuùng toâi cuõng thu thaäp ñöôïc nhieàu thoâng tin töø caùc trang web cuûa APEC, AFTA, ASEAN, trang tin ñieän töû cuûa nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, trang Web cuûa Boä Ngoaïi giao Vieät Nam… treân maïng internet. Ñaây cuõng laø nhöõng tö lieäu voâ cuøng quyù baùu vaø coù tính caäp nhaät cao khi thöïc hieän ñeà taøi.
Veà quan heä hôïp taùc giöõa hai thaønh vieân coøn laïi cuûa khoái Baéc Mó laø Canada vaø Mexico vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC, haàu nhö coù raát ít taùc phaåm ñeà caäp ñeán. Vôùi raát nhieàu noã löïc trong vieäc tìm tö lieäu khi thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi cuõng chæ tìm ñöôïc moät soá baøi baùo in raûi raùc treân caùc baùo, vaø nguoàn thoâng tin tö lieäu töø Thoâng taán xaõ coù ñeà caäp ñeán quan heä hôïp taùc giöõa Canada, Mexico vôùi Vieät Nam. Töø nguoàn taøi lieäu ít oûi naøy, chuùng toâi seõ coá gaéng ruùt ra nhöõng keát luaän, nhöõng trieån voïng trong quan heä kinh teá giöõa hai nöôùc. 3. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Treân cô sôû keá thöøa caùc coâng trình cuûa caùc nhaø nghieân cöùu ñi tröôùc, chuùng toâi coá gaéng laøm roõ moái quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN. Khi nghieân cöùu veà quan heä hôïp taùc giöõa khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC, chuùng toâi chuù troïng ñeán vieäc phaân tích, ñaùnh giaù moái quan heä kinh teá giöõa hai khoái nöôùc naøy vôùi Vieät Nam. Treân cô sôû phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc vaø nhöõng maët chöa ñöôïc trong quan heä kinh teá cuõng nhö treân caùc lónh vöïc khaùc giöõa khoái Baéc Mó, khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà quan heä giöõa APEC vaø Vieät Nam trong lónh vöïc naøy. Vieäc löïa choïn nghieân cöùu quan heä kinh teá giöõa khoái Baéc Mó vaø ASEAN vôùi Vieät Nam, vì ñoù laø ñaïi bieåu cho hai khoái nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån, töø ñoù coù caùi nhìn toaøn dieän, ña chieàu trong moái quan heä kinh teá cuûa caùc nhoùm nöôùc vôùi Vieät Nam, cho pheùp chuùng ta ruùt ra tính quy luaät trong quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc vaø caùc khoái nöôùc trong APEC. Trong quan heä kinh teá, chuùng toâi ñaëc bieät chuù troïng ñeán quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö, vì ñaây laø nhöõng noäi dung chuû yeáu trong chöông trình haønh ñoäng cuûa APEC. ÔÛ ñaây, khi noùi ñeán khoái ASEAN, chuùng toâi chæ ñeà caäp ñeán 6 nöôùc thaønh vieân ASEAN, ñoàng thôøi laø nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, tham gia vaøo toå chöùc APEC. Ñoù laø Brunei, Singapore, Philippines, Indonesia, Malaysia, Thaùi Lan. Ngoaøi khoái ASEAN, khoâng gian nghieân cöùu vaán ñeà coøn giôùi haïn ôû khoái Baéc Mó, trong ñoù, Hoa Kì laø moät ñoái taùc quan troïng cuûa nöôùc ta, cho neân, chuùng toâi cuõng xin giôùi thieäu theâm veà tieán trình bình thöôøng hoùa quan heä kinh teá giöõa Vieät
Nam vaø Hoa Kì töø naêm 1995. Ñaây cuõng laø khoaûng thôøi gian maø Hieäp ñònh thöông maïi Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc kí keát (11/1997), ñaùnh daáu böôùc tieán môùi trong quan heä giöõa hai nöôùc, ñoàng thôøi môû ra cho Vieät Nam nhöõng thöû thaùch vaø cô hoäi môùi treân taát caû caùc lónh vöïc kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, ñoái ngoaïi… vôùi Hoa Kì noùi rieâng, vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi noùi chung. Khoái APEC ra ñôøi töø naêm 1989, nhöng ñeán naêm 1998 Vieät Nam môùi chính thöùc ñöôïc keát naïp vaøo toå chöùc naøy. Vì vaäy, chuùng toâi taäp trung nghieân cöùu moái quan heä hôïp taùc giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN keå töø khi Vieät Nam gia nhaäp ñeán naêm 2005. Ñaây laø khoaûng thôøi gian nöôùc ta coù nhieàu noã löïc ñeå hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá vaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng. Ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø khoaûng thôøi gian Vieät Nam chuaån bò nhieàu maët ñeå ñaêng cai hoäi nghò caáp cao APEC vaøo naêm 2006. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû phöông phaùp luaän chuû nghóa Maùc - Leâ-nin, trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu chuyeân ngaønh laø phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp logic. Phöông phaùp lòch söû giuùp chuùng toâi taùi hieän laïi tieán trình quan heä hôïp taùc giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN trong khoaûng thôøi gian töø 1998 ñeán naêm 2005 trong boái caûnh quoác teá vaø khu vöïc coù nhieàu bieán ñoäng. Vieäc nghieân cöùu quan heä hôïp taùc giöõa caùc nöôùc trong khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC cho chuùng toâi coù caùi nhìn khaùi quaùt veà quan heä giöõa toå chöùc naøy vôùi Vieät Nam. Phöông phaùp logic giuùp chuùng toâi lí giaûi nhöõng vaán ñeà phöùc taïp trong quan heä kinh teá giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN. Vieäc laøm naøy giuùp chuùng toâi ruùt ra ñöôïc nhöõng neùt baûn chaát, nhöõng ñaëc ñieåm coù tính quy luaät trong quan heä giöõa APEC vaø Vieät Nam. Ngoaøi ra, chuùng toâi cuõng söû duïng phöông phaùp lieân ngaønh nhö phöông phaùp nghieân cöùu quan heä quoác teá, phöông phaùp nghieân cöùu kinh teá, phöông phaùp thoáng keâ, xöû lyù soá lieäu thu thaäp ñöôïc nhaèm ñöa ra nhöõng keát luaän chính xaùc veà
nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong quan heä giöõa khoái Baéc Mó vaø Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ôû lónh vöïc kinh teá. 5. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän vaø phuï luïc, noäi dung chính cuûa luaän vaên chia thaønh 4 chöông: Chöông 1: Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vôùi Vieät Nam 1.1. Quaù trình ra ñôøi vaø caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa APEC 1.2. Hoaït ñoäng cuûa Vieät Nam trong APEC Chöông 2: Quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái ASEAN (1998 – 2005) 2.1. Khoái ASEAN vôùi Vieät Nam 2.2. Quan heä hôïp taùc kinh teá ASEAN – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998-2005) 2.3. Caùc quan heä khaùc Chöông 3: Quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó (1998-2005) 3.1. Khaùi quaùt veà khoái Baéc Mó 3.2. Quan heä hôïp taùc giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998-2005) 3.3. Quan heä hôïp taùc Canada – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998- 2005) ......................................................................................................................... 3.4. Quan heä hôïp taùc Mexico – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998- 2005) Chöông 4: Ñaëc ñieåm, baøi hoïc kinh nghieäm, nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc trong quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi VIEÄT NAM qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN 4.1. Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quan heä hôïp taùc kinh teá giöõa khoái Baéc Mó, ASEAN trong APEC vôùi Vieät Nam
4.2. Baøi hoïc kinh nghieäm 4.3. Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc trong quan heä hôïp taùc giöõa khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC 4.4. Trieån voïng quan heä hôïp taùc APEC – Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN 4.5. Nhöõng kieán nghò, giaûi phaùp
CHÖÔNG 1 DIEÃN ÑAØN HÔÏP TAÙC KINH TEÁ CHAÂU AÙ – THAÙI BÌNH DÖÔNG VÔÙI VIEÄT NAM APEC (Asia Pacific Economic Cooperation forum) laø dieãn ñaøn kinh teá ñaàu tieân trong khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. APEC bao goàm 21 neàn kinh teá thaønh vieân, traûi ra treân boán luïc ñòa vôùi hôn 1/3 daân soá theá giôùi (2,5 tæ ngöôøi), treân 50% GDP vaø 47% thöông maïi theá giôùi. APEC ñöôïc thaønh laäp nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy söï taêng tröôûng beàn vöõng veà kinh teá cuûa caùc thaønh vieân, taêng cöôøng tinh thaàn coäng ñoàng vaø caùc moái lieân keát khu vöïc vì söï thònh vöôïng chung cuûa khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. APEC hoaït ñoäng döïa treân 3 truï coät chính: thuaän lôïi hoaù, töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, hôïp taùc kinh teá – kyõ thuaät. Khoâng gioáng nhö nhieàu toå chöùc khu vöïc khaùc, APEC laø moät dieãn ñaøn kinh teá môû, khoâng coù caùc cam keát raøng buoäc ñoái vôùi caùc neàn kinh teá thaønh vieân. Cho ñeán nay, hôïp taùc trong APEC ngaøy caøng “thöïc chaát” hôn. APEC ngaøy caøng khaúng ñònh vò trí, vai troø cuûa mình trong heä thoáng thöông maïi ña phöông, trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà chung cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Naêm 1998, cuøng vôùi Nga, Peru, Vieät Nam chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân cuûa APEC. Sau gaàn 10 naêm tham gia dieãn ñaøn, APEC ñaõ mang laïi cho Vieät Nam nhieàu cô hoäi thuaän lôïi, nhöng cuõng khoâng keùm nhöõng thaùch thöùc trong quaù trình hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá. 1.1. QUAÙ TRÌNH RA ÑÔØI VAØ CAÙC GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN CUÛA APEC. 1.1.1. QUAÙ TRÌNH RA ÑÔØI 1.1.1.1. Nhöõng nhaân toá daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa APEC Söï taêng tröôûng cao lieân tuïc cuûa caùc neàn kinh teá ôû khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông Töø nhöõng naêm 1980, trong khi neàn kinh teá theá giôùi bò suy thoaùi, caùc nöôùc ôû khu vöïc chaâu AÙ luoân daãn ñaàu theá giôùi veà toác ñoä phaùt trieån kinh teá. Möùc taêng tröôûng kinh teá gaàn 50%, cao hôn nhieàu so vôùi tyû leä taêng tröôûng kinh teá caùc khu