Nhà báo bảo vệ nghề báo

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

176
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đầu năm nay, khoa Báo chí trường đại học Westminster – một trong những trường đại học lâu đời nhất tại Anh, đã tổ chức một cuộc hội thảo với tiêu đề “Nghề báo trong cơn khủng hoảng”. Tại cuộc hội thảo, vấn đề đã được làm rõ: sau các cuộc khủng hoảng tín dụng và khủng hoảng công nghệ, nghề báo truyền thống thực sự đang vấp phải khó khăn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhà báo bảo vệ nghề báo

Nhà báo b o v ngh báo Nhà báo b o v ngh báo
Ngh báo truy n th ng ã l i th i – Th i i c a báo i n t Gi i thi u: Kh ng ho ng báo chí u năm nay, khoa Báo chí trư ng i h c Westminster – m t trong nh ng trư ng i h c lâu i nh t t i Anh, ã t ch c m t cu c h i th o v i tiêu “Ngh báo trong cơn kh ng ho ng”. T i cu c h i th o, v n ã ư c làm rõ: sau các cu c kh ng ho ng tín d ng và kh ng ho ng công ngh , ngh báo truy n th ng th c s ang v p ph i khó khăn. Trên th c t , các s li u cho th y s lư ng c gi báo gi y ang ngày càng gi m, ng th i các công ty, doanh nghi p l i ang tìm ki m nh ng phương ti n qu ng cáo m i và r hơn báo gi y truy n th ng. Thêm vào ó, gi i tr l i ngày càng nghiêng v xu hư ng s d ng Internet tìm ki m thông tin, ơn gi n b i ây là kênh thông tin nhanh chóng, thu n l i và trên h t là mi n phí. B ng vi c ưa ra nh ng cách ti p c n và cung c p thông tin m i, m t s nhà báo và các tay vi t nghi p dư – m t l c lư ng c l p trong quá trình hình thành quan i m c a ngh báo (trái v i l c lư ng tiên phong d n u thông qua các kênh truy n thông truy n th ng) – l i gây ra khó khăn cho lo i báo truy n th ng.
Nhưng ph i chăng ngành báo ang th c s g p ph i kh ng ho ng hay ơn thu n ây ch là m t trong nh ng thay i khách quan c a l ch s ? Trong m t bài tranh lu n, Andrew Calcutt ã ưa ra quan i m r ng: các nhà xu t b n ang l i d ng xu hư ng truy n thông m i “c t gi m chi phí cho ngành báo truy n th ng b ng cách th c hi n nh ng s n ph m truy n thông thay th .” Tuy nhiên, theo quan i m c a riêng mình, tôi cũng mu n nh n m nh r ng các ng d ng khoa h c kĩ thu t hi n i luôn vô cùng a d ng b t kì ngành ngh nào. Trong b i c nh phát tri n theo hai trào lưu và n l c c t gi m chi phí, m i quan h gi a các c gi và nh ng ngư i làm báo càng tr nên ch t ch , tuy nhiên m i quan h này không ph i là không th thay i. Trong m t b i c nh khác v kinh t - chính tr , các c gi và phương th c ti p c n thông tin c a h s tr thành nh hư ng chính cho vi c phát tri n ngành báo. Nh ng ki u nh hư ng ơn thu n s ư c thay th b i các ki u nh hư ng a phong cách, chính i u này s s n sinh ra m t th các nhà báo a lĩnh v c. H qu là chương trình ào t o báo chí c a UEL s tr thành m t trong nh ng chương trình thi t th c nh t. Kh ng ho ng – m t ph n c a cu c s ng
