intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Những phát hiện về vạn vật và con người 2

Chia sẻ: Le Xuan Lê Xuân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:199

Thêm vào BST
Báo xấu
245
lượt xem 121
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngoại trừ một ít đảo như Síp, Creta và Sicily, người Ả Rập không cần phải vượt biển đến đi từ nơi này đến nơi khác trong đế quốc của họ, Nếu những người Ả Rập ở miền Bắc quen đi biển giống như những người Roma, chắc hẳn lịch sử sau này của Châu Âu đã phải khác đi rất nhiều.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những phát hiện về vạn vật và con người 2

  1. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 1 MUÅC LUÅC Chûúng 25 Ngûúâi Trung Hoa ài ra ......................................................6 Chûúng 26 Möåt àïë quöëc khöng coá nhu cêìu ........................................10 PHÊÌN VII - BÊËT NGÚÂ CUÃA CHÊU MYÄ ..........................................................13 Chûúng 27 Dên Viking phiïu baåt ......................................................14 Chûúng 28 Dûâng laåi úã Vinland...........................................................18 Chûúng 29 Sûác maånh cuãa gioá .............................................................21 Chûúng 30 "Cöng trònh thaám hiïím Indies" .......................................25 Chûúng 31 Thuêån gioá, thuêån tònh, vaâ may mùæn ...............................30 Chûúng 32 Thiïn àûúâng tòm àûúåc vaâ àaánh mêët ................................34 Chûúng 33 Àùåt tïn cho miïìn àêët laå ...................................................40 PHÊÌN VIII NHÛÄNG ÀÛÚÂNG BIÏÍN ÀI ÀÏËN KHÙÆP NÚI .............................49 Chûúng 34 Thïë giúái cuãa caác àaåi dûúng...............................................50 Chûúng 35 Chñnh saách baão mêåt .........................................................59 Chûúng 36 Kiïën thûác trúã thaânh haâng hoáa .........................................62 Chûúng 37 Hùng say ài tòm nhûäng khaám phaá phuã àõnh ..................66 PHÊÌN IX THÊËY NHÛÄNG CAÁI MÙÆT THÛÚÂNG KHÖNG THÏÍ THÊËY ...........74 Chûúng 38 Ài vaâo “maân sûúng nghõch lyá” .........................................75 Chûúng 39 Nhûäng gò mùæt thûúâng coá thïí thêëy ...................................85 Chûúng 40 Möåt caái nhòn gêy böëi röëi vaâ ngaåc nhiïn ...........................92 Chûúng 41 Vuå Galileo.......................................................................100 Chûúng 42 Nhûäng thïë giúái múái bïn trong........................................104 Chûúng 43 Möåt Galileo bïn Trung Quöëc .........................................110 PHÊÌN X BÏN TRONG CHUÁNG TA...............................................................114 Chûúng 44 Möåt nhaâ tiïn tri ngöng cuöìng múã àûúâng .......................115 http://ebooks.vdcmedia.com
  2. Daniel J. Boorstin 2 Chûúng 45 Sûå thöëng trõ cuãa Galen...................................................118 Chûúng 46 Tûâ àöång vêåt túái con ngûúâi ..............................................121 Chûúng 47 Nhûäng luöìng khñ bïn trong chuáng ta. ...........................124 Chûúng 48 Tûâ phêím àïën lûúång ........................................................128 Chûúng 49 “Kñnh hiïín vi cuãa thiïn nhiïn” ......................................135 PHÊÌN XI KHOA HOÅC TRÚÃ THAÂNH PHÖÍ CÊÅP ..........................................140 Chûúng 50 Nghõ trûúâng caác nhaâ khoa hoåc .......................................141 Chûúng 51 Tûâ kinh nghiïåm túái thñ nghiïåm .....................................144 Chûúng 52 “Thûúång àïë phaán haäy coá Newton” .................................149 Chûúng 53 Quyïìn ûu tiïn trúã thaânh giaãi thûúãng ............................157 PHÊÌN XII PHÊN LOAÅI VAÅN VÊÅT .................................................................161 Chûúng 54 Hoåc quan saát ..................................................................162 Chûúng 55 Phaát minh caác “loaâi”.......................................................170 Chûúng 56 Sùn luâng caác mêîu àöång vêåt vaâ thûåc vêåt ........................177 Chûúng 57 Keáo daâi quaá khûá .............................................................182 Chûúng 58 Ài tòm mùæt xñch coân thiïëu ..............................................188 Chûúng 59 Nhûäng con àûúâng ài túái tiïën hoáa ...................................195 http://ebooks.vdcmedia.com
