LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: “TÌM HIỂU HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT TRONG MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN TRUNG QUỐC ĐƯƠNG ĐẠI”

Chia sẻ: Pham Ngoc Linhdan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

176
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Văn học Trung Quốc là một nền văn học rất lâu đời và phong phú. Ngay từ trước Công nguyên, nền văn học Tiên Tần (thời cổ đại) đã có những thành tựu rực rỡ như: Thần thoại, Kinh thi, văn xuôi triết học, Sở từ, Sử kí… Sang đến thời trung đại thì Đường thi, Tống từ và tiểu thuyết Minh Thanh đã trở thành ba thành tựu văn học rực rỡ, chói lọi

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: “TÌM HIỂU HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT TRONG MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN TRUNG QUỐC ĐƯƠNG ĐẠI”

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: “TÌM HI U HÌNH TƯ NG NHÂN V T TRONG M T S TRUY N NG N TRUNG QU C ƯƠNG I”
TÌM HI U HÌNH TƯ NG NHÂN V T TRONG M T S TRUY N NG N TRUNG QU C ƯƠNG I HUỲNH PHƯƠNG AN L P H6C2 LU N VĂN T T NGHI P TÌM HI U HÌNH TƯ NG NHÂN V T TRONG M T S TRUY N NG N TRUNG QU C ƯƠNG I Gi ng viên hư ng d n: Ths. PHÙNG HOÀI NG C LONG XUYÊN, 05/2009 M U * 1. 1. Lý do ch n tài Văn h c Trung Qu c là m t n n văn h c r t lâu i và phong phú. Ngay t trư c Công nguyên, n n văn h c Tiên T n (th i c i) ã có nh ng thành t u r c r như: Th n tho i, Kinh thi, văn xuôi tri t h c, S t , S kí… Sang n th i trung i thì ư ng thi, T ng t và ti u thuy t Minh Thanh ã tr thành ba thành t u văn h c r c r , chói l i. n th i kì hi n i, văn h c Trung Qu c ã có nhi u thành t u n i b t và ngày càng ư c kh ng nh c v s lư ng l n ch t lư ng, văn h c th i kì m i này cũng ã t tin ti p n i m t cách x ng áng v i văn h c truy n th ng. Ngoài th lo i ti u thuy t thì truy n ng n là m t th m nh c a các tác gi trong th i kì m i trong vi c ghi l i rõ nét hi n th c i s ng. V i nh ng trang vi t có giá tr , nh ng nhà văn ương i Trung Qu c ã ph n ánh hi n th c m t cách sinh
ng và chân th c qua các tác ph m truy n ng n. T nh ng bi n ng phi thư ng c ac t nư c Trung Qu c vào nh ng th p niên cu i th k XX n nh ng rung ng n i tâm phong phú và ph c t p c a con ngư i ương th i u ư c các tác gi b t k p th i ghi l i trong tác ph m c a mình. c nh ng tác ph m này, chúng ta không nh ng n m b t ư c nh ng thăng tr m i thay c a th i i mà còn th y ư c m t cách tương i y các khía c nh a d ng và ph c t p c a cu c s ng và c tâm tư tình c m c a con ngư i. Chúng ta dư ng như c m nh n ư c hơi th c a th i i mình ang s ng, c m th y nh ng s ki n mà các nhà văn c p trên t nu c Trung Qu c r t g n gũi v i ngu i Vi tNam. Chính vì l ó mà nh ng sáng t o th i kì m i ã i vào lòng c gi m t cách t nhiên, m sâu trong s ng c m c a nh ng trái tim chân thành. G p trang sách ang cli chúng ta miên man suy ng m v n cùng tác gi và khó có th quên ư c nh ng hình tư ng nhân v t ã làm nên s c s ng và ý nghĩa cho tác ph m. Nh ng hình tư ng nhân v t trong văn h c ương i r t a d ng và c s c. ó là m t giáo viên m u m c v i lí tư ng cao p c a s m nh giáo d c th h tr , ó là m t ngư i ngh sĩ h t lòng vì ngh thu t và trân tr ng cái p úng nghĩa, ó có th là m t ngư i nông dân th t thà ch t phác s ng chí tình chí nghĩa, hay ó ch là m t ông lão bơ vơ l c lõng gi a ch n ô th xa hoa hi n i… Chúng ta nh n th y r ng nh ng hình tư ng nhân v t này ư c kh c ho m t cách chân th c c áo. H ã nhân danh cho tình ngư i thiêng liêng và bao la làm p cu c i và làm p lòng ngư i. H ã làm sáng thêm ng n l a nhân văn cao p và gi cho nó sáng mãi theo th i gian. T nh ng i u trên, chúng tôi c m nh n r ng tìm hi u hình tư ng nhân v t trong các tác ph m ương i Trung Qu c mà c th là hình tư ng nhân v t trí th c, hình tư ng nhân v t nông dân và hình tư ng nhân v t lao ng khác là m t v n r t thú v .
