Nghiên cứu cải tiến quy trình và phương pháp biên soạn tổng sản phẩm trong tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

105
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đánh giá thực trạng, quy trình biên soạn tổng sản phẩm trong tỉnh và những nguyên nhân gây ra sự khác biệt giữa số liệu tổng hợp của Trung ương và địa phương. Nghiên cứu cải tiến quy trình biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm (GDP) trong tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương. Đưa ra kiến nghị về giải pháp tổ chức thực hiện cải tiến qui trình và phương pháp biên soạn GDP trong tỉnh, thành phố ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu cải tiến quy trình và phương pháp biên soạn tổng sản phẩm trong tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương

Tæng côc thèng kª B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp tæng côc §Ò tµi: Nghiªn cøu c¶i tiÕn qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n tæng s¶n phÈm trong tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng Chñ nhiÖm ®Ò tµi : NguyÔn V¨n N«ng Chuyªn viªn cao cÊp – Phã Vô tr−ëng §¬n vÞ chñ tr× : Vô HÖ thèng tµi kho¶n Quèc gia §¬n vÞ qu¶n lý : ViÖn Khoa Häc Thèng kª Hµ néi -n¨m 2004
Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 §¸nh gi¸ thùc tr¹ng, quy tr×nh biªn so¹n tæng s¶n phÈm trong tØnh PhÇn I: vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña 4 Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng Thùc tr¹ng vµ qui tr×nh biªn so¹n chØ tiªu tæng s¶n phÈm theo vïng l·nh 4 I thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i vµ thiÕu sãt dÉn ®Õn cã sù kh¸c biÖt gi÷a 10 II sè liÖu tæng hîp cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng PhÇn II: 14 C¶i tiÕn quy tr×nh biªn so¹n chØ tiªu tæng s¶n phÈm (GDP) trong tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng Ph¹m vi, nguyªn t¾c vµ nh÷ng quy −íc chñ yÕu trong viÖc ¸p dông quy 14 tr×nh tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña SNA theo vïng l·nh thæ hµnh I chÝnh tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng Quy tr×nh c¶i tiÕn tÝnh to¸n, tæng hîp thèng nhÊt chØ tiªu GDP theo vïng 20 II l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè Ph−¬ng ph¸p ph©n bæ trÞ gi¸ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng 31 III thªm cña c¸c ®¬n vÞ thuéc lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng liªn vïng, liªn tØnh vµ liªn quèc gia. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ vÒ gi¶i ph¸p tæ chøc thùc hiÖn c¶i tiÕn qui 44 tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n GDP trong tØnh, thµnh phè. Phô lôc 48 Danh môc c¸c chuyªn ®Ò tham gia trong ®Ò tµi 55 Tµi liÖu tham kh¶o 57
Lêi nãi ®Çu Như ta đã biết: vïng lãnh thổ kinh tế hành chính tỉnh/thành phố là một bộ phận lãnh thổ kinh tế quốc gia được phân chia hợp lý nhất về mặt địa lý, dân cư, các tiềm năng kinh tế và các nguồn tài nguyên thiên nhiên nhằm mục đích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ tổ quốc được đặt dưới sự quản lý của các cấp chính quyền nhà nước theo quy định của hiến pháp và pháp luật. Ở mỗi tỉnh và thành phố đều có cơ cấu tổ chức mang tính độc lập tương đối và có chức năng, nhiệm vụ quản lý hành chính, kinh tế, xã hội trên lãnh thổ. Tỉnh, thành phố là cấp quản lý kinh tế vĩ mô, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, kế hoạch thu chi ngân sách trên địa bàn, xây dựng kết cấu hạ tầng, trực tiếp quản lý hành chính về tài nguyên, môi trường, dân cư và các vấn đề xã hội, quản lý các hoạt động kinh tế của tỉnh, thành phố, tổ chức đời sống và cung cấp các dịch vụ công cho nhân dân, giữ vững trật tự an ninh xã hội trên địa bàn và kiểm tra việc thực hiện luật pháp, các quy chế, quy định và các chính sách của nhà nước đối với các doanh nghiệp, các cơ quan, tổ chức và mọi công dân víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô nh− trªn. ViÖc tÝnh to¸n vµ cung cấp kịp thời, đầy đủ, bảo đảm sự đång nhất với chất lượng cao các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp cho các cấp lãnh đạo Đảng, Chính quyền, các cơ quan nghiên cứu từ TW đến địa phương và những người dùng tin khác là yêu cầu kh¸ch quan. Qua c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nhÊt lµ chØ tiªu GDP, nh»m ph¶n ¶nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ph©n phèi, sö dông, ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè; nghiªn cøu lîi thÕ so s¸nh vµ kh¶ n¨ng khai th¸c còng nh− b¶o vÖ, qu¶n lý c¸c tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn, m«i tr−êng, d©n c−, c¸c vÊn ®Ò x· héi... tõ ®ã ®i s©u ph©n tÝch lµm râ vÞ trÝ, chøc n¨ng cña tõng tØnh, thµnh phè trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc; t¹o tiÒn ®Ò vµ c¨n cø ®Ó x©y dùng chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng tØnh/thµnh phè trong tõng thêi kú, nh»m qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cña tØnh vµ vïng víi nÒn kinh tÕ quèc gia ph¸t triÓn hµi hoµ, c©n ®èi bÒn v÷ng vµ ®óng h−íng. Thùc tÕ trong nhiÒu n¨m qua, ngµnh thèng kª ®· tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nãi chung vµ c¸c chØ tiªu GDP nãi riªng cho c¶ nÒn kinh tÕ vµ cho l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng. Tuy nhiªn viÖc biªn so¹n chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®Æc biÖt chØ tiªu GDP ë c¸c tØnh, thµnh phè hiÖn nay ®ang cßn nhiÒu bÊt cËp c¶ vÒ nguån th«ng tin, ph¹m vi tÝnh, ph−¬ng 1