  3. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 3 Ngoaåi trûâ möåt ñt àaão nhû Sñp, Crïta vaâ Sicily, ngûúâi AÃ Rêåp khöng cêìn phaãi vûúåt biïín àïí ài tûâ núi naây àïën núi khaác trong àïë quöëc cuãa hoå. Nïëu nhûäng ngûúâi AÃ Rêåp úã miïìn bùæc quen ài biïín giöëng nhû nhûäng ngûúâi Röma, chùæc hùèn lõch sûã sau naây cuãa chêu Êu àaä phaãi khaác ài rêët nhiïìu. Tuy nhiïn, söëng úã Àõa Trung Haãi, ngûúâi AÃ Rêåp boá buöåc phaãi ài biïín. Sau khi möåt haåm àöåi cuãa Byzantin taái chiïëm Alexandria (645 C.N.), Àïë Quöëc Höìi Giaáo nhêån thêëy roä raâng hoå phaãi coá möåt lûåc lûúång haãi quên. Alexandira trúã thaânh trung têm haãi quên cuãa hoå, möåt cùn cûá àaâo taåo haãi quên vaâ àoáng taâu bùçng göî àûa tûâ Syria vïì. Vaâo nùm 655, haãi quên AÃ Rêåp úã Dhat al-Sawanri àaánh baåi möåt lûåc lûúång nùm trùm chiïën thuyïìn cuãa Byzantin. Àïë Quöëc Höìi Giaáo AÃ Rêåp baânh trûúáng trïn àêët liïìn xung quanh Àõa Trung Haãi. Baán àaão Iberia, àiïím giao nhau giûäa àêët cuãa chêu Êu vaâ àêët cuãa chêu Phi, àaä laâ möåt phêìn phña têy chêu Êu thuöåc quyïìn thöëng trõ cuãa Höìi giaáo. Caác sûã gia vêîn coân tranh luêån xem coá thïí goåi Àõa Trung Haãi laâ möåt caái höì lúán cuãa Höìi giaáo hay khöng. Chñnh sûác maånh cuãa ngûúâi AÃ Rêåp dûåa trïn caác cùn cûá àõa trïn àêët liïìn cuãa hoå trïn khùæp Àõa Trung Haãi laâ caái àaä hònh thaânh tûúng lai cuãa ngaânh haâng haãi trïn àêët chêu Êu vaâ tûâ chêu Êu àïën caác núi khaác. Ngoaåi trûâ möåt ñt àaão nhû Sñp, Crïta vaâ Sicily, ngûúâi AÃ Rêåp khöng cêìn phaãi vûúåt biïín àïí ài tûâ núi naây àïën núi khaác trong àïë quöëc cuãa hoå. Nïëu nhûäng ngûúâi AÃ Rêåp úã miïìn bùæc quen ài biïín giöëng nhû nhûäng ngûúâi Röma, chùæc hùèn lõch sûã sau naây cuãa chêu Êu àaä phaãi khaác ài rêët nhiïìu. Alexandria coá thïí àaä trúã thaânh möåt Venice cuãa Höìi giaáo. Nhûng ngûúåc laåi, caái thaânh phöë to lúán àaä coá thúâi hoaâng kim cuãa mònh vúái con söë dên cû trïn 600.000 ngûúâi, àïën cuöëi thïë kyã 9 chó coân 100.000 ngaân ngûúâi. Caác giaáo chuã cuãa thïë kyã 9 vaâ 10 àaä àïí cho thaânh phöë suy taân. Ngoån haãi àùng Pharos nöíi http://ebooks.vdcmedia.com
  4. Daniel J. Boorstin 4 tiïëng úã Alexandria, tûâng laâ möåt trong Baãy Kyâ Quan Thïë giúái cuãa thúâi cöí, nay àaä trúã thaânh möåt phïë tñch. Vaâ ngay caã nhûäng phïë tñch cuãa noá cuäng àaä bõ huãy diïåt búãi möåt trêån àöång àêët úã thïë kyã 14. Tû tûúãng vaâ vùn hoåc AÃ Rêåp hûúáng vïì àêët liïìn. Nhûng úã Àõa Trung Haãi, caác àïë quöëc luên phiïn àûúåc chinh phuåc vaâ bõ mêët trïn biïín. Taâu beâ laâ vuä khñ cuãa nhûäng nhaâ xêy dûång caác àïë quöëc. Trong nhûäng thïë kyã maâ àïë quöëc Höìi giaáo àang thua dêìn úã phûúng Têy, thò úã ÊËn Àöå Dûúng, noá vêîn tiïëp tuåc yïn öín möåt caách kyâ laå. Chñnh taåi àêy sûác maånh haãi quên AÃ Rêåp phaát triïín tûå do. Sûác maånh àoá àûúåc thïí hiïån nhúâ Ibn Majid, hêåu duïå cuãa nhûäng nhaâ haâng haãi nöíi tiïëng AÃ Rêåp. Öng tûå goåi mònh laâ "Sû Tûã cuãa Biïín Thõnh Nöå", nöíi tiïëng vò àûúåc coi laâ ngûúâi hiïíu biïët nhiïìu nhêët vïì ngaânh haâng haãi trïn Biïín Àoã àaáng súå vaâ ÊËn Àöå Dûúng. Öng àaä trúã thaânh võ thaánh böín maång cuãa nhûäng ngûúâi ài biïín Höìi giaáo. Laâ taác giaã cuãa ba mûúi taám taác phêím bùçng vùn vêìn vaâ vùn xuöi, öng viïët vïì moåi àïì taâi haâng haãi cuãa thúâi mònh. Taác phêím hûäu duång nhêët cho caác nhaâ haâng haãi AÃ Rêåp laâ cuöën Kitab al-Fawa’id, hay Cêím Nang Haâng Haãi (1490) cuãa öng, möåt töíng luêån vïì moåi kiïën thûác cuãa thúâi àoá vïì ngaânh haâng haãi, göìm nhûäng thöng tin àïí hûúáng dêîn caác ngûúâi ài biïín trïn Biïín Àoã vaâ ÊËn Àöå Dûúng. Cho túái höm nay, trong möåt söë laänh vûåc, taác phêím naây cuãa öng àûúåc coi laâ khöng coá ai qua mùåt àûúåc. Vasco da Gama àaä coá möåt sûå may mùæn to lúán trong chuyïën haânh trònh àêìu tiïn cuãa mònh. Möåt caách tònh cúâ kyâ laå, khi öng àïën Malindi, öng àaä nhúâ àûúåc möåt ngûúâi hoa tiïu AÃ Rêåp taâi gioãi vaâ àaáng tin laái taâu cuãa öng qua àûúåc ÊËn Àöå Dûúng, viïn hoa tiïu àoá chñnh laâ Ibn Majid. Võ thuyïìn trûúãng Böì Àaâo Nha àaä khöng ngúâ mònh laåi may mùæn àïën thïë. Ngay caã Ibn Majid cuäng khöng ngúâ àûúåc rùçng, khi hoå àûa taâu cêåp bïën Calicut, hoå àaä laâm möåt haânh vi vö cuâng trúá trïu trong lõch sûã. Vö tònh bêåc thêìy haâng haãi AÃ Rêåp naây àaä dêîn ngûúâi thuyïìn trûúãng vô àaåi cuãa chêu Êu túái thaânh cöng maâ sûå thaânh cöng naây laåi coá nghôa laâ viïåc àaánh baåi nïìn haâng haãi AÃ Rêåp trïn ÊËn Àöå Dûúng. Caác sûã gia AÃ Rêåp sau naây àaä phaãi giaãi thñch khaác ài vai troâ cuãa Ibn Majid trong vuå naây, bùçng caách noái rùçng öng chùæc hùèn àaä úã trong tònh traång say rûúåu khi tiïët löå cho Vasco da Gama nhûäng thöng tin giuáp öng naây àïën àûúåc ÊËn Àöå an toaân. Thïë nhûng khoa àõa lyá cuãa AÃ Rêåp rêët phaát triïín. Trong khi nhûäng nhaâ trùæc àõa cuãa chêu Êu thúâi Trung cöí mï nguã trong giaáo http://ebooks.vdcmedia.com
  5. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 5 àiïìu, thò nhûäng nhaâ àõa lyá AÃ Rêåp rêët tûå tin vúái nhûäng cöng trònh cuãa Ptolïmï, maâ phûúng Têy àaä chön vuâi caã ngaân nùm. Thêåm chñ ngûúâi AÃ Rêåp coân hiïåu àñnh cöng trònh cuãa Ptolïmï, bùçng caách cho thêëy rùçng ÊËn Àöå Dûúng khöng phaãi möåt biïín àoáng kñn maâ laâ möåt àaåi dûúng múã ra Àaåi Têy Dûúng. Möåt trong nhûäng nhaâ àõa lyá AÃ Rêåp tiïn phong coá aãnh hûúãng lúán nhêët laâ nhaâ baác hoåc Al-Biruni (973-1050?), möåt trong nhûäng nhaâ khoa hoåc vô àaåi cuãa Höìi giaáo thúâi Trung cöí. Öng vûâa coá sûå quan saát sùæc beán vûâa coá oác toâ moâ vö cuâng vaâ ngay trûúác khi lïn 17 tuöíi, öng àaä chïë ra möåt duång cuå caãi tiïën àïí ào vô àöå. Öng àaä diïîn taã möåt söë nhûäng suy tû tiïën böå cuãa AÃ Rêåp vïì hònh thuâ cuãa chêu Phi. "Biïín Àöng bùæt àêìu úã Trung Hoa vaâ àöí doåc theo búâ biïín ÊËn Àöå xuöëng phña àêët nûúác cuãa ngûúâi Zendj [Zanzibar]... Caác nhaâ haâng haãi chûa tûâng vûúåt qua ranh giúái naây, lyá do laâ vò biïín úã phña àöng bùæc ài vaâo àêët liïìn... trong khi úã phña têy nam, nhû thïí àïí buâ trûâ, àêët liïìn laåi traãi ra biïín... Bïn kia àiïím naây, àiïím luên phiïn ài vaâo giûäa caác nuái àöìi röìi qua caác thung luäng. Nûúác luön luön bõ khuêëy àöång vò mûác lïn xuöëng cuãa thuãy triïìu, caác àúåt soáng khöng ngûâng traân túái vaâ lui, khiïën cho caác taâu beâ bõ àaánh vúä tan taânh. Àoá laâ lyá do taåi sao biïín naây khöng qua laåi àûúåc. Nhûng àiïìu naây khöng ngùn caãn Biïín Àöng ùn thöng vúái Àaåi Dûúng qua möåt khoaãng tröëng giûäa caác rùång nuái doåc búâ biïín phña nam [cuãa chêu Phi]. Chuáng ta coá nhûäng bùçng chûáng chùæc chùæn vïì sûå ùn thöng naây mùåc dêìu khöng thïí xaác minh àûúåc noá bùçng mùæt nhòn. Chñnh vò sûå thöng thûúng naây maâ phêìn àêët coá ngûúâi úã cuãa traái àêët àaä àûúåc àùåt vaâo chñnh giûäa trung têm cuãa möåt vuâng bao quanh tûá phña laâ biïín". Chñnh Ibn Majid àaä haâi loâng nïu lïn rùçng nhûäng yá tûúãng cuãa Al-Biruni vaâ cuãa chñnh mònh bêy giúâ àaä àûúåc "nhûäng ngûúâi Böì Àaâo Nha giaâu kinh nghiïåm" chûáng minh. http://ebooks.vdcmedia.com
  6. Daniel J. Boorstin 6 CHÛÚNG 25 NGÛÚÂI TRUNG HOA ÀI RA Vaâo thúâi hoaâng tûã Henry Nhaâ Haâng Haãi phaái caác taâu thaám hiïím cuãa mònh ài doåc xuöëng búâ biïín phña têy chêu Phi, thò úã phña bïn kia haânh tinh, nhûäng nhaâ haâng haãi Trung Hoa àaä coá möåt lûåc lûúång haãi quên vö àõch vïì quên söë, vïì taâi nùng vaâ vïì kyä thuêåt. Nhûäng taâu chiïën cuãa hoå àaä ngang doåc khùæp Biïín Àöng vaâ quanh ÊËn Àöå Dûúng, túái têån búâ biïín têy chêu Phi, cho túái muäi cuâng cuãa Luåc Àõa Àen. Nhûng trong khi nhûäng thaânh tñch cuãa hoaâng tûã Henry laâ tiïìn àïì cho nhûäng cuöåc haãi haânh dêîn àïën viïåc khaám phaá caã möåt Tên Thïë Giúái vaâ ài voâng quanh traái àêët, thò nhûäng chuyïën haânh trònh lúán hún cuãa Trung Hoa vaâo cuâng thúâi kyâ êëy laåi ài vaâo ngoä cuåt. Ngaânh ài biïín cuãa Trung Hoa àaä phaát triïín möåt caách ngoaån muåc. Ngûúâi huâng cuãa sûå phaát triïín naây laâ Trònh Haåo, nhaâ thiïët kïë vaâ chó huy nhûäng chuyïën du haânh röång lúán vaâ xuêët sùæc nhêët. Trònh Haåo laâ möåt thaái giaám vaâ àiïìu naây giuáp cùæt nghôa öng àaä laâm caách naâo töí chûác àûúåc nhûäng cuöåc maåo hiïím to lúán êëy vaâ cuäng cùæt nghôa taåi sao chuáng àaä kïët thuác möåt caách quaá àûúâng àöåt nhû vêåy. Caác cú chïë úã hoaâng cung Trung Hoa rêët thuêån lúåi àïí caác quan thaái giaám phaát triïín quyïìn lûåc. Ngay tûâ thúâi nhaâ Haán, vua thûúâng chó úã trong hoaâng cung vaâ trong vûúân thûúång uyïín vaâ caác quan cêån thêìn cuäng chó àûúåc tiïëp xuác suöët ngaây àïm úã trong hoaâng cung vaâ coá thïí troâ chuyïån vúái vua. Ngay quan tïí tûúáng cuäng chó coá thïí tiïëp xuác vúái vua bùçng caác súá biïíu, trong khi quan thaái giaám coá thïí thò thêìm saát tai vua. Nïëu vua àaä söëng tûâ nhoã ngoaâi hoaâng cung vaâ lïn ngöi khi àaä trûúãng thaânh, thò aãnh hûúãng quyïìn lûåc cuãa thaái giaám cuäng khöng àïën nöîi to lúán bao nhiïu. Nhûng liïn tuåc trong thúâi kyâ sau naây cuãa lõch sûã Trung Hoa, caác vua kïë võ àïìu àaä sinh ra vaâ lúán lïn trong hoaâng cung, dûúái sûå tröng coi tûâ beá túái lúán cuãa thaái giaám. Khi möåt hoaâng àïë nhoã tuöíi lïn kïë võ vua cha, quan thaái giaám cuãa hoaâng cung laâ ngûúâi kiïím soaát moåi quyïët àõnh cuãa võ vua nhoã tuöíi vaâ cuãa http://ebooks.vdcmedia.com
  7. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 7 hoaâng thaái hêåu nhiïëp chñnh. Nhûäng thaái giaám naây trong thúâi kyâ àêìu cuãa triïìu Haán thûúâng xuêët thên tûâ nhûäng haång bêìn cuâng trong xaä höåi. Biïët rùçng mònh chùèng coá tûúng lai naâo bïn ngoaâi àúâi söëng hoaâng cung, nïn nhûäng thaái giaám naây àaä trúã nïn nöíi tiïëng vò tñnh tham lam vaâ quen nhêån cuãa àuát loát. Nhûng dêìn dêìn möåt têìng lúáp nho hoåc múái, àöì àïå cuãa Khöíng Tûã, cuäng àûúåc thu nhêån tûâ nhûäng giai cêëp ngheâo khöí vaâ àaä àûúåc töí chûác thaânh möåt böå phêån cöng chûác cuãa triïìu àònh. Tûâ àêy àaä coá hai phe roä rïåt, möåt phe bïnh vûåc caác thaái giaám, möåt phe chöëng laåi caác thaái giaám. Nhûäng hoåc sô thû laåi thò súå, ghen tõ vaâ khinh bó nhûäng thaái giaám coá quyïìn hún hoå, duâ nhûäng thaái giaám naây chùèng biïët möåt cêu kinh cuãa Khöíng Tûã. Têìng lúáp quên àöåi do caác tûúáng quên cêìm àêìu coá lyá do àïí miïåt thõ nhûäng tïn thaái giaám böìi phoâng chûa hïì biïët àaánh trêån laâ gò. Giúái hoåc sô thû laåi vaâ giúái quên nhên hêìu nhû khöng bao giúâ thaânh cöng trong viïåc liïn minh vúái nhau àïí chöëng laåi nhûäng thaái giaám, vò nhûäng ngûúâi naây söëng trong cung cêëm maâ khöng àõch thuã naâo coá thïí thêm nhêåp. Chuáng ta biïët rêët ñt vïì thaái giaám Trònh Haåo. Chuáng ta chó biïët öng laâ ngûúâi Höìi giaáo, xuêët thên tûâ doâng doäi ngheâo heân úã tónh Vên Nam cuãa miïìn nam Trung Hoa. Nhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi (phêìn 53) Vaâo thúâi cuãa Trònh Haåo, hoaâng àïë Trung Hoa luön muöën chûáng toã Trung