quản lý môi trường cho sự phát triển bền vững (in lần thứ 2): phần 2

Chia sẻ: Năm Tháng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:155

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 giới thiệu tới người đọc các kiến thức phần quản lý môi trường cho sự phát triển bền vững bao gồm: những vấn đề chung về quản lý môi trường, các công cụ pháp luật trong quản lý môi trường, phân tích, đánh giá và quy hoạch môi trường,... mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: quản lý môi trường cho sự phát triển bền vững (in lần thứ 2): phần 2

PhẳnB-QUẢN LÝ M Ô I T R Ư Ờ N G C H O s ự PHÁT TRIỂN BÊN VỮNG Chương V NHỮNG VÂN ĐỂ CHUNG VỀ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG 5.1. CÁC KHÁI NIỆM Cơ BẲN VỀ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG 5.1.1. Định nghĩa về quản lý môi trường Hiện nay chưa có một định nghĩa thống nhất về quản lý môi t r ư ờ n g . Theo m ộ t s ố t á c g i ả , t h u ậ t n g ữ v ề q u ả n lý môi t r ư ờ n g bao g ồ m h a i n ộ i d u n g c h í n h : q u ả n lý N h à nước v ề m ô i t r ư ờ n g v à q u ả n lý của các d o a n h n g h i ệ p , k h u vực d â n cư v ề môi t r ư ờ n g . T r o n g đ ó , n ộ i d u n g t h ứ h a i có mục t i ê u c h ủ y ế u là t ă n g c ư ở n g h i ệ u q u ả của h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t (hệ t h ố n g q u ả n lý môi t r ư ờ n g theo ISO 14000) v à bảo v ệ sức khỏe của n g ư ờ i lao đ ộ n g d â n cư sống t r o n g k h u vực chịu ả n h h ư ở n g của các h o ạ t động s ả n x u ấ t . 185
P h â n t í c h m ộ t s ố đ ị n h nghĩa [ Ì , 20], có t h ể t h ấ y q u ả n lý m ô i t r ư ờ n g có ba k h í a c ạ n h : t ổ n g hợp các b i ệ n p h á p t i ế p c ậ n hệ t h ố n g t h í c h hợp, t á c đ ộ n g v à đ i ề u chỉnh các h o ạ t đ ộ n g của con n g ư ờ i , v ố i mục đ í c h c h í n h là g i ữ c â n b ằ n g q u a n h ệ giữa môi t r ư ờ n g v à p h á t t r i ể n , giữa n h u c ầ u của con n g ư ờ i v à c h ấ t lượng m ô i t r ư ờ n g , giữa h i ệ n t ạ i v à k h ả n ă n g chịu đ ự n g của t r á i đ ấ t - " p h á t t r i ể n b ề n vững". T ừ đó, có t h ể t ạ m t h ờ i n ê u ra m ộ t đ ị n h nghĩa t ó m t ắ t sau: Quản lý môi trường là một hoạt động trong lĩnh vực quẩn lý xã hội; có tác động điều chỉnh các hoạt động của con người dựa trên sự tiếp cận có hệ thông và các kỹ năng điều phôi thông tin, đôi với các vân đề môi trường có liên quan đến con người; xuất phát từ quan điểm định lượng, hướng tới phát triển bền vững và sử dụng hợp lý tài nguyên. Q u ả n lý môi t r ư ờ n g được t h ự c h i ệ n b ằ n g t ô n g hợp các b i ệ n p h á p l u ậ t p h á p , c h í n h s á c h , k i n h t ê , k ỹ t h u ậ t , c ô n g n g h ệ , x ã h ộ i , v ă n h ó a , giáo dục, v.v. C á c b i ệ n p h á p n à y có t h ể đ a n xen, p h ô i hợp, t í c h hợp vói n h a u t ù y theo đ i ê u k i ệ n cụ t h ể của v ấ n đ ề đ ặ t ra. V i ệ c q u ả n lý môi t r ư ờ n g được t h ự c h i ệ n ở m ọ i quy m ô : t o à n cầu, k h u vực, quốc gia, t ỉ n h , h u y ệ n , cở sở sản x u ấ t , h ộ gia đ ì n h , v.v. 5.1.2. Các múc tiêu của công tác quản lý Nhà nước về môi trường Mục tiêu của quản lý môi trưởng là phát triển bên vững, giữ cho được sự c â n b ằ n g giữa p h á t t r i ể n k i n h t ế x ã h ộ i v à bảo v ệ môi t r ư ờ n g . Hay nói m ộ t c á c h k h á c , p h á t t r i ể n k i n h t ê x ã h ộ i t ạ o ra t i ề m lực k i n h t ế đ ể bảo vệ môi t r ư ờ n g , còn bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g t ạ o ra các t i ề m n ă n g t ự n h i ê n v à xã h ộ i m ớ i cho c ô n g cuộc p h á t t r i ể n k i n h t ế xã hội trong tương lai. T ù y thuộc vào đ i ề u k i ệ n t ự n h i ê n , k i n h t ế xã h ộ i , h ệ t h ố n g p h á p lý, mục t i ê u p h á t t r i ể n ư u 186
t i ê n của t ừ n g quốc gia, mục t i ê u q u ả n lý môi t r ư ờ n g có t h ê t h a y đ ổ i theo t h ò i gian v à có n h ữ n g ư u t i ê n r i ê n g đ ố i với môi quốc gia. M ụ c t i ê u cơ b ả n của c ô n g t á c bảo vệ môi t r ư ờ n g ở nước ta t r o n g giai đ o ạ n c ô n g n g h i ệ p h ó a , h i ệ n đ ạ i h ó a h i ệ n nay là: " N g ă n n g ừ a ô n h i ễ m môi t r ư ờ n g , phục h ồ i v à c ả i t h i ệ n môi t r ư ờ n g ở n h ữ n g nơi, n h ữ n g v ù n g đ ã bị suy t h o á i , bảo t ồ n đ a d ạ n g s i n h học, t ừ n g bước n â n g cao c h ấ t lượng môi t r ư ờ n g ở các k h u c ô n g n g h i ệ p , đô t h ị v à n ô n g t h ô n , góp p h ầ n p h á t t r i ể n k i n h t ế x ã h ộ i b ề n v ữ n g , n â n g cao c h ấ t lượng đời sống của n h â n d â n , t i ế n h à n h t h ắ n g l ợ i sự n g h i ệ p công n g h i ệ p h ó a , h i ệ n đ ạ i h ó a đ ấ t nước, V.V.". Theo Chỉ t h ị 36 CT/TW của B ộ C h í n h t r ị , B a n C h ấ p h à n h T r u n g ư ơ n g Đ ả n g Cộng sản V i ệ t N a m , m ộ t số mục t i ê u cụ t h ể của c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g V i ệ t N a m h i ệ n nay l à : + K h ắ c phục v à p h ò n g chống suy t h o á i , ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g p h á t s i n h t r o n g c á c h o ạ t đ ộ n g sống của con n g ư ờ i . T r o n g giai đ o ạ n h i ệ n nay, các b i ệ n p h á p k h ắ c phục v à p h ò n g chống ô n h i ễ m chủ y ê u l à : • Thực h i ệ n n g l ĩ ì ê m c h ỉ n h quy đ ị n h của L u ậ t bảo v ệ môi t r ư ờ n g v ề b á o cáo đ á n h giá t á c đ ộ n g môi t r ư ờ n g t r o n g việc x é t d u y ệ t cấp p h é p các quy hoạch, các d ự á n đ ầ u t ư . N ế u b á o cáo đ á n h giá t á c đ ộ n g m ô i t r ư ờ n g k h ô n g được chấp n h ậ n t h ì k h ô n g cho p h é p thực h i ệ n các quy hoạch, các d ự á n n à y . • Đ ố i v ớ i c á c cơ sở s ả n x u ấ t k i n h doanh đ a n g h o ạ t động, c ă n cứ v à o k ế t q u ả đ á n h g i á t á c đ ộ n g môi t r ư ờ n g , t ừ đó các bộ, các n g à n h các t ỉ n h , c á c t h à n h p h ố t ổ chức p h â n l o ạ i các cơ sở g â y ô n h i ễ m v à có k ế h o ạ c h x ử lý p h ù hợp. • T r o n g h o ạ t đ ộ n g sản x u ấ t k i n h doanh c ầ n ư u t i ê n á p d ụ n g các c ô n g n g h ệ sạch, công n g h ệ í t p h ế t h ả i , t i ê u hao í t n g u y ê n l i ệ u v à n ă n g lượng b ằ n g c á c h t r a n g bị, đ ầ u t ư các t h i ế t bị công 187
n g h ệ m ố i , c ô n g n g h ệ t i ê n t i ế n , c ả i t i ế n v à s ả n x u ấ t c á c t h i ế t bị t i ê u hao í t n ă n g lượng v à n g u y ê n v ậ t l i ệ u . • C á c k h u vực đô t h ị , các k h u công n g h i ệ p c ầ n p h ả i sớm có v à thực h i ệ n t ố t p h ư ơ n g á n x ử lý c h ấ t t h ả i , ư u t i ê n x ử lý c h ấ t t h ả i độc h ạ i , c h ấ t t h ả i b ệ n h v i ệ n n h ư : đ ố t r á c t h ả i b ệ n h v i ệ n ở n h i ệ t đ ộ cao, x ử lý nước t h ả i b ệ n h v i ệ n . • T h ự c h i ệ n các k ê hoạch quốc gia ứ n g cứu sự cố d ầ u t r à n t r ê n b i ể n , k ê h o ạ c h k h ấ c phục h ậ u q u ả c h ấ t độc h ó a học d ù n g t r o n g c h i ế n t r a n h , q u ả n lý các h ó a c h ấ t độc h ạ i v à c h ấ t t h ả i nguy h ạ i . + H o à n c h ỉ n h h ệ t h ô n g v ă n b ả n l u ậ t p h á p bảo v ệ môi t r ư ở n g , ban h à n h các c h í n h s á c h vê p h á t t r i ể n k i n h t ê x ã h ộ i p h ả i g ắ n với bảo v ệ môi t r ư ờ n g , n g h i ê m c h ỉ n h t h i h à n h l u ậ t bảo v ệ môi t r u ồ n g . Đ ể t h ự c h i ệ n mục t i ê u t r ê n c ầ n q u a n t â m đ ế n các b i ệ n p h á p cụ t h ể : • R à s o á t v à ban h à n h đ ồ n g bộ các v ă n b ả n dưói l u ậ t , các quy đ ị n h v ề l u ậ t p h á p k h á c n h ằ m n â n g cao h i ệ u lực của l u ậ t . • B a n h à n h các c h í n h s á c h vê t h u ê , t í n d ụ n g n h ằ m k h u y ê n k h í c h việc á p d ụ n g các c ô n g n g h ệ sạch. • T h ể c h ế h ó a việc đ ó n g góp chi p h í bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g : t h u ê môi t r u ồ n g , t h u ế t à i n g u y ê n , q u ỹ môi thường, v.v. • T h ể c h ê h ó a việc p h ô i hợp g i ả i q u y ế t các v ấ n đ ề p h á t t r i ể n k i n h t ế với bảo v ệ môi t r u ồ n g : t r o n g các k ế h o ạ c h p h á t t r i ể n k i n h t ê x ã h ộ i p h ả i có các chỉ t i ê u , b i ệ n p h á p bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g . T í n h t o á n h i ệ u q u ả k i n h t ế , so s á n h c á c p h ư ơ n g á n p h ả i t í n h t o á n cả chi p h í bảo v ệ môi t r ư ờ n g . 188
+ T ă n g cường c ô n g t á c q u ả n lý n h à nưốc v ề m ô i t r ư ớ n g t ừ T r u n g Ư ơ n g đ ế n địa p h ư ơ n g , c ô n g t á c n g h i ê n cứu, đ à o t ạ o c á n bộ v ề môi t r ư ờ n g : • N â n g cấp cơ q u a n q u ả n lý n h à nưốc v ề môi t r ư ờ n g đ ủ sức t h ự c h i ệ n t ố t các n h i ệ m v ụ c h u n g của đ ấ t nước. • X â y d ự n g m ạ n g l ư ố i quan trắc môi t r ư ờ n g quốc gia, v ù n g l ã n h t h ổ và g ắ n c h ú n g với h ệ t h ố n g các t r ạ m q u a n t r ắ c môi t r ư ờ n g t o à n c ầ u v à k h u vực. H ệ t h ô n g n à y có chức n ă n g p h ả n á n h t r u n g thực c h ấ t lượng môi t r ư ờ n g quốc gia v à các v ù n g l ã n h thổ. • Xâv d ự n g h ệ t h ố n g t h ô n g t i n d ữ l i ệ u môi t r ư ờ n g quốc gia v à quy c h ế t h u t h ậ p v à t r a o đ ổ i t h ô n g t i n môi t r ư ờ n g q u ô c gia v à quốc t ế . • H ì n h t h à n h h ệ t h ố n g cơ sở n g h i ê n cứu v à đ à o t ạ o c á n bộ c h u y ê n gia v ề khoa học v à c ô n g n g h ệ môi t r ư ờ n g đ ồ n g bộ, đ á p ứ n g c ô n g t á c bảo v ệ môi t r ư ờ n g của quốc gia v à t ừ n g n g à n h . • K ế hoạch h ó a c ô n g t á c bảo vệ môi t r ư ờ n g t ừ t r u n g ư ơ n g đ ế n địa p h ư ớ n g , c á c bộ, các n g à n h . T h í d ụ : k i n h p h í cho c ô n g t á c bảo v ệ môi t r ư ờ n g t r o n g n g â n s á c h n h à nước, t r o n g các n g à n h . + P h á t t r i ể n đ ấ t nưốc theo các n g u y ê n tắc p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g được H ộ i n g h ị Rio-92 t h ô n g qua: • T ô n t r ọ n g v à q u a n t â m đ ế n cuộc sống cộng đồng. • C ả i t h i ệ n v à n â n g cao c h ấ t lượng cuộc sống của con n g ư ờ i . • B ả o v ệ sức sống v à t í n h đ a d ạ n g của t r á i đ ấ t . • G i ữ v ữ n g t r o n g k h ả n ă n g chịu đ ự n g của t r á i đ ấ t . 189
• T h a y đ ổ i t h á i độ, h à n h v i v à x â y d ự n g đ ạ o đức m ớ i vì sự p h á t t r i ể n bền vững. • T ạ o đ i ề u k i ệ n đ ể cho các cộng đ ồ n g t ự q u ả n lý l ấ y môi t r ư ờ n g của m ì n h . • T ạ o ra m ộ t cơ c ấ u quốc gia t h ô n g n h ấ t t h u ậ n l ợ i cho việc p h á t t r i ể n bên vững. • X â y d ự n g k h ố i l i ê n m i n h t o à n t h ế giói v ề bảo v ệ v à p h á t triển. • X â y d ự n g m ộ t x ã h ộ i b ề n vững. + X â y d ự n g các c ô n g cụ h ữ u h i ệ u vê q u ả n lý m ô i trường quốc gia, các v ù n g l ã n h t h ổ r i ê n g b i ệ t n h ư : • X â y d ự n g các công cụ q u ả n lý t h í c h hợp cho t ừ n g n g à n h , t ừ n g địa p h ư ơ n g t ù y t h u ộ c v à o t r ì n h đ ộ p h á t t r i ể n . • H ì n h t h à n h v à thực h i ệ n đ ồ n g b ộ các c ô n g cụ q u ả n lý m ô i . trưởng (luật p h á p , k i n h tế, kỹ t h u ậ t công nghệ, các c h í n h sách x ã hội,v.v.). 5.1.3. Các nguyên tắc quản lý môi trường chủ yêu Tiêu chí chung của công tác quản lý môi trường là đảm bảo q u y ề n được sống t r o n g m ô i t r ư ờ n g t r o n g l à n h , phục v ụ sự p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g của đ ấ t nưốc, góp p h ầ n g ì n g i ữ m ô i t r ư ờ n g c h u n g của loài n g ư ờ i t r ê n t r á i đ ấ t . C á c n g u y ê n tắc c h ủ y ế u của c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ở n g bao gồm: Hướng tới sự phát triển bền vững . N g u y ê n tắc n à y q u y ế t đ ị n h mục đ í c h của việc q u ả n lý môi t r ư ờ n g . Đ ể g i ả i q u y ế t n g u y ê n tắc n à y , c ô n g t á c q u ả n lý m ô i 190
t r ư ờ n g p h ả i t u â n t h ủ n h ữ n g n g u y ê n tắc của việc x â y d ự n g m ộ t x ã h ộ i b ề n v ữ n g đ ã t r ì n h b à y t r ê n . N g u y ê n tắc n à y c ầ n được t h ể h i ệ n t r o n g q u á t r ì n h x â y d ự n g v à thực h i ệ n đ ư ờ n g l ố i , c h ủ t r ư ơ n g , l u ậ t p h á p v à c h í n h s á c h n h à nưóc, n g à n h v à địa p h ư ơ n g . Kết hợp các mục tiêu quốc tê - quốc gia - vùng lãnh thổ và cộng đồng dân cư trong việc quản lý môi trường. Môi t r ư ờ n g k h ô n g có r a n h giới k h ô n g gian, do v ậ y sự ô n h i ễ m hay suy t h o á i t h à n h p h ầ n môi t r ư ờ n g ở quốc gia, v ù n g l ã n h t h ô n à y sẽ có ả n h h ư ở n g trực t i ế p t ố i quốc gia k h á c và c á c v ù n g l ã n h t h ổ k h á c . Đ ể thực h i ệ n được n g u y ê n tắc n à y , các quốc gia c ầ n tích cực t h a m gia v à t u â n t h ủ các c ô n g ước, h i ệ p đ ị n h quốc t ế v ề môi t r u ồ n g , đ ồ n g t h ò i với việc ban h à n h các v ă n b ả n quốc gia v ề l u ậ t p h á p , t i ê u c h u ẩ n , quy đ ị n h . Việc k ế t hợp các mục t i ê u n à y được thực h i ệ n t h ô n g qua các q u i đ ị n h l u ậ t p h á p , các c h ư ơ n g t r ì n h h à n h động, các đ ể t à i hợp t á c quốc t ê v à k h u vực. Quản lý môi trường xuất phát từ quan điểm tiếp cận hệ thông và cần được thực hiện bằng nhiều biện pháp và công cụ tông hợp đa dạng và thích hợp. C á c b i ệ n p h á p v à c ô n g cụ q u ả n lý môi t r ư ờ n g r ấ t đ a d ạ n g : l u ậ t p h á p , c h i ế n lược, quy hoạch, k ê hoạch, c h í n h s á c h , khoa học, k i n h t ê , c ô n g n g h ệ , v.v. M ỗ i m ộ t l o ạ i b i ệ n p h á p v à c ô n g cụ t r ê n có p h ạ m v i v à h i ệ u q u ả k h á c n h a u t r o n g t ừ n g t r ư ờ n g hợp cu t h ể . Ví d ụ đ ể bảo v ệ m ô i t r u ồ n g t r o n g n ề n k i n h t ê t h ị t r ư ờ n g , t h ì công cụ k i n h t ê có h i ệ u q u ả t ố t h ơ n . T r o n g k h i đó, t r o n g n ê n k i n h t ế k ế h o ạ c h h ó a t h ì công cụ l u ậ t p h á p v à c h í n h s á c h l ạ i có các t h ê m ạ n h r i ê n g . 191
T h à n h p h ầ n m ô i t r u ồ n g ở các k h u vực c ầ n bảo v ệ t h ư ờ n g r ấ t đ a d ạ n g , do v ậ y c á c b i ệ n p h á p v à c ô n g cụ bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g á p d ụ n g c ầ n đ a d ạ n g v à t h í c h hợp với t ừ n g đ ố i t ư ợ n g . Phòng ngừa tai biến, suy thoái môi trường cần được ưu tiên hơn việc phải xử lý hồi phục môi trường nêu để xảy ra ô nhiễm • P h ò n g ngừa là b i ệ n p h á p í t t ố n k é m h ơ n x ử lý, n ê u đ ể x ẩ y ra ô n h i ễ m . T h í d ụ : p h ò n g ngừa b ư ớ u cổ b ằ n g b i ệ n p h á p sử d ụ n g m u ố i l ố t í t t ô n k é m h ơ n g i ả i p h á p chữa b ệ n h b ư ớ u cô k h i n ó x ẩ y ra với d â n cư. • N g o à i ra, k h i c h ấ t ô n h i ễ m t r à n ra môi t r ư ờ n g , c h ú n g có t h ể x â m n h ậ p v à o t ấ t cả các t h à n h p h ầ n môi t r ư ờ n g , l a n t r u y ề n theo các c h u ỗ i t h ứ c ă n v à k h ô n g g i a n x u n g q u a n h . Đ ể l o ạ i t r ừ k h ỏ i c á c ả n h h ư ở n g của c h ấ t ô n h i ễ m đ ố i với con n g ư ờ i v à sinh v ậ t , c ầ n p h ả i có n h i ề u c ô n g sức v à t i ề n của h ơ n so với việc thực h i ệ n các b i ệ n p h á p p h ò n g t r á n h . Người gảy ô nhiễm phải trả tiền - ppp (pulluter paỵs principle). Đ â y là n g u y ê n tắc q u ả n lý m ô i t r ư ờ n g do c á c nước O E C D đ ư a ra. N g u y ê n tắc được d ù n g l à m cơ sở đ ể x â y d ự n g c á c q u i đ ị n h v ề t h u ê , p h í , l ệ p h í môi t r ư ở n g v à các quy đ ị n h x ử p h ạ t h à n h c h í n h đ ố i v ố i các v i p h ạ m v ề q u ả n lý m ô i t r u ồ n g . D ự a t r ê n n g u y ê n tắc n à y , các nưốc đ ư a r a các l o ạ i t h u ế s u ấ t n h ư thuế n ă n g lượng, t h u ế Cacbon, t h u ế SOọ, v.v. N g u y ê n tắc t r ê n c ầ n thực h i ệ n p h ố i hợp v ố i n g u y ê n tắc n g ư ờ i sử d ụ n g t r ả t i ề n , vói n ộ i d u n g l à n g ư ờ i n à o sử d ụ n g các t h à n h p h ầ n m ô i t r u ồ n g t h ì p h ả i t r ả t i ê n cho việc sử d ụ n g v à các t á c đ ộ n g t i ê u cực đ ế n môi t r ư ờ n g do việc sử d ụ n g đó g â y r a . P h í 192
r á c t h ả i , p h í nước t h ả i v à các l o ạ i p h í k h á c l à các ví d ụ v ê n g u y ê n tắc n g ư ờ i sử d ụ n g p h ả i t r ả t i ê n . 5.1.4. Các nội dung và chức năng của quản lý nhà nước về môi trường Quản lý môi trường là một nội dung quản lý kinh tê xã hôi của n h à n ư ó c , k h u n g c ấ u t r ú c các n ộ i d u n g q u ả n lý n h à nưốc vê môi t r ư ờ n g có t h ể t r ì n h b à y d ư ớ i d ạ n g sơ đồ Hình v.l. Hình v.l cho c h ú n g ta t h ấ y m ộ t k h u n g cấu t r ú c các n ộ i d u n g q u ả n lý n h à nưốc v ề v ấ n đ ê môi t r ư ờ n g mong m u ô n của các quốc gia t r ê n t h ế giới. H o ạ t đ ộ n g bảo v ệ môi t r ư ờ n g t r o n g t h ò i đ ạ i c h ú n g ta là m ộ t t r o n g n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g q u a n t r ọ n g của x ã h ộ i loài n g ư ờ i , n h ằ m duy t r ì v à sử d ụ n g hợp lý các d ạ n g t à i n g u y ê n môi t r ư ớ n g cho sự p h á t t r i ể n n h â n l o ạ i . N h à nước với t ư c á c h đ ạ i d i ệ n cho l ợ i ích c h u n g của t o à n x ã h ộ i sử d ụ n g sức m ạ n h q u y ể n lực v à các t r u y ề n t h ố n g , t ậ p q u á n của d â n tộc đ ể b i ế n đ ư ờ n g l ố i c h ủ đ ạ o ( p h á t t r i ể n b ề n vững) của m ì n h t h à n h h i ệ n t h ự c t h ô n g qua v i ệ c h ì n h t h à n h m ộ t cờ c ấ u t ổ chức q u ả n lý hợp lý (cơ c ấ u k i n h t ế x ã h ộ i v à h ệ t h ố n g t ổ chức q u y ề n lực q u ả n lý môi t r ư ờ n g ) ; m ộ t cơ c h ế sử d ụ n g n h â n lực h ữ u h i ệ u ( đ ộ i n g ũ công chức m ô i t r ư ờ n g v à c ô n g chức c h í n h q u y ề n k h á c ) ; v ố i các p h ư ơ n g p h á p , h ì n h thức, g i ả i p h á p q u ả n lý t h í c h hợp (các c ô n g cụ q u ả n lý, c h í n h s á c h q u ả n lý, các g i ả i p h á p q u ả n lý); t ạ o ra v à t ậ n d ụ n g các t h ò i cơ, các q u a n h ệ quốc t ế đ ể p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g đ ấ t nưốc. T r o n g c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g có 3 n ộ i d u n g q u a n t r ọ n g n h ấ t bao gồm: x â y d ự n g cơ sở khoa học, k i n h t ế , l u ậ t p h á p cho việc t h i h à n h c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g , t h i ế t l ậ p các c ô n g cụ q u ả n lý môi t r ư ờ n g , t ổ chức các c ô n g t á c bảo v ệ v à q u ả n lý môi trường. 193
Hình V. 1. K h u n g c ấ u t r ú c c á c n ộ i d u n g q u ả n l ý n h à nước về môi trường Nhà nước Hiên pháp Mục tiêu Đường lối phát Kế Mục tiêu Chiến lược định hướng triền bền vững cu thể hoach lòn Cơ cấu tố chức Cơ cấu kinh tế quản lý hợp lý xã hôi Tố chức công tác quản lý MT Đội ngũ Cơ chế nhân CBMT lúc Các nguồn nhân lúc khác Kinh tế Các công cụ Pháp lý quản lý Xù hội Phương pháp Quan điểm hình thức nghệ Chính sách thuật quản lý quản lý Biện pháp Thú thuât Các giải pháp quản lý cụ thể Tạo lập các cơ hội khai thác nội lực và nguồn lực quốc tế 194
+ Q u ả n lý môi t r ư ở n g là. m ộ t n ộ i d u n g của c ô n g t á c q u ả n lý n h à nưốc vê môi t r ư ờ n g . Ớ nước ta, các n ộ i d u n g của c ô n g t á c q u ả n lý n h à nước v ề môi t r ư ờ n g được t r ì n h b à y t r o n g Đ i ề u 37 l u ậ t Bảo v ệ môi t r ư ờ n g V i ệ t N a m 1993 gồm các đ i ể m sau: • B a n h à n h v à t ổ chức thực h i ệ n các v ă n b ả n p h á p q u i v ề bảo v ệ môi t r ư ờ n g , ban h à n h h ệ t h ố n g t i ê u c h u ẩ n môi t r ư ờ n g . • X â y dựng, chỉ đạo t h ự c h i ệ n c h i ê n lược, c h í n h s á c h bảo v ệ môi t r ư ờ n g , k ê h o ạ c h p h ò n g chống, k h ắ c phục suy t h o á i m ô i t r ư ờ n g , ô n h i ễ m môi t r ư ờ n g , sự cố môi t r u ồ n g . • X â y d ự n g , q u ả n lý các c ô n g t r ì n h bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g v à các công t r ì n h có l i ê n q u a n đ ế n bảo v ệ môi t r ư ờ n g . • Tô chức, x â y d ự n g , q u ả n lý h ệ t h ô n g q u a n t r ắ c n g u ồ n t h ô n g t i n d ữ l i ệ u v à p h â n t í c h môi t r ư ờ n g , đ ị n h k ỳ đ á n h giá h i ệ n t r ạ n g môi t r ư ờ n g , d ự b á o d i ễ n b i ê n môi t r ư ờ n g . • T h ẩ m đ ị n h các b á o cáo đ á n h giá t á c đ ộ n g môi t r ư ờ n g của các d ự á n v à các cơ sở k i n h doanh. • Cấp v à t h u h ồ i g i ấ y c h ứ n g n h ậ n đ ạ t t i ê u c h u ẩ n môi t r ư ờ n g cho các cơ sở k i n h t ê x ã h ộ i . • G i á m s á t , t h a n h t r a , k i ể m t r a việc chấp h à n h p h á p l u ậ t v ề bảo vệ môi t r ư ớ n g , g i ả i q u y ế t các k h i ê u n ạ i , t ô cáo, t r a n h c h ấ p vê bảo v ệ môi t r ư ờ n g , xử lý v i p h ạ m p h á p l u ậ t v ề bảo v ệ môi trường. • Đ à o tạo các c á n bộ v ề khoa học v à q u ả n lý môi t r ư ờ n g . • T ổ chức n g h i ê n cứu, á p d ụ n g t i ê n bộ khoa học kĩ t h u ậ t t r o n g l ĩ n h vực bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g . • Q u a n h ệ quốc t ê t r o n g l ĩ n h vực bảo v ệ môi t r ư ờ n g . 195
+ C ô n g t á c q u ả n lý m ô i t r u ồ n g có t h ể p h â n l o ạ i theo p h ạ m v i v à t í n h c h ấ t q u ả n lý. Theo p h ạ m v i q u ả n lý có t h ể chia r a c á c loại: • Q u ả n lý môi t r ư ò n g k h u vực: K h u vực đô t h ị , n ô n g t h ô n , b i ể n , v.v. • Q u ả n lý môi t r ư ờ n g theo n g à n h k i n h t ế n h ư c ô n g n g h i ệ p , n ô n g n g h i ệ p , n ă n g lượng, k h a i t h á c k h o á n g sản, v.v. • Q u ả n lý t à i n g u y ê n : t à i n g u y ê n nước, t à i n g u y ê n b i ể n , t à i n g u y ê n khí hậu, tài nguyên đất, tài n g u y ê n sinh vật, tài nguyên r ừ n g , t à i n g u y ê n du lịch, v.v. Theo t í n h c h ấ t của c ô n g t á c q u ả n lý có t h ể p h â n l o ạ i : • Q u ả n lý c h ấ t lượng môi t r ư ờ n g n h ư : ban h à n h và k i ể m t r a các t i ê u c h u ẩ n vê c h ấ t lượng k h ô n g k h í , nước t h ả i , nước mặt, nước n g ầ m , v.v. • Q u ả n lý k ỹ t h u ậ t môi t r ư ờ n g : Q u ả n lý h ệ t h ố n g q u a n trắc, g i á m đ ị n h , đ á n h giá c h ấ t lượng các t h à n h p h ầ n m ô i t r ư ờ n g , các t r ạ m p h â n t í c h v à các p h ò n g t h í n g h i ệ m p h â n t í c h c h ấ t lượng môi t r ư ờ n g , t h ẩ m đ ị n h c h ấ t l ư ợ n g của m á y v à t h i ế t bị, l ư u t r ữ v à cung cấp các dịch v ụ t h ô n g t i n d ữ l i ệ u m ô i t r u ồ n g , v.v. • Q u ả n lý k ế h o ạ c h môi t r ư ờ n g : Q u ả n lý việc x â y d ự n g v à t h ự c t h i các k ê h o ạ c h bảo v ệ môi t r ư ờ n g t ừ T r u n g ư ơ n g đ ế n địa p h ư ơ n g , x â y d ự n g các công t r ì n h bảo v ệ môi t r ư ờ n g , h ì n h t h à n h v à q u ả n lý quỹ môi t r ư ờ n g ở T r u n g ư ơ n g , các n g à n h , c á c cấp địa phương. T r o n g q u á t r ì n h thực h i ệ n , c á c n ộ i d u n g q u ả n lý t r ê n sẽ t ạ o t h à n h m ộ t h ệ t h ố n g sẽ đ a n xen với n h a u phục v ụ c ô n g t á c b ả o v ệ môi t r u ồ n g . T h í d ụ : q u ả n lý môi t r ư ờ n g đô t h ị g ồ m cả q u ả n lý 196
c h ấ t l ư ợ n g môi t r ư ờ n g , k ỹ t h u ậ t môi t r ư ờ n g v à k ê h o ạ c h h ó a môi t r ư ờ n g t r ê n địa b à n đô t h ị . + Cơ sở p h á p lý cho các c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g được t r ì n h b à y t r o n g các v ă n b ả n p h á p l u ậ t n h ư H i ế n p h á p , các bộ l u ậ t v à các quy đ ị n h r i ê n g ở t ừ n g quốc gia. ở n ư â c ta, cơ sở p h á p lý của c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g được t h ể h i ệ n t r o n g L u ậ t m ô i t r ư ò n g , N g h ị đ ị n h 175/CP v à các v ă n b ả n k h á c . C á c v ã n b ả n n à y được t r ì n h b à y t r o n g 2 t ậ p s á c h : "Các quy đ ị n h p h á p l u ậ t v ề môi t r ư ờ n g , T ậ p l - 1 9 9 5 " v à "Các quy đ ị n h p h á p l u ậ t v ề môi t r ư ờ n g T ậ p 2 - 1997" c ù n g n h i ề u v ă n b ả n liên q u a n k h á c n h ư : "Tiêu c h u ẩ n môi t r u ồ n g V i ệ t N a m , v.v...". T u y n h i ê n , ở nước ta m ộ t s ố v ă n b ả n p h á p lý c ầ n t h i ế t cho c ô n g t á c q u ả n lý môi t r ư ờ n g c h ư a có hoặc c h ư a được ban h à n h n h ư : T i ê u c h u ẩ n v à quy đ ị n h v ề môi t r ư ờ n g cho các l ĩ n h vực s ả n x u ấ t v à h à n g h ó a cụ t h ể , k i n h p h í d à n h cho các h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý môi t r ư ờ n g , v.v. N g à y 25 t h á n g 6 n ă m 1998, B ộ C h í n h trị B a n c h ấ p h à n h Trung ương Đảng Cộng s ả n Việt Nam đã ra văn bản số 36- CT/TW "Chỉ t h ị v ề t ă n g cường công t á c bảo vệ môi t r ư ờ n g t r o n g t h ò i k ỳ c ô n g n g h i ệ p h ó a , h i ệ n đ ạ i h ó a đ ấ t nước". Chỉ t h ị đ ã n ê u l ê n các q u a n đ i ể m cơ b ả n của Đ ả n g v ề bảo v ệ môi t r ư ờ n g v à 8 g i ả i p h á p đ ể t h ự c h i ệ n c ô n g t á c bảo v ệ môi t r ư ờ n g t r o n g giai đ o ạ n h i ệ n nay. Bốn quan điểm cơ bản của Đảng về bảo vệ môi trường là: B ả o v ệ môi t r ư ờ n g là sự n g h i ệ p của t o à n Đ ả n g , t o à n d â n , t o à n q u â n ; Bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g là m ộ t n ộ i d u n g cơ b ả n k h ô n g t h ể t á c h r ờ i t r o n g đ ư ờ n g l ố i , c h ủ t r ư ơ n g v à k ế hoạch p h á t t r i ể n k i n h t ế của t ấ t cả c á c cấp, c á c n g à n h , là cơ sở q u a n t r ọ n g bảo đ ả m p h á t t r i ể n b ề n vững, t h ự c h i ệ n t h ắ n g l ợ i sự n g h i ệ p công n g h i ệ p h ó a h i ệ n đ ạ i h ó a đ ấ t nưốc; Coi p h ò n g ngừa v à n g ă n c h ặ n ô n h i ễ m là 197
n g u y ê n n h â n c h ủ . đ ạ o k ế t hợp v ố i xử lý ô n h i ễ m , c ả i t h i ệ n m ô i t r u ồ n g v à bảo t ồ n t h i ê n n h i ê n ; K ế t hợp p h á t h u y n ộ i lực v ớ i t ă n g c ư ờ n g hợp t á c quốc t ế t r o n g bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g v à p h á t t r i ể n b ề n vững. T á m g i ả i p h á p đ ể t h ự c h i ệ n c ô n g t á c bảo v ệ môi t r ư ờ n g n ư ố c ta t r o n g giai đ o ạ n h i ệ n nay: 1. T h ư ờ n g x u y ê n giáo dục, t u y ê n t r u y ề n , x â y d ự n g t h ó i quen, n ế p sống v à c á c phong t r à o q u ầ n c h ú n g bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g . C ụ t h ể n h ư : Đ ư a bảo v ệ môi t r u ồ n g v à o c h ư ơ n g t r ì n h g i á o dục của t ấ t cả các h ệ t h ố n g g i á o dục quốc d ầ n , t ạ o đ i ề u k i ệ n cho n h â n d â n n h ậ n được các t h ô n g t i n v ề môi t r ư ờ n g , đ ộ n g v i ê n n h â n d â n t h ự c h i ệ n n ế p sống sạch, hợp v ệ sinh, v.v. 2. H o à n c h ỉ n h h ệ t h ố n g v ă n b ả n p h á p l u ậ t b ả o v ệ môi t r u ồ n g , ban h à n h các c h í n h s á c h p h á t t r i ể n k i n h t ế p h ả i g ắ n với bảo v ệ môi t r ư ờ n g , n g h i ê m c h ỉ n h t h i h à n h l u ậ t môi t r ư ờ n g . G i ả i p h á p n à y n h ằ m t à n g c u ô n g h i ệ u lực của c ô n g t á c q u ả n lý môi t r u ồ n g b ằ n g c ô n g cụ p h á p l u ậ t . 3. C h ủ đ ộ n g p h ò n g c h ô n g ô n h i ễ m v à sự c ố môi t r ư ờ n g , k h ắ c phục t ì n h t r ạ n g suy t h o á i m ô i t r ư ờ n g . 4. K h a i t h á c sử d ụ n g hợp lý, t i ế t k i ệ m t à i n g u y ê n thiên n h i ê n , bảo v ệ đ a d ạ n g s i n h học, bảo t ồ n t h i ê n n h i ê n . G i ả i p h á p n h ằ m k h ắ c p h ụ c t ì n h t r ạ n g suy t h o á i t à i n g u y ê n t á i t ạ o v à c ạ n k i ệ t t à i n g u y ê n k h ô n g t á i t ạ o do việc k h a i t h á c l ã n g p h í v à k h ô n g có t ổ chức h i ệ n nay. 5. T ă n g cường v à đ a d ạ n g h ó a đ ầ u t ư cho h o ạ t đ ộ n g bảo v ệ môi t r ư ờ n g . G i ả i p h á p n h ằ m t ạ o ra k h ả n ă n g h u y đ ộ n g t ố i đ a m ọ i n g u ồ n lực đ ầ u t ư cho c ô n g t á c bảo v ệ môi t r ư ờ n g t ừ n g â n 198
s á c h của n h à nước, k i n h p h í của các doanh n g h i ệ p , các t ổ chức cá n h â n t r o n g v à n g o à i nước. 6. T ă n g cường c ô n g t á c q u ả n lý n h à nưốc v ề bảo v ệ môi t r ư ờ n g t ừ T r u n g ư ơ n g đ ế n địa p h ư ờ n g . G i ả i p h á p đ ề r a các n h i ệ m v ụ cụ t h ể n h ư : N â n g cấp cỡ q u a n q u ả n lý m ô i t r ư ờ n g cấp T r u n g ư ơ n g t ừ Cục t h à n h T ổ n g cục, t ă n g cường n ă n g lực q u ả n lý môi t r ư ờ n g ở địa p h ư ơ n g b ằ n g c á c h tạo ra b i ê n c h ê c á n bộ q u ả n lý m ô i t r ư ờ n g ở các cấp q u ậ n , h u y ệ n . Đ ẩ y m ạ n h n g h i ê n c ứ u khoa học và c ô n g n g h ệ , đ à o t ạ o c á n bộ, c h u y ê n gia v ề l ĩ n h vực môi t r ư ờ n g . G i ả i p h á p đ ặ t ra 4 n h i ệ m v ụ : X â y d ự n g h ệ t h ố n g q u a n t r ắ c , đ á n h giá v à d ự b á o môi t r u ồ n g t o à n quốc; H ì n h t h à n h h ệ t h ố n g cơ sở n g h i ê n c ứ u v ề khoa học v à công n g h ệ môi t r u ồ n g ; T ổ chức đ à o t ạ o c á n bộ v à c h u y ê n gia m ô i t r u ồ n g ở n h i ề u mức độ v à n h i ê u n g à n h nghề; H ì n h t h à n h n g à n h công n g h ệ môi t r u ồ n g p h ù hợp vói đ i ể u k i ệ n V i ệ t N a m . M ỏ r ộ n g hợp t á c quốc t ế v ề bảo v ệ môi t r ư ò n g b ằ n g c á c h t h a m gia các c h ư ơ n g t r ì n h hợp t á c quốc t ê , k h u vực, hợp t á c song p h ư ơ n g v ố i các nước v ề bảo v ệ môi t r u ồ n g . 5.1.5. Tổ chức công tác quản lý môi trường Tổ chức công tác quản lý môi trường là một nhiệm vụ quan t r ọ n g n h ấ t của c ô n g t á c bảo v ệ môi t r u ồ n g , bao g ồ m các m ả n g c ô n g việc q u a n t r ọ n g sau đ â y : • B ộ p h ậ n n g h i ê n cứu đ ề x u ấ t k ê hoạch, c h í n h s á c h , các q u i đ ị n h l u ậ t p h á p d ù n g cho c ô n g t á c bảo vệ môi t r u ồ n g • B ộ p h ậ n q u a n t r ắ c , g i á m s á t , đ á n h giá đ ị n h k ỳ c h ấ t l ư ợ n g môi t r u ồ n g . • B ộ p h ậ n t h ự c h i ệ n các c ô n g t á c k ỹ t h u ậ t , đ à o t ạ o c á c c á n bộ m ô i t r ư ờ n g . 199
• C á c bộ p h ậ n n g h i ê n cứu, g i á m s á t k ỹ t h u ậ t v à đ à o t ạ o cho các địa p h ư ơ n g , ở cấp các n g à n h . C á c t ổ chức t h a m gia n g h i ê n cứu v à q u ả n lý m ô i t r ư ờ n g t h ế giói bao gồm: • C h ư ơ n g t r ì n h môi t r ư ờ n g t h ê giới: U N E P có t r ụ sở c h í n h tại Nairôbi. • V i ệ n T à i n g u y ê n T h ê giới có t r ụ sở t ạ i M ỹ . • H ộ i đ ồ n g p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g t h ế giới. • Các t ổ chức quốc t ế k h á c n h ư : U N D P , UNIDO, FAO, U N E S C O I U C N , W W F , W H O , W M O , l o e , M A B , I H P , v.v. • Các chương t r ì n h BAP, chương t r ì n h h à n h động đa dạng s i n h học. H ệ t h ố n g q u a n t r ắ c c h ấ t lượng m ô i t r ư ờ n g t o à n c ầ u GEMS.V.V. • C á c t ổ chức t à i c h í n h quốc t ế : I M F , W B , A D B , G E F , v.v. • C á c t ổ chức p h i c h í n h p h ủ : N G O . s M ỗ i m ộ t quốc gia có m ộ t c á c h r i ê n g đ ể x â y d ự n g t ổ chức n g h i ê n c ứ u v à q u ả n lý môi t r ư ờ n g của m ì n h . T ừ s ố l i ệ u t h ố n g k ê ở 130 nước, do sự á n S E M A t i ế n h à n h n ă m 1998 v ề h ì n h t h ứ c t ổ chức bộ m á y bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g , có t h ể p h â n l o ạ i cờ c ấ u t ổ chức cơ q u a n bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g quốc gia l à m 3 n h ó m cơ b ả n : N h ó m 1: C á c nước có cơ q u a n bảo v ệ môi t r ư ờ n g l à m ộ t bộ độc l ậ p gồm 40 nước, c h i ê m 30,76% s ố m ẫ u t h ố n g k ê . Thuộc n h ó m Ì là các nước có có n ề n k i n h t ế p h á t t r i ể n v à t ư ơ n g đ ố i p h á t t r i ể n n h ư : p h ầ n l ớ n các nước c h â u Â u , Singapo, B r a z i n , v.v. N h ó m 2: C á c nước có cơ q u a n bảo v ệ môi t r ư ờ n g là cơ q u a n n g a n g bộ hoặc t r ự c thuộc V ă n p h ò n g C h í n h p h ủ , g ồ m 18 nước c h i ế m 13,84% s ố m ẫ u t h ố n g k ê . Thuộc n h ó m n à y có m ộ t s ố n ư ố c 200
k i n h t ế h à n g đ ầ u t h ế g i ớ i . n h ư N h ậ t , M ỹ , T r u n g Quốc, L i ê n h i ệ p A n h , T h ụ y Sĩ, Cô O é t . N h ó m 3: C á c nước có cờ q u a n bảo vệ môi t r u ồ n g trực t h u ộ c Bộ k i ê m n h i ệ m , gồm 72 nưốc c h i ế m 55,38% s ố m ẫ u t h ố n g k ê . Thuộc v ề n h ó m n à y là các nước k i n h t ế p h á t t r i ể n k é m , n g o ạ i t r ừ H à Lan, Australia, Liên bang Nga, Ấ n Độ. Việt Nam thuộc n h ó m này. H a i n h ó m nước Ì v à 2 có t h ể gộp t h à n h m ộ t , do t í n h c h ấ t của c h ú n g g ầ n t ư ờ n g t ự n h a u . Theo t h ò i gian, các nước t r ê n t h ế giới t ừ n g bước n â n g cấp cơ q u a n bảo vệ môi t r u ồ n g , l à m cho c h ú n g n g à y c à n g h o à n t h i ệ n h ơ n , t ư ơ n g x ứ n g v ố i sự gia t ă n g t r ọ n g t r á c h của c ô n g t á c môi t r ư ờ n g t r o n g q u á t r ì n h p h á t t r i ể n k i n h t ê x ã h ộ i của đ ấ t nước. B ê n c ạ n h các cơ q u a n bảo v ệ môi t r ư ờ n g độc l ậ p , n h i ề u v ấ n đ ề có l i ê n q u a n đ ế n bảo v ệ môi t r ư ở n g ỏ n h i ề u nước v ẫ n t h u ộ c q u y ề n k i ể m s o á t v à p h ố i hợp của n h i ê u bộ v à n h i ề u n g à n h k h á c n h a u . Đ ể p h ố i hợp c á c bộ v à n g à n h k i n h t ế t r o n g h o ạ t đ ộ n g bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g , n h i ề u quốc gia đ ã h ì n h t h à n h U y ban bảo v ệ m ô i t r ư ờ n g Quốc gia. Ớ Việt Nam công tác nghiên cứu và quản lý môi truồng được h ì n h t h à n h t ừ n h i ề u cấp n h ư : B ộ C h í n h t r ị Đ C S V N v à Quốc h ộ i nước C H X H C N V N l à cơ q u a n cao n h ấ t của đ ấ t nưốc thực h i ệ n t r á c h n h i ệ m h o ạ c h đ ị n h đ ư ờ n g l ố i c h i ê n lược bảo v ệ môi t r ư ờ n g của đ ấ t nước. Quốc h ộ i có m ộ t U y ban: "Uy ban Khoa .học, C ô n g n g h ệ v à Môi t r ư ờ n g " t ư v ấ n v ề các v ấ n đ ề môi t r ư ờ n g . T h ủ t u ô n g C h í n h p h ủ - V ă n p h ò n g C h í n h p h ủ và V ụ Khoa học G i á o dục V ă n h ó a X ã h ộ i có c ố v ấ n cao cấp v ề các v ấ n đ ề môi trường. 201
H a i bộ l i ê n n g à n h - B ộ K ế hoạch Đ ầ u t ư ( M P I ) v à B ộ K h o a học, C ô n g n g h ệ và Môi t r ư ờ n g (MOSTE). B ộ K ế hoạch Đ ầ u t ư (MPI) có t r á c h n h i ệ m l ậ p k ế hoạch p h á t t r i ể n quốc gia và p h â n b ổ n g â n s á c h cho các n g à n h . T r o n g bộ có V ụ Khoa học, C ô n g n g h ệ và Môi t r ư ờ n g chịu t r á c h n h i ệ m v ề các v ấ n đ ề môi t r ư ờ n g . Bộ Khoa học, C ô n g nghệ v à Môi t r ư ờ n g (MOSTE) v à t h a m m ư u cho B ộ là Cục Môi t r ư ờ n g , chịu t r á c h n h i ệ m q u ả n lý n h à nưốc v ề môi t r u ồ n g . Chức n ă n g của Cục Môi t r ư ờ n g được qui đ ị n h t r o n g L u ậ t Bảo vệ môi t r ư ờ n g V i ệ t N a m n ă m 1993. Đ i ê u 4 K h o ả n 2 N g h ị đ ị n h 175/CP n g à y 18/10/1994 đ ã ghi: "Cục Môi t r ư ờ n g có n h i ệ m v ụ g i ú p B ộ t r ư ở n g B ộ Khoa học, C ô n g n g h ệ và Môi t r u ồ n g thực h i ệ n chức n ă n g q u ả n lý n h à nước vê bảo vệ môi t r ư ờ n g t r o n g p h ạ m v i cả nước". T ổ chức và hoạt đ ộ n g của Cục Môi t r u ồ n g được xác đ ị n h t r o n g q u y ế t đ ị n h số 545 Q Đ / T C C B n g à y 7/10/1993 của B ộ t r ư ở n g B ộ M O S T E . C á c B ộ còn l ạ i đ ề u có V ụ Khoa học, C ô n g n g h ệ v à Môi t r ư ò n g , chịu t r á c h n h i ệ m v ề n ộ i dung bảo vệ môi t r ư ờ n g t r o n g n g à n h m ì n h . sở Khoa học, C ô n g n g h ệ v à Môi t r ư ờ n g các địa p h ư ơ n g (cấp tỉnh) có p h ò n g q u ả n lý môi t r ư ờ n g . N h i ê u t ỉ n h có T r u n g t â m môi t r ư ờ n g hoặc Chi cục môi t r ư ở n g . R i ê n g TP H ồ C h í M i n h có U y ban môi t r ư ớ n g do C h ủ tịch TP là C h ủ tịch U y ban-SỞ Khoa học Công nghệ và Môi trường là U y viên t h ư ờ n g trực. Môi quan h ệ giữa B ộ khoa học C ô n g n g h ệ và Môi t r ư ớ n g v ố i các cơ quan chức n ă n g k h á c trong các bộ, các n g à n h nưốc ta h i ệ n nay được t r ì n h b à y trong sơ đồ H ì n h V.2, V.3, V.4. 202
Hình V.2. S ơ đ ồ t ổ c h ứ c c ô n g t á c m ô i t r ư ờ n g ở c ấ p T r u n g ư ơ n g của V i ệ t Nam 6]-Uy ban Bộ Khoa hoe, Công nghê & Môi trường Các nhân dân tỉnh MOSTE Bộ khác Các Sở Cục Vụ Khoa học, Công Các Sờ khác MOSTE Môi trường nghệ và Môi trường Sờ khác í Phòng Các Vụ Phòng Môi trường khác Môi trường N h ư v ậ y , h ì n h thức t ổ chức cơ quan bảo v ệ môi t r ư ờ n g quốc gia ở m ỗ i nước k h á c n h a u , p h ụ thuộc v à o đ i ể u k i ệ n t ự n h i ê n , mức độ p h á t t r i ể n k i n h t ế . ở các nưốc p h á t t r i ể n , k h i đ i ề u k i ệ n k i n h t ế x ã h ộ i đ ã đ ạ t được ở mức độ cao t h ì n h i ệ m v ụ cơ q u a n q u ả n lý môi t r u ồ n g đi v à o c h i ề u s â u v à t ổ chức cơ quan q u ả n lý môi t r ư ờ n g ở cấp T r u n g ư ơ n g được n â n g cấp. ơ các nưốc đ a n g p h á t t r i ể n , do có b à i học t ừ các nước p h á t t r i ể n đi trước l à n g ă n ngừa ô n h i ễ m m ô i t r ư ờ n g í t t ố n k é m h ơ n xử lý ô n h i ễ m , n ê n v ấ n đ ề môi t r ư ờ n g được q u a n t â m t h í c h đ á n g t r o n g q u á t r ì n h p h á t t r i ể n , t ổ chức m ô i t r ư ở n g được x â y d ự n g ở mức độ cao h ơ n ngay t ừ đ ầ u . ở các nưốc k é m p h á t t r i ể n , n h i ệ m v ụ c h ủ y ế u của cơ q u a n bảo v ệ môi t r ư ờ n g ở cấp T r u n g ư ơ n g đ a n g ở mức là p h ò n g chống suy t h o á i môi t r ư ờ n g , chống đói v à chống b ệ n h dịch. Cơ q u a n bảo vệ m ô i t r ư ờ n g cấp T r u n g ư ơ n g c ũ n g ỏ mức độ t r ự c thuộc m ộ t bộ k i ê m n h i ệ m n à o đó. H i ệ n nay, Đ ả n g , C h í n h p h ủ v à Quốc h ộ i nước ta đ a n g xem x é t k h ả n ă n g n â n g cấp cơ q u a n bảo 203
v ệ m ô i t r u ồ n g ỏ cấp T r u n g ư ơ n g v à h o à n c h ỉ n h b ộ m á y q u ả n lý môi t r ư ờ n g ở cấp cơ sở. Hình V.3. Tổ chức công tác môi trường cùa Cục Môi t r ư ờ n g t h u ộ c B ộ Khoa học, C ô n g n g h ệ v à Môi t r ư ờ n g Cục trường Phó cục trưởng Phó cục trưởng Kiểm soát ô nhiễm Hợp tác quốc tế Chính sách, pháp chế -4 Đào tạo, giáo dục MT CNMT&TĐMT Thông tin tư liệu MT Thanh tra MT Kê hoach Bảo tồn thiên nhiên Phòng hiện ừạng MT Hình VA. S ơ đ ồ t ổ c h ứ c c ô n g t á c m ô i t r ư ờ n g ở c á c S ở k h o a học, C ô n g nghệ và Môi t r ư ờ n g Giám đốc DOSTE T. Phòng P h ò n g quản lý Phòng Thông t i n Thanh tổng hợp khoa học, môi trường doanh nghiệp tra công nghệ 204