ph¸p vµ qui tr×nh tÝnh to¸n...dÉn ®Õn chÊt l−îng sè liÖu ch−a cao; ThÓ hiÖn sù khËp khiÔng gi÷a GDP cña c¶ n−íc do Tæng côc thèng kª tÝnh ë tÇm toµn quèc víi GDP cña c¸c tØnh/thµnh phè tÝnh tæng hîp l¹i. H¬n thÕ n÷a sù sai lÖch nµy cã xu h−íng tr¸i ng−îc nhau gi÷a GDP theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh ®iÒu nµy cã nghÜa GDP theo gi¸ thùc tÕ do c¸c tØnh tù tÝnh céng l¹i nhá h¬n GDP theo gi¸ thùc tÕ cña Tæng côc thèng kª tÝnh chung cho c¶ n−íc vµ ng−îc l¹i GDP theo gi¸ so s¸nh cña c¸c tØnh tù tÝnh céng l¹i th× cao h¬n so víi GDP theo gi¸ so s¸nh cña Tæng côc Thèng kª tÝnh chung toµn quèc. Trong bèi c¶nh nh− vËy, viÖc nghiªn cøu c¶i tiÕn qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng lµ thiÕt thùc ®Ó nh»m ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng qui tr×nh biªn so¹n GDP theo l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè vµ chØ ra nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña toµn quèc do Tæng côc Thèng kª tÝnh so víi sè liÖu cña c¸c tØnh/thµnh phè céng l¹i. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt h−íng c¶i tiÕn qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ tiªu GDP võa ®¸p øng yªu cÇu cña l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n−íc ë c¸c cÊp c¸c ngµnh, võa phï hîp víi c¬ chÕ tæ chøc cña ngµnh thèng kª, víi chÕ ®é h¹ch to¸n thèng kª - kÕ to¸n hiÖn hµnh, víi ph−¬ng ph¸p tæ chøc thu thËp th«ng tin gi÷a trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, víi nh÷ng yªu cÇu vµ ph−¬ng ph¸p chung cña hÖ thèng tµi kho¶n ¸p dông cho cÊp tØnh/thµnh phè. Tõ ®ã gãp phÇn quan träng n©ng cao chÊt l−îng sè liÖu, gi¶m thiÓu dÇn vµ tiÕn tíi kh¾c phôc t×nh tr¹ng khËp khiÔng, kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu thèng kª cña c¶ n−íc víi sè liÖu thèng kª cña c¸c tØnh/thµnh phè céng l¹i. Qua mét n¨m thùc hiÖn víi 11 chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña nhiÒu céng t¸c viªn lµ c¸c chuyªn gia vÒ thèng kª kinh tÕ vµ tµi kho¶n quèc gia ë trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng cïng víi sù nç lùc cña ban chñ nhiÖm, sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña ViÖn nghiªn cøu khoa häc thèng kª, ®Ò tµi ®· ®−îc hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh vµ néi dung nghiªn cøu nh− môc tiªu ®· ®Ò ra. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gåm 2 phÇn chÝnh: PhÇn I: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng, qui tr×nh biªn so¹n Tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè vµ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng. PhÇn nµy chñ yÕu ®i s©u nªu bËt vÒ thùc tr¹ng qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ tiªu GDP cña tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng hiÖn nay; ChØ ra nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña nh÷ng tån t¹i thiÕu sãt lµm cho cã sù kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng céng l¹i. C¸c nguyªn nh©n th× nhiÒu nh−ng cã thÓ tËp chung l¹i gåm mÊy nhãm nguyªn nh©n sau: 2
- Nguyªn nh©n do c«ng t¸c thèng kª nãi chung ch−a thùc sù quan t©m ®óng møc ®Ó tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mang tÝnh tæng thÓ ë ph¹m vi toµn quèc ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò cña tõng vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè; - Nguyªn nh©n vÒ x¸c ®Þnh ®¬n vÞ th−êng tró trong vÊn ®Ò thu thËp sè liÖu thèng kª vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu tæng hîp; Nguyªn nh©n vÒ qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n cßn cã nh÷ng bÊt cËp, ®©y lµ lý do ®Ó ®−a ra c¸c yªu cÇu vµ néi dung cÇn ph¶i gi¶i quyÕt trong phÇn II d−íi ®©y. PhÇn II: C¶i tiÕn qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng: §©y lµ phÇn chñ yÕu cña ®Ò tµi, phÇn nµy ®· ®Ò cËp tãm t¾t mét sè kh¸i niÖm, x¸c ®Þnh ph¹m vi, ®−a ra nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng quy ®Þnh chung ®Ó tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ tæng hîp nãi chung vµ chØ tiªu GDP nãi riªng theo tØnh/thµnh phè. §Æc biÖt trong phÇn nµy ®· ®Ò cËp cô thÓ ph−¬ng ph¸p vµ qui tr×nh tÝnh to¸n, tæng hîp chØ tiªu GDP cña tØnh/thµnh phè c¶ ë gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh theo h−íng c¶i tiÕn; §ång thêi ®−a ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p ph©n bæ theo qui tr×nh thèng nhÊt cho tõng lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ giao dÞch kinh tÕ cã tÝnh chÊt liªn vïng, liªn tØnh vµ ph¹m vi toµn quèc gia. * KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn c¶i tiÕn qui tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p biªn so¹n chØ tiªu GDP trong tØnh/thµnh phè. Ngoµi ra cßn phÇn phô lôc lµ b¶ng sè liÖu GDP tõ n¨m 2000 – 2003 do c¸c tØnh/thµnh phè tÝnh to¸n so víi sè liÖu tÝnh to¸n trªn ph¹m vi toµn quèc; C¸c biÓu sè liÖu dÉn chøng cô thÓ kÕt qu¶ øng dông thùc tÕ vÒ quy tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p ph©n bæ c¸c chØ tiªu GO, IC, VA cña mét sè tæng c«ng ty h¹ch to¸n toµn ngµnh, c«ng ty 90, 91; Vµ cuèi cïng lµ danh môc c¸c chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña ®Ò tµi cïng víi nh÷ng lo¹i tµi liÖu tham kh¶o. 3
PhÇn I Thùc tr¹ng, quy tr×nh biªn so¹n tæng s¶n phÈm trong tØnh vµ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng I. Thùc tr¹ng vµ quy tr×nh biªn so¹n chØ tiªu tæng s¶n phÈm theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/Thµnh phè §Ó phôc vô yªu cÇu ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« ë cÊp vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn nh÷ng n¨m 1990 cña thÕ kû 20, ngµnh Thèng kª ®· tæ chøc vµ h−íng dÉn cho c¸c c¬ quan thèng kª tØnh, thµnh phè tÝnh mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp chñ yÕu thuéc hÖ thèng b¶ng c©n ®èi kinh tÕ quèc d©n (gäi t¾t lµ MPS) nh−: ChØ tiªu Tæng s¶n phÈm x· héi, Thu nhËp quèc d©n, Quü tÝch luü, Quü tiªu dïng, c©n ®èi thu chi tiÒn tÖ d©n c−, tµi s¶n vèn tµi chÝnh doanh nghiÖp, ng©n s¸ch vµ ng©n hµng tÝn dông trªn ®Þa bµn l·nh thæ tØnh/thµnh phè vµ mét sè b¶ng c©n ®èi s¶n phÈm chñ yÕu. Nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña HÖ thèng b¶ng c©n ®èi kinh tÕ quèc d©n ®· trë thµnh mét c«ng cô nghiªn cøu vµ ph©n tÝch kinh tÕ vi m« cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. B−íc vµo thêi kú ®æi míi vµ më cöa, tõ n¨m 1989- 1992 ngµnh Thèng kª ®−îc sù tµi trî cña cña c¬ quan Thèng kª Liªn Hîp Quèc ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ vËn dông HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia (SNA) vµo ViÖt nam. Ngµy 25/12/ 1992 Thñ T−íng ChÝnh phñ ra QuyÕt ®Þnh sè 183/TTG vÒ viÖc ¸p dông HÖ thèng SNA vµ tÝnh mét sè chØ tiªu Tæng s¶n phÈm quèc néi trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ c¸c tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng thay cho HÖ thèng MPS vµ chØ tiªu Tæng s¶n phÈm x· héi, Thu nhËp quèc d©n ®· thùc hiÖn trong thêi gian tr−íc ®©y. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Thñ T−íng ChÝnh phñ, Tæng côc Thèng kª ®· x©y dùng vµ ¸p dông HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia th−êng xuyªn hµng n¨m trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ ®ång thêi ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o Thèng kª Tµi kho¶n Quèc gia ¸p dông cho c¸c tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng theo quyÕt ®Þnh sè 31/TCTK-PPC§ ngµy 25/12/1994 cña Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª ®Ó tæ chøc h−íng dÉn c¸c tØnh, thµnh phè trùc 4