Hoa khöng cêìn gò úã nhûäng nûúác khaác vaâ khöng coá gò phaãi hoåc tûâ caác nûúác khaác. Öng vua Dung Löå (1359-1424) laâ möåt con ngûúâi hoang tûúãng tûå àaåi, muöën biïën Trung Hoa thaânh möåt àïë quöëc lúán nhû àïë quöëc Möng Cöí úã phûúng Bùæc. Nùm 1409, vua Dung Löå rúâi kinh àö tûâ Nam Kinh lïn Bùæc Kinh, saát biïn giúái cuãa Möng Cöí, gêìn ngay Vaån Lyá Trûúâng Thaânh. Sau àoá öng quyïët àõnh phaái caác àoaân haâng haãi ài khùæp khu vûåc Biïín Trung Hoa àïí trûúng uy thanh thïë cuãa mònh. Öng àaä choån Trònh Haåo laâm ngûúâi chó huy. Trònh Haåo àaä töí chûác nhûäng àoaân taâu lúán nhêët trïn haânh tinh tûâ trûúác túái nay (1405-1433), göìm 370 chiïën thuyïìn vúái 37 ngaân ngûúâi. Caác chiïën thuyïìn göìm àuã loaåi, tûâ nhûäng chiïëc to nhêët coá chiïìu daâi 150 meát, ngang 60 meát, chñn cöåt buöìm, xuöëng túái nhûäng chiïëc nhoã nhêët coá nùm cöåt buöìm, daâi 60 meát vaâ ngang 22 meát. Caã Ibn Battuta, ngûúâi söëng trûúác àoá möåt thïë kyã, lêîn Nicole de Conti, ngûúâi vaâo khoaãng thúâi àoá tûâng laâ haânh khaách trïn möåt con taâu Trung Hoa, àïìu kinh http://ebooks.vdcmedia.com
  8. Daniel J. Boorstin 8 ngaåc trûúác nhûäng con taâu maâ hoå thêëy lúán hún rêët nhiïìu so vúái nhûäng taâu lúán nhêët hoå tûâng thêëy úã phûúng Têy. Trònh Haåo àûa caác àoaân taâu haãi quên cuãa mònh ài khùæp caác vuâng biïín giaáp giúái Biïín Trung Hoa vaâ ÊËn Àöå Dûúng. Trònh Haåo àaä thûåc hiïån caã thaãy 7 chuyïën haânh trònh xa dêìn vïì phûúng têy. Chuyïën àêìu tiïn khúãi haânh nùm 1405 àaä ài àïën Java vaâ Sumatra, röìi àïën Ceylon vaâ Calicut. Caác chuyïën tiïëp theo ài àïën Xiïm La, biïën Malacca laâm cùn cûá dûâng chên àïí ài tiïëp túái vuâng Têy Indies, röìi túái Bengal, túái quên àaão Maldive vaâ xa maäi vïì phûúng têy túái têån laänh àõa Ba Tû cuãa Ormuz úã cûãa Võnh Ba Tû. Chuyïën thaám hiïím thûá saáu (1421-1422) chó trong voâng hai nùm àaä gheá qua 36 nûúác traãi hïët chiïìu ngang cuãa ÊËn Àöå Dûúng tûâ Borneo àïën Zanzibar. Nùm 1424, laâ möåt àiïìm xêëu cho kïë hoaåch to lúán cuãa öng naây. Öng vua kïë võ laâ ngûúâi theo phe chöëng haãi quên quyïët àõnh huãy boã kïë hoaåch haâng haãi àûúåc dûå truâ cho nùm àoá. Thïë laâ caác cuöåc haãi haânh trúã thaânh quên cúâ thñ cho sûå tranh chêëp ngöi vua. Sau thúâi gian trõ vò ngùæn nguãi cuãa võ vua chöëng haãi quên, öng vua kïë võ laâ möåt ngûúâi rêët hùng haái vúái chûúng trònh haâng haãi, àaä cho tiïën haânh chuyïën thaám hiïím thûá 7 vaâ cuäng laâ chuyïën coá quy mö to lúán nhêët. Caác con taâu chúâ 27.500 sô quan vaâ thuãy thuã, khi trúã vïì vaâo nùm 1433 àaä thiïët lêåp àûúåc nhûäng quan hïå ngoaåi giao hay chû hêìu vúái hai mûúi vûúng quöëc tûâ Java úã phña àöng ngang qua quêìn àaão Nicobar túái Mecca úã phña têy bùæc vaâ ài xa túái têån búâ phña àöng cuãa chêu Phi. Sûå hiïån diïån cuãa sûác maånh haâng haãi vö cuâng to lúán cuãa Trung Hoa úã khùæp núi khiïën ngûúâi phûúng Têy e ngaåi nhûäng mûu àöì chiïën tranh cuãa ngûúâi Trung Hoa. Lûåc lûúång haâng haãi cuãa Trònh Haåo vúái nhûäng chuyïën haânh trònh xa röång vaâ vö cuâng töën keám chùæc hùèn khöng phaãi àïí thu vaâo cuãa caãi hay thiïët lêåp nhûäng àûúâng thûúng maåi hay thu thêåp thöng tin khoa hoåc. Caác sûã gia Trung Hoa luön luön lùåp ài lùåp laåi rùçng sûá maång àêìu tiïn cuãa Trònh Haåo laâ truy tòm tung tñch ngûúâi chaáu hoå cuãa Dung Löå, ngûúâi àaä bõ Dung Löå tiïëm ngöi vaâ àaä phaãi boã Nam King àïí lûu vong úã nûúác ngoaâi. Nhûng theo àaâ tiïën cuãa caác cuöåc thaám hiïím, nhûäng àöång cú khaác àaä phaát sinh. Caác cuöåc thaám hiïím trúã thaânh möåt cú chïë àïí trûúng uy thanh thïë cho triïìu àaåi nhaâ Minh múái àûúåc thiïët lêåp. Vaâ caác chuyïën thaám hiïím chûáng toã rùçng nhûäng phûúng thûác thuyïët phuåc http://ebooks.vdcmedia.com
  9. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 9 bùçng lïî giaáo vaâ hoâa bònh coá thïí nhêån àûúåc sûå nhòn nhêån cuãa caác nûúác chû hêìu úã phûúng xa. Ngûúâi Trung Hoa khöng thiïët lêåp nhûäng cùn cûá vônh viïîn taåi nhûäng laänh thöí chû hêìu, nhûng hoå hy voång laâm cho "khùæp thiïn haå" phaãi tûå nguyïån thêìn phuåc vaâ ca ngúåi Trung Hoa nhû möåt trung têm vùn minh duy nhêët. Vúái yá tûúãng àoá, lûåc lûúång haâng haãi Trung Hoa khöng daám cûúáp phaá nhûäng laänh thöí maâ hoå àùåt chên túái. Trònh Haåo khöng muöën chiïëm nö lïå vaâng baåc, hay gia võ, nhû caác àoaân thaám hiïím phûúng têy. Trung Hoa chó muöën àûúåc caác nûúác chû hêìu thûâa nhêån quyïìn baá chuã cuãa Trung Hoa vaâ coi Trung Hoa nhû laâ nûúác vùn minh duy nhêët trong thiïn haå. Vaâo thúâi cuãa Trònh Haåo, hoaâng àïë Trung Hoa luön muöën chûáng toã Trung Hoa khöng cêìn gò úã nhûäng nûúác khaác vaâ khöng coá gò phaãi hoåc tûâ caác nûúác khaác. Nhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi (phêìn 54) Caác lûåc lûúång haâng haãi cuãa phûúng Têy khöng bao giúâ chó bùçng loâng vúái sûå thûâa nhêån cuãa nhûäng nûúác khaác bùçng lïî nghi suöng maâ thöi. Ngay tûâ thúâi kyâ àêìu, hoå luön ài tòm kiïëm nhûäng gò hoå thiïëu. Nhûng vaâo thúâi Trònh Haåo àêìu àúâi nhaâ Minh, ngûúâi Trung Hoa khöng coá nhûäng nhu cêìu nhû thïë. http://ebooks.vdcmedia.com
