Luận văn tốt nghiệp: Ảnh hưởng ciuar tôn giáo đối với các đời sống tinh thần người khmer Sóc trăng hiện nay

Chia sẻ: Nguyen Hai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngaứy nay treõn theỏ giụựi toõn giaựo vaứ daõn toọc vaón ủang laứ nhửừng vaỏn ủeà quan taõm haứng ủaàu cuỷa nhieàu quoỏc gia, noự raỏt phửực taùp, nhaùy caỷm vaứ deó gaõy xung ủoọt, ủaừ, ủang vaứ seừ toàn taùi laõu daứi trong sửù phaựt trieồn cuỷa taỏt caỷ caực quoỏc gia. Vaỏn ủeà toõn giaựo vaứ vaỏn ủeà daõn toọc coự quan heọ maọt thieỏt vụựi moùi maởt trong ủụứi soỏng xaừ hoọi vaứ coự luực aỷnh hửụỷng trửùc tieỏp ủeỏn an ninh chớnh trũ cuỷa moói quoỏc gia noựi rieõng vaứ coọng ủoàng theỏ giụựi noựi...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Ảnh hưởng ciuar tôn giáo đối với các đời sống tinh thần người khmer Sóc trăng hiện nay

LUẬN VĂN: Ảnh hưởng của tôn giáo đối với đời sống tinh thần người Khmer Sóc Trăng hiện nay
1. Tớnh cấp thiết của ủeà taứi Ngaứy nay treõn theỏ giụựi toõn giaựo vaứ daõn toọc vaón ủang laứ nhửừng vaỏn ủeà quan taõm haứng ủaàu cuỷa nhieàu quoỏc gia, noự raỏt phửực taùp, nhaùy caỷm vaứ deó gaõy xung ủoọt, ủaừ, ủang vaứ seừ toàn taùi laõu daứi trong sửù phaựt trieồn cuỷa taỏt caỷ caực quoỏc gia. Vaỏn ủeà toõn giaựo vaứ vaỏn ủeà daõn toọc coự quan heọ maọt thieỏt vụựi moùi maởt trong ủụứi soỏng xaừ hoọi vaứ coự luực aỷnh hửụỷng trửùc tieỏp ủeỏn an ninh chớnh trũ cuỷa moói quoỏc gia noựi rieõng vaứ coọng ủoàng theỏ giụựi noựi chung. Caực theỏ lửùc thuứ ủũch thửụứng xuyeõn sửỷ duùng toõn giaựo vaứ daõn toọc ủeồ kớch ủoọng, xuyeõn taùc nhaốm thửùc hieọn dieón bieỏn hoứa bỡnh ủoỏi vụựi caực nửụực XHCN. ễÛ nửụực ta dửụựi hai thụứi kyứ lũch sửỷ, thửùc daõn Phaựp, ủeỏ quoỏc Myừ vaứ boùn phaỷn tay sai ủeàu trieọt ủeồ lụùi duùng vaỏn ủeà toõn giaựo vaứ vaỏn ủeà daõn toọc ủeồ choỏng phaự caựch maùng Vieọt Nam. Tửứ khi thoỏng nhaỏt cho ủeỏn nay, caực theỏ lửùc thuứ ủũch ủaừ tỡm moùi caựch lụùi duùng toõn giaựo vaứ daõn toọc ủeồ phaự hoaùi khoỏi ủaùi ủoaứn keỏt daõn toọc, phaự hoaùi sửù nghieọp xaõy dửùng CNXH ụỷ nửụực ta. Chuựng thửụứng xuyeõn ủửa tỡnh baựo veà nửụực, tieỏn haứnh ủaởt mỡn, raỷi truyeàn ủụn, kớch ủoọng…ủeồ gaõy roỏi an ninh chớnh trũ ụỷ caực vuứng Taõy baộc, Taõy nguyeõn vaứ Taõy nam boọ. ẹaởc bieọt vaỏn ủeà daõn toọc vaứ vaỏn ủeà toõn giaựo ụỷ vuứng Taõy Nam boọ do lũch sửỷ ủeồ laùi vaứ thửùc traùng kinh teỏ, vaờn hoựa, xaừ hoọi vuứng ủoàng baứo daõn toọc Khmer ủang chửựa ủửùng nhieàu vaỏn ủeà phửực taùp, trong ủoự ủaựng quan taõm nhaỏt laứ tỡnh hỡnh an ninh traọt tửù. Coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ laứ moọt daõn toọc thieồu soỏ thuoọc loaùi ủoõng nhaỏt (khoaỷng 1,2 trieọu ngửụứi), cử truự chuỷ yeỏu vaứ laõu ủụứi ụỷ vuứng Taõy Nam boọ. Cuừng nhử caực coọng ủoàng daõn toọc khaực trong coọng ủoàng daõn toọc Vieọt Nam, coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ ủaừ coự baỷn saộc vaờn hoựa truyeàn thoỏng laõu ủụứi vaứ coự ủieồm gaàn guừi vụựi ngoõn ngửừ, vaờn hoựa, chửừ vieỏt, toõn giaựo vaứ phong tuùc vụựi ngửụứi Khmer ụỷ Campuchia, ủoàng thụứi coự nhửừng neựt ủaởc trửng rieõng bieọt ủửụùc theồ hieọn trong tư tửụỷng, ủaùo ủửực,
kieỏn truực, ngheọ thuaọt, chuứa chieàn, leó hoọi…ủa daùng, phong phuự gaộn lieàn vụựi quaự trỡnh lao ủoọng, saỷn xuaỏt. Trong taỏt caỷ nhửừng neựt vaờn hoựa cuỷa ủoàng baứo Khmer thỡ Phaọt Giaựo Theravada giửừ vai troứ ủoọc toõn. Vai troứ ủoự ủửụùc theồ hieọn ụỷ choó moùi sinh hoaùt trong gia ủỡnh, Phum soực gaộn vụựi tớn ngửụừng toõn giaựo, ủeàu dửùa vaứo trieỏt lyự Phaọt Giaựo nay. Coự theồ noựi Phaọt giaựo Thearavada ủaừ chi phoỏi haàu heỏt caực sinh hoaùt vaờn hoựa vaứ ủụứi soỏng tinh thaàn cuỷa ủoàng baứo Khmer bieồu hieọn qua caực leó hoọi, troứ chụi, caực tuoàng tớch, trong giao tieỏp, lyự giaỷi moùi hieọn tửụùng trong ủụứi soỏng…Phaọt giaựo Theravada du nhaọp vaứo Vieọt Nam ủaừ boồ sung vaứ laứm phong phuự theõm cuoọc soỏng, nhửừng neựt ủeùp taõm hoàn vaứ ủửực ủoọ cuỷa ủoàng baứo daõn toọc Khmer Nam boọ. Xuaỏt phaựt tửứ thửùc tieón neõu treõn cuứng vụựi nhửừng yự tửụỷng cuỷa baỷn thaõn neõn toõi choùn ủeà taứi “Ảnh hưởng của tôn giáo đối với đời sống tinh thần người Khmer Sóc Trăng hiện nay” để viết luận văn thạc sĩ triết học. ẹeà taứi naứy cũn mang tớnh caỏp thieỏt ở chỗ nó goựp phaàn vaứo vieọc hieồu bieỏt saõu hụn veà baỷn saộc vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực traờng. ẹoàng thụứi goựp phaàn cho caực caỏp chớnh quyeàn ủũa phửụng thửùc hieọn ủuựng ủaộn ủửụứng loỏi daõn toọc vaứ toõn giaựo cuỷa ẹaỷng vaứ nhaứ nửụực treõn ủũa baứn Soực Traờng. 2. Tỡnh hỡnh nghieõn cửựu liên quan đến ủeà taứi ẹaừ coự nhieàu coõng trỡnh nghieõn cửựu coự giaự trũ, nhửng nhửừng coõng trỡnh nghieõn cửựu ủoự chổ taọp trung khai thaực moọt caựch khaựi quaựt nhửừng neựt cụ baỷn cuỷa vaờn hoựa cuỷa ủoàng baứo Khmer Nam boọ ụỷ tửứng khớa caùnh khaực nhau nhử vaỏn ủeà daõn cử vaứ daõn toọc ụỷ ẹBSCL; vaờn hoựa vaờn ngheọ truyeàn thoỏng cuỷa ngửụứi Khmer; vaờn hoựa vaọt chaỏt cuỷa ngửụứi Khmer; caực loaùi hỡnh coõng xaừ cuỷa ngửụứi Khmer…Beõn caùnh ủoự, caực vaỏn đề nhử toồ chửực xaừ hoọi; hoõn nhaõn gia ủỡnh cuỷa ngửụứi Khmer cuừng ủửụùc giụựi thieọu khaựi lửụùc trong moọt soỏ coõng trỡnh nghieõn cửựu cuỷa caực taực giaỷ nửụực ngoaứi. ẹaởc bieọt tửứ 1954 ủeỏn nay ủaừ coự nhieàu coõng trỡnh tieõu bieồu nhử:
Nguyeón Khaộc Caỷnh với cuốn Phum Soực Khmer ụỷ ẹBSCL, Nxb Giaựo Duùc 1998. Trong lụứi noựi ủaàu taực giaỷ ủaừ chổ ra Phun soực cuỷa ngửụứi Khmer ẹBSCL khoõng phaỷi laứ ủụn vũ haứnh chớnh nhaứ nửụực, noự toàn taùi nhử moọt ủụn vũ cử truự vaứ ủụn vũ xaừ hoọi truyeàn thoỏng, laứ caựi khoõng gian sinh toàn maứ ngửụứi Khmer sinh ra, lụựn leõn laứm aờn sinh hoaùt, laứ khung vaờn hoựa toọc ngửụứi, ở ủoự nhửừng giaự trũ vaờn hoựa truyeàn thoỏng ủửụùc giửừ gỡn vaứ phaựt trieồn. Do ủoự khi nghieõn cửựu veà ngửụứi Khmer noựi chung vaứ veà vaờn hoựa cuỷa hoù phaỷi nghieõn cửựu toaứn dieọn veà Phun soực. Thu Giang, Nguyeón Duy Caàn, với cuốn Phaọt hoùc tinh hoa, Nxb Tp. Hoà Chớ Minh 1999, đó nghieõn cửựu khaự tyỷ myừ veà lũch sửỷ cuỷa Phaọt Giaựo theo sửù tieỏn trieồn một cach bao quaựt coự heọ thoỏng. Taực phaồm naứy ủaừ giuựp chuựng toõi hieồu roừ hụn veà nguoàn goỏc ra ủụứi vaứ caực lyự thuyeỏt chaõn phaựi cuỷa ẹaùi thửứa vaứ Tieồu thửứa. Sụn Phửụực Hoan (chuỷ trỡ) cuứng taọp theồ taực giaỷ,với cuốn Vai troứ cuỷa chuứa ủoỏi vụựi ủụứi soỏng vaờn hoựa cuỷa ủoàng baứo Khmer Nam boọ, đeà taứi nghieõn cửựu khoa hoùc caỏp boọ, 1999-2000. Troùng taõm nghieõn cửựu cuỷa ủeà taứi laứ vai troứ cuỷa chuứa ủoỏi vụựi ủụứi soỏng vaờn hoựa cuỷa ủoàng baứo Khmer Nam boọ. Trong baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ Traàn ẹoọ ủaừ ủeà caởp ủeỏn caực daùng thửực vaờn hoựa mang ủaọm saộc thaựi vaờn hoựa coọng ủoàng, theồ hieọn trong sinh hoaùt, trong ngoõn ngửừ, trong thaựi ủoọ ủoỏi vụựi di saỷn caực giaự trũ tinh thaàn. Trong ủoự con ngửụứi laứ trung taõm cuỷa phửụng hửụựng sửu taàm vaứ nghieõn cửựu vaờn hoựa vuứng. Taực giaỷ ủaừ chổ ra con ngửụứi bao giụứ cuừng laứ ủoỏi tửụùng cuỷa caực ngaứnh khoa hoùc. Baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ Maùc ẹửụứng, baứn veà Vaỏn ủeà daõn cử vaứ daõn toọc ụỷ ẹBSCL ủaừ laứm roừ quaự trỡnh hỡnh thaứnh caực toọc ngửụứi ụỷ ẹBSCL bao goàm Vieọt, Hoa, Khmer vaứ Chaờm. Trong phaàn naứy taực giaỷ cuừng ủaừ laứm roừ caực loaùi hỡnh coọng ủoàng daõn cử chuỷ yeỏu, nhaốm laứm cụ sụỷ nghieõn cửựu
nhửừng ủaởc trửng rieõng cuỷa tửứng daõn toọc, cuỷa caực coọng ủoàng daõn cử trong vuứng sinh thaựi nhaõn vaờn cuù theồ. Trong baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ ẹinh Vaờn Lieõm, baứn veà vaỏn ủeà giao lửu vaờn hoựa giửừa caực toọc ngửụứi ụỷ ẹBSCL, ủaừ giuựp cho chuựng ta thaỏy ủửụùc nhửừng ủaởc ủieồm vaờn hoựa rieõng cuỷa tửứng daõn toọc. Nhửng trong quaự trỡnh chinh phuùc thieõn nhieõn ụỷ ẹBSCL vaứ ủaỏu tranh choỏng aựp bửực, caực daõn toọc ủaừ vay mửụùn vaứ giao hoaựn caực yeỏu toỏ vaờn hoựa cuỷa nhau vaứ phaựt trieồn. Sửù giao lửu giửừa caực daõn toọc Kinh, Khmer, Hoa vaứ Chaờm ụỷ ẹBSCL ủửụùc theồ hieọn treõn taỏt caỷ caực lúnh vửùc nhử: phong tuùc taọp quaựn, toõn giaựo, tớn ngửụừng, caực loaùi hỡnh vaờn hoựa daõn gian…taùo neõn neựt chung nhaỏt cho taỏt caỷ caực daõn toọc ụỷ ẹBSCL. ễÛ baứi vieỏt naứy seừ giuựp nghieõn cửựu saõu hụn veà Phaọt giaựo Theravada trong ủụứi soỏng vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng. Baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ Huyứnh Lửựa, baứn veà quaự trỡnh khai phaự vuứng ẹBSCL-ẹoàng Nai vaứ sửù hỡnh thaứnh moọt soỏ tớnh caựch, neỏp soỏng, taọp quaựn cuỷa ngửụứi daõn Nam boọ. Theo taực giaỷ thỡ con ngửụứi coự maởt ụỷ ẹBSCL khaự laõu ủụứi, với những tài liệu khaỷo coồ hoùc vaứ khaỷo saựt cuỷa ủũa chớnh đó cho biết caựch ủaõy khoaỷng 4000 naờm ủaừ coự ngửụứi sinh soỏng ụỷ mieàn ủoõng Nam Boọ vaứ caực coàn caựt Duyeõn Haỷi. Nhửng do nhửừng ủieàu kieọn tửù nhieõn khoự khaờn neõn daõn cử tieỏn trieồn raỏt chaọm chaùp, chổ ủeỏn theỏ kyỷ thửự XVII khi ủoõng ủaỷo ngửụứi Vieọt tửứ phớa Baộc xuoỏng thỡ vieọc khai phaự mụựi ủửụùc nhanh. Khi nghieõn cửựu baứi vieỏt naứy đó giuựp chuựng toõi naộm ủửụùc quaự trỡnh hỡnh thaứnh coọng ủoàng daõn cử ụỷ ẹBSCL, tửứ ủoự nghieõn cửựu saõu hụn veà Phaọt giaựo Theravada trong ủụứi soỏng vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ ụỷ tổnh Soực Traờng. Trong taực phaồm naứy chuựng toõi raỏt chuự yự baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ Thaùch Voi, baứn veà vaỏn ủeà vaờn hoựa vaờn ngheọ truyeàn thoỏng cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL. Nhửng theo tôi tác giaỷ chổ phaựt hoùa nhửừng neựt ủaùi cửụng veà vaờn hoựa vaờn ngheọ thuật truyeàn thoỏng cuỷa toọc ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, goùi
laứ ủeồ kieồm keõ xem trong kho taứn vaờn hoựa vaờn ngheọ aỏy ủieồm naứo laứ chớnh. ễÛ phaàn naứy taực giaỷ ủaừ ủeà caởp ngay ủeỏn ngoõi chuứa, theo taực giaỷ chuứa Khmer ụỷ ẹBSCL khoõng chổ laứ nụi thụứ tửù, maứ coứn laứ trung taõm vaờn hoựa- xaừ hoọi cuỷa caỷ moọt khu vửùc. Sau ủoự taực giaỷ ủeà caởp một caựch khaựi quaựt coự tớnh chaỏt lieọt keõ caực hỡnh thửực vaờn hoựa chớnh yeỏu cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, tửứ ủoự giuựp tác giả luận văn chaột loùc vaứ ủeà cao nhửừng giaự trị bền vững ủeồ kế thừa phát triển, goựp phaàn vaứo vieọc xaõy dửùng neàn vaờn hoựa tieõn tieỏn ủaọm ủaứ baỷn saộc daõn toọc ụỷ nửụực ta. Trửụứng Lửu (chuỷ bieõn) cuứng taọp theồ taực giaỷ, Vaờn hoựa ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, Nxb Vaờn hoựa daõn toọc 1993. Caực baứi vieỏt trong taực phaồm naứy coự tớnh chaỏt tham luaọn nhaốm ủoựng goựp tieỏng noựi vaứo vieọc tỡm hieồu vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer, nhửừng ngửụứi ủaừ cuứng với ngửụứi Vieọt khai phaự vaứ mụỷ mang vuứng ủaỏt maứu mụỷ ẹBSCL, ủaừ chung vai saựt caựnh trong hai cuoọc khaựng chieỏn laõu daứi cuỷa daõn toọc vaứ ngaứy nay cuứng xaõy dửùng quêờ hương giàu mạnh. Muùc ủớch cuỷa taực phaồm naứy goựp phaàn baỷo veọ caực di saỷn vaờn hoựa cuỷa daõn toọc Khmer Nam boọ, goựp phaàn xaõy dửùng vaứ phaựt trieồn neàn vaờn hoựa Vieọt Nam tieõn tieỏn ủaọm ủaứ baỷn saộc daõn toọc. Baứi vieỏt cuỷa taực giaỷ Thaùch Voi, ủaừ khaựi quaựt veà ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCl, ụỷ ủaõy taực giaỷ ủaừ phân tớch một cỏch rừ ràng vaứ cho chuựng toõi thaỏy ủửụùc thửùc traùng xaừ hội ủaởc ủieồm cử truự, saỷn xuaỏt vaứ hỡnh thaựi xaừ hoọi ủeồ vaùch ra phửụng hửụựng phaựt trieồn ủuựng ủaộn cho sửù phaựt trieồn cuỷa toọc ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL. Beõn caùnh ủoự taực giaỷ ủaừ laứm roừ sửù hỡnh thaứnh toọc ngửụứi vaứ vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, giuựp tac giả luận văn coự cụ sụỷ giaỷi thớch saõu hụn nhửừng aỷnh hửụỷng cuỷa Phaọt giaựo Theravada trong ủụứi soỏng vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa ủoàng baứo Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng. Laõm Thanh Sụn, Ngoõi chuứa trong ủụứi soỏng vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer tổnh Soực Traờng, Luaọn vaờn thaùc sú vaờn hoựa học, Haứ Noọi, 1997. ẹoỏi tửụùng nghieõn cửựu cuỷa luaọn vaờn laứ moọt soỏ ngoõi chuứa Khmer lụựn vaứ laõu ủụứi ụỷ ẹBSCL vaứ caực sinh hoaùt vaờn hoựa taùi caực ngoõi chuứa naứy. Trong luaọn vaờn
naứy taực giaỷ ủaừ khaỷo saựt caực hoaùt ủoọng vaờn hoựa taùi caực ngoõi chuứa, tửứ ủoự ruựt ra nhửừng kinh nghieọm trong vieọc toồ chửực caực hoaùt ủoọng vaờn hoựa cụ sụỷ vuứng daõn toọc Khmer ụỷ ẹBSCL. Taực giaỷ cuừng neõu leõn nhửừng ủũnh hửụựng toồ chửực caực hoaùt ủoọng vaờn hoựa cho phuứ hụùp vụựi phong tuùc taọp quaựn cuỷa ngửụứi Khmer theo phửụng chaõm toõn troùng tửù do tớn ngửụừng, ủoàng thụứi xaừ hoọi hoựa caực hoaùt ủoọng vaờn hoựa. Traàn Khaộc Vieọt, ẹụứi soỏng tinh thaàn cuỷa xaừ hoọi vaứ xaõy dửùng ủụứi soỏng tinh thaàn cuỷa xaừ hoọi Vieọt Nam trong TKQẹ leõn CNXH, luaọn aựn phoự tieỏn sú khoa hoùc trieỏt hoùc 1993, trong ủoự ủeà caởp raỏt ủaày ủuỷ caực khaựi nieọm, tớnh qui luaọt cuỷa sửù vaọn ủoọng vaứ nhửừng giaỷi phaựp lụựn nhaốm xaõy dửùng ủụứi soỏng tinh thaàn ụỷ nửụực ta trong TKQẹ leõn CNXH Trong caực vaờn kieọn cuỷa ẹaỷng vaứ Nhaứ nửụực, trong caực saựch baựo, hoọi thaỷo khoa hoùc khaựi nieọm ủụứi soỏng tinh thaàn thửụứng bao haứm trong ủụứi soỏng vaờn hoựa nhử NQ BCH TW ẹaỷng coọng saỷn Vieọt Nam laàn thửự V (khoựa VIII) veà “Xaõy dửùng vaứ phaựt trieồn neàn vaờn hoựa Vieọt Nam tieõn tieỏn ủaọm ủaứ baỷn saộc daõn toọc”. Ngoaứi ra coứn coự moọt soỏ baứi vieỏt treõn caực taùp chớ baống tieỏng vieọt vaứ tieỏng Khmer veà ủụứi soỏng tinh thaàn cuỷa ngửụứi Khmer vuứng ẹBSCL nhử: Nguyeón Hửừu Tieỏn, Toồng luaọn phaõn tớch moọt soỏ vaỏn ủeà ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, Vieọn Thoõng tin khoa hoùc xaừ hoọi, 1994; Phan An, Nghieõn cửựu ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL, Taùp chớ Daõn toọc hoùc, soỏ 3, 1985; Huyứnh Thanh Quang, Naõng cao truyeàn thoỏng vaờn hoựa cuỷa daõn toọc nhaốm phaựt huy nhaõn toỏ con ngửụứi cuỷa ủoàng baứo Khmer vuứng ẹBSCL, luaọn vaờn thaùc sú trieỏt hoùc, 1993; Phan Xuaõn Bieõn (Chuỷ bieõn), Luaọn cửự khoa hoùc cho vieọc xaực ủũnh chớnh saựch ủoỏi vụựi coọng ủoàng ngửụứi Khmer vaứ ngửụứi Hoa ụỷ Vieọt Nam, ủeà taứi caỏp Nhaứ nửụực mang maừ soỏ KX.04.12. Theo nghieõn cửựu cuỷa chuựng toõi thỡ chửa coự coõng trỡnh naứo nghieõn cửựu nhửừng aỷnh hửụỷng cuỷa Phaọt giaựo Thearavada ủeỏn ủụứi soỏng vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng. Do ủoự , cần coự moọt coõng trỡnh nghieõn cửựu moọt caựch coự
heọ thoỏng veà vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng dửụựi sửù aỷnh hửụỷng cuỷa Phaọt giaựo Theravada ủeồ giụựi thieọu vaứ cung caỏp nhửừng thoõng tin ủeồ coọng ủoàng caực daõn toọc hieồu bieỏt nhau hụn vaứ ủeà xuaỏt nhửừng giaỷi phaựp ủeồ phaựt trieồn neàn vaờn hoựa cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng. 3. Muùc ủớch, nhieọm vuù vaứ phaùm vi nghieõn cửựu cuỷa luận văn 3.1. Muùc ủớch của luận văn Trỡnh bày nhửừng tư tưởng cụ baỷn trong trieỏt hoùc Phaọt giaựo Theravada vaứ aỷnh hửụỷng cuỷa noự trong ủụứi soỏng tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng.Thửùc traùng và đề ra một số ứ giaỷi phaựp nhằmứ phaựt huy nhửừng ảnh hưởng tích cực và hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tôn giáo đối với đời sống tinh thần người Khmer Sóc Trăng hiện nay. 3.2. Nhieọm vuù của luận văn Xuaỏt phaựt tửứ muùc ủớch neõu treõn, nhieọm vuù cuỷa ủeà taứi laứ: Chương 1: Tôn giáo và đời sống tinh thần cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng hiện nay. Chương 2: Ảnh hưởng của tôn giáo đối với đời sống tinh thần của người Khmer Sóc Trăng hiện nay - Thực trạng và những vấn đề đặc ra. Chương 3: Một số giải pháp cơ bản nhằm khắc phục ảnh hưởng tiêu cực và phát huy ảnh hưởng tích cực của tôn giáo đối với đời sống tinh thần của người Khmer Sóc Trăng hiện nay. 3.3. Phaùm vi nghieõn cửựu cuỷa luận văn Phaùm vi nghieõn cửựu tôn giáo ở đây taọp trung vào phật giáo Nam Tông, giụựi thieọu khaựi quaựt nhửừng aỷnh hửụỷng cuỷa Phaọt giaựo Theravada ủoỏi vụựi ủụứi soỏng vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng nhử: phong tuùc leó nghi, vaờn hoựa ngheọ thuaọt, chuứa chieàn. Ngoaứi ra chuựng toõi coứn coỏ gaộng giụựi thieọu veà ủaởc ủieồm xaừ hoọi, ủụứi soỏng kinh teỏ cuỷa tổnh
Soực Traờng noựi chung vaứ cuỷa ủoàng baứo Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng noựi rieõng ủeồ ngửụứi ủoùc deó daứng hỡnh dung vaứ nhaọn bieỏt. 4. Cụ sụỷ lyự luaọn vaứ phửụng phaựp nghieõn cửựu của luận văn 4.1. Cụ sụỷ lyự luaọn cuỷa luận văn Dửùa treõn cụ sụỷ nhửừng nguyeõn lyự cuỷa chuỷ nghúa duy vaọt bieọn chửựng vaứ chuỷ nghúa duy vaọt lũch sửỷ, dửùa vaứo tử tửụỷng Hoà Chớ Minh, quan ủieồm, tư tưởng cuỷa ẹaỷng, chớnh saựch của nha nước về tôn giáo ở Việt Nam hiện nay. 4.2. Phửụng phaựp nghieõn cửựu luận văn Trong quaự trỡnh nghieõn cửựu vaứ trỡnh baứy luaọn vaờn chuựng toõi dửùa treõn theỏ giụựi quan vaứ phửụng phaựp luaọn cuỷa chuỷ nghúa Maực- Leõnin, ủoàng thụứi chuựng toõi cuừng sửỷ duùng caực phửụng phaựp nhử: loõgớc-lũch sửỷ; phaõn tớch vaứ toồng hụùp; phửụng phaựp ủieàu tra xaừ hoọi hoùc ủeồ thu thaọp taứi lieọu, so saựnh ủoỏi chieỏu moọt caựch coự heọ thoỏng caực nguoàn tử lieọu tieỏng Vieọt vaứ Khmer, keỏt hụùp vụựi phửụng phaựp diễn dói nhaốm khaỷo saựt thửùc teỏ, tham khaỷo yự kieỏn nhửừng ngửụứi am hieồu vaờn hoựa daõn toọc ủeồ hoaứn thaứnh luaọn vaờn. 5. YÙ nghúa cuỷa luaọn vaờn ẹeà taứi nghieõn cửựu khaự toaứn dieọn aỷnh hửụỷng cuỷa Phaọt giaựo trong đời sống tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng, neõn noự coự yự nghúa quan troùng veà lyự luaọn laón thửùc tieón, nhaốm giụựi thieọu vaứ cung caỏp nhửừng thoõng tin caàn thieỏt laứm cụ sụỷ ủeồ mọi người hieồu bieỏt saõu roọng hụn veà vaờn hoựa tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng, goựp phaàn thửùc hieọn chớnh saựch ủaùi ủoaứn keỏt daõn toọc cuỷa ẹaỷng vaứ nhaứ nửụực. Maởt khaực, luận văn goựp phaàn heọ thoỏng laùi một caựch khaựi quaựt baỷn saộc vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer, giuựp cho vieọc baỷo toàn caực giaự trũ vaờn hoựa truyeàn thoỏng cuỷa caực daõn toọc trong coọng ủoàng daõn toọc Vieọt Nam, nhaốm xaõy dửùng vaứ phaựt trieồn neàn vaờn hoựa tieõn tieỏn ủaọm ủaứ baỷn saộc daõn toọc keỏt hụùp vụựi nhửừng tinh hoa vaờn hoựa cuỷa nhaõn loaùi.
6. Keỏt caỏu của luaọn vaờn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được chia làm 3 chương, 7 tiết. Cụ thể như sau: Chửụng 1 TÔN GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG TINH THẦN NGƯỜI KHMER SÓC TRĂNG HIỆN NAY 1.1. TOÂN GIAÙO CUÛA NGệễỉI KHMER SOÙC TRAấNG HIEÄN NAY Soực Traờng laứ tổnh ủa daõn toọc chuỷ yeỏu laứ ngửụứi Vieọt, ngửụứi Khmer vaứ ngửụứi Hoa. ẹaõy laứ vuứng daõn cử hoón hụùp, vụựi nhieàu nguoàn goỏc ủũa phửụng khaực nhau. Beõn caùnh ủoự, Soực Traờng coứn laứ vuứng ủa daùng veà maởt tớn ngửụừng, toõn giaựo vaứ coứn coự sửù cheõnh leọch khaự lụựn veà loỏi soỏng, phong tuùc taọp quaựn, trỡnh ủoọ phaựt trieồn kinh teỏ, vaờn hoựa, xaừ hoọi... Nhửng trong suoỏt quaự trỡnh phaựt trieồn coọng ủoàng ba daõn toọc ủaừ coự moỏi quan heọ khaờng khớt vụựi nhau, xaõy dửùng tỡnh thaõn aựi, ủuứm boùc laón nhau trong cụn hoaùn naùn, giuựp ủụừ nhau trong lao ủoọng saỷn xuaỏt, toõn troùng veà sinh hoaùt, phong tuùc taọp quaựn, tửù do tớn ngửụừng [4, tr.18], taùo neõn sửù haứi hoứa trong cuoọc soỏng kinh teỏ, vaờn hoựa –xaừ hoọi cuỷa ba daõn toọc trong coọng ủoàng ngửụứi ụỷ vuứng ủaỏt Soực Traờng. ẹaởc bieọt ngửụứi daõn lao ủoọng ụỷ ủaõy coứn theồ hieọn ủửực tớnh quớ baựu: troùng nhaõn nghúa, thaỳng thaộng, boọc trửùc, haứo phoựng, giaỷn dũ, tỡnh caỷm moọc maùc, chaõn thaứnh…ẹoự laứ baỷn tớnh cuỷa ngửụứi daõn Nam boọ tổnh Soực Traờng. Caỷ ba coọng ủoàng ngửụứi Vieọt, Khmer, Hoa ủaừ traỷi qua moọt quaự trỡnh thớch nghi ủoọc ủaựo, quaự trỡnh tớch hụùp tửù nhieõn tửứ quan heọ
laựng gieàng, quan heọ ngoõn ngửừ ủeỏn quan heọ hoõn nhaõn. Vỡ vaọy ngaứy nay, ụỷ taỏt caỷ caực aỏp, xoựm khoõng coứn rieõng cuỷa moọt toọc ngửụứi naứo, maứ ủaừ coự sửù hoứa hụùp trong saỷn xuaỏt, trong sinh hoaùt [36, tr.3]... ẹaởc bieọt trong quan heọ hoõn nhaõn giửừa ba coọng ủoàng ngửụứi Vieọt, Khmer, Hoa mang laùi heọ quaỷ laứ sửù pha troọn huyeỏt thoỏng, tieỏp bieỏn vaờn hoựa truyeàn thoỏng laứm chuựng ta khoự phaõn bieọt ủửụùc nhửừng neựt rieõng bieọt cuỷa tửứng toọc ngửụứi trong sinh hoaùt ủụứi soỏng thửụứng nhaọt, caỷ treõn lúnh vửùc vaờn hoựa vaọt chaỏt laón vaờn hoựa tinh thaàn. Chớnh vỡ vaọy, vaờn hoựa ụỷ Soực Traờng coự moọt neựt rieõng bieọt vaứ ủoọc ủaựo trong vuứng ủaỏt Nam boọ. Neàn vaờn hoựa ụỷ Soực Traờng ủaừ phaựt trieồn khaự sụựm vaứ phong phuự. Tửứ khi coọng ủoàng caực daõn toọc khai phaự vuứng Soực Traờng ủaừ saựng taùo ra nhửừng giaự trũ vaờn hoựa vaọt chaỏt vaứ vaờn hoựa tinh thaàn mang ủaọm baỷn saộc vaờn hoựa coọng cử dân giửừa ba daõn toọc, goựp phaàn hỡnh thaứnh neựt vaờn hoựa chung cho vuứng ủaỏt Nam boọ. Treõn nhửừng neựt vaờn hoựa-vaờn ngheọ chung cuỷa vuứng ủaỏt Nam boọ nhử: haựt boọi cuỷa ngửụứi kinh; haựt Duứkeõ, muựa troỏng cuỷa ngửụứi Khmer; haựt tieàu cuỷa ngửụứi Hoa. ẹaởc bieọt ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh soực Traờng ủaừ taùo rieõng cho mỡnh neựt ủoọc ủaựo veà loaùi hỡnh saõn khaỏu Duứ keõ, ủaừ ủửụùc coọng ủoàng Khmer Nam boọ vaứ ngửụứi Khmer Campuchia khen ngụùi. ẹaõy laứ loaùi hỡnh saõn khaỏu mụựi ra ủụứi vaứo nhửừng thaọp nieõn ủaàu cuỷa theỏ kyỷ XX, laứ baùn ủoàng haứnh vụựi saõn khaỏu caỷi lửụng Nam boọ [36, tr.3]. Nhửừng coõng trỡnh kieỏn truực coồ kớnh mang tớnh daõn toọc ủoọc ủaựo nhử: chuứa Phaọt, Thaựnh thaỏt, ủỡnh thaàn cuỷa ngửụứi Kinh vaứ ngửụứi Hoa ủaừ ủửụùc xaõy dửùng tửứ raỏt xửa vụựi loỏi kieỏn truực ủoọc ủaựo cuỷa caực cử daõn ủaàu tieõn mang tụựi. Coứn rieõng chuứa Khmer, toaứn tổnh hieọn coự 90 ngoõi chuứa. Caực chuứa Khmer luoõn laứ nhửừng coõng trỡnh kieỏn truực ngheọ thuaọt khang trang, loọng laóy goựp phaàn laứm phong phuự theõm neựt vaờn hoựa ủaởc saộc cuỷa tổnh Soực Traờng.
Vaờn hoựa aồm thửùc trong cử daõn Soực Traờng cuừng sụựm xuaỏt hieọn nhửừng saỷn phaồm noồi tieỏng nhử: Buựn nửụực leứo, maộm caự, laùp xửụỷng, baựnh pớa, meứ laựo...caực saỷn phaồm caõy troàng nhử: luựa Ba traờng, luựa Naứng thụm, nhaừn vaứ chieỏu coựi... laứ nhửừng saỷn phaồm noồi tieỏng cuỷa Soực Traờng [36, tr.4]. Veà toõn giaựo, Soực Traờng coự hai heọ phaựi Phaọt giaựo: Phaọt giaựo ẹaùi thửứa cuỷa ngửụứi Vieọt vaứ ngửụứi Hoa, Phaọt giaựo Thearvada cuứa ngửụứi Khmer. Coứn moọt soỏ toõn giaựo khaực nhử Thieõn chuựa giaựo, Tin Laứnh, Cao ẹaứi, Hoứa Haỷo vaứ moọt soỏ tớn ngửụừng khaực chieỏm tyỷ leọ khoõng ủaựng keồ trong coọng ủoàng daõn cử ụỷ Soực Traờng. Sau 34 naờm giaỷi phoựng, toaứn ẹaỷng boọ, toaứn quaõn vaứ toaứn daõn tổnh Soực Traờng ủang quyeỏt taõm thửùc hieọn thaộng lụùi hai nhieọm vuù chieỏn lửụùc caựch maùng: Xaõy dửùng CNXH vaứ baỷo veọ Toồ quoỏc Vieọt Nam XHCN trong chaởng ủửụứng ủaàu tieõn cuỷa thụứi kyứ quaự ủoọ leõn CNXH ụỷ nửụực ta. Hieọn nay, nhaõn daõn tổnh Soực Traờng cuứng vụựi caỷ nửụực ủang vửừng vaứng khaỳng ủũnh muùc tieõu XHCN maứ Chuỷ tũch Hoà Chớ Minh vaứ ẹaỷng coọng saỷn Vieọt Nam ủaừ choùn, quyeỏt taõm thửùc hieọn sửù nghieọp laứm cho daõn giaứu, nửụực maùnh, xaừ hoọi coõng baống, daõn chu vaứ vaờn minh theo ủũnh hửụựng XHCN. 1.2. ẹễỉI SOÁNG TINH THAÀN CUÛA NGệễỉI KHMER SOÙC TRAấNG HIEÄN NAY Coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ laứ moọt daõn toọc thieồu soỏ trong coọng ủoàng caực daõn toọc Vieọt Nam, thuoọc nhoựm ngoõn ngửừ Moõn-Khmer. Khoaỷng tửứ theỏ kyỷ thửự II ủeỏn ủaàu theỏ kyỷ thửự VIII ụỷ vuứng ủaỏt Nam boọ ủaừ xuaỏt hieọn moọt neàn vaờn hoựa rửùc rụừ- vaờn hoựa Oực Eo, ủaựnh daỏu moọt bửụực tieỏn coự yự nghúa lũch sửỷ cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ trong vieọc chinh phuùc vuứng ủaỏt naứy. ẹeỏn theỏ kyỷ thửự VIII, vaờn hoựa Oực Eo baột ủaàu taứn luùi, caực coõng trỡnh vaờn hoựa Oực Eo rửùc rụừ moọt thụứi ủaừ bũ vuứi laỏp trong loứng ủaỏt pheứn maởn cuỷa vuứng Nam boọ. Tửứ theỏ kyỷ thửự X trụỷ ủi, do bieồn ruựt daàn, nhửừng gioàng caựt lụựn noồi leõn, vuứng Soực Traờng, Traứ Cuự,
Gioàng Rieàng ủaừ trụỷ thaứnh nhửừng mieàn ủaỏt ủai maứu mụừ, thu huựt nhieàu cử daõn Khmer tửứ Campuchia ủeỏn cử truự vaứ ụỷ ủaõy, hoù toồ chửực thaứnh nhửừng vuứng moõi sinh xaừ hoọi ủaàu tieõn ụỷ vuứng ủaỏt Nam boọ. “Khoaỷng tửứ theỏ kyỷ thửự VI ẹeỏn theỏ kyỷ thửự XVI, ngửụứi Khmer laứ cử daõn chuỷ yeỏu ụỷ mieàn Taõy vaứ moọt phaàn mieàn ẹoõng lan tụựi khu vửùc Beỏn Ngheự (nay laứ soõng Saứi Goứn). Hoù soỏng raỷi raực treõn caực gioàng ủaỏt cao. Coứn khu vửùc soõng ẹoàng Nai thỡ coự moọt soỏ ớt ngửứụi daõn toọc Khmer soỏng treõn caực ủoài nuựi” [45, tr.36]. Tửứ theỏ kyỷ thửự XVII, caực ủụùt di daõn cuỷa ngửụứi Vieọt vaứ ngửụứi Hoa ủaừ ủaồy nhanh quaự trỡnh khaồn hoang vuứng ủaỏt mụựi. Traỷi qua nhieàu theỏ kyỷ coọng cử, caực daõn toọc Vieọt, Khmer, Hoa ủaừ coự moọt quaự trỡnh giao lửu, tieỏp xuực vaờn hoựa laõu daứi neõn ủaừ hỡnh thaứnh moọt thieỏt cheỏ vaờn hoựa chung cho vuứng ủaỏt Nam boọ, beõn caùnh nhửừng yeỏu toỏ vaờn hoựa rieõng cuỷa tửứng toọc ngửụứi. ẹeồ hieồu ủửụùc vai troứ cuỷa Phaọt giaựo Theravada trong ủụứi soỏng tinh thaàn cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam bộọ, ảnh hưởng của nó đối với đời sống tâm linh, phong tục tập quán , văn hoá nghệ thuật của người Khmer, caàn phaõn bieọt roừ sửù khaực nhau giửừa hai coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ vaứ ngửụứi Khmer Campuchia. Teõn goùi cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ Nam boọ phuù thuoọc vaứo caựch nhỡn vaứ quan ủieồm cuỷa caực giai caỏp naộm chớnh quyeàn, neõn trong tửứng thụứi ủieồm coự caựch goùi khaực nhau (keồ caỷ trong vaờn baỷn phaựp lyự). Cuù theồ, trong thụứi kyứ thoỏng trũ cuỷa caực trieàu ủaùi phong kieỏn Vieọt Nam vaứ dửụựi sửù thoỏng trũ cuỷa thửùc daõn coự luực goùi ngửụứi Khmer ụỷ Nam boọ laứ ngửụứi Mieõn. “Coự leừ xuaỏt phaựt tửứ caựch goùi ngửụứi Khmer Campuchia laứ ngửụứi Cao Mieõn, neõn goùi taột ngửụứi Khmer Nam boọ laứ ngửụứi Mieõn (ngửụứi Vieọt goỏc Mieõn)” [14, tr.10]; cuừng coự luực ngửụứi Khmer Nam boọ ủửụùc goùi laứ ngửụứi Thoồ, vụựi yự nghúa laứ thoồ daõn (ngửụứi baỷn ủũa), ngoaứi ra cuừng goùi ngửụứi Khmer laứ Thoồ nhửng khoõng phaỷi vụựi yự nghúa nhử treõn, maứ laứ vụựi moọt thaựi ủoọ xem thửụứng, coi laứ moọt coọng ủoàng coự trỡnh ủoọ vaờn hoựa thaỏp, laùc haọu.
Dửụựi sửù laừnh ủaùo cuỷa ẹaỷng coọng saỷn Vieọt Nam (keồ caỷ trong vaờn baỷn phaựp lyự), tửứ naờm 1945 ủeỏn nay, coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ ủửụùc goùi laứ ngửụứi Khmer Nam boọ. ẹaõy coự leừ laứ teõn goùi phuứ hụùp vụựi lũch sửỷ hỡnh thaứnh, phaựt trieồn vaứ ủaởc ủieồm taõm lyự cuỷa daõn toọc, ủửụùc sử saừi vaứ coọng ủoàng ngửụứi Khmer ụỷ Nam boọ ủoàng yự vaứ hieọn nay vaón ủửụùc sửỷ duùng roọng raừi [14, tr.10]. Tuy nhieõn, trong caựch phieõn aõm theo tieỏng vieọt, vieỏt thaứnh “Khụ-me”, vaón coứn nhửừng phaàn tửỷ lụùi duùng ủeồ noựi xaỏu daõn toọc Khmer. Cuù theồ: tieỏng “khụ” ủoùc thaứnh “khụứ” (tửực laứ ngu doỏt) vaứ tieỏng “me”, ủửụùc hieồu laứ “traựi me” vaứ khi chớn tửực laứ “doỏt”. Do vaọy hieọn nay trong caực vaờn baỷn cuỷa nhaứ nửụực thửụứng vieỏt nguyeõn tửứ “Khmer” ủeồ traựnh trửụứng hụùp lụùi duùng noựi xaỏu coọng ủoàng Khmer Nam boọ. Ngửụứi Khmer Nam boọ vaứ ngửụứi Khmer Campuchia coự moỏi lieõn quan veà maởt lũch sửỷ vaứ vaờn hoựa khaự phửực taùp. Coự theồ thaỏy trong lũch sửỷ xa xửa hoù laứ coọng ủoàng ngửụứi coự cuứng ngoõn ngửừ, toõn giaựo vaứ moọt soỏ ủaởc trửng vaờn hoựa toọc ngửụứi, soỏng chung vửụng trieàu coồ Phuứ Nam (ủaàu coõng nguyeõn), vửụng quoỏc Chaõn Laùp (theỏ kyỷ XVIII). Song do nhieàu nguyeõn nhaõn maứ hai coọng ủoàng daàn daàn soỏng taựch bieọt nhau. Ngửụứi Khmer Nam boọ di truự xuoỏng vuứng ủaỏt Nam boọ, vụựi nhửừng ủieàu kieọn soỏng mụựi neõn coự nhửừng ủaởc ủieồm khaực bieọt vụựi ngửụứi Khmer Campuchia. ẹieàu naứy chuựng ta deó thaỏy ngay tửứ loỏi soỏng, ủaởc ủieồm cử truự, sinh hoaùt aờn ụỷ cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ khaực xa vụựi ngửụứi Khmer Campuchia nhử: nhaứ ụỷ, y phuùc cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ gioỏng nhử ngửụứi Vieọt vaứ ngửụứi Hoa; caực moựn aờn ủaởc saỷn nhử maộm “pro hoực” hoaởc buựn nửụực leứo cuừng khoõng gioỏng vụựi Campuchia. ẹaởc bieọt laứ caựch phaựt aõm thỡ ngửụứi Khmer Nam boọ cuừng khaực vụựi ngửụứi Khmer Campuchia, ụỷ ngửụứi Khmer Nam boọ coự gioùng noựi traàm, meàm maùi, ủoõi khi pha caỷ tieỏng vieọt vaứ tieỏng hoa. Do ủoự, khi giao tieỏp chuựng ta deó nhaọn bieỏt vaứ phaõn bieọt tieỏng noựi giửừa ngửụứi Khmer Nam boọ vụựi ngửụứi Khmer ụỷ Campuchia moọt caựch chớnh xaực. Tửứ khi nhaứ
Nguyeón ủaởt boọ maựy cai trũ ụỷ vuứng naứy daàn daàn hoù taựch khoỷi toọc ngửụứi cuỷa mỡnh ụỷ Campuchia ủeồ trụỷ thaứnh moọt daõn toọc trong coọng ủoàng caực daõn toọc ụỷ Vieọt Nam. Khi ngửụứi Khmer Nam boọ vụựi ngửụứi Khmer Campuchia ủaừ phaựt trieồn theo moõi trửụứng ủũa lyự, theo hoaứn caỷnh kinh teỏ xaừ hoọi, theo theồ cheỏ chớnh trũ khaực nhau cuỷa moói coọng ủoàng. Ngửụứi Khmer Nam boọ ủaừ dung hụùp nhieàu yeỏu toỏ vaờn hoựa tửứ coọng ủoàng ngửụứi Vieọt vaứ ngửụứi Hoa, ngửụứi Chaờm. Beõn caùnh ủoự, vụựi tử caựch laứ moọt thaứnh vieõn trong coọng ủoàng caực daõn toọc Vieọt Nam, coọng ủoàng ngửụứi Khmer ụỷ Nam boọ ủaừ tửù vửụn leõn hoứa ủoàng vụựi xu theỏ phaựt trieồn cuỷa ủaỏt nửụực. Maởt khaực, ẹaỷng vaứ Nhaứ nửụực ủaừ coự nhieàu chớnh saựch nhaốm giuựp ngửụứi Khmer Nam boọ gỡn giửừ vaứ phaựt trieồn baỷn saộc vaờn hoựa truyeàn thoỏng cuỷa mỡnh, cho neõn neàn vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ ớt baỷo thuỷ, giaứu saộc thaựi nhaõn vaờn vụựi trỡnh ủoọ daõn trớ phaựt trieồn. Tửứ nhửừng naờm 30 cuỷa theỏ kyỷ XX, dửụựi sửù thoỏng trũ cuỷa Thửùc daõn Phaựp, sửù giao lửu giửừa hai toọc ngửụứi Khmer ụỷ Vieọt Nam vaứ Campuchia mụựi ủửụùc noỏi laùi qua nhieàu theỏ kyỷ giaựn ủoaùn. Nhieàu sử saừi ụỷ Nam boọ sang Campuchia ủeồ trau doài trieỏt lyự nhaứ Phaọt, ủoàng thụứi hoù cuừng mang veà cho ngheọ thuaọt Khmer nhửừng ủieọu muựa Ro baờm, muựa Laờm Thoõn vaứ loaùi kũch daõn toọc (La Khoõn Cheat) hoaởc haứi kũch (Chakompleng). Ngửụùc laùi ngửụứi Khmer ụỷ Campuchia ủaừ tieỏp thu kũch haựt Duứkeõ cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ. Moọt soỏ kyừ thuaọt laứm ruoọng cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ cuừng ủửụùc ngửụứi Khmer Campuchia tieỏp thu [47, tr.15]. Nhửng rieõng veà ngheọ thuaọt muựa, ủaởc bieọt laứ muựa Roõ baờm, chuựng ta cuừng thaỏy sửù khaực bieọt, vỡ noự ủửụùc phaựt trieồn theo hai hửụựng khaực nhau. Roõ baờm cuỷa ngửụứi Campuchia ủửụùc phaựt trieồn trong cung ủỡnh, neõn caựch dieón xuaỏt cuỷa noự ủửụùc qui ủũnh chaởt cheừ vaứ khi ngheọ sú bieồu dieón chuựng ta seừ thaỏy laùi ủụứi soỏng cung ủỡnh cuỷa caực trieàu ủaùi phong kieỏn ụỷ
Campuchia. Coứn Roõ baờm cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ laùi phaựt trieồn trong ủụứi soỏng daõn giaỷ, ủửụùc daõn gian hoựa ủeồ trụỷ thaứnh ngheọ thuaọt phoồ bieỏn cho caỷ coọng ủoàng, neõn noự coự sinh khớ hụn vaứ gaàn guừi vụựi quaàn chuựng lao ủoọng. Ngửụứi Khmer Nam boọ vaứ ngửụứi Khmer Campuchia coứn coự nhửừng khaực bieọt ụỷ choó vaờn hoựa Khmer Nam boọ khoõng coứn giửừ nguyeõn tớnh daõn toọc thuaàn tuựy, bụỷi vỡ qua nhieàu theỏ kyỷ giao lửu vụựi caực neàn vaờn hoựa khaực. Vaờn hoựa cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ theồ hieọn roừ nhửừng neựt pha troọn cuỷa nhieàu luoàng vaờn hoựa nhử Baứ La Moõn giaựo, Phaọt giaựo Theravada, ủaởc bieọt trong nhửừng theỏ kyỷ gaàn ủaõy trong quaự trỡnh giao lửu vaứ soỏng hoứa hụùp vụựi caực coọng ủoàng ngửụứi Vieọt, ngửụứi Hoa, do aỷnh hửụỷng qua laùi, cuừng taùo neõn saộc thaựi vaờn hoựa rieõng. Ngửụứi Khmer keỏt hoõn vụựi ngửụứi Vieọt, ngửụứi Hoa daàn daàn thay ủoồi veà phong tuùc, taọp quaựn daón ủeỏn nhửừng thay ủoồi cụ baỷn trong nhửừng neựt vaờn hoựa cuỷa coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ. Ngửụứi Khmer Nam boọ tửứ xửa ủaừ chũu aỷnh hửụỷng saõu ủaọm neàn vaờn hoựa Aỏn ẹoọ, thoõng qua Baứ La Moõn giaựo roài ủaùo Phaọt. Vaờn hoựa Aỏn ẹoọ thaõm nhaọp vaứo ủaõy daàn daàn ủửụùc Khmer hoựa, maừi ủeỏn veà sau, khi ủeỏ quoỏc Thaựi Lan xaõm lửụùc Aờng Ko thỡ Phaọt giaựo Theravada coự nguoàn goỏc tửứ Thaựi lan mụựi daàn daàn aỷnh hửụỷng saõu roọng trong coọng ủoàng Khmer, laỏn aựp uy tớn cuỷa ủaùo Baứ La Moõn. Tửứ theỏ kyỷ XVIII trụỷ ủi, Phaọt giaựo Theravada laứ choó dửùa tinh thaàn chuỷ yeỏu cuỷa coọng ủoàng Khmer. Xaừ hoọi ngửụứi Khmer Nam boọ ủửụùc toồ chửực theo thieỏt cheỏ coọng ủoàng phaọt giaựo. Moói phum, soực cuỷa ngửụứi Khmer ủeàu coự moọt ngoõi chuứa, caỷ daõn trong phum, soực ủeàu chũu sửù ủieàu khieồn chi phoỏi caỷ ủaùo laón ủụứi bụỷi caực sử saừi. Rieõng ngửụứi Khmer ụỷ Soực Traờng tớnh ủeỏn naờm 1997 laứ 354.580 ngửụứi (chieỏm 27,91% daõn soỏ toaứn tổnh) maứ coự ủeỏn 89 ngoõi chuứa. Ngoõi chuứa laứ trung taõm vaờn hoựa, nụi hoùc kinh, hoùc chửừ, hoùc ủaùo lyự laứm ngửụứi, nụi lửu giửừ caực kho kinh ủieồn Baứ La
Moõn, ủaùo Phaọt vaứ cuừng laứ nụi sinh hoaùt ngheọ thuaọt, giaỷi trớ vui chụi cuỷa taờng ni, tớn ủoà Phaọt giaựo [47, tr.11]. Nhử vaọy, neàn vaờn hoựa truyeàn thoỏng Khmer cuứng chung goỏc gaực ủửụùc phaựt trieồn trong moõi trửụứng chớnh trũ, xaừ hoọi, kinh teỏ khaực nhau vaứ phaựt trieồn theo hai hửụựng rieõng bieọt trụỷ thaứnh hai coọng ủoàng khaực nhau. ẹoự laứ hieọn tửụùng bỡnh thửụứng trong lũch sửỷ cuỷa caực daõn toọc: “moọt quoỏc gia coự nhieàu daõn toọc vaứ moọt daõn toọc soỏng ụỷ nhieàu quoỏc gia, hoứa mỡnh vaứo caực coọng ủoàng caực daõn toọc ụỷ quoỏc gia aỏy” [47, tr.9]. Tửứ sửù phaõn tớch tieỏn trỡnh phaựt trieồn cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ, taực giaỷ Traàn Vaờn Boồn ủaừ ủửa ra ủũnh nghúa ngửụứi Khmer Nam boọ dửụựi goực ủoọ daõn toọc: “Ngửụứi Khmer Nam boọ laứ thaứnh vieõn trong coọng ủoàng caực daõn toọc Vieọt Nam, hoù laứ cử daõn noõng nghieọp, sinh soỏng laõu ủụứi ụỷ vuứng ủaỏt Nam boọ” [0, tr.27]. Theo taực giaỷ duứ coự goùi ngửụứi Khmer Nam boọ nhử theỏ naứo ủi nửừa, thỡ hoù vaón laứ moọt daõn toọc trong coọng ủoàng caực daõn toọc Vieọt Nam, hoù coự truyeàn thoỏng gaộn boự laõu ủụứi vụựi ngửụứi Vieọt, ngửụứi Hoa, ngửụứi Chaờm vaứ coi Vieọt Nam chớnh laứ queõ hửụng cuỷa hoù. Coứn theo Tieỏn sú Nguyeón Khaộc Caỷnh ủửa ra khaựi nieọm ngửụứi Khmer Nam boọ vụựi phaùm truứ ủũa- chớnh trũ: Ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL vụựi ngửụứi Khmer Campuchia laứ nhửừng nhoựm toọc ngửụứi coự chung nguoàn goỏc lũch sửỷ, tieỏng noựi vaứ gaàn guừi nhau veà nhửừng ủaởc trửng vaờn hoựa toọc ngửụứi. Nhửng do soỏng taựch bieọt laõu daứi vụựi ngửụứi Khmer ủoàng toọc ụỷ Campuchia neõn ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL coự nhửừng ủaởc ủieồm rieõng veà cử truự, kinh teỏ, vaờn hoựa, xaừ hoọi [9, tr.30]. Tửứ sửù lũch sửỷ hỡnh thaứnh daõn toọc, ủieàu kieọn cử truự , ủieàu kieọn chớnh trũ cuỷa ủaỏt nửụực, cuứng vụựi sửù so saựnh ủũnh nghúa cuỷa caực taực giaỷ veà ngửụứi Khmer Nam boọ, chuựng toõi maùnh daùn ủửa ra moọt ủũnh nghúa ngửụứi Khmer Nam boọ dửụựi goực ủoọ trieỏt hoùc mang ủaởc trửng Daõn toọc-ẹũa-Chớnh trũ: “Ngửụứi Khmer Nam boọ laứ coọng ủoàng ngửụứi coự nguoàn goỏc tửứ daõn toọc
Khmer song laùi hỡnh thaứnh, phaựt trieồn trong quaự trỡnh khai phaự vuứng ủaỏt mụựi vaứ hoứa nhaọp vaứo neàn vaờn hoựa chung cuỷa daõn toọc Vieọt Nam vaứ trụỷ thaứnh moọt thaứnh vieõn trong coọng ủoàng caực daõn toọc Vieọt Nam” ẹũa baứn cử truự cuỷa ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng vửứa chũu taực ủoọng cuỷa lũch sửỷ toọc ngửụứi, ủieàu kieọn ủũa lyự moõi sinh vaứ sửù phaõn boỏ daõn cử chung cuỷa caỷ tổnh. ễÛ tổnh Soực Traờng, ngửụứi Khmer laứ toọc ngửụứi cử truự laõu ủụứi nhaỏt, trửụực khi coự maởt ngửụứi Vieọt, Hoa. Nhửng tửứ khi ngửụứi Vieọt vaứ ngửụứi Hoa di cử ủeỏn thỡ caực daõn toọc soỏng xen keừ vụựi nhau, ủoàng thụứi moói daõn toọc laùi taọp trung ụỷ nhửừng ủũa baứn cử truự rieõng, coự lũch sửỷ ủũnh cử tửứ raỏt laõu ủụứi. ễÛ Soực Traờng, do ủaỏt vửứa bũ nhieóm maởn, nhieóm pheứn, laùi vửứa thieỏu nửụực ngoùt neõn chổ saỷn xuaỏt ủửụùc moọt vuù luựa vaứo muứa mửa. Cuừng coự nhửừng nụi khoõng canh taực ủửụùc luựa maứ chổ coự rửứng chaứm, rửứng ủửụực, rửứng choồi. Trong baỷy huyeọn, thũ cuỷa tổnh soực Traờng ủeàu coự ngửụứi Khmer sinh soỏng, xen cử vụựi ngửụứi Kinh vaứ ngửụứi Hoa. Trong ủoự, huyeọn Vúnh Chaõu laứ huyeọn coự ngửụứi Khmer ủoõng nhaỏt, tieỏp theo laứ caực huyeọn Myừ Xuyeõn, sau ủoự laứ ủeỏn caực huyeọn Myừ Tuự, Long Phuự, Keỏ Saựch, Thaùnh Trũ vaứ TX Soực Traờng. Trong caực ủieồm cử truự cuỷa ngửụứi Khmer ngoaứi vieọc phaõn boỏ ụỷ ven cửỷa soõng Haọu, coứn phaõn boỏ theo nhửừng truùc loọ chớnh: Soực Traờng-ẹaùi Ngaừi; Soực Traờng- Baùc Lieõu. Treõn nhửừng gioàng caựt, phum soực cuỷa ngửụứi Khmer ủửụùc hỡnh thaứnh quanh nhửừng ngoõi chuứa coồ kớnh. Cuừng nhử nhieàu nụi khaực, vuứng cử truự cuỷa ngửụứi Khmer thửụứng laứ vuứng bũ nhieóm maởn, chũu aỷnh hửụỷng cuỷa thuỷy trieàu, ủaỏt ủai khoõ caốn, haứng naờm vaứo muứa khoõ thửụứng thieỏu nửụực ngoùt [10, tr.4]. Rieõng ụỷ Vúnh Chaõu coự nhửừng ủaởc ủieồn daõn cử, daõn toọc mang tớnh tieõu bieồu caỷ vuứng. Trong ủoự ngửụứi Khmer chieỏm ẵ daõn soỏ taọp trung ụỷ caực xaừ saựt loọ ven bieồn nhử: Lai Hoứa, Vúnh Phửụực, Vúnh Chaõu, Laùc Hoứa, Vúnh