thuéc trung −¬ng tÝnh c¸c chØ tiªu Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm,Tæng s¶n phÈm (GDP), v.v.. thùc hiÖn trªn vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè ®−îc biÓu hiÖn nh− sau: a. VÒ qui tr×nh tÝnh to¸n vµ cung cÊp th«ng tin hiÖn nay: Theo chÕ ®é b¸o c¸o hiÖn hµnh, quy tr×nh tÝnh to¸n vµ cung cÊp th«ng tin phô thuéc chñ yÕu vµo c¬ chÕ ph©n cÊp vµ ph©n c«ng cho c¸c côc thèng kª tØnh/thµnh phè chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn trong viÖc thu thËp th«ng tin vµ tÝnh to¸n, tæng hîp vµ cung cÊp th«ng tin theo c¸c b−íc nh− sau: 1. B−íc thø nhÊt, ChØ tiªu Gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè: - Bé phËn (hoÆc phßng) Thèng kª N«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp th«ng tin, tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hµnh vµ so s¸nh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh vµ c¸c ®¬n vÞ doanh nghiÖp còng nh− ngoµi doanh nghiÖp thuéc ngµnh n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n theo ngµnh kinh tÕ cÊp 1, 2, 3 sau ®ã chuyÓn kÕt qu¶ cho bé phËn (phßng thèng kª tæng hîp, Côc Thèng kª vµ ®ång thêi göi b¸o c¸o Tæng côc Thèng kª (Vô Thèng kª N«ng l©m nghiÖp vµ Thuû s¶n) - Bé phËn (phßng) thèng kª c«ng nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp th«ng tin, tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hµnh vµ gi¸ so s¸nh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh vµ c¸c ®¬n vÞ doanh nghiÖp còng nh− ngoµi doanh nghiÖp thuéc ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c má, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ n−íc theo ngµnh kinh tÕ cÊp 1, 2, 3 sau ®ã chuyÓn kÕt qu¶ cho bé phËn (phßng) Thèng kª tæng hîp (côc Thèng kª) vµ ®ång thêi göi b¸o c¸o cho Tæng côc Thèng kª (vô Thèng kª C«ng nghiÖp). - Bé phËn (phßng) thèng kª x©y dùng chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp th«ng tin, tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hµnh vµ gi¸ so s¸nh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh vµ c¸c ®¬n vÞ doanh nghiÖp, ngoµi doanh nghiÖp thuéc ngµnh x©y dùng sau ®ã chuyÓn kÕt qu¶ cho bé phËn (phßng) Thèng kª tæng hîp (côc Thèng kª) vµ ®ång thêi göi b¸o c¸o cho Tæng côc Thèng kª (vô Thèng kª X©y dùng c¬ b¶n vµ giao th«ng vËn t¶i tr−íc ®©y, nay lµ vô Thèng kª C«ng nghiÖp vµ X©y dùng). - Bé phËn (phßng) thèng kª th−¬ng m¹i, dÞch vô, gi¸ c¶ chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp th«ng tin cã liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ®¬n vÞ vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh th−¬ng m¹i, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, söa ch÷a ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh, giao th«ng vËn t¶i vµ b−u ®iÖn, kinh doanh bÊt ®éng s¶n sau ®ã cung cÊp cho bé phËn (phßng) Thèng kª tæng hîp (côc Thèng kª) ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt. 5
- Bé phËn (phßng) Thèng kª tæng hîp - Côc thèng kª cã nhiÖm vô thu thËp th«ng tin vµ tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hµnh vµ so s¸nh cña c¸c lo¹i h×nh vµ c¸c doanh nghiÖp còng nh− ngoµi doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i ph©n theo ngµnh cÊp 1, 2, 3. 2. B−íc thø hai, ChØ tiªu Chi phÝ trung gian vµ Gi¸ trÞ t¨ng thªm: Dùa trªn chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ chÕ ®é ®iÒu tra thèng kª doanh nghiÖp, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®iÒu tra ®Þnh kú vÒ hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia theo chu kú 3 - 5 n¨m mét lÇn ®Ó tÝnh Chi phÝ trung gian vµ Gi¸ trÞ t¨ng thªm theo sù bè trÝ nh− sau: - Bé phËn (phßng) thèng kª c«ng nghiÖp vµ x©y dùng tÝnh Chi phÝ trung gian, Gi¸ trÞ t¨ng thªm theo gi¸ hiÖn hµnh cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c má, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, ph©n phèi ®iÖn khÝ ®èt, n−íc vµ ngµnh x©y dùng theo ngµnh kinh tÕ cÊp 1, 2, 3 theo lo¹i h×nh kinh tÕ sau ®ã chuyÓn kÕt qu¶ cho bé phËn tæng hîp ®ång thêi b¸o c¸o vô Thèng kª C«ng nghiÖp vµ X©y dùng. - Bé phËn (phßng) thèng kª tæng hîp tÝnh chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm theo gi¸ hiÖn hµnh vµ gi¸ so s¸nh cña c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i vµ tÝnh chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng theo gi¸ so s¸nh ph©n theo ngµnh kinh tÕ cÊp 1, 2, 3 vµ theo lo¹i h×nh kinh tÕ. 3. B−íc thø ba, ChØ tiªu thuÕ nhËp khÈu: - Bé phËn (phßng) Thèng kª th−¬ng m¹i, dÞch vô vµ gi¸ c¶ (hoÆc Thèng kª Tæng hîp) phèi hîp víi c¬ quan H¶i quan ®ãng trªn l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè ®Ó thu thËp chØ tiªu thuÕ nhËp khÈu ®· thu ®−îc trªn l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè trong kú, chuyÓn kÕt qu¶ sè liÖu thuÕ nhËp khÈu nµy cho bé phËn (phßng) tæng hîp côc Thèng kÕ tØnh/thµnh phè. 4. B−íc thø t−, Tæng hîp vµ lËp b¸o c¸o chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ GDP trªn l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè: - Bé phËn (phßng) Thèng kª tæng hîp côc Thèng kª tØnh/ thµnh phè chÞu tr¸ch nhiÖm: + Dùa trªn kÕt qu¶ gi¸ trÞ s¶n xuÊt tÝnh ë b−íc 1, chi phÝ trung gian vµ c¸c gi¸ trÞ t¨ng thªm tÝnh ®−îc ë b−íc 2 vµ thuÕ nhËp khÈu tÝnh ë b−íc 3 kÓ trªn, tæng hîp chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ GDP tØnh/ thµnh phè theo gi¸ thùc tÕ vµ so s¸nh theo c«ng thøc sau: 6