  10. Daniel J. Boorstin 10 CHÛÚNG 26 MÖÅT ÀÏË QUÖËC KHÖNG COÁ NHU CÊÌU Caác lûåc lûúång haâng haãi cuãa phûúng Têy khöng bao giúâ chó bùçng loâng vúái sûå thûâa nhêån cuãa nhûäng nûúác khaác bùçng lïî nghi suöng maâ thöi. Ngay tûâ thúâi kyâ àêìu, hoå luön ài tòm kiïëm nhûäng gò hoå thiïëu. Àïí tòm kiïëm caác loaåi dêìu thúm cuãa AÃ Rêåp, tú luåa cuãa Trung Hoa vaâ gia võ cuãa ÊËn Àöå, nhûäng nhaâ haâng haãi cuãa Àïë Quöëc Röma cöí àaåi àaä luâng suåc khùæp ÊËn Àöå Dûúng. Caác àöìng tiïìn keäm cuãa Röma raãi rùæc khùæp chêu AÁ vaâ nhûäng kho baáu cuãa triïìu àaåi nhaâ Haán àûúåc trúã vïì Röma. Vaâo àêìu thïë kyã 19, khi baåc cuãa àïë quöëc Anh chaãy vaâo phûúng Àöng àïí àöíi lêëy tú luåa, traâ, sún maâi, thò cöng ty Anh British East India Company àaä khön kheáo àûa vaâo moán haâng múái laâ thuöëc phiïån maâ hoå coá thïí àûa tûâ ÊËn Àöå vaâo Trung Hoa àïí laâm möåt phûúng tiïån trao àöíi múái. Tuy giaãi quyïët àûúåc vêën àïì ngoaåi thûúng cuãa mònh, nhûng hoå àaä doån àûúâng cho cuöåc Chiïën tranh Nha Phiïën (1839-42) dêîn túái cuöåc xêm lùng Trung Hoa. Nhûng vaâo thúâi Trònh Haåo àêìu àúâi nhaâ Minh, ngûúâi Trung Hoa khöng coá nhûäng nhu cêìu nhû thïë. Caác àùåc saãn chêu Êu nhû vaãi len vaâ rûúåu cuäng ñt hêëp dêîn àöëi vúái ngûúâi Trung Hoa. Nhûäng lúâi tuyïn böë cuãa Trònh Haåo tûå phuå rùçng caác nûúác khaác khöng coá gò àïí cho Trung Hoa ngoaâi sûå thêìn phuåc vaâ tònh hûäu nghõ. Cöng cuöåc thaám hiïím cuãa Trung Hoa àaä trúã nïn löë bõch khöng phaãi vò thaái àöå àaåo àûác maâ laâ vò thaái àöå tûå maän cuãa hoå. Hoå coi sûå tham lam tòm kiïëm nhûäng saãn phêím ngoaåi lai laâ möåt troång töåi vaâ hoå tuyïåt àöëi tin tûúãng úã baãn tñnh vö cêìu cuãa mònh. Suöët nhiïìu thïë kyã, ngûúâi Trung Hoa luön kiïn trò chöëng laåi nhûäng sûå theâm muöën ngoaåi lai, möåt thûá bïånh truyïìn nhiïîm cuãa phûúng têy. Khi àaåi diïån ngoaåi giao àêìu tiïn cuãa nûúác Anh, Ngaâi Macartney, àïën Bùæc Kinh àïí múã nïìn thûúng maåi vúái Trung Hoa, cêu traã lúâi cuãa hoaâng àïë Maän Chêu àaä gêy thêët voång. "Chuáng töi khöng thiïëu gò caã", hoaâng àïë nhêån àõnh nùm 1793, "nhû phaái àoaân cuãa caác öng vaâ moåi ngûúâi àïìu thêëy roä. Chuáng töi khöng bao giúâ lûu http://ebooks.vdcmedia.com
  11. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 11 trûä nhiïìu haâng hoáa ngoaåi bang vaâ chuáng töi cuäng khöng cêìn coá thïm nhûäng saãn phêím cuãa quyá töåc". Cöng trònh haâng haãi cuãa Trònh Haåo àaä phaát triïín nhanh möåt caách kyâ laå bao nhiïu, thò cuäng àaä chêëm dûát möåt caách àöåt ngöåt bêëy nhiïu. Giaá nhû Trònh Haåo coá àûúåc möåt àoaân ngûúâi kïë tuåc nhû Colömbö àaä coá nhûäng Vespucci, Balboa, Magellan, Cabot, Cortese vaâ Pizarro, thò chùæc hùèn lõch sûã thïë giúái àaä khaác ài rêët nhiïìu. Nhûng Trònh Haåo khöng coá ngûúâi tiïëp nöëi vaâ hoaåt àöång haâng haãi cuãa Trung Hoa cuäng suy taân àöåt ngöåt. Vaâ tinh thêìn thaám hiïím luön luön laâ möåt caái gò xa laå àöëi vúái Trung Hoa. Tinh thêìn bïë quan toãa caãng cuãa Trung Hoa àaä coá tûâ lêu àúâi. Bûác Vaån Lyá Trûúâng Thaânh àûúåc xêy dûång vaâo thïë kyã 3 trûúác C.N., àaä àûúåc tön taåo vaâo thúâi nhaâ Minh, thúâi cuãa Trònh Haåo. Àêy laâ möåt cöng trònh àöåc nhêët vö nhõ trïn thïë giúái caã vïì kñch thûúác lêîn thúâi gian. Noá coá vö vaân caách cùæt nghôa khaác nhau. Möåt trong caác caách cùæt nghôa àoá laâ bûác tûúâng ngùn cêëm khöng cho ngûúâi dên àûúåc vûúåt ra ngoaâi laänh thöí. Ngûúâi Trung Hoa naâo bõ phaát hiïån coá mùåt úã nûúác ngoaâi àïìu laâ bêët húåp phaáp vaâ nhûäng khaách du lõch liïìu lônh ài ra nûúác ngoaâi seä phaãi xûã traãm. Chuyïën du haânh thûá baãy cuãa Trònh Haåo laâ chuyïën du haânh cuöëi cuâng cuãa Trung Hoa. Khi öng trúã vïì nûúác nùm 1433 cuäng laâ luác chêëm dûát nhûäng cuöåc thaám hiïím àûúâng biïín coá töí chûác cuãa Trung Hoa. Möåt chiïëu chó cuãa vua ban haânh nùm êëy vaâ caác nùm tiïëp theo (1449, 1452) àaä gia tùng nhûäng hònh phaåt taân baåo àöëi vúái nhûäng ngûúâi Trung Hoa daám ài ra nûúác ngoaâi. Ngûúâi Trung Hoa tûâ xa xûa àaä phaát triïín yá niïåm vïì thïë giúái àaåi àöìng àùåt hoå vaâo trung têm cuãa thiïn haå. Vò caác hoaâng àïë nhaâ Minh laâ nhûäng Thiïn Tûã, nïn têët nhiïn hoå laâ nhûäng hoaâng thûúång vaâ chuã tïí töëi cao cuãa moåi dên töåc khaác trïn thïë giúái. Thïë nïn hiïín nhiïn laâ têët caã nhûäng dên töåc khaác àïìu phaãi thêìn phuåc Trung Hoa. Vaâ hiïín nhiïn ngûúâi Trung Hoa chùèng coá gò phaãi àoán nhêån tûâ ngûúâi nûúác ngoaâi! Trong khi ngûúâi chêu Êu vûúåt biïín ài ra bïn ngoaâi vúái niïìm say mï vaâ hoaâi baäo to lúán, thò ngûúâi Trung Hoa bõ boá chùåt trong àêët nûúác cuãa mònh. Tûå giam haäm trong bûác Vaån Lyá Trûúâng Thaânh vûâa theo nghôa àen vûâa theo nghôa boáng, Trung Hoa traánh gùåp àiïìu bêët ngúâ. Lyá thuyïët chñnh thöëng cuãa Khöíng giaáo tûâ thïë kyã 2 àaä xaác àõnh thaái àöå hûúáng nöåi cuãa ngûúâi Trung Hoa. Hoå khöng caãm thêëy coá àöång cú vûúåt biïín àïí ài tòm nhûäng miïìn àêët xa laå. Tuy http://ebooks.vdcmedia.com
  12. Daniel J. Boorstin 12 àûúåc trang bõ àêìy àuã nhûäng kyä thuêåt, àêìu oác vaâ taâi nguyïn cuãa àêët nûúác àïí trúã thaânh nhûäng nhaâ khaám phaá, thïë maâ ngûúâi Trung Hoa laåi àïí ngûúâi khaác khaám phaá ra mònh. http://ebooks.vdcmedia.com