Theo quan i m l ch s . kh ng ho ng là m t y u t không m i trong vi c phát tri n c a báo chí hi n i. ư c thúc y b i nh ng công ngh hàng u, thông tin báo chí ư c hi n di n thông qua nhi u kênh a d ng, cũng chính vì lý do này mà phóng viên ph i là nh ng con ngư i nhanh nh y nh t v i s phát tri n c a công ngh . S ra i c a t p chí vào nh ng năm cu i th k 19 ã d b th c quy n c a báo gi y kh r ng, cùng lúc ó s xu t hi n c a báo in và phim tài li u cũng ã thay i trào lưu phát tri n ngành báo. M t s t p chí kèm nh như “Life” ho c “Look” ã tr thành i di n cho trào lưu báo chí th i này. Vào nh ng năm 1950, tivi ã tr nên ph bi n. i u này thúc y các phóng viên báo gi y ph i vi t bài kèm hình nh minh h a – ây chính là th i i m ngh báo phát tri n lên m t c p m i. Và r i các trang web ra i– mang l i m t s l a ch n m i cho các nhà xu t b n: th c hi n các phiên b n i n t c a báo gi y. Như v y nhìn chung, t i m i th i kỳ, ngành báo luôn tìm ư c cách vư t qua kh ng ho ng và phát tri n nh ng kĩ năng m i. V y s ra i c a nhi u kênh thông tin không ánh d u s k t thúc c a ngh báo mà ngư c l i, còn làm a d ng thêm ngh này. Andrew Calcutt ã úng khi nh n nh r ng: “Vi c phát tri n m ng Internet và s m t ưu th c a báo gi y chính th ng không liên quan t i nhau.” Tuy nhiên, tôi cũng ph i th a nh n r ng vi c phát tri n công ngh k thu t là m t trong nh ng th thách l n nh t i v i ngh báo chính th ng so v i các phát minh khác t trư c t i nay. nhìn nh n v n th c
ch t c a kh ng ho ng ngh báo chính th ng, tôi mu n ưa ra 3 câu h i như sau: 1. Li u các tranh cãi v kinh t có th c s như nh ng gì chúng ta ang nhìn nh n v chúng không? 2. Chúng ta có th nhìn nh n l i vai trò c a m ng Internet trong th kí 21 như th nào? 3. Chúng ta nhìn nh n vai trò c a nhà báo trong xã h i hi n i ra sao? Các tranh cãi v kinh t G n ây, Torsten Meise – m t phóng viên t do t i Hamburg, c ã xu t b n m t s nhìn nh n c a ông v tương lai c a ngành báo. T i blog cá nhân c a mình, ông b y t : kh ng ho ng ngành báo không ph i là kh ng ho ng c a các nhà báo mà là kh ng ho ng c a các nhà xu t b n. ng th i ông cũng nh n nh r ng nguyên nhân chính c a v n này là s ch m tr trong vi c n m b t th trư ng thông tin. Trong m t b n tuyên ngôn khá kiêu khích, ông Meise k t lu n các khó khăn v kinh t c a các nhà xu t b n b t ngu n t s thi u sáng t o và ch m ch p trong vi c n m b t tình hình. V i quan i m này, chúng ta nh n th y v n chính: xã h i phương ông ang ph i ch ng ki n m t trào lưu phát tri n t do k t h p v i các v n xã h i trong th i kì kh ng ho ng kinh t . Xu t hi n không báo trư c,
nh ng kh ng ho ng v v n kinh t ã thay th các quan ni m v chính tr , xã h i và o c – ánh d u m t s thay i l n trong vi c thi t l p ki n trúc thư ng t ng c a xã h i tư b n. Theo m t khía c nh nh t nh, g n ây các tranh cãi xung quanh v n báo chí thư ng ư c t trên các b i c nh xã h i, văn hóa… Trào lưu này ư c nh n th y m i công trình công c ng như b o tàng, trư ng h c, d ch v truy n thông hay nh ng l ch v c “văn minh hóa” xã h i. Tuy nhiên, các thay i này không ch là các v n khách quan mà còn ch y u là do tác ng có ch ý c a con ngư i. Các tranh cãi v khoa h c Nh ng l i bi n b ch thông thư ng v kh ng ho ng c a báo chí ương th i do s phát tri n c a công ngh thông tin ơn thu n ch là cách x o bi n cho s l c h u trong c p nh t c a ngành xu t b