Nghiên cứu tạo tiêu bản sử dụng lâu dài một số loại trứng giun, sán, ấu trùng ký sinh trùng đường ruột

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> NGHIÊN CỨU TẠO TIÊU BẢN SỬ DỤNG LÂU DÀI  <br /> MỘT SỐ LOẠI TRỨNG GIUN, SÁN, ẤU TRÙNG  <br /> KÝ SINH TRÙNG ĐƯỜNG RUỘT <br /> Nguyễn Hồ Phương Liên*, Trịnh Tuyết Huệ*, Võ Thị Mỹ Dung*,<br /> Nguyễn Thị Tường Vân*, Phạm Trương Trúc Giang*, Nguyễn Nhật Minh Thư*<br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Số lượng học sinh, sinh viên ngày càng tăng, mẫu bệnh phẩm thu thập được ngày càng ít đi,<br /> hao hụt qua quá trình giảng dạy thực hành ký sinh trùng(KST) ngày càng nhiều, do đó cần có một kỹ thuật bảo<br /> quản tiêu bản lâu dài.<br /> Mục tiêu: Xây dựng được kỹ thuật lưu giữ KST lâu dài trong bệnh phẩm ướt lên tiêu bản và ứng dụng vào<br /> thực tế.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cơ bản và ứng dụng kết quả.<br /> Kết quả: 700 tiêu bản của 7 loại KST được làm ra với 77% là tiêu bản không khô và 88,29% là tiêu bản đẹp<br /> sau 1 năm quan sát. Có 100 tiêu bản được đưa vào sử dụng để lấy ý kiến phản hồi, 90% đơn vị nhận xét là đáp<br /> ứng tốt nhu cầu. Qui trình thực hiện tiêu bản tối ưu: phương pháp Ritchie được lựa chọn để xử lý mẫu phân,<br /> dung dịch bảo quản là formaline 10%, thể tích mẫu sử dụng là 10‐15 µl, sử dụng keo phủ là Baumme Canada<br /> với thể tích 80µl, thời gian chờ khô keo tốt nhất là 21‐30 ngày ở nhiệt độ phòng.<br /> Kết luận: Đã xây dựng được kỹ thuật lưu giữ KST lâu dài trong bệnh phẩm ướt lên tiêu bản.<br /> Từ khóa: Tiêu bản KST đường ruột, KST đường ruột, bệnh phẩm.<br /> <br /> ABSTRACT <br /> STUDY TO MAKING INTESTINAL PARASITES LAMELLA WHICH USE LONG TERM<br /> Nguyen Ho Phuong Lien, Trinh Tuyet Hue, Vo Thi My Dung,  <br /> Nguyen Thi Tuong Van, Pham Truong Truc Giang, Nguyen Nhat Minh Thu <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 256 ‐ 262 <br /> Background: The number of student increase day by day, the less lamella is since teaching parasitology.<br /> Therefore, we need to create a new technic that helps to keep lamella in good condition.<br /> Purpose: create the new technic that keeps parasites long term from wet medical waste on lamella and apply<br /> the result.<br /> Methods: Applied research.<br /> Results: 700 lamellas from 7 kinds of parasites with 77% wet lamella. 88.29% these lamellas remain good<br /> condition after 1 year. 100 lamellas were issued for get the feedback. 90% of them are meeting the purpose. The<br /> process: method Richie was used for dispose specimen, maintenance’s solution is 10 – 15 µl of formalin 10% and<br /> 80 µl Baume Canada. The length of dry lamella change from 21 to 30 days in room temperature.<br /> Conclusion: we just have created the new technique that keeps parasites long term from wet medical waste<br /> on lamella.<br /> Keywords: intestinal parasites lamella, intestinal parasites, medical waste.