  13. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 13 Phêìn VII - Bêët ngúâ cuãa chêu Myä Ngûúâi Thiïn taâi khöng phaåm löîi lêìm. Nhûäng sai lêìm cuãa hoå àïìu coá chuã têm vaâ laâ cûãa dêîn túái khaám phaá. - James Joyce. Ulysses (1922) - http://ebooks.vdcmedia.com
  14. Daniel J. Boorstin 14 CHÛÚNG 27 DÊN VIKING PHIÏU BAÅT Chuáng ta àaä thêëy ngûúâi Trung Hoa àaä àöåt ngöåt vaâ tûå yá ruát lui khoãi ngûúäng cûãa ài ra thïë giúái vaâ àoáng kñn mònh nhû thïë naâo. Hoå coá àuã àêìu oác vaâ phûúng tiïån àïí múã röång ra thïë giúái bïn ngoaâi, nhûng hoå àaä choån chñnh saách thu mònh laåi. Ngûúåc laåi, nhûäng dên töåc khöng àûúåc töí chûác hay trang bõ àïí khaám phaá thïë giúái trïn biïín caã thò khöng phaãi àöëi diïån vúái möåt lûåa choån nhû thïë. Àoá laâ hoaân caãnh cuãa hêìu hïët chêu Êu thúâi Trung Cöí. Trong kyã nguyïn cuãa nhûäng cuöåc thaám hiïím lúán trïn biïín cuãa nhûäng ngûúâi Viking (khoaãng 780-1070), phêìn coân laåi cuãa chêu Êu thuöåc khöëi Kitö giaáo ài biïín rêët ñt. Àïë quöëc Höìi giaáo àaä bung ra khoãi giúái haån cuãa Àõa Trung Haãi àïí àïën nhûäng biïn giúái xa xöi nhêët, tûâ daäy Pyrïnï ngang qua Gibralta quanh khùæp vuâng Maghreb úã têy bùæc chêu Phi vaâ xuyïn qua Trung Àöng túái nhûäng búâ söng Indus. Taåi phêìn têy chêu Êu, caác phong traâo laái buön, haânh hûúng, xêm lùng vaâ cûúáp boác chuã yïëu laâ úã trïn àûúâng böå. Àuâng möåt caái vaâo cuöëi thïë kyã 8, nhûäng àoaân ngûúâi phûúng bùæc tung hoaânh trïn biïín Baltic vaâ Biïín Bùæc àaä laâm ngûúâi ta kinh hoaâng. Nhiïìu thïë kyã trûúác àoá, nhûäng ngûúâi phûúng bùæc thuöåc nhoám ngön ngûä Germanic àaä túái àõnh cû úã baán àaão lúán phña bùæc chêu Êu vaâ nhûäng àaão nhoã xung quanh vaâ nay àang dêìn dêìn taách thaânh nhûäng dên Àan Maåch, Thuåy Àiïín vaâ Na Uy. Trong möåt ngaân nùm, àaä tûâng coá nhûäng àúåt ngûúâi Scanàinavi keáo túái chêu Êu. Giúâ àêy, caác phong traâo cuãa nhûäng dên töåc naây trúã thaânh möåt naån dõch hoaânh haânh vúái nhûäng caãnh giïët ngûúâi, cûúáp cuãa vaâ cûúäng hiïëp. Nhûäng dên töåc trïn àêy àûúåc goåi chung bùçng caái tïn "Viking", möåt caái tïn coá nguöìn göëc khaá mú höì. Trong thöí ngûä Norse vaâ Icelandic, viking coá nghôa laâ möåt cuöåc cûúáp boác vaâ viking coá nghôa laâ quên cûúáp boác hay cûúáp biïín. Noá cuäng coá thïí coá nguöìn göëc tûâ tiïëng Anh cöí wic hay wicing, coá nghôa laâ traåi hay núi taåm truá, vò ngûúâi Viking thûúâng söëng trong nhûäng traåi taåm búå trong http://ebooks.vdcmedia.com
  15. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 15 khi hoå ài lo cöng viïåc cuãa mònh. Viking cuäng coá nghôa laâ ngûúâi chiïën binh. Vaâ coá leä "Viking" cuäng liïn quan túái tûâ Latinh vicus, ngûúâi thaânh phöë vaâ sau naây mang theo nghôa ngûúâi ài biïín hay laái buön. Sau cuâng, "viking" cuäng coá liïn quan túái àöång tûâ Norse cöí vikja, "di chuyïín mau leå", àïí mö taã hoå nhû nhûäng con ngûúâi di chuyïín rêët nhanh, nhûäng ngûúâi ruát nhanh, hay ài xa nhaâ rêët lêu. Khöng may, nhûäng muåc tiïu cûúáp phaá cuãa nhûäng àoaân ngûúâi Viking àêìu tiïn laåi nhùæm vaâo nhûäng kho baáu ñt àûúåc baão vïå nhêët, àoá laâ nhûäng nhaâ thúâ vaâ tu viïån úã Têy Êu. Trong khöëi Kitö giaáo chêu Êu, caác kho baáu àûúåc thu gom vaâ cêët giûä taåi nhûäng nhaâ thúâ vaâ tu viïån khöng cêìn thiïët baão vïå, vò àöëi vúái hoå, cûúáp cuãa nhaâ thúâ laâ möåt troång töåi àaáng ghï túãm. Khi ngûúâi Viking khaám phaá ra cú höåi trûúác mùæt naây, hoå khöng do dûå chúáp lêëy. Nhûäng tu viïån úã leã teã laâ nhûäng naån nhên thuêån tiïån nhêët cuãa hoå. Nhûäng hoân àaão heão laánh úã Àaåi Têy Dûúng phña búâ biïín Ai Len laâ nhûäng núi caác tu sô thêëy thanh thoaát vaâ khöng bõ vûúáng mùæc nhûäng caám döî phaâm tuåc, laåi chñnh laâ nhûäng con möìi dïî bùæt nhêët cuãa ngûúâi Viking. Caác Biïn Niïn Sûã Anglo- Saxon ghi laåi rùçng àêìu nùm 793, xuêët hiïån nhûäng àiïìm gúã vúái sêëm seát, röìng bay vaâ naån àoái dûä döåi, röìi vaâo thaáng 6 thònh lònh xuêët hiïån möåt laân soáng quên ngoaåi àaåo traân túái trïn mùåt biïín. Nhûäng ngûúâi Viking Na Uy naây cûúáp phaá caác nhaâ thúâ vaâ tu viïån, taân saát caác tu sô, röìi cûúáp vaâ àöët caác nhaâ cûãa. Thïë kyã tiïëp àaä chûáng kiïën möåt naån dõch cûúáp cuãa ngûúâi Viking doåc theo biïín Baltic vaâ Biïín Bùæc, xuöëng túái Tö Caách Lan, miïìn bùæc nûúác Anh, Ai Len vaâ Àaão Con Ngûúâi, thêåm chñ túái têån nhûäng àaão xa xöi nhû Orkneys, Shetlands vaâ Hebrides. Nhûäng quên cûúáp phaá Viking laâ nöîi aám aãnh cho Têy Êu suöët ba thïë kyã. Ngay caã vua Charlemagne huâng duäng cuäng caãm thêëy bõ àe doåa. Lõch sûã kïí laåi, coá lêìn vua àang ùn töëi úã möåt thaânh ven búâ biïín, nhûäng quên cûúáp phûúng Bùæc àïën cûúáp caãng, "vaâ boån chuáng cûúáp röìi ruát nhanh àïën nöîi chuáng khöng chó thoaát khoãi lûúäi kiïëm, maâ coân thoaát khoãi nhûäng cùåp mùæt muöën truy tòm chuáng". Vua Charlemagne öm mùåt khoác, öng nhòn lêu ra cûãa söí vïì phña àöng laâ núi quên cûúáp àaä keáo àïën vaâ öng vö cuâng sêìu naäo vò lo súå cho con chaáu öng seä phaãi chõu sûå àau khöí do nhûäng ngûúâi phûúng Bùæc naây gêy nïn. Àïí thûåc hiïån nhûäng chiïën dõch àaánh nhanh ruát goån, àûúâng biïín laâ àaåi löå thñch húåp nhêët. Trïn biïín, hoå coá thïí bêët chúåp àaánh http://ebooks.vdcmedia.com