Chúng tôi mu n i sâu khám phá có nh ng hi u bi t úng n v ý nghĩa giáo d c tư tư ng c a các tác ph m ương i, cũng như kh ng nh ư c tài năng và s c sáng t o m i m c a các tác gi trong th i kì m i. Hy v ng r ng tài này cũng s giúp cho b n c ti p c n các tác ph m m t cách d dàng và tăng s say mê h ng thú i v i văn h c Trung Qu c ương i hơn. 1. 2. M c ích nghiên c u Nghiên c u tài “ Tìm hi u hình tư ng nhân v t trong m t s truy n ng n ương i Trung Qu c” chúng tôi hư ng vào nh ng m c tiêu sau: - Nghiên c u hình tư ng nhân v t trí th c, hình tư ng nông dân và hình tư ng ngư i lao ng khác trong m t s truy n ng n ương i Trung Qu c làm sáng t n i dung văn h c. - Trên cơ s ó, khám phá và hi u rõ ư c nh ng sáng t o trong văn chương c a các nhà văn ương i, ng th i nh n th y ư c nh ng giá tr nhân văn trong tác ph m c a h . - Ph c v cho vi c h c t p, nghiên c u văn h c Trung Qu c ương i trong nhà trư ng và công tác gi ng d y sau này. - M t khác, có th v n d ng tìm hi u, so sánh v i văn h c Vi tNam ương i. 1. 3. L ch s v n Các truy n ng n chúng tôi cp n trong tài h u h t u là tác ph m ương i nên s lư ng nh ng bài nghiên c u v chúng tương i ít i. ng th i nh ng bài nghiên c u y cũng ch ti p c n t ng tác ph m dư i góc xã h i ho c xoay quanh các y u t l ch s , chính tr … mà chưa c th y có công trình nào chuyên i sâu nghiên c u v các hình tư ng nhân v t theo h th ng. i u này gây không ít khó khăn trong vi c tìm hi u và ti p c n v n . 3.1. Nghiên c u nư c ngoài ây chúng tôi ch y u cp n nh ng nghiên c u v Văn h c Trung Qu c ương i c a chính các tác gi ngư i Trung Qu c. ó là “ ương i Trung
Qu c văn h c” c a Diêu i Lương ch biên (1993) và “Hai mươi năm văn h c th i kì m i” c a Vương Thi t Tiên, Dương Ki m Long, Vương Kh c Cư ng, Mã Di L , Lưu nh Sinh (2001). C hai u nghiên c u v tình hình văn h c ương i Trung Qu c v i s “n r ” và “cách tân i m i” c a các th lo i văn h c phương di n c ngh thu t l n n i dung. H kh ng nh nh ng thành t u cũng như ti m l c c a văn h c th i khì m i. Và c hai s nghiên c u này u quan tâm nhi u n ti u thuy t, t n văn và thơ ca mà chưa chú ý nhi u n truy n ng n. 3.2. Nghiên c u Vi t Nam Nghiên c u văn h c Trung Qu c th i kì im i Vi t Nam thì ngư i c n nói n là PGS.TS H Sĩ Hi p v i các chuyên lu n và ti u lu n. Chuyên lu n và ti u lu n c a ông là t p h p các bài vi t ã ư c ăng trên các báo, t p chí th i gian qua. Trong “M t s v n văn h c Trung Qu c th i kì m i” c a PGS.TS H Sĩ Hi p (2003) g m nh ng bài vi t nghiên c u bao quát văn h c Trung Qu c th i kì m i g m ba ph n: Th i s văn h c, Th lo i văn h c và tác gi văn h c. ph n Th lo i văn h c, ông ã tìm hi u m t cách khái quát v tình hình phát tri n và nh ng i m i trong n i dung l n hình th c c a các th lo i như ti u thuy t, truy n ng n, thơ ca và c lí lu n… Ngoài ra còn có ph n “Niên bi u văn h c th i kì m i” (1976 – 1996). Ti u lu n g n ây c a PGS.TS H Sĩ Hi p là “M t s v n văn h c Trung Qu c i” g m hai ph n: Ph n 1 là Th i s văn h c và ph n 2 là Nhà văn và cu c ương s ng, các bài vi t ti u lu n này a d ng và c th hơn, ch y u là nh ng nét n i b t cũng như nh ng suy nghĩ khi c nh ng tác ph m văn h c Trung Qu c ương i. Bên c nh ó còn cp n văn h c H ng Kông, ài Loan và Ma Cao khi H ng Kông và Ma Cao ã tr v Trung Qu c và ài Loan là m t ph n không th chia c t. Ph n 2 là gi i thi u chân dung m t s nhà văn Trung Qu c quen thu c vi c gi Vi t Nam như Trương Hi n Lư ng, Trương Khi t, V Tu …
Trên ây là m t s công trình nghiên c u v văn h c Trung Qu c ương ic a các nhà nghiên c u nư c ngoài và Vi tNam. Chúng tôi chưa c th y công trình nào chuyên i sâu nghiên c u phương di n hình tư ng nhân v t trí th c, hình tư ng nhân v t nông dân và hình tư ng nhân v t lao ng khác trong các truy n ng n Trung Qu c ương i làm sáng t tính cách nhân v t và th y ư c nh ng giá tr áng ghi nh n c a các sáng tác cũng như nh ng sáng t o c áo c a các nhà văn ương i. V i tinh th n h c t p không ng ng, chúng tôi s k th a và ti p thu có ch n l c nh ng thành t u nghiên c u, nh ng ý ki n b ích t ngư i i trư c i sâu tìm hi u các lo i hình tư ng nhân v t này trong m t s truy n ng n ư c tuy n ch n theo ch m t cách c th , có h th ng. 1. 4. i tư ng, ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u là m t s truy n ng n Trung Qu c ương ic a nhi u tác gi khác nhau, nhưng trong ó i sâu vào các lo i hình tư ng là hình tư ng nhân v t trí th c, hình tư ng nhân v t nông dân và hình tư ng nhân v t lao ng khác. Trong ph m vi nghiên c u tài này, chúng tôi chưa có i u ki n tìm c nhi u truy n ng n Trung Qu c ương i vì s lư ng tác ph m r t s. tài kh o sát c a chúng tôi ch y u d a trên các văn b n: Tuy n t p truy n ng n Trung Qu c “Th i i o” c a Nhà xu t b n T ng h p Thành ph H Chí Minh, n hành năm 2003; “Truy n ng n Trung Qu c hi n i” c a Nhà xu t b n Văn hoá Thông tin, n hành năm 2003; “Truy n ng n Gi Bình Ao” c a Nhà xu t b n Công an nhân dân, n hành năm 2003; Tuy n t p “Cao lương ” c a Nhà xu t b n Lao ng, n hành năm 2007. 1. 5. óng góp c a tài Nh ng truy n ng n súc tích, d c d hi u ã ngày càng t o ư c ưu th và h p d n th h c gi ngày nay. Nh ng tài li u nghiên c u v các tác ph m truy n