n n ∑ IC ∑ GO = - GDPT/TP + TNKT/TP i −T / TP i − T / TP i =1 i =1 Trong ®ã: GDPT/TP: Tæng s¶n phÈm trªn l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè. n ∑ GO : Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ (tõ i − T / TP i =1 ngµnh kinh tÕ thø 1 ®Õn ngµnh kinh tÕ thø n) trªn l·nh thæ tØnh/ thµnh phè. n ∑ IC : Tæng chi phÝ trung gian cña tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ (tõ i −T / TP i =1 ngµnh thø 1 ®Õn ngµnh kinh tÕ thø n) trªn l·nh thæ tØnh/ thµnh phè. TNKT/TP: Tæng sè thuÕ nhËp khÈu c¸c c¬ quan h¶i quan ®ãng trªn l·nh thæ tØnh/ thµnh phè thu ®−îc trong kú. + TiÕn hµnh lËp c¸c biÓu b¸o c¸o göi cho Tæng côc Thèng kª ®ång thêi cung cÊp cho c¸c c¬ quan l·nh ®¹o §¶ng vµ chÝnh quyÒn tØnh/ thµnh phè. b. Mét sè kÕt qu¶ chñ yÕu ®¹t ®−îc Qua 10 n¨m ¸p dông, hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia (SNA) ë ViÖt Nam, nh×n chung ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, cã nh÷ng mÆt ph¸t triÓn nhanh h¬n so víi c¸c n−íc trong khu vùc. Nã ®· thùc sù lµ mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu trong nghiªn cøu vµ ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. TÝnh to¸n mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp chñ yÕu thuéc HÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia ë cÊp tØnh, thµnh phè b−íc ®Çu ®· ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c¸c cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong viÖc: ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ s¶n xuÊt tæng hîp, tèc ®é t¨ng tr−ëng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña l·nh thæ kinh tÕ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè; lµm c¬ së x©y dùng chiÕn l−îc, quy ho¹ch kÕ ho¹ch, ®Þnh ra nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cô thÓ trong chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch chung cña §¶ng vµ Nhµ n−íc phï hîp víi ®Æc ®iÓm, tiÒm n¨ng cña mçi ®Þa ph−¬ng; tæ chøc ®iÒu hµnh vµ g¾n kÕt c¸c c¬ cÊu kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi thuéc c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c cÊp qu¶n lý kh¸c nhau ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Ó t¹o nªn sù ph¸t triÓn theo c¬ cÊu kinh tÕ x· héi trªn l·nh thæ hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ cao, bÒn v÷ng b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr−êng... ViÖc tÝnh to¸n nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè còng ®ång thêi cung cÊp nh÷ng th«ng tin quan träng cho viÖc biªn so¹n HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia cña toµn nÒn kinh tÕ. 7
Tuy nhiªn viÖc ¸p dông tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp chñ yÕu theo l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè còng ®· béc lé mét sè h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. §ã lµ, chÊt l−îng sè liÖu ch−a cao, ®· béc lé râ nÐt nhÊt lµ: so s¸nh gi÷a sè liÖu thèng kª cña c¸c tØnh, thµnh phè b¸o c¸o víi sè liÖu cña c¶ n−íc cã sù sai lÖch nhau nhiÒu trªn hai gi¸c ®é tr¸i ng−îc nhau nh− sau: c. Nh÷ng tån t¹i vµ thiÕu sãt * Một là, xét về giá thực tế: Tổng cộng số liệu báo cáo về GDP của các tỉnh và thành phố trực tiếp tính lên thường thấp hơn so với Tổng cục Thống kê (vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia) tính chung của cả nước. Qua bảng đối chiếu số liệu GDP từ năm 2000 đến năm 2003 do vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính với GDP của 61 tỉnh/ thành phố do Cục Thống kê tỉnh/ thành phố trực tiếp tính (Biểu số 1) ta thÊy GDP của 61 tỉnh/ thành phố tính so với GDP của vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính chỉ đạt 90,1% năm 2000, 90,4% năm 2001, được tịnh tiến nhích dần lên ở mức 95,2% năm 2002 và 98,2% năm 2003. Sự sai lệch về giá thực tế có xu hướng giảm dần qua các năm nhưng nó diễn ra ở mức độ khác nhau thể hiện sự biến động không đồng đều giữa các năm, các khu vực và các ngành, như sau: - Khu vực I, từ chỗ năm 2000 chỉ bằng 98,5% thì đến năm 2003 đã vượt lên đÕn 104,3% so với số liệu vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính. Trong đó sự biến động chủ yếu là: Ngành nông nghiệp từ mức bằng 98,1% năm 2000 lên đến 105,7 % năm 2003. - Khu vực II, bằng 91,1% năm 2000; 93,0% năm 2001; 93,6% năm 2002 và 102,9% năm 2003 so với số liệu vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính. Trong đó ngành công nghiệp chế biến biến động nhanh, năm 2000 bằng 97,1% thì đến năm 2003 bằng 110%; còn ngành công nghiệp sản xuất và phân phối điện nước có mức chênh lệch và ở mức thấp thua nhiều so với số liệu chung toàn quốc, năm 2000 chỉ bằng 64,3%; năm 2001 bằng 64,0%; năm 2002 bằng 70,2% và năm 2003 bằng 80,5%. - Khu vực III, mức chênh lệch giữa số liệu của 61 tỉnh thành phố tính so với số liệu của vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Tổng cục Thống kê tính cũng t−¬ng ®èi lớn, như: + Nhóm 1 là nhóm các ngành thương mại, khách sạn nhà hàng, vận tải và thông tin liên lạc, tài chính tín dụng, kinh doanh bất động sản, phục vụ cá nhân cộng đồng, hoạt động làm thuê hộ gia đình: năm 2000 bằng 79,1%; năm 2001 bằng 77,7%; năm 2002 bằng 92,4% và năm 2003 bằng 90,8%. 8
+ Nhóm 2 gồm các ngành: quản lý nhà nước; giáo dục đào tạo; y tế và hoạt động cứu trợ xã hội; hoạt động văn hóa thể thao; hoạt động khoa học công nghệ; hoạt động đoàn thể và hiệp hội; hoạt động của các tổ chức quốc tế năm 2000 bằng 98,8%; năm 2001 bằng 98,1%; năm 2002 bằng 92,6% và năm 2003 còn có 90,5%. * Hai là, xét về giá so sánh: - Khác với giá thực tế, nếu như theo giá thực tế thì GDP của 61 tỉnh/thành phố tính thường thấp hơn và đang có xu hướng tiếp cận gần sát với số liệu của Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính qua các năm như đã trình bày ở trên. Nhưng theo giá so sánh thì lại trái ngược với xu hướng này, nghĩa là GDP của 61 tỉnh/thành phố tính theo giá so sánh qua các năm thường cao hơn và có xu hướng ngày càng doãng ra và vượt xa hơn so với số liệu của vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính chung cho cả nước. Qua bảng đối chiếu số liệu GDP từ năm 2000-2003 do vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính và tổng cộng GDP của 61 cục Thống kê tỉnh/ thành phố (biểu số 2) tính ta thấy: GDP tổng hợp từ 61 tỉnh/ thành phố tính so với GDP của vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính năm 2000 bằng 104,99%; năm 2001 bằng 106,06%, năm 2002 bằng 109,03% và đến năm 2003 cao ở mức 115,71%. Sự sai lệch này nó cũng biến động không đồng đều giữa các khu vực, các ngành và qua các năm. Ví dụ như: - Khu vực I, có sự sai lệch khá lớn: năm 2000 bằng 138,32%; năm 2001 bằng 141,32%; năm 2002 bằng 139,87% và năm 2003 bằng 148,16% so với số liệu vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính. Đặc biệt ngành lâm nghiệp và thủy sản đều có mức sai lệch từ trên 170% qua các năm. - Khu vực II có sự chênh lêch không lớn như khu vực I nhưng mức sai lệch cũng vượt trội đáng kể và có xu hướng ngày càng cao, từ chỗ năm 2000 bằng có 100,24% thì năm 2003 lên tới 113,25%. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến năm 2000 bằng 113,03%; năm 2001 bằng 116,65%; năm 2002 bằng 118,3% thì năm 2003 tăng cao ở mức 126,85%. Đáng chú ý hơn, công nghiệp sản xuất và phân phối điện nước có mức sai lệch biến động khá lớn: năm 2000 bằng 103,18%; năm 2001 bằng 99,93%; năm 2002 bằng 105,11% đến năm 2003 đột biến lên đến 131,78% so với số liệu Tổng cục tính. - Khu vực III, các nhóm ngành thương mại, khách sạn nhà hàng, vận tải và thông tin liên lạc, tài chính tín dụng, kinh doanh bất động sản có mức sai lệch cũng lớn nhưng theo hướng ngược lại, nghĩa là số liệu các cục Thống kê tỉnh/ thành phố tính thấp hơn số liệu của Tổng cục tính: năm 2000 bằng 85,11%; năm 2001 bằng 86,06%; năm 2002 bằng 93,21% và năm 2003 cũng chỉ bằng 9
mức 98,58%. Còn nhóm ngành quản lý nhà nước, giáo dục đào tạo, y tế và hoạt động cứu trợ xã hội, hoạt động văn hóa thể theo, khoa học công nghệ, hoạt động đoàn thể và các tổ chức quốc tế cũng có mức sai lệch là 112,74% năm 2000; năm 2001 bằng 99,84%; năm 2002 bằng 101,99% và năm 2003 ở mức 110,78%. Do kết quả tính GDP theo giá so sánh của các tỉnh, thµnh phè tính cộng lại có xu hướng ngày càng cao hơn so với GDP theo giá so sánh vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia – Tổng cục Thống kê tính nên tốc độ tăng trưởng GDP của các tỉnh cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng của cả nước. Qua bảng đối chiếu tốc độ tăng trưởng GDP các năm 2000-2003 do Tổng cục Thống kê tính với tổng hợp của 61 cục Thống kê tỉnh/ thành phố tính (biểu số 3), ta thấy: Tốc độ tăng trưởng GDP do các cục Thống kê tỉnh/ thành phố tính so với vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính chung cho cả nước là năm 2001 chung 3 khu vực cao hơn 1,01%, trong đó khu vực I cao hơn 2,23%, khu vực II cao hơn 3,61%, khu vực III cao hơn 2,93%; năm 2002 chung 3 khu vực cao hơn là 2,99%, trong đó khu vực I cao hơn 1,04%, khu vực II cao hơn 2,84% và khu vực III cao hơn 7,26%; năm 2003 chung cả 3 khu vực cao hơn là 6,58%, trong đó khu vực I cao hơn 6,12%, khu vực II cao hơn 7,31%, khu vực III cao hơn 6,87%. Đặc biệt có những tỉnh có tốc độ tăng trưởng cao hơn gấp đôi tốc độ tăng trưởng của cả nước. B¶ng ®èi chiÕu sè liÖu GDP cña c¸c n¨m tõ 2000- 2003 céng tõ kÕt qu¶ cña 61 tØnh/thµnh phè tÝnh so víi sè liÖu do Tæng côc Thèng kª (Vô HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia) tÝnh cho thÊy sù chªnh lÖch ®ã: (xem phô lôc 1) II. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, thiÕu sãt dÉn ®Õn cã sù kh¸c biÖt gi÷a sè liÖu tæng hîp cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng Nh÷ng nguyªn nh©n ®ã lµ: 1. Quy tr×nh tÝnh to¸n vµ tæng hîp c¸c chØ tiªu GO, IC, VA vµ GDP theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè ch−a ®−îc c¶i tiÕn mét c¸ch ®ång bé ®Ó võa b¶o ®¶m c¸c chuÈn mùc cña ph−¬ng ph¸p SNA, võa ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cña ViÖt nam. Cô thÓ lµ cho ®Õn nay vÒ c¬ b¶n quy tr×nh tÝnh to¸n vÉn giao tr¸ch nhiÖm hoµn toµn cho c¸c côc Thèng kª tù tÝnh to¸n dùa trªn nguån th«ng tin thu thËp chñ yÕu theo ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, ch−a ph©n ®Þnh mét c¸ch cô thÓ râ rµng theo ®óng nguyªn t¾c "§¬n vÞ th−êng tró"nh− h−íng dÉn theo HÖ thèng SNA cña Liªn Hîp Quèc, dÉn ®Õn ph¹m vi tÝnh to¸n võa trïng lËp võa sãt. §iÒu nµy ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ nh− sau: 10
- Thø nhÊt: C¸c doanh nghiÖp do tØnh, thµnh phè thµnh lËp cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc ho¹t ®éng ngoµi tØnh (kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ th−êng tró cña tØnh), nh−ng tØnh vÉn tÝnh toµn bé theo doanh nghiÖp mÑ vµo GO, IC ,GDP cña tØnh m×nh - Thø hai: C¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc cã doanh thu riªng ho¹t ®éng trong tØnh (lµ ®¬n vÞ th−êng tró cña tØnh) nh−ng doanh nghiÖp mÑ lµ cña trung −¬ng, tØnh, thµnh phè kh¸c th× l¹i kh«ng tÝnh vµo GO, IC vµ GDP cña tØnh m×nh. - Thø ba: Cã mét sè ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc cã doanh thu riªng n»m trong tØnh lµ th−êng tró cña tØnh, doanh nghiÖp mÑ n»m ngoµi tØnh th× c¶ tØnh cã doanh nghiÖp mÑ ®ãng còng nh− tØnh cã doanh nghiÖp thµnh viªn ®ãng ®Òu tÝnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ thµnh viªn nµy vµo GO, IC vµ GDP cña tØnh m×nh. - Thø t−: C¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp, h¹ch to¸n phô thuéc cña c¸c Tæng c«ng ty 90, 91 n»m r¶i r¸c trong c¶ n−íc kh«ng ph¶i c¸c Tæng c«ng ty h¹ch to¸n toµn ngµnh ch−a thùc hiÖn ®óng chÕ ®é b¸o c¸o cho ngµnh thèng kª së t¹i, v× vËy c¸c tØnh ch−a thu thËp hÕt th«ng tin cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong Tæng c«ng ty nµy, do ®ã ch−a tÝnh ®Çy ®ñ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµo GDP cña tØnh m×nh. - Thø n¨m: C¸c Tæng c«ng ty h¹ch to¸n toµn ngµnh, nh−: Tæng c«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam, Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam, Tæng c«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng, Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam... c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña quèc phßng, c«ng an ch−a chÊp hµnh tèt chÕ ®é b¸o c¸o nªn c¸c tØnh, thµnh phè (chñ yÕu lµ Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ mét sè tØnh, thµnh phè kh¸c tËp trung nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh) ch−a thu thËp ®−îc ®Çy ®ñ th«ng tin, nªn bÞ h¹n chÕ trong viÖc tÝnh chØ tiªu GDP cña tØnh, thµnh phè. - Thø s¸u: C¸c tØnh vµ thµnh phè kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin vµ tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, an ninh quèc phßng thuéc trung −¬ng qu¶n lý ®ang ®ãng trªn l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè vµ c¸c c¬ quan sø qu¸n, l·nh sù qu¸n cña ViÖt Nam ho¹t ®éng ë n−íc ngoµi...; trong khi ®ã GDP cña c¶ n−íc tÝnh c¸c ho¹t ®éng nµy ®Çy ®ñ h¬n. - Thø b¶y: C¸c côc thèng kª c¸c tØnh chØ thu thËp ®−îc thuÕ nhËp khÈu thùc tÕ nép cho H¶i quan cña tØnh m×nh, kh«ng thu thËp ®−îc thuÕ nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së s¶n xuÊt lµ th−êng tró cña tØnh m×nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu cho nhµ n−íc. (Qua ®iÒu 11