Haỷi. Nửừa coứn laùi laứ ngửụứi Vieọt, Hoa tửụng ủửụng nhau. ẹoàng baứo ngửụứi Hoa thửụứng cử truự ụỷ caực thũ traỏn vaứ caực chụù nhoỷ trong vuứng, moọt soỏ ớt soỏng xen keừ vụựi ngửụứi Khmer treõn caực gioàng caựt ven bieồn. Ngửụứi Vieọt soỏng doùc theo truùc loọ vaứ taọp trung ụỷ tổnh loọ 38 ủeỏn soõng Myừ Thanh, Ngoùc Toỏ. Caờn cửự vaứo ủaởc ủieồm moõi sinh, lũch sửỷ toọc ngửụứi, trỡnh ủoọ phaựt trieồn kinh teỏ-xaừ hoọi, sửù phaựt trieồn daõn soỏ, sửù phaõn boỏ daõn cử cuỷa caực daõn toọc trong tổnh Soực Traờng, nhỡn moọt caựch toồng quaựt toaứn boọ tổnh Soực Traờng nụi coự ngửụứi Khmer sinh soỏng, coự theồ qui thaứnh boỏn loaùi hỡnh cử truự. Hỡnh thửực cử truự treõn ủaỏt gioàng: “ẹaõy laứ hỡnh thaựi cử truự ủaởc trửng nhaỏt vaứ cuừng laứ hỡnh thaựi cử truự sụựm nhaỏt cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ vuứng ẹBSCL” [9, tr.39]. Vỡ leừ tửù nhieõn, thụứi xa xửa, ụỷ khu vửùc Soực Traờng noựi rieõng vaứ ẹBSCL noựi chung coứn hoang vu, ngaọp luùt thỡ chớnh ủaỏt gioàng laứ nụi dửứng chaõn thớch hụùp ủaàu tieõn cuỷa con ngửụứi. “Treõn ủaỏt gioàng, traỷi qua bao nhieõu theỏ heọ keỏ tieỏp nhau, ngửụứi Khmer ủaừ bieỏn ủoồi moõi sinh taùo neõn moọt caỷnh quan cử truự mang tớnh ủaởc thuứ, theồ hieọn vaờn hoựa toọc ngửụứi truyeàn thoỏng cuỷa ngửụứi Khmer ụỷ ẹBSCL khaực vụựi ngửụứi Khmer Campuchia” [11, tr.7]. Rieõng ủoỏi vụựi coọng ủoàng ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng cử truự vaứ khai thaực giửừa nhửừng vuứng troàng luựa lụựn vaứ nhửừng vuứng troàng maứu treõn ủaỏt gioàng quanh thũ xaừ Soực Traờng, Long Phuự, Myừ Tuự, Myừ Xuyeõn, Vúnh Chaõu, ngửụứi Khmer ủaừ laọp cử laõu ủụứi treõn nhửừng gioàng ủaỏt naứy. Trong quaự trỡnh sinh soỏng, ngửụứi Khmer Nam boọ tổnh Soực Traờng tửứ raỏt sụựm ủaừ naộm ủửụùc phửụng phaựp trũ thuỷy cuừng nhử caực phửụng phaựp thuỷy lụùi khaực. ễÛ gaàn soõng raùch lụùi duùng khi thuỷy trieàu leõn, nhửừng ngửụứi noõng daõn ủửa nửụực vaứo ruoọng roài ủaộp ủaọp nhoỷ giửừ nửụực, rửỷa pheứn cho ruoọng. “ẹeỏn kyứ haùn khi luựa saộp leõn ủoứng thỡ phaự ủaọp xaỷ pheứn, baột caự xong khi thuỷy trieàu leõn laùi ủaộp ủaọp ủeồ chửựa nửụực soõng boài ủaộp phuứ sa” [7, tr.220]. Cuù theồ, “hieọn nay ụỷ huyeọn Myừ Tuự tổnh Soực Traờng coự 54 aỏp
ngửụứi Khmer, thỡ 50 aỏp laứ treõn ủaỏt gioàng. Treõn caực gioàng naứy, cử daõn taọp tung heỏt sửực ủoõng ủuực, nhử gioàng Kompong Thung naốm phớa Baộc thũ xaừ Soực Traờng thuoọc ba xaừ Phuự Taõm, Phuự Taõn vaứ An Hieọp laứ moọt vớ duù” [11, tr.6]. - Hỡnh thửực cử truự treõn ủaỏt ruoọng: Vaứo khoaỷng theỏ kyỷ XVII ủeỏn XIX, coõng cuoọc khai khaồn vaứ di daõn cuỷa ngửụứi Vieọt ủeỏn Soực Traờng ngaứy caứng ủửụùc ủaồy maùnh, ngoaứi ra coứn do aựp lửùc cuỷa taờng nhanh daõn soỏ, laứm cho ủaỏt ủai hoang hoựa ngaứy caứng bũ thu heùp. Nhửừng vuứng ủaỏt toỏt, maứu mụừ ủaừ bũ khai phaự gaàn heỏt chổ coứn rửứng hoang, bửng pheứn, nhửừng cử daõn ụỷ Soực Traờng phaỷi ủi xa hụn khai phaự nhửừng vuứng ủaỏt caốn coói, nhửừng bửng pheứn chổ canh taực ủửụùc moọt vuù. “Dửụựi aựp lửùc cuỷa daõn soỏ, nhửừng gioàng ủaỏt khoõng coứn ủuỷ sửực chửựa do maọt ủoọ daõn cử ngaứy caứng ủoõng. Maởt khaực, ủeồ tieọn lụùi trong vieọc canh taực, caực phum soực chaọt choọi treõn caực gioàng ủửụùc chia ra, ngửụứi Khmer baột ủaàu chuyeồn xuoỏng ủaỏt ruoọng ủeồ thaứnh laọp caực phum soực mụựi” [9, tr.41]. Hỡnh thửực cử truự naứy thửụứng gaởp ụỷ caực xaừ Taứi Vaờn, Vieõn An (huyeọn Myừ xuyeõn), Phuự Myừ (huyeọn Myừ Tuự). Ngoaứi ra, coứn coự caực cuùm phum soực nhoỷ haàu nhử coõ laọp vaứo nhửừng vuứng truừng, nhửng nhửừng cử daõn ụỷ ủaõy hoù ủaộp caực gioàng nhaõn taùo ủeồ xaõy dửùng phum soực, hỡnh thửực naứy thửụứng thaỏy caực vuứng ven bieồn Vúnh Chaõu nhử caực xaừ: Laùc Hoứa, Vúnh Haỷi, Vúnh Chaõu; Lũch Hoọi Thửụùng (huyeọn Long Phuự). “ẹaõy laứ kieồu cử truự ủoọc ủaựo, phaỷn aựnh moọt taọp quán cử truự ủaừ thaứnh moọt thoựi quen vaứ khá ỷ thớch ửựng, saựng taùo cuỷa ngửụứi Khmer trong cuoọc ủaỏu tranh sinh toàn vaứ khai phaự vuứng ủaỏt mụựi” [8, tr.103]. - Hỡnh thửực cử truự ven theo keõnh vaứ caực con raùch nhoỷ: Soực Traờng coự heọ thoỏng keõnh raùch chaống chũt ủửụùc hỡnh thaứnh bụỷi nhửừng keõnh raùch tửù nhieõn hoaởc keõnh ủaứo taùo neõn moọt neàn vaờn minh keõnh raùch cuỷa vuứng soõng nửụực. Hỡnh thửực cử truự naứy cuỷa ngửụứi Khmer cuừng khaự phoồ bieỏn vaứ laứ nụi cử truự khaự laõu ủụứi cuỷa ngửụứi Khmer, so vụựi loaùi hỡnh cử truự treõn ủaỏt ruoọng. Do soỏng theo hai bụứ soõng, raùch caực ngoõi nhaứ cuỷa ngửụứi