ng n ương i cũng khá nhi u nhưng ch y u là s khái quát v th i s văn h c, các th lo i văn h c và phong cách c a m t s tác gi c a th i kì m i… mà chưa có công trình nào chuyên i sâu nghiên c u v ngh thu t xây d ng các lo i hình tư ng nhân v t trí th c, nhân v t nông dân và nhân v t lao ng khác trong các sáng tác c a th i kì m i. Do ó nv i tài này, trong m t s truy n ng n ư c tuy n ch n t nh ng tuy n t p truy n ng n Trung Qu c ương i, chúng tôi mu n bư c u nghiên c u làm sáng t tính cách nhân v t, t ó th y ư c tài năng sáng t o c a các nhà văn trong th i kì i m i cũng như hi u ư c giá tr nhân văn sâu s c và ý nghĩa giáo d c tích c c qua tác ph m c a h . 1. 6. Phương pháp nghiên c u 6.1. Phương pháp h th ng Nghiên c u tài này, chúng tôi ã tuy n ch n hai mươi truy n vi t v các lo i hình tư ng nhân v t trí th c, nhân v t nông dân và nhân v t lao ng khác trong 04 t p truy n ng n Trung Qu c uơng i như ã nêu ph n i tu ng, ph m vi nghiên c u. Do ó, vi c nghiên c u ư c thu n l i, chúng tôi ã ch n phương pháp h th ng. Phương pháp này giúp chúng tôi hi u bao quát các tác ph m th y ư c s g n k t c a chúng, ng th i th y ư c c i m n i b t và m i liên h c a các nhân v t. 6.2. Phương pháp li t kê Chúng tôi ti n hành li t kê, ghi l i nh ng d n ch ng c n thi t trong các b n d ch và nhi u tài li u khác có liên quan d n ch ng phù h p v i t ng m c c a khoá lu n. 6.3. Phương pháp phân tích t ng h p Chúng tôi ti n hành phân tích các d n ch ng nh m làm n i b t các lu n i m c n tri n khai. Sau ó thâu tóm, khái quát chúng l i. 1. 7. Dàn ý c a khóa lu n
tài: Tìm hi u hình tư ng nhân v t trong m t s truy n ng n Trung Qu c ương i. PH N M U 1. Lý do ch n tài 2. M c ích nghiên c u 3 . L ch s v n 4. i tư ng, ph m vi nghiên c u 5. óng góp c a tài 6. Phương pháp nghiên c u 7. Dàn ý c a khóa lu n PH N N I DUNG Chương 1: Cơ s lí lu n 1. Nhân v t trong tác ph m văn h c 2. Quan ni m ngh thu t v con ngư i – ph m trù trung tâm c a thi pháp h c hi n i Chương 2: Vài nét v truy n ng n Trung Qu c ương i 1. Tìm hi u chung v th lo i truy n ng n 1.1. Khái ni m 1.2. Ngu n g c 1.2.1. Chí quái 1.2.2. Truy n kì 1.2.3. Ti u thuy t 1. Truy n ng n Trung Qu c giai o n hi n nay 2.2. Giai o n quá 2.2. Giai o n t phá 2.2. Giai o n i u ch nh t ng bư c 2.2. Giai o n phát tri n sáng t o m i
1. Nh ng n i dung tiêu bi u ư c ph n ánh trong truy n ng n ương i Trung Qu c Chương 3: Tìm hi u hình tư ng nhân v t trong m t s truy n ng n Trung Qu c ương i 1. Hình tư ng nhân v t trí th c 1.1. Nh ng nhà giáo d c chân chính, h t lòng yêu ngh m n tr 1.2. Văn ngh sĩ v i t m lòng trân tr ng cái p và hi sinh vì ngh thu t 1. Hình tư ng nhân v t nông dân 2.1. Ngư i nông dân chân ch t th t thà, có t m lòng cao p 2.2. Ngư i nông dân v t v gian nan nhưng bi t khát khao h nh phúc, dám u tranh cho tình yêu 1. Hình tư ng nhân v t lao ng khác 3.1. Nh ng thanh niên tr trong cu c s ng hi n i ngày nay 3.2. Nh ng ngư i cao tu i và s chiêm nghi m c a h v cu c s ng PH N K T LU N PH N N I DUNG * CHƯƠNG 1 CƠ S LÍ LU N 1. 1. NHÂN V T TRONG TÁC PH M VĂN H C “Nhân v t văn h c” là m t thu t ng ch hình tư ng ngh thu t v con ngư i, m t trong nh ng d u hi u v s t n t i c a con ngư i trong ngh thu t ngôn t . Bên c nh con ngư i, nhân v t văn h c có khi còn là các con v t, các loài cây, các sinh th hoang ư ng ư c gán cho nh ng c i m gi ng v i con ngư i. Nhân v t văn h c là m t ơn v ngh thu t, nó mang tính ư c l , không th b ng nh t v i con ngư i có th t, ngay c khi tác gi xây d ng nhân v t v i nh ng nét r t g n v i nguyên m u có th t… Nhân v t văn h c là s th hi n quan ni m ngh