n. Trư c ây, các nhà xu t b n qu n lý hoàn toàn vi c truy c p thông tin c a xã h i thông qua các s n ph m truy n thông. N u không có ài radio, tivi hay báo gi y, c gi s không có cách nào ti p c n thông tin. Nhưng m i vi c ã thay i, trong th i i k thu t s hi n nay, ch c n m t cú click m i thông tin s t i ư c v i c gi . Nói cách khác, nh ng nhà xu t b n ki u cũ ã m t i th c quy n nhưng ph n ng c a h ch là ơn thu n là lo l ng. Nhưng li u v n có ph i hoàn toàn n m nh ng “thách th c” v m ng Internet? Không ngư i nào s n sàng tr ti n cho nh ng gì h c ư c
trên các trang web trong khi ó s lư ng báo gi y l i ngày càng gi m. Tuy nhiên, theo như nh ng tr i nghi m trong l ch s , không có nh n nh ch c ch n nào cho vi c c hai kênh truy n thông này cùng bi n m t V y nhưng li u con s th ng kê v lư t truy c p các trang báo m ng có i di n chính xác hơn con s bán ra c a báo gi y v hi u qu qu ng cáo không? T t nhiên, lôi kéo s chú ý c a m t th h c gi m i trên m ng òi h i nhi u s sáng t o hơn so v i các qu ng cáo trên báo gi y. V n này ã ư c m t nhà xã h i h c ngư i M - Clay Shirky – ch ra trong cu n “Here Comes Everybody: The Power of Organizing Without Organizations” (T t c m i ngư i ã n ây: s c m nh c a s t ch c mà không c n có th ch t ch c) năm 2008. Nhưng nó c n ư c nhìn nh n như m t v n òi h i s sáng t o ch không ph i m t tr ng i l n e d a tương lai thương m i c a ngành xu t b n. Không ph i là không có nh ng ý tư ng m i gi i quy t v n này. C u t ng biên t p t p chí “Time” – ông Walter Isaacson, ã ưa ra m t gi i pháp hoàn toàn m i. Ông tranh lu n r ng: t n t i song song v i v n m ng hóa báo gi y, nhu c u ư c c p nh t các thông tin mang tính xác th c cao là không thay i, b i v y s lư ng c gi c a báo gi y v n ang tăng. Chưa hài lòng v i doanh thu qu ng cáo báo gi y mang l i, ông Isaacson t hy v ng vào m t h th ng tr phí d qu n lý cho phép c gi truy c p vào nh ng bài báo ho c h th ng thông tin v i m c chi phí r t th p. minh h a cho nh ng l p lu n c a mình, ông ã d n ch ng t i s thành công c a h th ng iTunes và d ch v c i n t Kindle (theo Time, s ngày 2/3, trang 25)
Nh ng ch c năng m i Không ch ngành xu t b n c n thay i và sáng t o hơn, các phóng viên, nhà báo cũng c n chu n b cho trình m thu t cao hơn. Trong th i kỳ báo chí và truy n hình tr thành m t ph n c a truy n thông k thu t s , ngành báo c n nh ng ng d ng m i mang tính m thu t cao hơn. L y ví d b ng các trang web qu ng cáo, năm 2007, ông Shai – m t trong nh ng nhà thi t k th i trang hàng u c a Pháp ã s n xu t ra nh ng o n video qu ng cáo trên m ng v i các ch m xanh bên trang ph c c a các di n viên. Ngư i xem có th click chu t vào nh ng ch m nh này mua hàng trong lúc ti p t c theo dõi các di n viên c i b y ph c ho c trình di n. M c dù phương pháp này Shai ã th t b i nhưng công ngh này áng ư c ghi nh n: nó ã chuy n hư ng t công vi c tư ng thu t ơn thu n c a các nhà s n xu t sang vi c “c ng tác” c a ngư i dùng. Vi c k t h p gi a c và xem ã chi m ưu th hơn so v i vi c c thông thư ng. Như v y nh ng phương cách truy n thông truy n th ng ã b bu c ph i thay i.