  16. Daniel J. Boorstin 16 uáp naån nhanh, röìi ruát lui vúái cuãa cûúáp àûúåc maâ khöng súå bõ àuöíi theo. Khi quên cûúáp ài cûúáp trïn böå, ngûúâi ta thûúâng biïët trûúác vaâ vò thïë coá thúâi giúâ àïí giêëu cuãa vaâ chaåy tröën. Nhûng trïn biïín röång, naån nhên laâm sao biïët àûúåc quên cûúáp tûâ àêu túái vaâ ruát ài àûúâng naâo? Phaãi àïën giûäa thïë kyã 8 ngûúâi Viking múái hoaân thiïån caác taâu thuyïìn cuãa mònh cho caác cuöåc cûúáp boác. Taåi quï hûúng cuãa hoå, ngûúâi Viking tûâ lêu àaä coá kinh nghiïåm àûúâng biïín quanh caác võnh úã búâ biïín Na Uy, nhûäng búâ biïín cuãa baán àaão Àan Maåch vaâ lïn túái nhûäng con söng cuãa Thuåy Àiïín. Kyä thuêåt àoáng taâu cûúáp biïín phaát sinh tûâ nhûäng kinh nghiïåm naây. Möåt thuã lônh Viking chó huy möåt taâu daâi khoaãng 20 meát, röång khoaãng 6 meát, cao khoaãng 2 meát. Söëng taâu daâi khoaãng 17 meát, laâm bùçng nguyïn möåt cêy göî söìi nïn rêët deão dai. Voã taâu gheáp bùçng 16 têëm vaán moãng daây khaác nhau, àûúåc traám bùçng nhûåa àûúâng tröån vúái löng thuá vêåt hay löng cûâu. Taâu coá thïí sûã duång maái cheâo àïí thïm lûåc, nhûng chuã yïëu laâ möåt taâu buöìm, coá thïí cùng thaânh lïìu nguã qua àïm cho 35 ngûúâi. Nhûng vúái möåt troång taãi töëi àa 10 têën, phêìn chòm cuãa noá chó cao khöng àêìy 1 meát. Taâu coá phêìn chòm caån rêët thñch húåp cho nhûäng quên cûúáp biïín Viking. Noá giuáp hoå ruát nhanh vaâo nhûäng búâ biïín caát. Maån phaãi taâu àûúåc gùæn möåt baánh laái giuáp dïî àiïìu khiïín. Khi William of Normandy xêm lùng nûúác Anh nùm 1066, nhûäng chiïëc taâu kiïíu Viking cöí àiïín naây coá khaã nùng mau choáng haå cöåt buöìm vaâ àûa ngûåa chiïën cuãa öng mau choáng lïn búâ. Khöng coá nhûäng loaåi taâu coá khaã nùng àïën vaâ ài möåt caách chúáp nhoaáng nhû thïë, chùæc hùèn nhûäng vuå cûúáp boác Viking àaä phaãi ñt hún nhiïìu. Dêìn dêìn nhûäng keã cûúáp boác naây chuyïín sang nïëp söëng àõnh cû. Thay vò trúã vïì quï möîi muâa thu àïí nghó àöng úã vuâng giaá laånh Scandinavi, hoå thêëy tiïån lúåi hún nïn biïën nhûäng traåi àoáng quên doåc theo búâ biïín cuãa hoå thaânh nhûäng ngöi laâng tûâ àoá hoå coá thïí tiïëp tuåc múã nhûäng àúåt têën cöng vaâo muâa xuên tiïëp theo. Nhûäng ngûúâi Norse vaâ ngûúâi Phûúng Bùæc trúã thaânh nhûäng ngûúâi "Normans" vaâ hoå àùåt tïn cho vuâng búâ biïín hoå truá àoáng laâ Normandy. ÚÃ chêu Êu, ngûúâi Normans ài àïën àêy cuäng chûáng toã hoå coá taâi thñch nghi. ÚÃ Phaáp vaâ Àûác, hoå biïët thñch nghi vúái chïë àöå phong kiïën. ÚÃ Anh, hoå laâ chêët xuác taác cho möåt quöëc gia thöëng nhêët. Vaâ hoå àaä giuáp cuãng cöë nïìn thûúng maåi cuãa nûúác Nga trïn àûúâng thuãy. ÚÃ Sicily, hoå àoáng nhiïìu vai troâ khaác nhau. Söëng giûäa möåt cöång àöìng http://ebooks.vdcmedia.com
  17. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 17 àa ngön ngûä vaâ àa tön giaáo - Höìi giaáo, Kitö giaáo, Do thaái giaáo, noái tiïëng aã Rêåp, Hi Laåp, hay YÁ - hoå trúã thaânh nhûäng ngûúâi trung gian. Dûúái thúâi vua Roger II, möåt võ vua ngûúâi Norman bao dung, cung àiïån sang troång úã Palermo trúã thaânh möåt núi qua laåi sêìm uêët phña nam chêu Êu, laâ núi höåi tuå nhûäng tû tûúãng vaâ nghïå thuêåt àuã moåi maâu sùæc. Tuy rêët gioãi di cû, cuäng nhû coá taâi thñch nghi vaâ àoaân kïët caác quöëc gia, ngûúâi Norman khöng coá taâi hay niïìm say mï thaám hiïím. Caác taâu thuyïìn Viking khöng thñch húåp cho nhûäng chuyïën du haânh àûúâng daâi, hay cho viïåc ài kiïëm thuöåc àõa úã nhûäng vuâng àêët xa xöi phña àaåi dûúng. Sûác chûáa haâng cuãa taâu khöng àuã àïí nuöi möåt lûúång haânh khaách vaâ thuãy thuã àöng àaão trong nhiïìu tuêìn lïî lïnh àïnh trïn biïín. Taâu Gokstand cuãa thïë kyã 9 chó chúã àûúåc khoaãng 35 ngûúâi, vúái möåt lûúång bùçng khoaãng 10 têën, chûá khöng àûúåc nhû taâu Santa Marña cuãa Colömbö (khoaãng 40 ngûúâi, troång taãi haâng khoaãng 100 têën) hay taâu Mayflower cuãa Pilgrim (khoaãng 100 ngûúâi, troång taãi khoaãng 180 têën). Trong baãy thïë kyã, tûâ thúâi hoaâng àïë Constantin túái thúâi Thêåp tûå chinh, ngûúâi Scandinavi laâ nhûäng taác nhên chñnh trong viïåc chêu Êu baânh trûúáng xuöëng phña nam, sang àöng vaâ sang têy. http://ebooks.vdcmedia.com
  18. Daniel J. Boorstin 18 CHÛÚNG 28 DÛÂNG LAÅI ÚÃ VINLAND Nhûäng ngûúâi Viking tiïën sang phña têy laâ nhûäng ngûúâi di chuyïín khöng ngûâng tûâ àaão naây qua àaão khaác. Nhòn vaâo baãn àöì khu vûåc nhûäng vô àöå viïîn bùæc ngay dûúái Voâng Bùæc Cûåc coá thïí giuáp chuáng ta hiïíu roä con àûúâng tiïën vïì phña têy cuãa ngûúâi Norse. Giûäa vuâng biïín Bùæc Cûåc vaâ vô àöå 60 ngang suöët Àaåi dûúng tûâ Bergen túái búâ biïín chêu Myä, cûá caách khoaãng 500 dùåm laâ chuáng ta coá thïí gùåp thêëy àêët liïìn. Khaác biïët bao vúái vuâng àaåi dûúng mïnh möng úã nhûäng vô àöå phña nam chöî naâo cuäng chó thêëy nûúác, laâ laänh àõa cuãa Colömbö vaâ Vespucci! Khoaãng nùm 700, hoå àaä ài àïën têån quêìn àaão Faeroe caách phña bùæc Tö Caách Lan chûâng 200 dùåm vaâ röìi àïën nùm 770 hoå laåi ài tiïëp vaâ bùæt àêìu àõnh cû úã Aixúlen. Tûâ quêìn àaão Hebrides ngoaâi khúi búâ biïín têy bùæc Tö Caách Lan, ngûúâi Norse ài àïën Ai Len, taåi àêy hoå lêåp thaânh phöë Dublin nùm 841. Chuáng ta liïn tiïëp chûáng kiïën caãnh tûúång quen thuöåc cuãa ngûúâi Viking ài lang thang trïn biïín vaâ cöë tòm ra nhûäng chöî coá àêët àïí ài vaâo. Ngêîu nhiïn tòm àûúåc möåt chöî naâo, hoå seä àõnh cû luön taåi àoá. Ngûúâi Viking àaä khaám phaá ra Aixúlen khi möåt ngûúâi Thuåy Àiïín tïn laâ Gardar Svavarsson, bõ meå cuãa mònh laâ möåt thêìy boái eáp buöåc anh rúâi àêët Scandinavi ài vïì phña àaão Hebrides àïí tòm di saãn cuãa vúå mònh vaâ àaä bõ tröi giaåt trïn biïín. Tònh cúâ anh àïën àûúåc phña àöng Aixúlen. Vïì sau, coân coá chuyïån möåt thuãy thuã bõ gioá àaánh tröi giaåt vaâo möåt vuâng àêët úã phña têy nam Aixúlen vaâ khi Eric Mùåt Àoã ài tòm nhûäng cêu chuyïån êëy, anh àaä àïën Greenland, chuyïån ngûúâi Viking khaám phaá ra Vinland cuäng laâ möåt daång chuyïån nhû thïë. Cêu chuyïån vïì ngûúâi Viking bêët ngúâ khaám phaá ra chêu Myä vaâ àõnh cû úã àoá bùæt nguöìn vúái Bjarni Herjolfsson; öng naây coá möåt chiïëc taâu buön qua laåi giûäa Na Uy vaâ Aixúlen. Muâa heâ 986, öng chúã möåt chuyïën taâu àêìy haâng àïën Aixúlen vúái yá àõnh qua muâa àöng taåi àêy theo thûúâng lïå vúái öng Heriulf, cha cuãa öng. Lêìn naây, thêët voång vò Heriufl àaä baán àêët úã Aixúlen vaâ àaä ài Greenland, öng quyïët àõnh ài theo cha àïën àoá. Chùæc hùèn hoå àaä biïët àûúâng ài túái àoá http://ebooks.vdcmedia.com
  19. ÁNhûäng phaát hiïån vïì vaån vêåt vaâ con ngûúâi 19 rêët nguy hiïím. Hoå chûa tûâng ài con àûúâng naây vaâ hoå laåi khöng coá baãn àöì hay la baân. Vò thïë khöng laå gò hoå bõ sûúng muâ laâm cho khöng biïët phûúng hûúáng. Cuöëi cuâng khi hoå thêëy àûúåc möåt vuâng àêët "bùçng phùèng vaâ phuã àêìy rûâng", Bjarni biïët rùçng àoá khöng thïí laâ Greenland. Ài doåc theo búâ biïín, trûúác tiïn hoå thêëy nhiïìu "vuâng àêët bùçng phùèng vaâ phuã àêìy rûâng" hún vaâ xa hún lïn phña bùæc, hoå thêëy nhûäng nuái phuã àêìy bùng. Laâ con ngûúâi thûåc tïë vaâ khöng thñch toâ moâ, chó muöën laâm sao tòm àûúåc cha, nïn Bjarni caãm thêëy aáy naáy lo lùæng. Öng khöng cho àoaân ngûúâi cuãa mònh lïn búâ, nhûng quay thuyïìn ra biïín trúã laåi vaâ sau 4 ngaây öng àaä àïën Jerijolfsnes, àuáng chöî öng àaä muöën ài tòm úã phña moãm têy nam cuãa Greenland. Nhûäng truyïìn thuyïët cuãa ngûúâi Greenland coân giûä laåi sûå kiïån Bjarni àaä thoaáng thêëy miïìn àêët laå úã phña têy, coá thïí laâ chêu Myä. Cuäng theo truyïìn thuyïët naây, Leif Ericsson, ngûúâi àaä àïën Greenland vúái cha mònh laâ Eric Mùåt Àoã, àaä mua con taâu cuãa Bjarni. Nùm 1001, öng cuâng möåt àoaân 35 ngûúâi ra biïín àïí ài tòm vuâng àêët maâ Bjarni àaä thoaáng thêëy nhûng khöng coá can àaãm ài thaám hiïím. Leif chó huy àoaân thaám hiïím cuãa mònh nhùæm thùèng hûúáng têy, "phaát hiïån ngay ra vuâng àêët maâ Bjarmi àaä phaát hiïån lêìn trûúác. Khung caãnh phuã àêìy bùng giaá vaâ tûâ biïín tröng thùèng lïn coi giöëng nhû möåt taãng àaá nguyïn khöëi. Caãnh tûúång naây laâm hoå nghô vuâng àêët cùçn cöîi vaâ vö duång". Àoá laâ Àaão Baffin, nùçm ngay phña bùæc Eo Hudson vaâ hoå àùåt tïn cho noá laâ Helluland, hay Àêët Àaá Bùçng. Ài xa hún doåc theo búâ biïín àöng nam, hoå thêëy möåt chöî nghó àöng hêëp dêîn vaâ goåi noá laâ Vinland hay Wineland, Àêët Rûúåu, vò úã àoá coá rêët nhiïìu nho. Tòm thêëy vuâng àêët hêëp dêîn thêåt bêët ngúâ, àoaân ngûúâi cuãa Leif quyïët àõnh lïn búâ vaâ dûång möåt ngöi nhaâ lúán úã àoá àïí truá àöng. Muâa heâ sau àoá, hoå laåi quay trúã vïì Greenland. Khi Eric Mùåt Àoã, cha cuãa Leif chïët, traách nhiïåm gia àònh àeâ nùång trïn Leif, nïn öng phaãi vïì úã gêìn gia àònh. Öng cho em cuãa mònh laâ Thorvald mûúån taâu, vò Thovald muöën àïën thùm àêët Vinland maâ Leif àaä khen ngúåi khöng tiïëc lúâi. Thvald vaâ àoaân ngûúâi cuãa mònh àïën àûúåc àoá khaá dïî daâng. Hoå qua muâa heâ thaám hiïím búâ biïín, röìi nghó àöng taåi Leifsbudir (Lïìu cuãa Leif). Muâa heâ nùm sau, khi hoå gùåp lêìn àêìu tiïn nhûäng ngûúâi baãn àõa, saáu ngûúâi baãn àõa bõ http://ebooks.vdcmedia.com
  20. Daniel J. Boorstin 20 giïët, riïng Thorvald bõ möåt muäi tïn troång thûúng, nïn öng phaãi quay vïì Greenland cuâng àoaân ngûúâi cuãa mònh. Trûúác cuöëi thïë kyã 14, nhûäng cuöåc àõnh cû cuãa ngûúâi Viking úã Greenland cuäng nhû úã Vinland chó coân laâ chuyïån cuãa quaá khûá. Ngûúâi Viking coá leä laâ nhûäng ngûúâi chêu Êu àêìu tiïn àõnh cû úã chêu Myä, nhûng hoaân toaân khöng coá nghôa hoå laâ nhûäng ngûúâi àaä "khaám phaá" chêu Myä. Hoå chó söëng úã àoá maâ khöng coá sûå duäng caãm khai phaá. Nhûäng gò hoå laâm úã àoá khöng thay àöíi gò quan niïåm cuãa hoå hay cuãa möåt ai khaác vïì thïë giúái. Àiïìu àaáng noái úã àêy khöng phaãi laâ chuyïån ngûúâi Viking àaä thûåc sûå àïën àûúåc chêu Myä, nhûng laâ chuyïån hoå àaä àïën àõnh cû úã chêu Myä möåt thúâi gian maâ khöng khaám phaá ra chêu Myä. http://ebooks.vdcmedia.com
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2