thu t c a nhà văn v con ngư i; nó có th ư c xây d ng ch d a trên quan ni m y. Ý nghĩa c a nhân v t văn h c ch có ư c trong h th ng m t tác ph m c th . Nhân v t văn h c là m t trong nh ng quan ni m trung tâm xem xét sáng tác c a m t nhà văn, m t khuynh hư ng, trư ng phái ho c dòng phong cách. Nh ng nét chung v nhân v t văn h c có th cho phép nêu lên nh ng hi n tư ng văn h c như : văn h c v “con ngư i th a” ( văn h c Nga th k XIX), văn h c v “th h v t i”( Mĩ th k XX) … T nh ng nh nghĩa trên, chúng ta có th rút ra m t k t lu n: nhân v t trong tác ph m văn h c chính là con ngư i ho c các loài cây, các sinh th hoang ư ng nhưng mang nh ng c i m gi ng v i con ngư i. Nhân v t y là a con tinh th n c a nhà văn, là máu th t c a nhà văn th hi n quan ni m th m mĩ và lí tư ng th m mĩ c a nhà văn v cu c i và con ngư i. Các nhà lí lu n cũng nh n m nh n tính ngh thu t, tính ư c l c a nhân v t văn h c. Nhân v t văn h c không hoàn toàn gi ng như con ngư i th t ngoài i vì chúng có nh ng c trưng ngh thu t và ư c th hi n trong tác ph m b ng các phương ti n văn h c thông qua quan ni m và bi n pháp ngh thu t c a nhà văn, nhưng không vì th mà chúng kém ph n chân th t. ã là tác ph m văn h c thì không th thi u nhân v t văn h c. Như v y nhân v t văn h c là hình th c cơ b n qua ó nhà văn miêu t i s ng m t cách hình tư ng. B n ch t c a văn h c là có quan h m t thi t v i i s ng, nó ch tái hi n i s ng qua nh ng ch th nh t nh, óng vai trò t m gương ph n chi u cu c s ng. Nhân v t văn h c vì th là ơn v ngh thu t y tính ư c l , không th ng nh t v i con ngư i có th t trong cu c i. Tác ph m văn h c nào cũng là m t h th ng ch nh th c a nh ng h th ng nh hơn. Các nhân v t trong các tác ph m cũng th c s t o thành m t h th ng hoàn ch nh, chúng liên quan v i nhau, móc n i v i nhau không ch b ng ti n trình các s kiên miêu t , mà suy cho cùng còn b ng logic c a n i dung ngh thu t c a nhà văn.
H th ng nhân v t em l i cho h th ng ngh thu t c a tác ph m m t s th ng nh t, ng th i quan h gi a các nhân v t trong m i h th ng ít hay nhi u u ph n ánh m i quan h xã h i hi n th c c a con ngư i. 1. 2. QUAN NI M NGH THU T V CON NGƯ I – PH M TRÙ TRUNG TÂM C A THI PHÁP H C HI N I Con ngư i trong tác ph m văn h c là con ngư i ư c th hi n trong tác ph m b ng phương ti n văn h c. M t nhà văn không th miêu t hi n th c n u không thông qua hình tư ng ngh thu t và không có quan ni m ngh thu t c a mình v con ngư i. Theo GS. Tr n ình S trong giáo trình D n lu n thi pháp h c (NXB Giáo d c, 1998) thì Quan ni m ngh thu t v con ngư i là nguyên t c lí gi i, c m th và miêu t con ngư i trong ngh thu t. Quan ni m ngh thu t là cách c t nghĩa, lí gi i v con ngư i trên cơ s h p thu các y u t th gi i quan nh t nh c a th i i, t o ra m t quan ni m c a mình v th gi i và con ngư i. Văn h c là nhân h c, là ngh thu t miêu t , bi u hi n con ngư i. Con ngư i là i tư ng ch y u c a văn h c. Dù miêu t th n linh, ma qu , miêu t v t, ho c gi n ơn là miêu t các nhân v t, văn h c u th hi n con ngư i. M t khác, ngư i ta không th miêu t v con ngư i, n u như không hi u bi t, c m nh n và có các phương ti n, bi n pháp nh t nh. M t th hai này t o thành chi u sâu, tính c áo c a hình tư ng con ngư i trong văn h c. Quan ni m ngh thu t v con ngư i là s lí gi i, c t nghĩa, s c m th y con ngư i ã ư c hóa thân thành các nguyên t c, phương ti n, bi n pháp th hi n con ngư i trong văn h c, t o nên giá tr ngh thu t và th m mĩ cho các hình tư ng nhân v t trong ó. Quan ni m ngh thu t v con ngư i hư ng cho ngư i ta cách c m th và bi u hi n ch quan sáng t o c a ch th , là nguyên t c c m th y, hi u và miêu t con ngư i trong văn h c và các nguyên t c ó có cơ s sâu xa trong th c t l ch s , nó là m t s n ph m c a l ch s và cũng ng th i là s n ph m c a văn hóa, tư tư ng và quan
ni m ngh thu t v con ngư i cũng mang d u n sáng t o c a cá tính ngh sĩ, g n li n v i cái nhìn ngh sĩ. Trong các th lo i văn h c khác nhau, do ch c năng và h th ng phương ti n bi u hi n khác nhau, quan ni m ngh thu t cũng có s khác nhau. M t n n ngh thu t m i bao gi cũng ra i cùng v i quan ni m v con ngư i m i. Quan ni m con ngư i t o thành cơ s , thành nhân t v n ng c a ngh thu t, thành b n ch t n i t i c a hình tư ng ngh thu t. Qu là s v n ng c a th c t làm n y sinh nh ng con ngư i m i và miêu t nh ng con ngư i y s làm cho văn hc i m i. i m i cách gi i thích và c m nh n con ngư i cũng làm cho văn h c thay i căn b n. Trong l ch s văn h c, vi c s d ng l i các tài, c t truy n, nhân v t truy n th ng là r t ph bi n nhưng cách gi i thích và c m nh n c a h là m i, t o thành ti ng nói ngh thu t m i. Cũng v n là con ngư i ã bi t, nhưng hôm qua ư c nhìn m t góc , hôm nay nhìn sang góc m i cũng t o thành sáng tác văn h c m i. Quan ni m ngh thu t v con ngư i luôn hư ng vào con ngư i trong m i chi u sâu c a nó, cho nên ây là tiêu chu n quan tr ng nh t ánh giá giá tr nhân văn c a văn h c. Ngh sĩ là ngư i suy nghĩ v con ngư i, cho con ngư i, nêu ra nh ng tư tư ng m i hi u v con ngư i, do ó càng khám phá nhi u quan ni m ngh thu t v con ngư i thì càng i sâu vào th c ch t sáng t o c a h , càng ánh giá úng thành t u c a h . Quan ni m ngh thu t v con ngư i bi u hi n trong toàn b c u trúc c a tác ph m văn h c, nhưng bi u hi n t p trung trư c h t nhân v t, b i nhân v t văn h c là con ngư i ư c miêu t , th hi n trong tác ph m, b ng phương ti n văn h c. Nhân v t bi u hi n cách hi u c a nhà văn v con ngư i theo m t quan i m nh t nh và các c i m mà anh ta l a ch n. Nhân v t văn h c chính là mô hình v con ngư i c a tác gi . Mu n tìm hi u quan ni m ngh thu t v con ngư i ph i xu t phát t các bi u hi n c a nhân v t, thông qua các y u t t o nên nó.
Như v y, quan ni m ngh thu t v con ngư i là cách c t nghĩa, lí gi i v con ngư i trên cơ s h p thu các y u t th gi i nh t nh c a th i i, t o ra m t quan ni m c a nó v th gi i và con ngư i. CHƯƠNG 2 VÀI NÉT V TRUY N NG N TRUNG QU C ƯƠNG I 1. 1. TÌM HI U CHUNG V TH LO I TRUY N NG N 1.1. KHÁI NI M Truy n ng n là hình th c ng n c a t s . Khuôn kh ng n nhi u khi làm cho truy n ng n có v g n gũi v i các hình th c truy n k dân gian như truy n c , giai tho i, truy n cư i, ho c g n v i nh ng bài kí ng n. Nhưng th c ra không ph i. Nó g n v i ti u thuy t hơn c b i là hình th c t s tái hi n cu c s ng ương th i. N i dung c a th lo i truy n ng n có th r t khác nhau : i tư, th s , hay s thi, nhưng cái c áo c a nó l i là ng n. Truy n ng n có th k c m t cu c i hay mt on i, m t s ki n hay m t “ch c lát” trong cu c s ng nhân v t, nhưng cái chính c a truy n ng n không ph i h th ng s ki n, mà cái nhìn t s iv i cu c i. Truy n ng n trung i cũng là truy n ng n nhưng g n v i truy n v a. Truy n ng n hi n i khác h n. ó là m t ki u tư duy khá m i, vì v y nói chung, truy n ng n ích th c xu t hi n mu n trong trong l ch s văn h c. nhi u nư c trên th gi i, truy n ng n g n li n v i báo chí: khuôn kh báo chí không cho phép dài. Truy n ng n nói chung không ph i vì “truy n” c a nó “ng n”, mà vì cách n m b t cu c s ng c a th lo i. Tác gi truy n ng n thư ng hư ng t i kh c ho m t hi n tư ng, phát hi n m t nét b n ch t trong quan h nhân sinh hay i s ng tâm h n con ngư i. Chính vì v y trong truy n ng n thư ng r t ít nhân v t, ít s ki n ph c t p. Ch khác bi t quan tr ng gi a ti u thuy t và truy n ng n là, n u nhân v t chính c a ti u thuy t thư ng là m t th gi i, thì nhân v t truy n ng n là m t m nh nh c a th gi i. Truy n ng n không nh m hư ng t i vi c kh c ho nh ng tính
cách i n hình có cá tính y n, nhi u m t trong tương quan v i hoàn c nh. Nhân v t truy n ng n thư ng là hi n thân cho m t tr ng thái quan h xã h i, ý th c xã h i ho c tr ng thái t n t i c a con ngư i. M t khác, do ó truy n ng n l i m r ng di n n m b t các ki u lo i nhân v t a d ng c a cu c s ng, ch ng h n như ch c nghi p, xu t thân, gia h , b n bè,… nh ng ki u lo i mà trong ti u thuy t thư ng hi n ra th p thoáng trong các nhân v t ph . C t truy n c a truy n ng n có th là n i b t, h p d n, nhưng ch c năng c a nó nói chung là nh n ra m t i u gì. Cái chính c a truy n ng n là gây m t n tư ng sâu m v cu c i và tình ngư i. Truy n ng n là m t th lo i dân ch , g n gũi v i i s ng h ng ngày, l i súc tích, d c, g n li n v i ho t ng báo chí, có tác d ng, nh hư ng k p th i trong i s ng. Y u t quan tr ng b c nh t c a truy n ng n là nh ng chi ti t cô úc, có dung lư ng l n và l i hành văn mang nhi u n ý, t o cho tác ph m nh ng chi u sâu chưa nói h t. Nhi u nhà văn l n trên th gi i và nư c ta ã tt i nh cao c a s nghi p sáng t o ngh thu t ch y u b ng nh ng truy n ng n xu t s c c a mình. M c dù thu t ng truy n ng n ra i mu n (kho ng cu i th k XIX) nhưng b n thân truy n ng n ã xu t hi n và t n t i ngay t bu i bình minh c a nhân lo i, khi con ngư i bi t sáng tác văn chương. Tr i qua hàng ngàn năm, v i bao bi n c thăng tr m c a th lo i, ngày nay truy n ng n ã chi m lĩnh ư c v trí quan tr ng trên văn àn trong k nguyên Hi n i, H u hi n i, khi con ngư i b d n ép v m t th i gian hơn bao gi h t. Con ngư i không có th i gian cho nh ng b ti u thuy t s như : Tây du kí, Tam qu c di n nghĩa, Thu H , H ng Lâu M ng,Nh ng ngư i kh n kh , Chi n tranh và hòa bình, Sông ông êm m, Trăm năm cô ơn…Truy n ng n ã hàm ch a cái thú v c a nh ng i u sâu s c trong m t hình th c nh , g n, xinh xinh và y truy n c m, truy n d n c c nhanh nh ng thông tin, nhanh cũng là m t th m nh truy n ng n chinh ph c c gi ương i.
Raymond Carver – m t trong nh ng b c th y truy n ng n th gi i ghi nh n: “ngày nay tác ph m hay nh t, tác ph m h p d n và th a mãn nh t v nhi u m t, th m chí có l tác ph m có cơ h i l n nh t trư ng t n, chính là tác ph m ư c vi t dư i d ng truy n ng n”. Truy n ng n g n ch t v i báo chí. ây là m t l i th l n, b i hi n t i báo chí k c báo i n t ang bùng n v i t c chóng m t. Ngư i c quen và thích c truy n ng n trong vài ch c phút ho c trong m t vài gi . Hơn n a, sau nhi u năm chi m lĩnh văn àn, thơ, k ch, ti u thuy t dư ng như v t ki t v kh năng h i sinh và i m i th lo i. Trong khi ó truy n ng n còn là m nh t tương i tr ng, i u này t o i u ki n h t s c thu n l i các cây bút tr kh ng nh tài năng. 1.2. NGU N G C 1.2.1. CHÍ QUÁI M t th lo i văn xuôi t s trong văn h c Trung Qu c, thư ng ghi chép nh ng chuy n li kì quái n, xu t hi n và phát tri n dư i th i L c Tri u t u th k III n cu i th k VI. Ti u thuy t chí quái ti p t c phát tri n truy n th ng c a th n tho i, ng ngôn, dã s , t p s các th i i trư c nhưng có căn nguyên sâu xa trong i u ki n l ch s th i L c Tri u (281 – 598), m t giai o n c c kì h n lo n, y r y nh ng au thương ch t chóc, lan tràn r ng rãi m i th mê tín, tôn giáo. N i dung r t ph c t p, có lo i ghi nh ng chuy n kì l v các m t a lí, ng v t th c v t như “Bác v t chí, Th n d chí”, có lo i mang tính ch t dã s như “Hán Vũ n i truy n, Th p d kí”, có lo i chuyên k nh ng chuy n th n quái như “Li t d truy n, Oan h n chí” … G t b b áo hoang ư ng, lo i nào cũng có nh ng chuy n có giá tr hi n th c song song áng chú ý hơn c là nh ng m u chuy n dân gian ư c c i biên ghi l i trong “Sưu th n kí” c a Can B o. Ti u thuy t chí quái ã chu n b cho s ra i c a ti u thuy t truy n kì i ư ng và có nh hư ng nhi u mt i v i k ch, ti u thuy t các th i i sau. 1.2.2. TRUY N KÌ
M t hình th c văn xuôi t s c i n Trung Qu c, v n b t ngu n t truy n k dân gian, sau ư c các nhà văn nâng lên thành văn chương bác h c, s d ng nh ng môtip kì quái hoang ư ng, l ng trong m t c t truy n có ý ki n tr n th , nh m g i h ng thú cho ngư i c. G i là ti u thuy t nhưng ti u thy t truy n kì có dung lư ng ng n và k t c u không theo ki u truy n dài thu ng n ph n nào ã có d p dáng c a th lo i truy n ng n c n hi n i. S tham gia y u t th n kì vào câu chuy n cũng không ph i là do nh ng l c lư ng t nhiên ư c nhân hoá như ki u th n tho i, ho c nh ng nhân v t có phép l như ki u tr i, b t, th n tiên … trong truy n c tích th n kì mà ph n l n ngay hình th c “phi nhân tính” c a nhân v t (ma qu , h li, v t hoá ngư i …). Tuy nhiên, trong truy n bao gi cũng có nh ng nhân v t là ngư i th t, và chính nh ng nhân v t mang hình th c “phi nhân” thì cũng ch là s cách i u, phóng i c a tâm lí, tính cách m t lo i ngư i nào y; vì th truy n truy n kì v n mang r t m y u t nhân b n, có giá tr nhân b n sâu s c. 1.2.3. TI U THUY T Ti u thuy t là hình th c t s c l n c bi t ph bi n trong th i c n i và hi n i. V i nh ng gi i h n r ng rãi trong hình th c tr n thu t, ti u thuy t có th ch a ng l ch s c a nhi u cu c i, nh ng b c tranh phong t c o c xã h i, miêu t c th các i u ki n sinh ho t giai c p, tái hi n nhi u tính cách a d ng. M m m ng ti u thuy t Trung Qu c cũng xu t hi n s m, vào i Ngu T n (th k III – IV) dư i d ng “chí quái”, “chí nhân”. n i ư ng, ti u thuy t “truy n kì” i ư ng th hi n nh ng nhu c u cho i s ng cá nhân, phê phán các thói t c x u xa ho c s b t bình ng xã h i, kh ng nh các ph m ch t tính cách cá nhân tt p. Ti u thuy t “tho i b n” i T ng (th k XI – XIII) ti p t c th hi n v n s ph n và ph m ch t cá nhân trong i s ng. G n m t v n ti u thuy t ng n, v a và dài th i Minh – Thanh có th chia ra các lo i sau : ti u thuy t i Minh có b n lo i là gi ng s (bao g m c Thu H ), th n ma, nhân tình th thái và ti u thuy t th dân; ti u thuy t i Thanh có sáu lo i là gi ng s , châm bi m, nhân tình, hi p
tà, hi p nghĩa, khi n trách. ó là cách chia c a L T n trong Trung Qu c ti u thuy t s lư c. Còn V.I.Xêman p chia ti u thuy t c i n Trung Qu c ra làm hai lo i là ti u thuy t anh hùng và ti u thuy t i thư ng. Tuy nhiên có th chia ti u thuy t c i n ra làm năm lo i d a trên tài và ch tư tư ng như sau : ti u thuy t gi ng s , tiêu bi u là Tam Qu c di n nghĩa, ây là lo i ti u thuy t l y tài trong l ch s r i “di n nghĩa” ra; ti u thuy t hi p nghĩa, tiêu bi u là Thu H , tác ph m vi t v anh hùng h o hán tr ng nghĩa khinh tài; ti u thuy t th n ma, tiêu bi u là Tây du kí, ti u thuy t nói v tài trong th n tho i ho c truy n tôn giáo; ti u thuy t nhân tình th thái, H ng Lâu m ng là tiêu bi u, tác ph m l y tài t i thư ng nói v nh ng s ph n con ngư i bình thư ng và tình c m bi, ai, h , n thư ng nh t, lo i cu i cùng là o n thiên ti u thuy t, ó là truy n ng n. Có hàng ngàn tác ph m, tiêu bi u hơn c là Liêu trai chí d – ây là b truy n ng n văn ngôn k th a chí quái truy n th i Ngu T n và truy n kì i ư ng cùng nh ng sáng t o m i. Theo Lí lu n văn h c c a nhi u tác gi do Phương L u ch biên (NXB Giáo D c, 2004) thì ti u thuy t có nh ng c i m n i b t sau : c i m tiêu bi u th nh t làm cho ti u thuy t khác bi t s thi (anh hùng ca), ng ngôn là cái nhìn cu c s ng góc i t ư. i tư là tiêu i m miêu t cu c s ng m t cách ti u thuy t. Nét tiêu bi u th hai làm cho ti u thy t khác v i truy n thơ, trư ng ca là ch t văn xuôi, t c là m t s tái hi n cu c s ng không thi v hoá, lãng m n hoá, lí tư ng hoá. Th ba, cái làm cho nhân v t ti u thuy t khác v i các nhân v t s thi là ch nhân v t ti u thuy t là “con ngư i n m tr i” trong khi các nhân v t kia thư ng là nhân v t hành ng. Th tư, ti u thuy t c t truy n không óng vai trò ch y u. Ti u thuy t ch a bao nhiêu cái “th a” so v i truy n v a nhưng ó l i là cái chính y u trong thành
ph n c a th lo i ti u thuy t: các suy tư c a nhân v t v th gi i, v i ngư i, s phân tích c n k các di n bi n tình c m, s trình bày tư ng t n các ti n s c a nhân v t, m i chi ti t và quan h gi a ngư i v i ngư i, v v t và môi trư ng, và nói chung v toàn b t n t i c a con ngư i. Th năm: Ti u thuy t hư ng v miêu t hi n th c như các hi n t i ương th i c a ngư i tr n thu t. Ti u thuy t h p th m i l i nói khác nhau c a i s ng, san b ng ngăn cách l i trong văn h c và ngoài văn h c, t o nên s i tho i gi a các gi ng khác nhau. Cu c s ng trong ti u thuy t là m t cái gì chưa xong xuôi. K t c u c a ti u thuy t thư ng là k t c u ng . Cu i cùng, v i các c i m ã nêu, ti u thuy t là th lo i văn h c có kh năng t ng h p nhi u nh t các kh năng ngh thu t c a các lo i văn h c khác. Tóm l i, ti u thuy t là th lo i t s dân ch , năng ng và giàu kh năng ph n ánh i s ng nhi u m t b c nh t c a các th lo i văn h c. Chúng ta có th th y không ph i ng u nhiên mà th lo i ti u thuy t chi m a v trung tâm trong h th ng th lo i văn h c c n i, hi n i. Nhưng l dĩ nhiên, ta cũng không th ph nh n vai trò cũng như ch c năng riêng c a các th lo i khác. Và truy n ng n cũng v y, nó là th lo i khá quan tr ng trong th i i ngày nay, khi mà ngày càng phát huy ư c kh năng ph n ánh mau l , k p th i và sâu r ng hi n t h c. 1. 2. TRUY N NG N TRUNG QU C GIAI O N HI N NAY Trong s ph c hưng và phát tri n c a văn h c trong th i kì m i, trư c h t ph i nói n th lo i truy n ng n. Th lo i văn h c này có thành t u chói sáng t trư c và sau “Ngũ t ” (1919) mà nh cao là nh ng ki t tác b t h c a i văn hào L T n. Có th nói truy n ng n L T n mà tiêu bi u là AQ chính truy n, L c u phúc, Kh ng t K , Nh t kí ngư i iên, C hương là nh ng “phát i bác” m vang m d u cho n n văn h c hi n i cách m ng Trung Qu c. Trong văn h c th i kì m i