Xu hư ng l a ch n kênh truy n thông m t cách phiên phi n ã d n ư c c i thi n v i các th lo i tin t c m i, các phim tài li u (thư ng ng n nhưng ư c dàn d ng r t công phu và mang nhi u ý nghĩa). Các nhà truy n thông thư ng k t h p gi a các phương pháp truy n thông c i n v i nh ng ng d ng m i – tuy nhiên i u này cũng không mb o ư cs t n t i vĩnh c u c a ngành báo. M t trong nh ng h qu thi t y u c a các thay i này là khó khăn cho các tác gi . Các tác ph m ngh thu t như phim truy n hay sách báo s không ư c ón nh n theo m t chi u hư ng có th oán trư c. Trong trư ng h p t nh t, các tác ph m này s ư c ti p nh n bi n hóa theo nh ng gì m t th y tai nghe và c các thông tin trôi n i c a các báo lá c i. Tuy nhiên, cách truy n thông m i này cũng s mang l i m t cách nhìn nh n a phương di n. Các c gi d dàng l y ư c thông tin qua nh ng cú click ơn gi n v i nhi u kênh thông tin t t x u a d ng trư c khi h có th xem ư c b n g c (trong trư ng h p tác ph m ư c bàn t i là m t o n phim). Có l cách lý gi i trên cũng có ph n t i nghĩa. làm cho rõ v n chúng ta s nhìn nh n ây như m t l i m i v i ngành công nghi p truy n thông, các s n ph m không th t s thi t th c y v n ư c m b o v tính t do ngôn lu n – ch ơn gi n là nh ng cú click và c gi có th c các thông tin nh m nhí b tách r i kh i các tác ph m ch t lư ng.
Nhìn nh n theo m t khía c nh tích c c, ây cũng là cách ti p nh n ư c vô s thông tin a d ng v i cùng m t ch . Tuy nhiên, nh ng phương th c này cũng mang l i ư c ngu n thu theo m t cách nh y c m. Vì v y, m t l n n a, nh ng l i bi n b ch r ng Internet không mang l i l i nhu n ch là nh ng x o bi n cho vi c không ch u tìm tòi i m i. Quan tr ng hơn n a, nhu c u v các công ngh m i cũng như các phương th c truy n thông m i này ch có th ư c cung c p b i nh ng nhà báo chuyên nghi p. H s ph i n l c hơn n a m b o tính xác th c c a thông tin. Nhưng li u ai có th ch ng minh r ng ph n l n c gi s c nh ng bài báo dài lê thê v i thông tin xác th c? Quan i m c a tôi il p v i nh ng suy nghĩ bi quan này, không ph i lúc nào báo gi y cũng b th t th trư c nh ng phương th c truy n thông h u hình khác (phim nh và truy n hình). Có m t th i gian, báo gi y cũng là ch chính c a ch nghĩa hoài nghi v i câu h i v s t n t i c a phương th c truy n thông “b t ng” này. M c dù s ra i c a tivi có làm gi m i m t s lư ng áng k các r p chi u phim nhưng Hollywood v n là m nh t màu m cung c p hàng nghìn công vi c. Doanh thu c a ngành công nghi p i n nh M năm 2008 lên t i 9,68 t USD – tăng 2 t USD so v i doanh thu năm 2007 (Theo Screen Daily.com, ngày 7/1/2009)