<br /> * Bộ môn Xét Nghiệm ‐ Đại Học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. <br /> Tác giả liên lạc: CN Nguyễn Hồ Phương Liên  ĐT: 0903144575 <br /> Email: phuonglien20051977@gmail.com <br /> <br /> 256<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Nhiễm  ký  sinh  trùng  (KST)  hiện  nay  nói <br /> chung đang có xu hướng tăng lên phần lớn là <br /> do  KST  từ  động  vật  qua  người,  nhưng  nhiễm <br /> ký sinh trùng đường ruột (KSTĐR) lại đang có <br /> xu  hướng  giảm  đi  trong  cộng  đồng(2,3,4).  Việc <br /> chẩn  đoán  và  phát  hiện  bệnh  do  KSTĐR <br /> thường  đi  sau  các  chẩn  đoán  khác  không  rõ <br /> nguyên  nhân  và  không  đáp  ứng  điều  trị,  kéo <br /> theo đó nguồn bệnh phẩm thu thập được ngày <br /> càng  ít  đi.  Trong  thực  hành  KSTĐR,  phương <br /> pháp  giảng  dạy  lý  thuyết  suông  không  hiệu <br /> quả  bằng  “nhìn  tận  mắt,  sờ  tận  tay”  vậy  nên <br /> để hiệu quả, dễ nhớ, ấn tượng và lôi cuốn học <br /> sinh, sinh viên cần phải có bệnh phẩm, có tiêu <br /> bản  mẫu.  Tiêu  bản  phục  vụ  giảng  dạy  thực <br /> hành KSTĐR chính là các loại trứng giun sán, <br /> ấu trùng … được lưu giữ trên lame.  <br /> Tại  bộ  môn  Xét  Nghiệm,  tiêu  bản  soi  tươi <br /> KSTĐR sau khi học xong phải bỏ đi do chưa áp <br /> dụng được kỹ thuật  bảo  quản  tiêu  bản  lâu  dài. <br /> Trước  tình  hình  số  lượng  học  sinh,  sinh  viên <br /> ngày càng tăng, mẫu bệnh phẩm thu thập được <br /> ngày càng ít đi, hao hụt qua quá trình giảng dạy <br /> ngày càng nhiều, chúng tôi nhận thấy tiêu bản là <br /> vấn đề bức thiết.  <br /> Đứng  trước  những  lí  do  đó,  chúng  tôi  tiến <br /> hành  nghiên  cứu  phát  triển  kỹ  thuật  lưu  giữ <br /> KST lâu dài trong bệnh phẩm ướt(1) lên tiêu bản <br /> với đề tài “ Nghiên cứu tạo tiêu bản sử dụng lâu <br /> dài  một  số  loại  trứng  giun,  sán,  ấu  trùng <br /> KSTĐR” với hy vọng HS‐SV được học, được tận <br /> mắt  nhìn  thấy  những  hình  ảnh  KST  trên  mà <br /> không bị lạc hậu với những kiến thức đang đổi <br /> mới hằng ngày. Bên cạnh những tiến bộ về khoa <br /> học  kỹ  thuật  cập  nhật  liên  tục  trên  internet <br /> chúng  tôi  mong  muốn  thực  hiện  đề  tài  này <br /> nhằm  góp  một  phần  vào  công  việc  dạy  và  học <br /> hiện  tại,  bổ  sung  thêm  một  số  lượng  tiêu  bản <br /> mới,  thật,  rõ,  đẹp  do  chính  mình  làm  ra.  Đồng <br /> thời lưu trữ được những bệnh phẩm và tiêu bản <br /> thuộc  loại  bệnh  hiếm  làm  tài  liệu  nghiên  cứu <br /> khoa học và giảng dạy cũng như trau dồi nghiệp <br /> vụ và giúp đỡ được các đồng nghiệp trong công <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tác  giảng  dạy  KST  nói  riêng.  Hy  vọng  rằng <br /> những  tiêu  bản  của  chúng  tôi  là  một  trong <br /> những giáo cụ trực quan thật sự cần thiết trong <br /> công việc dạy và học KST ĐR. <br /> Mục  tiêu  nghiên  cứu:Xây  dựng  được  kỹ <br /> thuật lưu giữ KST lâu dài trong bệnh phẩm ướt <br /> lên tiêu bản. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG‐PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên cứu ứng dụng. <br /> <br /> Thời gian thực hiện <br /> Từ tháng 5/2009 đến tháng 12/2012 <br /> <br /> Dân số mục tiêu <br /> Mẫu phân, mẫu bệnh phẩm KST đường ruột <br /> dương tính từ các bệnh viện trong thành phố và <br /> các tỉnh lân cận gởi về bộ môn Xét nghiệm. <br /> <br /> Cỡ mẫu <br /> 700  tiêu  bản  chia  đều  cho  7  loại  trứng,  ấu <br /> trùng giun sán đường ruột. <br /> <br /> Tiêu chí đưa vào<br /> Những mẫu phân dương tính với KSTĐR tại <br /> các  bệnh  viện  được  gởi  về  bộ  môn  Xét  nghiệm <br /> trong vòng 24 giờ. <br /> Tiêu chí loại ra<br /> Những mẫu phân dương tính có mỡ, nhiều <br /> nhầy nhớt. <br /> <br /> Phương pháp thực hiện <br /> Thu  thập  bệnh  phẩm  (tìm  nguồn  bệnh <br /> phẩm từ các bệnh viện trong thành phố và các <br /> tỉnh lân cận). <br /> <br /> Xử lý bệnh phẩm (Ritchie, lắng trọng lực, làm<br /> rã tự nhiên)(1)<br /> Mẫu  phân  dương  tính  sau  khi  được  lọc  bã <br /> thô sẽ được làm phương pháp tập trung Ritchie <br /> đối  với  những  mẫu  dương  tính  (+)  nhằm  mục <br /> đích  phong  phú  hóa  KST.  Đối  với  những  mẫu <br /> dương  tính  (++)  trở  lên  xử  lý  bằng  cách  vớt  bã <br /> thô  rồi  lắng  trọng  lực  để  tách  bỏ  cặn,  cát  trong <br /> phân. Đối với mẫu đốt sán và con trưởng thành <br /> sau khi nhận mẫu về cho vào NaCl 0,85% để  1 <br /> <br /> 257<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> Đặc điểm<br /> Con trưởng thành<br /> Tăm bông quệt hậu môn<br /> PP xử lý mẫu<br /> PP Ritchie<br /> Lắng trọng lực<br /> Rã tự nhiên<br /> Điều kiện để khô<br /> Nhiệt độ PTN<br /> 40oC<br /> DD bảo quản<br /> Formaline 10%<br /> F2AM<br /> Thể tích mẫu<br /> 8-10 µl<br /> 10-15 µl<br /> >15 µl<br /> Loại keo phủ ngoài<br /> Baumme Canada<br /> Entellan<br /> Thể tích keo phủ ngoài<br /> 70 µl<br /> 80 µl<br /> 90 µl<br /> Thời gian chờ khô keo<br /> 2-6 ngày<br /> 7-20 ngày<br /> 21-30 ngày<br /> <br /> tuần  chờ  rã  tự  nhiên,  sau  đó  nghiền  hổ  trợ  và <br /> loại bỏ bã thô. <br /> <br /> Lên tiêu bản bằng kỹ thuật làm tiêu bản<br /> vĩnh viễn<br /> Dùng  Micropipette  hút  8‐15µl  dung  dịch <br /> mẫu đã xử lý lên tấm lame sạch. Đậy giọt dung <br /> dịch  bằng  lamelle  15x15mm  và  chờ  khô  tự <br /> nhiên.  Sau  đó  hút  70‐90µl  dung  dịch  keo <br /> Baumme Canada đã pha  loãng  lên  trên  lamelle <br /> vừa  đậy.  Tiếp  tục  dùng  lamelle  22x22  đậy  nhẹ <br /> nhàng lên lamelle nhỏ và để khô tự nhiên. <br /> Kiểm tra và theo dõi độ bền và độ ổn định, <br /> các yếu tố hình thái, cấu trúc,…của tiêu bản. <br /> Triển  khai  thực  nghiệm  tiêu  bản  mẫu  cho <br /> một số trường, đơn vị đang làm công tác giảng <br /> dạy KSTĐR. <br /> Xin  ý  kiến  phản  hồi  từ  các  đơn  vị  thực <br /> nghiệm.Tổng kết ý kiến phản hồi và kết luận <br /> Xử lý số liệu: Phần mềm Stata 11.0. <br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> Bảng 1: Mô tả đặc điểm<br /> Đặc điểm<br /> Loại tiêu bản<br /> Trứng giun đũa<br /> Trứng giun tóc<br /> Trứng giun móc<br /> Trứng giun kim<br /> Trứng sán dải bò heo<br /> Trứng sán lá gan nhỏ<br /> Ấu trùng giun lươn<br /> Loại mẫu ban đầu<br /> Phân dương tính với<br /> KST<br /> Đốt sán<br /> <br /> N(%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 100 (14,29%)<br /> <br /> 500 (71,43%)<br /> 50 (7,14%)<br /> <br /> N(%)<br /> 50 (7,14%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 368 (52,57%)<br /> 232 (33,14%)<br /> 100 (14,29%)<br /> 386 (55,14%)<br /> 314 (44,86%)<br /> 537 (76,71%)<br /> 163 (23,29%)<br /> 242 (34,57%)<br /> 393 (56,14%)<br /> 65 (9,29%)<br /> 550 (78,57%)<br /> 150 (21,43%)<br /> 211 (31,14%)<br /> 442 (63,14%)<br /> 47 (6,71%)<br /> 247 (25,29%)<br /> 166 (23,71%)<br /> 287 (41,00%)<br /> <br /> Bảng  1  cho  thấy  mẫu  phân  dương  tính <br /> chiếm  71,43%,  phương  pháp  xử  lý  mẫu  Ritchie <br /> chiếm  52,57%,  lắng  trọng  lực  chiếm  33,14%. <br /> Điều kiện để khô keo ở nhiệt độ phòng (55,14%) <br /> và  40oC  (44,86%).  Dung  dịch  bảo  quản <br /> Formaline 10% chiếm đa số (76,71%). Với 3 mức <br /> độ  thể  tích  hút  mẫu,  10‐15µl  chiếm  56,14%). <br /> Trong  khi  đó  thể  tích  keo  phủ  ngoài  80µl  là <br /> 63,14%.  Thời  gian  chờ  khô  keo  từ  21‐30  ngày <br /> (41%) so với 2‐6 ngày (25,29%). <br /> <br /> Bảng 2: Mô tả độ khô nền tiêu bản theo thời gian<br /> Thời gian<br /> 1 Tháng<br /> 6 Tháng<br /> 1 Năm<br /> <br /> Không khô N (%)<br /> 577 (82,43%)<br /> 555<br /> (79,29%)<br /> 544 (77,71%)<br /> <br /> Keo ăn nhẹ vào mép 5-10% N (%)<br /> 66 (9,43%)<br /> 79 (11,29%)<br /> <br /> Keo ăn rộng vào mép lame >10% N(%)<br /> 57 (8,14%)<br /> 66 (9,42%)<br /> <br /> 83 (11,86%)<br /> <br /> 73 (10,43%)<br /> <br /> Bảng  2  cho  thấy  độ  khô  nền  tiêu  bản  sau  1 <br /> tháng đạt 82,43%, sau 1 năm tỉ lệ này giảm còn <br /> <br /> 258<br /> <br /> 77,71%. Sự chênh lệch này là 4,6% cho thấy rằng <br /> các tiêu bản làm ra có độ ổn định tương đối cao. <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 3: Mô tả chất lượng tiêu bản theo thời gian<br /> Thời gian<br /> <br /> Đẹp N (%)<br /> <br /> Trứng, ấu trùng vỡ N (%)<br /> <br /> 1 Tháng<br /> 6 Tháng<br /> 1 Năm<br /> <br /> 631 (90,14%)<br /> 622 (88,86%)<br /> 618 (88,29%)<br /> <br /> 38 (5,43%)<br /> 38 (5,43%)<br /> 38 (5,43%)<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy chất lượng của tiêu bản ít bị <br /> biến đổi trong 1 năm khảo sát. Trong tháng đầu <br /> tỉ lệ tiêu bản đẹp là 90,14% đến 1 năm tỉ lệ này là <br /> 88,29%, sự chênh lệch là 1,85%. Sự thay đổi chỉ <br /> xảy  ra  ở  dạng  teo  hoặc  dạng  phình,  và  sau  khi <br /> tiêu bản đã ổn định sau 1 tháng thì không xảy ra <br /> trường hợp trứng hoặc ấu trùng bị vỡ. <br /> <br /> Trứng ấu trùng<br /> biến dạng teo N (%)<br /> 17 (2,43%)<br /> 23 (3,29%)<br /> 23 (3,43%)<br /> <br /> Trứng, ấu trùng biến dạng<br /> dạng phình N (%)<br /> 14 (2,00%)<br /> 17 (2,43%)<br /> 20 (2,86%)<br /> <br /> 70%.  