truy n ng n là th lo i văn h c “anh hùng”, “th công”. Nó là nh ng “qu l u n”, nh ng “qu b c phá” làm n tung ng c tù chính tr và văn ngh en t i mư i năm “cách m ng văn hoá” c a t p oàn Lâm Bưu và “bè lũ b n tên”, m ra m t con ư ng m i cho văn h c hi n th c ch nghĩa Trung Qu c phát tri n trong th i kì c i cách, m c a. N văn sĩ Vương An c – ch t ch h i nhà văn Thư ng H i – sau khi c nh ng ti u thuy t hay và truy n ng n hay nh t c a các năm g n ây ã nh n xét: Cái mà tôi g i là da th t c a cu c s ng trong các thiên truy n kia ngày m t r n ch c hơn. Chúng t a h như bư c ra kh i quan ni m ph c t p. d kì c a nh ng năm 1990, t trong nh nghĩa hư không mà ti n vào th gi i tr i nghi m vô danh mà sinh khí b ng b ng. Ti u thuy t Trung Qu c ã s ng bao nhiêu năm, ã có bao nhiêu ngư i c m bút mà v n c xu t hi n bao nhiêu sáng t o m i m , b i vì nh ng kinh qua c a cá nhân ã không h trùng l p. Nó là m t lo i v t ch t không có cách quy n p, tr u tư ng hoá, cái này là cái này, cái kia là cái kia, là th c th gì s ng sinh t n và phát tri n theo lí do riêng l . Xã h i ang trong à vươn t i hi n i, d u v y v n có nhi u cách gi i thích khác nhau n u xu t phát t các góc ó. (Thái Nguy n B ch khác nhau và ti u thuy t c a chúng ta ã ph n ánh xu th Liên, 2003) Phát hi n c a bà Vương An c tuy không ph i là m i m mà v n theo nguyên lí ph bi n c a ti u thuy t và truy n ng n nói riêng và văn h c nói chung ubt ngu n t cu c s ng thông qua nh ng tr i nghi m, gi i thích c a nh ng ngư i c m bút; nhưng có i u Trung Qu c vào nh ng th p niên cu i th k XX ã x y ra bao nhiêu bi n ng phi thư ng, tiêu bi u như mư i năm lo n l c trong i Cách m ng văn hoá, như hơn hai mươi năm c i cách, m c a phát tri n và nay ang ti n t i xã h i ti u khang v i cu c s ng sung túc, dư d t, khá gi . Nh ng bi n ng y bu c m i thành viên c a c ng ng m t t ba dân Trung Qu c ph i có s thay i
căn b n m i tương thích n i v i cu c s ng th i i. y chính là ng n ngu n b t t n cho vô vàn các trang vi t giá tr c a các văn ngh sĩ. Theo Ti n sĩ H Sĩ Hi p trong “M t s v n Trung Qu c th i kì m i” (2003) thì s phát tri n c a truy n ng n Trung Qu c trong văn h c th i kì m i chia làm b n giai o n sau ây: 2.1. GIAI O N QUÁ Giai o n này b t u t khi p tan t p oàn “bè lũ b n tên” n năm 1977, khi tác ph m Ch nhi m l p c a Lưu Tâm Vũ ra i. Văn àn sau khi p tan t p oàn ph n cách m ng Giang Thanh ã t n t i hai lo i tác ph m văn h c: M t lo i là “phê phán bè lũ b n tên”, ca ng i tác ph m c a th i i các nhà văn cách m ng vô s n ti n b i. Ph n l n lo i tác ph m này là h i c, t n văn và thơ ca. M t lo i tác ph m khác có th g i là “thay u i m t” g m truy n ng n và ti u thuy t. Nh ng tác ph m này ch là v t b cái v b ngoài văn h c c a “bè lũ b n tên” nhưng linh h n c a nó v n là ch và xung t cũ, chưa có gì th c s i m i v hình th c và n i dung. 2.2. GIAI O N T PHÁ Tháng 11-1977 truy n ng n Ch nhi m l p c a Lưu Tâm Vũ xu t hi n, ti p theo là truy n ng n V t thương t o nên hàng lo t truy n ng n “ph n ng dây chuy n”. Nh ng truy n ng n này là lo i tác ph m “kêu i”. V t thương miêu t “mư i năm ng lo n” c a cu c “cách m ng i văn hoá”. ây có th coi là m t cu c cách m ng c a văn h c t phương di n tư tư ng n phương th c bi u hi n – m t cu c cách m ng c a ch nghĩa hi n th c ch ng l i ch nghĩa ph n hi n th c. “Văn h c V t thương” trong cu c tranh lu n gay g t ã phát tri n nhanh chóng. Trong hai năm 1977, 1978 truy n ng n c a “Văn h c V t thương” ã chi m lĩnh v trí quan tr ng trên văn àn Trung Qu c giai on u sau cu c “Cách m ng văn hoá”. 2.3. GIAI O N I U CH NH T NG BU C