Ch c năng xã h i c a ngh báo chính th ng “N u như không có các ngu n thông tin áng tin c y, m i ch trích v ch dân ch u là úng. S vô d ng và tính vu vơ, tham nhũng và s ph n b i, s ho ng s và các th m h a c nh t vô nh s ng v i b t kì ngư i nào t ch i th c t .” Nh ng nh n nh trên ã ư c nhà báo ngư i M Walter Lippmann vi t trong cu n “Liberty and the News” xu t b n vào năm 1920 t i New York 9 (trang 11). Trong nh n nh c a ông, “s th t” và “m i liên h ” là hai t khóa quan tr ng nh t. áp d ng ư c hai t khóa trên, các nhà báo c n ư c rèn luy n theo m t cách riêng k t h p v i ni m am mê, s hi u bi t và m t u óc phân tích tuy t v i nh n nh ư c s th t phía sau cu c s ng “muôn màu” ngày hôm nay. Trong th i i kinh t hóa ngày nay, s th t và m i liên h thư ng ư c thay th b i “tính xác th c” và “s chân thành”, nh ng thu c tính sau này ư c m b o b i s tham gia c a các “khán gi ”. Tuy nhiên n u ư c nh n ra thì t m quan tr ng c a các v n này cũng không i kèm v i vi c ánh giá cao vai trò c a các nhân ch ng, hay m c dù vai trò c a các nhân
ch ng có ư c ánh giá cao thì chưa ch c ã có ư c s nh n nh úng n v các v n xã h i. Theo m t cách khác, tính ch t c a thông tin và liên h sâu s c v i các v n xã h i ch là cách nhìn nh n c a các phóng viên. Tôi xin phép ư c trích l i nh n nh c a Lippmann: “N u như s th t ch ơn gi n là v n v s chân thành thì tương lai s tr nên ơn gi n. Tuy nhiên v n ư c t ra hi n nay không ch ơn thu n là o c c a ngư i làm báo. Nó là […] k t qu c a s k t h p ph c t o gi a nhi u v n r ng l n v b t kì m i quan tâm nào c a con ngư i.” (trích “Liberty and the News”, trang 13) Vì th ngay c vào th k 21, nh ng nhu c u thư ng nh t v báo chí còn n m ngoài ph m vi quan sát c a con ngư i và ngoài kh năng truy n t i c a các nhà báo. Nh ng nhà thông d ch chuyên nghi p Quay tr l i v i lu n i m u tiên c a tôi: trong b i c nh xã h i tư b n hi n nay, i s ng công c ng ã ư c k t h p gi a nh ng l i ích và ki m soát v kinh t , ng th i xã h i cũng ang phát tri n theo m t chi u hư ng tách r i kh i s phát tri n c a t ng l p bình dân. Theo lu n
i m c a Juergen Habermas – m t nhà tri t h c ngư i c – ranh gi i gi a công c ng và riêng tư, xã h i và cá th , h th ng và cu c s ng thư ng nh t ã tr nên ngày càng m nh t – t i m t gi i h n mà các phân tích v s c sáng t o c a cá nhân trong công vi c h u như là không th . (Tôi không mu n nói x u vi c vi t blog hay các ho t ng xã h i phô trương, tuy nhiên, so sánh nh ng ho t ng này v i nh nghĩa v báo chí theo hi u bi t c a tôi thì ây ch là nh ng ho t ng vui chơi náo nhi t, “ ánh c p” các ý tư ng c a Andrew Calcutt. Các ho t ng này óng vai trò quan tr ng trong vi c xóa b ranh gi i gi a h th ng khuôn m u và cu c s ng cá nhân nhưng chúng hoàn toàn không ph i là vai trò c a báo chí) Habermas k t lu n r ng xã h i dân ch ch có th phát tri n ư c nơi mà các giá tr chân lý cho phép ngư i dân tham gia vào công cu c xây d ng xã h i và t ra nh ng chu n m c nh t nh. Nói cách khác, s c nh tranh gi a các chính ph t thân ch y u ph thu c vào ni m tin c a ngư i dân. i v i các xã h i cân b ng và ơn thu n, các giá tr văn hóa là thi t y u. Các nhà báo chuyên nghi p – ư c ánh giá như nh ng chuyên gia v văn hóa – là nh ng ngư i có th t o nên nh ng giá tr thi t y u này. M u bài tranh lu n c a mình, Andrew Calcutt vi t “ vi t m t bài báo v m t v n , các nhà báo ph i k t h p gi a v n ó v i nhi u
v n khác. B i v y miêu t ki n th c v m t m t nào ó, các nhà báo ph i t chúng trong m i liên h v i nhi u ki n th c khác.” T i lu n i m này, tôi cũng ph i xin l i ông Andrew b i l tôi không ng tình v i ý ki n này. Tôi nhìn nh n quan i m này c a ông gi ng như m t gi y phép cho m t d ch v xã h i c bi t và cho c quy n c a ngh báo so v i các ngành khác trong xã h i. Tôi l i cho r ng các nhà báo chuyên nghi p óng vai trò i u hòa m i quan h gi a các chuyên gia v văn hóa và nh ng ngư i dân bình thư ng. Nói cách khác, b ng cách l a ch n và truy n t i thông tin áng giá, nhà báo là nh ng ngư i xóa b ư c các tr ng i và nh ng nh n nh sai l m trong vi c d b ranh gi i gi a nh ng h th ng và cu c s ng thư ng nh t. Theo các phân tích v n ư c tích h p gi a nhi u bi n lu n và am mê r ng nhà báo chính th ng là nh ng con ngư i t o ra giá tr cho cu c s ng, công chúng có th hi u và n m b t ư c nh ng giá tr văn hóa thông thư ng – xóa i th thư ng phong c a nh ng phân tích chuyên sâu, khó hi u v văn hóa. Trong cu c i s nghi p c a mình, v a v i vai trò là m t phóng viên truy n hình, nhà s n xu t ng th i cũng là m t gi ng viên i h c, tôi luôn ý th c ư c vai trò quan tr ng c a s tinh thông và óc phân tích t m iv i s thành công c a m t thông d ch viên ngành báo. Trong xã h i ph c t p hi n nay, các nhà báo ang t cho phép mình có quy n phá lu t nhưng chính nh ng hành ng y ã khi n h m t d n c quy n. Tuy nhiên, ó l i chính là nh ng gì ngh báo yêu c u.
Cũng trong bài tranh lu n c a mình, Andrew Calcutt ã nh n nh ch có các phóng viên m i ư c tr lương giành th i gian và công s c tìm hi u nh ng v n xã h i ph c t p hi n nay. N u như không có nh ng kho n u tư vào ào t o ngành báo thì khó có th t ư c m t th h các nhà báo bi t ph n ánh s th t hay các v n xã h i khác. Tuy nhiên, nh ng thành t u c áo mà các nhà xu t b n hay truy n hình ã t ư c v n óng vai trò là n n t ng cho ngh báo hi n i. S th t hi n nhiên là ngh báo mang hai giá tr : giá tr tinh th n xã h i và giá tr thương m i. Tuy nhiên n u như ngh báo th a mãn ư c h t nhu c u v thương m i thì l i không t ư c giá tr v m t văn hóa hay truy n t i thông tin. Vì v y t ư c giá tr lý tư ng c a ngành báo là m t th thách khó khăn trong xã h i ph c t p ngày nay. K t lu n: Kh năng và tính thi t y u ph i xây d ng m t th h nhà báo t t hơn B t ch p nhi u l i d oán v k t thúc c a ngành báo chính th ng, s ra i c a các công ngh kĩ thu t cao cũng h a h n mang l i m t th h truy n thông m i. V n t n t i c a ngành báo chính th ng không ch d ng l i s t n t i c a khái ni m “ngh báo” mà còn là s t n t i c a c m t xã h i.