tra vïng ®ång b»ng s«ng Hång th× thuÕ nhËp khÈu cña c¸c tØnh thuéc vïng ®ång b»ng s«ng Hång b¸o c¸o theo chÕ ®é chØ b»ng 58,2% sè thuÕ nhËp khÈu thùc hiÖn cña vïng...). T×nh h×nh trªn chñ yÕu x¶y ra ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ do trung −¬ng qu¶n lý, c¸c ®¬n vÞ liªn doanh ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi, c¸c tæng c«ng ty 90, 91 vµ h¹ch to¸n toµn ngµnh. NÕu xÐt trªn ph¹m vi c¶ n−íc th× khã kh¨n vµ phøc t¹p h¬n c¶ lµ ®èi víi 2 thµnh phè lín: Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh. 2. Quy tr×nh tÝnh to¸n mang tÝnh c¾t cø vµ ph©n t¸n, mang nÆng sù giao kho¸n cho c¸c côc Thèng kª tØnh/thµnh phè tù ®¶m nhiÖm mäi kh©u c«ng viÖc, mäi lÜnh vùc, lo¹i h×nh vµ ®¬n vÞ ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn tØnh/thµnh phè. §iÒu nµy dÉn ®Õn thiÕu sù thèng nhÊt tËp trung, thiÕu sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, gi÷a c¸c tØnh vµ thµnh phè vµ c¸c c¬ quan h÷u quan... 3. Nguån sè liÖu c¬ b¶n tõ c¸c thèng kª chuyªn ngµnh ®Ó lµm c¬ së tÝnh chØ tiªu GDP ë c¸c tØnh/thµnh phè còng kh«ng thèng nhÊt vµ cã sù sai lÖch nhiÒu, nh− lµ chªnh lÖch gi÷a sè liÖu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n, c«ng nghiÖp theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ cè ®Þnh; tæng møc b¸n lÎ, khèi l−îng hµnh kh¸ch hoÆc hµng ho¸ vËn chuyÓn, lu©n chuyÓn.v.v. gi÷a c¸c Côc Thèng kª vµ cña Tæng côc tÝnh. §iÒu nµy còng thÓ hiÖn nguån th«ng tin cña b¶n th©n thèng kª chuyªn ngµnh còng ch−a ®Çy ®ñ, ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn cña c¸c vô trªn Tæng côc Thèng kª ch−a thèng nhÊt. Sù phèi hîp gi÷a phßng thèng kª tæng hîp vµ c¸c phßng thèng kª chuyªn ngµnh ch−a chÆt chÏ... 4. VÊn ®Ò gi¸ vµ chØ sè gi¸ ¸p dông ®Ó tÝnh chuyÓn c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña c¸c tØnh/thµnh phè vÒ gi¸ so s¸nh ®ang cßn nhiÒu bÊt cËp, biÓu hiÖn cô thÓ nh− sau: - Dïng b¶ng gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994 ®¹i diÖn chung cho c¶ nøíc lµm c¬ së tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt mét sè ngµnh nh−: ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n, c«ng nghiÖp vÒ gi¸ so s¸nh cho c¸c tØnh/thµnh phè lµ ch−a phï hîp v× thùc chÊt nã lµ ®¬n gi¸ thùc tÕ ®¹i diÖn b×nh qu©n cña quý 4, kh«ng ph¶i ®¬n gi¸ thùc tÕ ®¹i diÖn cña c¶ n¨m 1994. H¬n n÷a gi¸ cè ®Þnh lµ gi¸ b×nh qu©n cho c¶ n−íc, nã kh«ng mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c tØnh, thµnh phè vµ c¸c vïng kh¸c nhau, nªn khi ¸p dông chung cho tØnh sÏ ®¸nh gi¸ sai lÖch kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña tõng tØnh, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng tØnh/thµnh phè cã nh÷ng ®Æc thï kh¸c nhau; ngoµi ra b¶ng gi¸ cè ®Þnh bÞ h¹n chÕ ë sè l−îng mÆt hµng vµ kh«ng ®ñ chi tiÕt tõng mÆt hµng trong nhãm hµng, ®iÒu nµy kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ xu thÕ héi nhËp nh− hiÖn nay lµm cho gi¸ c¶ vµ mÉu m· s¶n phÈm lu«n thay ®æi, quyÒn sè khi tÝnh gi¸ b×nh qu©n cña ræ hµng lóc x©y dùng gi¸ cè ®Þnh so víi thùc tÕ n¨m b¸o c¸o còng thay ®æi nhiÒu nªn gi¸ cè ®Þnh n¨m gèc kh«ng 12
ph¶n ¶nh ®óng gi¸ trÞ thùc cña c¸c ngµnh. - Sö dông chØ sè gi¸ ch−a t−¬ng thÝch vµ ch−a hîp lý, v×: Nh÷ng ngµnh kh«ng cã gi¸ cè ®Þnh c¸c tØnh, thµnh phè ®· ¸p dông chØ sè gi¸, song do nhiÒu tØnh, thµnh phè ch−a cã chØ sè gi¸ riªng ®· sö dông dËp khu«n chØ sè gi¸ ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª trªn ®Þa bµn (®iÒu tra chØ ®¹i diÖn cho c¶ n−íc) hoÆc ®· m−în chØ sè gi¸ cña tØnh, thµnh phè kh¸c, cña c¶ n−íc ®Ó tÝnh, dÉn ®Õn chØ sè gi¸ gi¶m ph¸t GDP cña c¸c tØnh, thµnh phè chØ b»ng 80 – 85% so víi chØ sè gi¸ gi¶m ph¸t GDP cña c¶ n−íc. Do nh÷ng yÕu tè trªn lµm cho chØ sè gi¶m ph¸t GDP cña tØnh, thµnh phè thÊp h¬n chØ sè GDP cña c¶ n−íc nªn ®· ®Èy tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña tØnh, thµnh phè cao h¬n GDP cña c¶ n−íc. 5. Kh«ng lo¹i trõ sù t¸c ®éng cña yÕu tè chñ quan thµnh tÝch chñ nghÜa cña mét sè ®Þa ph−¬ng còng lµm cho xu h−íng cña tèc ®é t¨ng tr−ëng ë mét sè ®Þa ph−¬ng kh«ng s¸t thùc tÕ. 6. Do ý thøc chÊp hµnh luËt ph¸p trong lÜnh vùc thèng kª, kÕ to¸n, c¸c chÕ ®é ®iÒu tra, b¸o c¸o thèng kª cña c¸c c¬ quan tæ chøc vµ ®¬n vÞ c¬ së ch−a nghiªm. 7. §éi ngò c¸n bé thèng kª nhÊt lµ c¸n bé chuyªn s©u vÒ tµi kho¶n quèc gia ë cÊp tØnh/thµnh phè võa thiÕu c¶ vÒ sè l−îng võa yÕu vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n vµ th−êng xuyªn thay ®æi, kh«ng æn ®Þnh. 8. HÖ thèng c¸c hÖ sè lµm c¬ së t¸ch bãc c¸c phÇn chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm trong c¸c yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi khu vôc ngoµi doanh nghiÖp nhµ n−íc, khu vùc c¸ thÓ, c¸c ngµnh dÞch vô... chia theo tØnh/thµnh phè vµ vïng l·nh thæ kinh tÕ còng nh− chung toµn quèc, ®· nhiÒu n¨m ( tõ n¨m 1996 ®Õn nay) ch−a ®−îc cËp nhËt ®iÒu tra ®Ó x©y dùng c¸c hÖ sè míi. Trong khi ®ã mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ph©n phèi trao ®æi, tiªu thô... trong nÒn kinh thÞ tr−êng vµ xu thÕ héi nhËp quèc tÕ ®ang cã sù biÕn ®æi nhanh chãng...lµm cho c¸c hÖ sè tÝnh to¸n l¹c hËu, lçi thêi, kh«ng cßn ®óng xu thÕ ... 9. C¸c vô chøc n¨ng trong Tæng côc ch−a t¨ng c−êng h−íng dÉn, kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c nguån th«ng tin, ph−¬ng ph¸p, quy tr×nh tÝnh vµ ®èi chiÕu chØnh lý, tÝnh bæ sung sè liÖu cho nh÷ng tØnh/thµnh phè cßn ch−a hîp lý. 13
PhÇn II c¶i tiÕn quy tr×nh biªn so¹n chØ tiªu tæng s¶n phÈm (GDP) trong tØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng I. Ph¹m vi, nguyªn t¾c vµ nh÷ng quy −íc chñ yÕu trong viÖc ¸p dông quy tr×nh tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña SNA theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng (®−îc gäi chung lµ theo tØnh/thµnh phè) 1.Kh¸i niÖm vÒ c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm, thuÕ nhËp khÈu vµ GDP theo tØnh, thµnh phè 1.1 Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong tØnh/thµnh phè Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong tØnh/thµnh phè (®−îc viÕt t¾t GO tõ thuËt ng÷ tiÕng Anh: Gross Output) lµ toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô h÷u Ých do c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt th−êng tró trªn ph¹m vi vïng l·nh thæ theo ®Þa giíi hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th−êng quý, 6 th¸ng, năm), kh«ng ph©n biÖt nguån vèn vµ chñ së h÷u trong hay ngoµi vïng l·nh thæ ®Þa giíi hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè. 1.2. Chi phÝ trung gian trong tØnh/thµnh phè Chi phÝ trung gian trong tØnh/thµnh phè (®−îc viÕt t¾t lµ IC, tõ thuËt ng÷ tiÕng Anh: Intermediate Consumption) lµ mét bé phËn cÊu thµnh c¸c yÕu tè cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt, nã bao gåm toµn bé chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô míi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th−êng quý, 6 th¸ng, n¨m) trªn ph¹m vi vïng l·nh thæ theo ®Þa giíi hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè. 1.3. Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña tØnh/thµnh phè Kh¸i niÖm: Gi¸ trÞ t¨ng thªm tØnh/ thµnh phè (®−îc viÕt t¾t lµ VA tõ thuËt ng÷ tiÕng Anh: Value Added) lµ phÇn gi¸ trÞ míi cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô do c¸c ®¬n vÞ th−êng tró trªn ph¹m vi vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th−êng th¸ng, quý, 6 th¸ng, n¨m). Nã chÝnh b»ng phÇn cßn l¹i cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong kú trõ ®i chi phÝ trung gian trong kú. 14
1.4. ThuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña tØnh/thµnh phè ThuÕ nhËp khÈu hµng hãa dÞch vô trong tØnh/thµnh phè = thuÕ nhËp khÈu hµng hãa dÞch vô cña c¸c ®¬n vÞ th−êng tró trong vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/ thµnh phè ph¶i nép cho c¸c c¬ quan H¶i quan do ho¹t ®éng nhËp khÈu trong kú. (BÊt kÓ lµ c¬ quan H¶i quan ®ã ®ãng trong tØnh hay ngoµi tØnh) 1.5. Tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè Tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè ng−êi ta vÉn quen gäi lµ GDP cña tØnh, thµnh phè lµ toµn bé gi¸ trÞ míi cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô do c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt th−êng tró trªn ph¹m vi vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th−êng lµ quý, 6 th¸ng vµ mét n¨m, kh«ng ph©n biÖt nguån vèn vµ chñ së h÷u trong hay ngoµi vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/thµnh phè. Hay nãi c¸ch kh¸c, tæng s¶n phÈm trong tØnh, thµnh phè b»ng tæng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña tÊt c¶ c¸c ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ trªn ph¹m vi vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè céng víi thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c ®¬n vÞ th−êng tró trong vïng l·nh, thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè (bÊt kÓ nép cho c¬ quan H¶i quan trong tØnh hay ngoµi tØnh). Tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè vÒ lý thuyÕt cã thÓ tÝnh theo ba ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, ph−¬ng ph¸p thu nhËp vµ ph−¬ng ph¸p sö dông cuèi cïng. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ nguån th«ng tin vµ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt hiÖn nay, viÖc tÝnh tæng s¶n phÈm trong tØnh/thµnh phè theo theo ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt lµ chñ yÕu . Theo ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt GDP trong tØnh/thµnh phè = Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong tØnh/thµnh phè trõ (-) chi phÝ trung gian trong tØnh/thµnh phè + ThuÕ nhËp khÈu cña tØnh/thµnh phè. 2. Ph¹m vi tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña SNA theo vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè 2.1. Theo ph¹m vi vÒ ®Þa giíi hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng ®· ®−îc Quèc héi th«ng qua vµ phª duyÖt quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo vïng l·nh thæ tØnh, thµnh phè cña Thñ T−íng ChÝnh phñ. 2.2. Theo ph¹m trï s¶n xuÊt: - Bao gåm c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô h÷u Ých ®· ®−îc t¹o ra trong vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè (kÓ c¶ 15
nh÷ng ho¹t ®éng nh−: tù s¶n xuÊt c¸c n«ng s¶n phÈm ®Ó phôc vô tiªu dïng cña hé gia ®×nh, tù x©y dùng nhµ, tù chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm, tù dÖt may quÇn ¸o...). - Nh÷ng ho¹t ®éng sau ®©y kh«ng thuéc ph¹m trï s¶n xuÊt nh−: Sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña c©y rõng, c¸ biÓn, s«ng, bu«n lËu ma tóy, m·i d©m, mª tÝn dÞ ®oan... 3. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cña SNA theo vïng 3.1. Nguyªn t¾c thèng nhÊt Khi tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cho mçi cÊp vïng (tõng tØnh, thµnh phè hoÆc vïng liªn tØnh, thµnh phè) ph¶i b¶o ®¶m sù thèng nhÊt c¶ vÒ ph¹m vi, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh, nguån th«ng tin vµ c¸c lo¹i ph©n tæ theo ngµnh, theo 3 khu vùc, theo lo¹i h×nh kinh tÕ, theo cÊp qu¶n lý v.v... cña tõng chØ tiªu kh«ng chØ gi÷a c¸c vïng, c¸c tØnh vµ quèc gia, víi c¸c tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh chung cña quèc tÕ. 3.2. Nguyªn t¾c ®¬n vÞ th−êng tró §¬n vÞ th−êng tró lµ bé phËn cÊu thµnh cña vïng l·nh thæ kinh tÕ, v× vËy, "NÒn" kinh tÕ theo vïng l·nh thæ còng lµ tËp hîp toµn bé c¸c ®¬n vÞ th−êng tró trong vïng. Trªn nguyªn t¾c cña ®¬n vÞ th−êng tró vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña chÕ ®é b¸o c¸o vµ ®iÒu tra thèng kª, quy ®Þnh nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së lµ ®¬n vÞ th−êng tró cña vïng nÕu cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: i. Lµ nh÷ng ®¬n vÞ c¬ së ®ang thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong vïng tõ mét n¨m trë lªn bÊt kÓ ®¬n vÞ c¬ së ®ã cña ®Þa ph−¬ng, cña trung −¬ng hay liªn doanh ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi. ii. §¬n vÞ cã ®Þa ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt hoÆc n¬i giao dÞch cè ®Þnh trong vïng ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, giao dÞch kinh tÕ vµ v¨n ho¸ ®êi sèng. iii. §¬n vÞ cã chñ thÓ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ (cã tæ chøc hoÆc ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ), c¸c ho¹t ®éng ®êi sèng v¨n ho¸ trong vïng. iv. Mét ®¬n vÞ c¬ së chØ ®−îc coi lµ ®¬n vÞ th−êng tró duy nhÊt ë mét tØnh, thµnh phè vµ vïng liªn tØnh, thµnh phè. v. §¬n vÞ c¬ së lµ mét chñ thÓ kinh tÕ nhá nhÊt, n¬i trùc tiÕp diÔn ra ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, cung cÊp dÞch vô hoÆc ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh, sù nghiÖp, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc x· héi, ®oµn thÓ; §¬n vÞ c¬ së cã 16
thÓ lµ 1 ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp, hoÆc phô thuéc nh−ng thèng kª ®−îc lao ®éng, s¶n l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hoÆc x¸c ®Þnh ®−îc doanh thu hoÆc chi phÝ; §¬n vÞ c¬ së còng cã thÓ lµ hé t− nh©n c¸ thÓ, mét doanh nghiÖp, mét c«ng ty, mét c¬ quan, ®¬n vÞ... cã t− c¸ch ph¸p nh©n vµ b¸n t− c¸ch ph¸p nh©n. Cã thÓ hiÓu cô thÓ h¬n ®¬n vÞ c¬ së theo vÝ dô sau: + NÕu doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp mµ d−íi doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty ®ã kh«ng cã bÊt cø mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp hoÆc phô thuéc trùc thuéc (hoÆc nÕu cã ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc nh−ng kh«ng cã c¬ së th«ng tin ®Ó thèng kª lao ®éng, s¶n l−îng s¶n phÈm, hoÆc doanh thu hoÆc chi phÝ) th× chÝnh doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty ®ã lµ ®¬n vÞ c¬ së; + NÕu doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp nh−ng d−íi c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty l¹i cã c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp hay h¹ch to¸n kinh tÕ phô thuéc trùc thuéc mµ cã c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc lao ®éng, thèng kª ®−îc s¶n l−îng s¶n phÈm, hoÆc doanh thu hoÆc chi phÝ th× ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp hay phô thuéc nµy míi chÝnh lµ ®¬n vÞ c¬ së. 3.3. §¬n vÞ th−êng tró cña vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh/TP ®−îc quy ®Þnh cô thÓ nh− sau: 3.3.1. §¬n vÞ th−êng tró lµ hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n d©n c−: Hé gia ®×nh cã nhµ hoÆc n¬i ®Ó sinh sèng th−êng xuyªn hoÆc ®Þa ®iÓm sinh sèng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong vïng tõ 1 n¨m trë lªn lµ th−êng tró cña vïng. D©n c− vµ ng−êi lao ®éng lµm viÖc, ho¹t ®éng theo c¸c h×nh thøc sau ®©y vÉn ®−îc coi lµ d©n c− th−êng tró cña vïng: i. Ng−êi lao ®éng lµm viÖc mét phÇn thêi gian trong n¨m ë n−íc ngoµi, ë vïng kh¸c theo mïa hoÆc theo nhu cÇu lao ®éng nµo ®ã d−íi 1 n¨m sau ®ã l¹i trë vÒ gia ®×nh cña hä trong tØnh, thµnh phè hoÆc trong vïng. ii. Lao ®éng biªn giíi quèc gia hay "biªn giíi" vïng, hä th−êng xuyªn qua l¹i biªn giíi n−íc l¸ng giÒng hay sang vïng kh¸c lµm viÖc hµng ngµy, hµng tuÇn råi l¹i trë vÒ nhµ. iii. Nh©n viªn cña tæ chøc quèc tÕ ®−îc uû th¸c vµ tuyÓn dông t¹i vïng ®Ó lµm viÖc trong khu vùc riªng cña tæ chøc quèc tÕ ®ã. iv. Nh©n viªn cña c¸c c¬ quan sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, c¸c c¨n cø qu©n sù n−íc ngoµi ®ãng trong l·nh thæ ë vïng nh−ng l¹i tuyÓn mé ë ngay trong vïng ®ã. 17
v. Ng−êi l¸i tµu thuû, c¸c phi hµnh ®oµn hµng kh«ng, hoÆc c¸c ®éi ®iÒu hµnh c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng ho¹t ®éng mét phÇn hay phÇn lín thêi gian trong n¨m ë ngoµi l·nh thæ vïng. vi. Ng−êi ®i du lÞch, th¨m viÕng vui ch¬i gi¶i trÝ, c«ng t¸c, lÔ gi¸o ë ngoµi vïng (kÓ c¶ ë n−íc ngoµi) d−íi mét n¨m. vii. Nh©n viªn vµ lao ®éng phôc vô qu©n sù, ngo¹i giao mµ chÝnh phñ tuyÓn dông trong vïng vµ cö hä sang lµm viÖc ë c¸c ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, c¨n cø qu©n sù ë n−íc ngoµi cho dï cã nhiÒu n¨m th× hä vÉn ®−îc coi lµ th−êng tró cña vïng; viii. Sinh viªn, häc sinh häc tËp ë n−íc ngoµi, häc tËp ë vïng kh¸c cho dï thêi gian häc tËp nhiÒu n¨m ë ngoµi vïng l·nh thæ hµnh chÝnh ®ã th× vÉn ®−îc coi lµ th−êng tró cña vïng tr−íc khi hä ®i ra ngoµi vïng häc. ix. BÖnh nh©n ra n−íc ngoµi hay vïng ngoµi ch÷a bÖnh vµ båi d−ìng søc khoÎ dï cã thêi gian ë n−íc ngoµi, vïng ngoµi trªn mét n¨m th× vÉn lµ d©n c− th−êng tró cña vïng ®ang nghiªn cøu. x. §èi víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng viÖc x©y dùng tù do, ®¬n vÞ th−êng tró ®−îc tÝnh theo quy −íc: C«ng tr×nh x©y dùng ë ®©u th× tÝnh lµ ®¬n vÞ th−êng tró cña tØnh vµ thµnh phè hoÆc vïng ®ã. xi. C¸c tr−êng hîp ho¹t ®éng kinh tÕ c¸ thÓ lµm mét sè nghÒ tù do nh− häp chî l−u ®éng trªn s«ng, xay x¸t l−u ®éng, xe «m,... kh«ng cã ®Þa ®iÓm cè ®Þnh t¹i mét sè vïng th× c¨n cø vµo n¬i ng−êi ®ã ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, hoÆc n¬i ®ãng thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh n¬i th−êng tró. Riªng tr−êng hîp lao ®éng c¸ thÓ, tù do, kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc ®Þa ®iÓm, thêi gian ho¹t ®éng kinh tÕ,... th× coi n¬i hé gia ®×nh cña ng−êi ®ã ®ang sinh sèng lµ ®¬n vÞ th−êng tró. 3.3.2. §¬n vÞ th−êng tró lµ c¸c ®¬n vÞ doanh nghiÖp (xÝ nghiÖp, c«ng ty, tæng c«ng ty, hîp t¸c x· vµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt - kinh doanh cã t− c¸ch ph¸p nh©n vµ b¸n t− c¸ch ph¸p nh©n) trong vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè: i. C¸c ®¬n vÞ thuéc quyÒn qu¶n lý cña tØnh, thµnh phè (cã h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp hoÆc kh«ng cã h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp nh−ng cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc lao ®éng, s¶n l−îng s¶n phÈm hoÆc doanh thu hoÆc chi phÝ) ®ang ho¹t ®éng kinh tÕ trong tØnh, thµnh phè (hoÆc trong vïng) mµ d−íi c¸c ®¬n vÞ nµy kh«ng cã ®¬n vÞ c¬ së theo nh− quy ®Þnh ë ®iÓm v môc 3.2 phÇn II ë trªn. ii. C¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp thuéc quyÒn qu¶n lý cña c¸c bé, ngµnh trung −¬ng, c¸c tæng c«ng ty, c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c vµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng kinh tÕ trong vïng l·nh thæ hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè 18