Ngoài  ra  ta  còn  thấy  các  tiêu  bản  trứng <br /> giun đũa, tóc, trứng Taenia sp, sán lá gan nhỏ và <br /> ấu trùng giun lươn có tỉ lệ không khô không đổi <br /> trong suốt 1 năm. <br /> <br /> Biểu đồ 2: Mô tả tiêu bản đẹp theo thời gian<br /> <br /> Biểu đồ 1: Mô tả tỉ lệ lame không khô theo loại<br /> tiêu bản<br /> Biểu  đồ  này  cho  thấy:  có  2  loại  tiêu  bản  bị <br /> giảm tỉ lệ không khô theo thời gian là giun kim <br /> và  giun  móc.  Trong  tháng  đầu  tỉ  lệ  tiêu  bản <br /> không khô nhiều nhất là giun kim với hơn 90% <br /> và thấp nhất là giun lươn hơn 70%. Sau 1 năm tỉ <br /> lệ  tiêu  bản  không  khô  nhiều  nhất  là  ở  tiêu  bản <br /> giun đũa với hơn 80% và thấp nhất là giun móc <br /> <br /> Biểu  đồ  này  tương  tự  cho  thấy  tỉ  lệ  lame <br /> đẹp cũng chỉ giảm ở tiêu bản trứng giun  móc <br /> và  giun  kim.  Trong  tháng  đầu  tiên,  tỉ  lệ  đạt <br /> tiêu  chuẩn  đẹp  ở  tiêu  bản  trứng  giun  móc  và <br /> giun kim là 100% nhưng sau 1 năm chỉ còn vào <br /> khoảng hơn 90%.Trong khi đó các tiêu bản các <br /> loại khác không thay đổi trong suốt thời gian 1 <br /> năm <br /> <br /> Bảng 4: Mối liên hệ giữa đặc điểm lame và độ khô<br /> Đặc điểm<br /> PP xử lý<br /> DD bảo quản<br /> Thể tích mẫu<br /> Loại keo phủ ngoài<br /> <br /> Để rã tự nhiên<br /> Lắng trọng lực<br /> PP Ritchie<br /> Formaline 10%<br /> F2AM<br /> 8-10 µl<br /> 10-15 µl<br /> >15 µl<br /> Baumme Canada<br /> Entelant<br /> <br /> 1 Tháng<br /> RR (KTC95%)<br /> 1<br /> 1,02 (0,94- 1,11)<br /> 1,15 (1,05- 1,25)**<br /> 1<br /> 0,86 (0,78- 0,95)*<br /> 1<br /> 1,07 (0,99- 1,15)<br /> 0,49 (0,36- 0,67)***<br /> 1<br /> 0,74 (0,07- 0,32)<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 6 Tháng<br /> RR (KTC 95%)<br /> 1<br /> 1,00 (0,92- 1,09)<br /> 1,16 (1,07- 1,26)**<br /> 1<br /> 0,88 (0,79- 0,98)*<br /> 1<br /> 1,05 (0,97- 1,13)<br /> 0,43 (0,31- 0,61)***<br /> 1<br /> 0,76 (0,67- 0,86)***<br /> <br /> 1 Năm<br /> RR (KTC 95%)<br /> 1<br /> 0,99 (0,91- 1,09)<br /> 1,19 (1,09- 1,30)***<br /> 1<br /> 0,90 (0,01- 1,00)<br /> 1<br /> 1,02 (0,94- 1,10)<br /> 0,40 (0,28- 0,57)***<br /> 1<br /> 0,78 (0,68- 0,88)***<br /> <br /> 259<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> Đặc điểm<br /> Thể tích keo phủ<br /> ngoài<br /> Thời gian chờ khô<br /> keo<br /> Điều kiện để khô<br /> <br /> 70 µl<br /> 80 µl<br /> 90 µl<br /> 2-6 ngày<br /> 7-20 ngày<br /> 21-30 ngày<br /> Nhiệt độ PTN<br /> 40oC<br /> <br /> 1 Tháng<br /> RR (KTC95%)<br /> 1<br /> 1,09 (1,02- 1,15)*<br /> 0,15 (0,72- 0,32)***<br /> 1<br /> 0,92 (0,83- 1,01)<br /> 1,27 (1,19- 1,25)***<br /> 1<br /> 0,89 (0,83- 0,96)*<br /> <br /> 6 Tháng<br /> RR (KTC 95%)<br /> 1<br /> 1,12 (1,05- 1,19)**<br /> 0,16 (0,07- 0,33)***<br /> 1<br /> 0,87 (0,78- 0,96)<br /> 1,27 (1,19- 1,35)***<br /> 1<br /> 0,92 (0,85- 0,99)*<br /> <br /> 1 Năm<br /> RR (KTC 95%)<br /> 1<br /> 1,15 (1,09- 1,23)***<br /> 0,16 (0,07- 0,33)***<br /> 1<br /> 0,81 (0,72- 0,91)<br /> 1,27 (1,19- 1,35)***<br /> 1<br /> 0,96 (0,88- 1,04)<br /> <br /> p: *: