Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung

Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> <br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> I.  Tác giả và tác phẩm <br /> a.i.1. Tác giả <br />      La Quán Trung tên là Bản, tên chữ là Quán Trung, lại có biệt hiệu là "Hồ Hải <br /> tản nhân" có thể là người Thái Nguyên (còn có thuyết cho rằng ông là người Lư <br /> Lăng Tiền trị của nhà Nguyên Thuận Đế  (Thỏa Hoàn Thiếp Mộc Nhĩ) và Minh <br /> Đường, Đông Nguyên. v. v ...). Ông sinh vào cuối đời Nguyên, mất vào đầu đời <br /> Minh, ước chừng vào khoảng năm 1300 đến năm 1400 giữa thời thống Thái Tổ <br /> (Chu Nguyên Chương). Có thuyết còn nói rõ rằng ông sinh năm 1328 và mất <br /> năm 1398. Ông rất có tài văn chương, rất giỏi về  từ khúc, câu đối, lại viết cả <br /> các loại kịch, nhưng nổi tiếng nhất là về  tiểu thuyết. Ông là người đóng góp <br /> xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử đời Minh­Thanh.<br /> <br />      La Quán Trung xuất thân từ  một gia đình quý tộc. Tuổi thanh niên ông nuôi  <br /> chí phò vua giúp nước; song lúc đó, triều đình nhà Nguyên đang suy tàn, ông bỏ <br /> đi phiêu lãng nên có biệt hiệu là Hồ  Hải tản nhân. Ông là một trong những <br /> người "có chí mưu đồ  sự nghiệp bá vương". Tiếc rằng tình hình tường tận thế <br /> nào nay không thể  biết rõ được. La Quán Trung tương truyền từng tham gia <br /> cuộc khởi nghĩa chống nhà Nguyên của Trương Sĩ Thành. Sau khi Trương Sĩ <br /> Thành thất bại, Minh Thái Tổ  Chu Nguyên Chương lên ngôi, thống nhất đất <br /> nước, ông lui về ở ẩn, sưu tầm và biên soạn dã sử.<br /> <br /> <br />  1<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> a.i.2. Tác phẩm <br />    Về tiểu thuyết thì ngoài Tam Quốc Diễn Nghĩa ra, tương truyền có tất cả hơn  <br /> mười bộ, như nay ta biết còn có: Tùy Đường chí, Tản Đường ngũ đại sử  diễn  <br /> ca, Tam toại bình yêu truyện... (hiện nay những bản còn lưu truyền đã bị người <br /> đời sau sửa đổi, viết lại, không còn nguyên bản của ông nữa). Tam quốc diễn <br /> nghĩa nguyên tên là Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa], là một tiểu thuyết lịch  <br /> sử Trung Quốc được La Quán Trung viết vào thế kỷ 14 kể về thời kỳ hỗn loạn  <br /> Tam Quốc (190­280) với khoảng 120 chương hồi, theo phương pháp bảy thực ba <br /> hư  (bảy phần thực ba phần hư  cấu). Tiểu thuyết này được xem là một trong <br /> bốn tác phẩm cổ điển hay nhất của văn học Trung Quốc.<br /> <br />     Tam quốc diễn nghĩa về  phương diện biên soạn chủ  yếu là công lao của La <br /> Quán Trung, nhưng thực ra bộ  tiểu thuyết này trước sau đã trải qua một quá  <br /> trình tập thể sáng tác lâu dài của rất nhiều người.<br /> <br />   • Trước La Quán Trung, từ lâu chuyện Tam quốc đã lưu hành rộng rãi trong dân  <br /> gian truyền miệng, các nghệ  nhân kể  chuyện, các nhà văn học nghệ  thuật viết <br /> kịch, diễn kịch, đều không ngừng sáng tạo, làm cho những tình tiết câu chuyện  <br /> và hình tượng các nhân vật phong phú thêm.<br /> <br />     • Cuối đời Nguyên đầu đời Minh, nhà tiểu thuyết La Quán Trung đã viết bộ <br /> Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa chính là đã dựa trên cơ  sở  sáng tác tập thể <br /> rất hùng hậu đó của nhân dân quần chúng. Dĩ nhiên trong khi viết ông có tham <br /> khảo những bản ghi chép của các nhà viết sử và các nhà văn khác (Tam quốc chí  <br /> của Trần Thọ, Tam quốc chí chú của Bùi Tùng Chi), nhưng quan trọng hơn là  <br /> phần thể  nghiệm cuộc sống phong phú của bản thân ông và tài năng văn học  <br /> kiệt xuất của ông.<br /> <br />   • Một trong những bản Tam quốc diễn nghĩa ra đời sớm nhất hiện nay còn giữ <br /> được là bản in năm Giáp Dần niên hiệu Hoằng Trị đời Minh (1494), năm Nhâm <br /> Ngọ  Gia Tĩnh (1522) gồm có 24 cuốn 240 tiết. Từ  đó về  sau (gần 300 năm) <br /> nhiều bản Tam quốc đã lưu hành, nhưng nội dung đều không có gì khác nhau  <br /> lắm. Truyện Tam quốc của La Quán Trung so với bản truyện kể  của đời nhà  <br /> Nguyên, đại khái có mấy đặc điểm như sau:<br /> <br />  2<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> ­ Tước bớt một số  phần mê tín, nhân quả  báo  ứng và những tình tiết "quá  ư <br /> hoang đường".<br /> <br /> ­ Viết thêm, làm nội dung cuốn truyện phong phú thêm rất nhiều, tô vẽ tính cách <br /> và hình tượng nhân vật cho sâu sắc, đậm nét hơn.<br /> <br /> ­ Nâng cao ngôn ngữ  đến mức nghệ  thuật, tăng cường thêm sức hấp dẫn của  <br /> nghệ thuật.<br /> <br /> ­ Làm nổi bật lên một cách rõ ràng và mãnh liệt nhân dân tính và xu hướng tính <br /> văn học là yêu Lưu Bị, ghét Tào Tháo, hướng vềnước Thục chống lại nước  <br /> Ngụy trong toàn cuốn sách.<br /> <br />      Nói tóm lại La Quán Trung đã đem những phần phong phú trong truyện Tam  <br /> quốc mà nhân dân quần chúng và những nghệ  nhân kể  chuyện đã sáng tác ra, <br /> nâng cao lên thành một tác phẩm văn học lớn lao nổi tiếng. Đầu đời Thanh, hai <br /> cha con Mao Luân, Mao Tôn Cương (người Tràng Châu tỉnh Giang Tô) lại bắt  <br /> đầu tu đính truyện Tam quốc. Công việc tu đính này hoàn thành vào khoảng năm  <br /> Khang Hy thứ  18 (1679). Mao Tôn Cương đã gia công, thêm bớt, nhuận sắc <br /> những chi tiết nhỏ, sắp xếp lại các hồi mục, câu đối, sửa chữa lại câu, lời trùng  <br /> hoặc những chỗ chưa thỏa đáng. Ông đã tước bỏ  rất nhiều những chương tấu, <br /> những bài bình luận, tán rộng trong phần chú thích, thay đổi một số câu thơ lẫn  <br /> lộn văn kể với văn vần, v.v... và thêm vào đó những lời bàn, dồn 240 tiết thành <br /> 120 hồi, lại đặt cho bộTam quốc cái tên là "cuốn sách đệ  nhất tài tử". Làm cho <br /> truyện càng hoàn chỉnh, văn kể  trong sáng, gọt giũa, trên một mức độ  nào đó <br /> cũng đã làm tiện lợi cho mọi quần chúng độc giả. Từ  đó bản của Mao Tôn <br /> Cương thay bản của La Quán Trung, tiếp tục được lưu truyền rộng rãi. Năm <br /> 1958, Nhân dân Văn học Xuất bản xã Bắc Kinh đã chỉnh lý lại nhiều, bằng cách  <br /> dựa vào bản của Mao Tôn Cương hiệu đính rất kỹ từng câu, từng chữ, từng tên  <br /> riêng có đối chiếu với bản của La Quán Trung rồi sửa chữa lại những chỗ  mà <br /> bản của Mao Tôn Cương đã sửa hỏng, sửa sai với nguyên bản của La Quán <br /> Trung, nhưng nói chung vẫn giữ nguyên bộ mặt của bản Mao Tôn Cương. Còn <br /> những tên lịch sử đặc biệt như tên người, tên đất, tên chế  độ... nếu cả  hai bản <br /> trên đều sai, thì hiệu đính lại theo sử sách. Nên các lần in sau hầu hết đều lấy  <br /> theo bản in này.<br /> <br />  3<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br />      Tóm tắt tác phẩm<br /> <br />     Tam Quốc diễn nghĩa kể lại cuộc phân tranh trong vòng 87 năm giữa ba tập <br /> đoàn phong kiến: Ngụy, (Tào Tháo), Thục, (Lưu Bị) và Ngô (Tôn Quyền). <br /> <br /> ­ Từ  hồi 1 đến hồi 14 (năm 184–190) cuộc khởi nghĩa nông dân Khăn Vàng. <br /> Đổng Trác thâu tóm quyền hành. Vương Doãn dùng mĩ nhân kế  diệt Trác. Các <br /> thế lực bắt đầu xâu xé lẫn nhau.<br /> <br /> ­ Từ hồi 15 đến hồi 50 (năm 190–208) Viện Thiệu xưng hùng rồi đại bại. Tào <br /> Tháo tiêu diệt sạch các tập đoàn phương Bắc, làm chủ  trung nguyên Lưu Bị  đã <br /> có binh hùng tướng mạnh nhưng chưa có đất. Tào Tháo đại bại  ở  Xích Bích. <br /> Lưu Bị được đất Kinh Châu: Thế chân vạc Ngụy–Thục–Ngô hình thành. <br /> <br /> ­  Từ  hồi 51 đến hết (208–280) Tào Tháo có binh hùng tướng mạnh, lúc đánh  <br /> Ngô, lúc tiến công Thục, thế trận giằng co thì Táo Tháo chết. Con là Tào Phi lên  <br /> thay, phế  vua Hán, lập ra nước Ngụy, quyền hành rơi dần vào tay thừa tướng  <br /> Tư Mã Ý. <br /> <br /> ­ Lưu Bị có mưu sĩ Khổng Minh, có ngũ hổ tướng, thế lực ngày một mạnh. Lưu <br /> Bị  lên ngôi vua. Quan Vũ bị  Đông Ngô giết. Trương Phi cất quân đánh báo thù <br /> cho anh mà bị  hại. Lưu Bị  thảm bại về  trận hoả  công của Đông Ngô rồi  ốm  <br /> chết. Con là Lưu Thiện nối ngôi. Khổng Minh “thất cầm Mạnh Hoạch”, “Lục  <br /> xuất Kỳ  Sơn”, sự  nghiệp đang dở  dang thì  ốm chết. Thục suy vong dần. Năm <br /> 263, tướng Ngụy là Đặng Ngải, diệt Thục, Lưu Thiện đầu hàng. Nhà Ngô có <br /> địa thế  Giang Đông hiểm yếu, có binh hùng tướng mạnh, lấy thủ, làm công, <br /> nhiều lần đánh bại Ngụy, Thục. Sau khi Tôn Quyền chết, Tôn Hạo lên thay, thế <br /> yếu dần. Năm 279 Tư Mã Viêm (cháu Tư Mã Ý), kéo đại binh đánh Đông Ngô, <br /> Tấn Hạo đầu hàng. Tư Mã Ý phế Ngụy, lập ra nhà Tôn thống nhất Trung Quốc.<br /> <br />     Như vậy, “Tam quốc diễn nghĩa” chủ yếu kể lại những sự kiện lịch sử chính <br /> diễn ra trong thời kì loạn lạc của Trung Quốc. Bên cạnh câu chuyện được kể <br /> xoay quanh sự tranh giành quyền lực giữa ba tập đoàn Ngô­ Thục­ Ngụy thì tác  <br /> phẩm còn ẩn chứa những  ước mơ, khát khao của tác giả  về  một đất nước hòa  <br /> bình, hưng thịnh. Ẩn sâu bên trong tác phẩm chính là hình ảnh những người anh <br /> <br /> <br />  4<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> hùng xuất chúng, những biểu tượng bất tử của lòng trung hiếu, tiết nghĩa đáng <br /> được người đời ca tụng.<br /> <br /> a.i.3. Về   hồi   thứ   21   “Tào   Tháo <br /> uống rượu luận anh hùng”<br />     Thuộc hồi 21 trích trong “ Tam Quốc Diễn Nghĩa” của La Quán Trung. Đoạn <br /> trích giới thiệu nhân vật, sự  vật, sự  việc, hoàn cảnh của Huyền Đức khi đang <br /> nương nhờ trên đất Tào Tháo, nhẫn nhịn chờ thời cơ để ra đi mưu đồ việc lớn. <br /> Qua đoạn trích này, bản chất của hai nhân vật Lưu Bị và Tào Tháo được bộc lộ <br /> rất rõ từ  đó La Quán Trung cũng gửi gắm những quan niệm đúng đắn về  hình  <br /> tượng người anh hùng.<br /> <br /> II.  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của Lưu  <br /> Bị và Tào Tháo qua hồi thứ 21<br /> 1. Về hình tượng người anh hùng<br /> <br /> I.1. Khái niệm hình tượng<br />     Về vấn đề hình tượng nghệ thuật, theo từ điển thuật ngữ văn học của Lê Bá <br /> Hán­ Trần Đình Sử­ Nguyễn Khắc Phi (NXB Giáo dục_2010) chủ  biên có nói: <br /> “Hình tượng nghệ thuật là các khách thể  đời sống được nghệ  sĩ tái hiện bằng  <br /> tưởng tượng sáng tạo trong những tác phẩm nghệ thuật”. Hình tượng là kết quả <br /> của sự  nhận thức và cắt nghĩa đời sống mà tác giả  thể  hiện trong tác phẩm.  <br /> Bằng cá tính sáng tạo, người nghệ  sĩ xây dựng hình tượng để  bộc lộ  những <br /> quan điểm về cuộc đời và nghệ thuật. Hình tượng là những bức vẽ về cuộc đời <br /> và con người cụ thể, có thể là đồ vật, thiên nhiên hay cảnh lao động sản xuất…<br /> Nhưng hình tượng trung tâm nhất vẫn là con người có tên hay không tên, cá nhân  <br /> hay tập thể. Nhưng không phải nhân vật nào trong tác phẩm cũng trở thành hình <br /> tượng văn học. Hình tượng nghệ thuật phải vừa có giá trị thể hiện những nét cụ <br /> thể, cá biệt không lặp lại, lại vừa có khả  năng khái quát, làm bộc lộ  được bản <br /> chất của một loại người hay một quá trình đời sống theo quan niệm của người  <br /> nghệ sĩ. Hay có thể nói đó phải là một nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển <br /> <br />  5<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> hình. Hình tượng điển hình khái quát được những nét bản chất nhất của đời <br /> sống, thể  hiện được những tư  tưởng sâu sắc, lí tưởng cao, tình cảm mãnh liệt <br /> của người nghệ sĩ.<br /> <br />     Như vậy, hình tượng nhân vật trong văn học là nhân vật điển hình trong tác  <br /> phẩm, mang những nét khái quát của một tầng lớp, một giai cấp nào đó, đồng <br /> thời nhân vật đó phải mang những nét bản chất nhất được thể hiện nổi bật qua <br /> sự miêu tả sinh động, hấp dẫn với những số phận éo le, những cảnh ngộ  riêng  <br /> biệt, những hành vi độc đáo, những cá tính không lặp lại.<br /> <br /> I.2.   Về   khái   niệm   “anh   hùng”   và   hình   tượng  <br /> người anh hùng<br />       “Anh hùng” , chữ “anh” được hiểu  ở  đây là chữ  anh hoa với vẻ  đẹp được <br /> biểu hiện ra bên ngoài, đó chính là sự  cộng hưởng của vẻ  đẹp tâm hồn lẫn trí <br /> tuệ. Đó là những người có tài năng và dũng khí hơn hẳn người thường; có sức  <br /> mạnh vĩ đại và làm nên những kì tích được người đời ca tụng. Ta có thể  tìm <br /> thấy bóng dáng người anh hùng qua những câu chuyện thần thoại dân gian. Như <br /> vậy hình tượng người anh hùng chính là những hình mẫu lí tưởng, những bức <br /> chân dung về  những con người có tài năng và sức mạnh phi thường, đại diện  <br /> cho công lí và chính nghĩa. Hình tượng người anh hùng trong văn học cổ  Trung  <br /> Quốc được nhắc tới rất nhiều và thường xuất hiện trong những tác phẩm có <br /> quy mô lớn, viết về  đề  tài lịch sử. Hình tượng này xuất hiện trong văn học và <br /> trở  thành một trong những hình tượng trung tâm làm phong phú nền văn học  <br /> Trung Quốc thời kì trước. Và “Tam quốc diễn nghĩa” cũng là một tác phẩm đã <br /> xây dựng nên hình tượng những người anh hùng xuất chúng, có vị trí quan trọng <br /> đối với lịch sử với những nét đẹp con người và nhân cách cao quý. Qua đó, tác <br /> giả  cũng đã bộc lộ  được những quan niệm khác biệt, đúng đắn về  hình tượng <br /> người anh hùng trong thời xưa.<br /> <br /> 2. Quan   niệm   về   người   anh   hùng   của   La   Quán   Trung <br /> trong hồi thứ 21<br />           Có thể nói nhân vật Lưu Bị trong hồi thứ 21 trong nghệ thuật tự sự <br /> của tác giả  chỉ  đóng vai trò là người dẫn dắt câu chuyện để  từ  đó La Quán  <br />  6<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> Trung thể  hiện quan niệm của mình về  hình tượng người anh hùng thông qua <br /> câu nói của nhân vật Tào Tháo : “Rồng là vật anh hùng, lúc ẩn, lúc hiện, lúc thì  <br /> hô phong giá vũ, lúc thì ẩn núp trong lùm cây, tùy theo từng lúc mà cử động. Đó  <br /> chẳng sánh với các bậc anh hùng sao”. Trong câu nói đó của Tào Tháo ta nhận ra <br /> được hai ý chính trong quan niệm về  hình tượng người anh hùng mà tác giả <br /> muốn gửi gắm, đó là người anh hùng thì phải biết quyền biến, tức có lúc phải  <br /> biết chờ thời nhưng một khi có cơ hội thì phải vùng lên một cách mạnh mẽ .<br />  Hình tượng rồng trong nền văn hóa Trung Quốc t uy xếp hàng thứ tư trong <br /> tứ linh nhưng rồng có ảnh hưởng không nhỏ trong đời sống tâm linh của người  <br /> dân Trung Quốc. Cuối năm 1987 tại huyện Bộc Dương   tỉnh Hà Nam, người ta <br /> khai quật được một con rồng bằng gốm, giám định là có 6 ngàn năm tuổi. Như <br /> vậy điều này càng chứng minh thêm sự sùng bái rồng trong xã hội nguyên thủy.<br /> Sùng bái rồng trong xã hội nguyên thủy chiếm địa vị  trọng yếu trong tín <br /> ngưỡng linh vật hay vật tổ: Đồ đằng sung bái và liên quan mật thiết đến chính <br /> trị, kinh tế, văn học nghệ  thuật, phong tục dân gian từ  đời Hạ, đời Thương và  <br /> ảnh hưởng này kéo dài mấy ngàn năm không suy giảm Rồng luôn hiện hữu <br /> trong các chuyện thần thoại Trung Quốc, trong các cổ vật, tranh vẽ, lời bói trên  <br /> mai rùa xương thú khai quật được, và trong các thư  tịch cổ  như Chu Dịch, Sơn  <br /> Hải Kinh, Tả Truyện, v.v....<br /> Nói tới rồng người ta nghĩ tới hình tượng của vua chúa, rồng trong biểu  <br /> tượng của Nho giáo đó là sự  thể  hiện của sự  khôn ngoan. Như  vậy chúng ta  <br /> thấy việc sử dụng hình tượng rồng để  nói lên quan niệm về  hình tượng người  <br /> anh hùng của La Quán Trung là một hình  ảnh đặc sắc có sức khái quát rất lớn <br /> thể hiện sự tinh tế và tài tình của tác giả La Quán Trung.<br />        Với vai trò là người dẫn dắt câu chuyện thì quan niệm của Lưu Bị về người <br /> anh hùng trong thiên hạ là cách ông che mắt Tào Tháo khi đưa ra một loạt những <br /> cái tên quân nhiều thế mạnh, tung hoành giang hồ. Việc ông hàng ngày chỉ chăm <br /> chú làm vườn, không quan tâm đến chính sự cũng chính vì sợ Tào Tháo phát hiện <br /> ra ý đồ của mình. Khi Tào Tháo cố tình dò xét tư tưởng Lưu Bị, ông đã có những  <br /> biểu hiện như giật mình, sợ tái mặt. Nhưng sau khi nghe Tào Tháo nói mục đích <br /> của buổi gặp mặt, Lưu Bị an lòng, lấy lại bình tĩnh mà đối đáp. Nghe Tào Tháo  <br /> gợi chuyện từ rồng liên tưởng đến người anh hùng, Lưu Bị đã trả lời rất khiêm <br /> nhường, che giấu đi suy nghĩ thật trong lòng mình. “Tôi là phường mắt thịt, đâu  <br /> biết những đấng anh hùng” câu nói ấy cũng đủ minh chứng cho một chí lớn ấp <br /> ủ thẳm sâu trong tiềm thức ông mà không thể thổ lộ. Không thể tùy tiện đối đáp <br /> <br />  7<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> với Tào Tháo, Lưu Bị  đành đưa ra một số  vị  tướng quân mà ông cho là có chỗ <br /> đứng trong trời đất nhằm làm an lòng Tào Tháo.<br /> <br /> II.1. Người anh hùng là người chưa gặp thời thì phải biết chờ thời.<br /> <br /> Trong hồi thứ 21 chúng ta có thể thấy rất rõ hình ảnh của sự  chờ  đợi <br /> thời cơ với hình ảnh của Lưu Bị.Ta có thể thấy trong hoàn cảnh Tào Tháo lộng <br /> quyền, vua Hiến Đế  là vua nhưng lại dưới quyền Tháo và rất sợ  Tháo. Tháo <br /> mời vua đi săn để  thể  hiện uy lực của mình ( hồi 20), vua Hiến Đế  tức giận  <br /> nhưng không thể  làm gì được bèn có cha của Phúc hoàng hậu bày kế  tiến cử <br /> Đổng Thừa. Vua liền may áo đai có mật chiếu bằng máu đỏ  tỏ  rỏ  tâm huyết <br /> cứu nhà Hán giết Tào Tháo và đưa cho Đổng Thừa. Đổng Thừa về suy nghĩ và <br /> tập hợp lực lượng bèn cùng với Huyền Đức mưu bàn cơ  nghiệp sau này. Và <br /> trong hồi thứ 21 Huyền Đức sợ Tào Tháo biết âm mưu của mình nên hằng ngày <br /> chỉ  biết cuốc đất chăm vườn cây nhằm che mắt Tào Tháo đợi cơ  hội để  lập <br /> nghiệp lớn. Có thể nói hình tượng Lưu Bị trong hồi thứ 21 là hình ảnh của một  <br /> con rồng đang trú ngụ ở nơi đất khô chờ cơ hội để ra biển rộng vẫy vùng, còn <br /> hình tượng của Tào Tháo là hình ảnh của một con rồng đang bay cao và muốn <br /> bay cao hơn nữa. Sự chờ thời này cũng được thể  hiện rõ trong hồi thứ  37 với  <br /> hình  ảnh của Lưu Huyền  Đức ba lần  đến Thảo Lư  với mong muốn  được <br /> Khổng Minh giúp sức trong mưu đồ  lập nghiệp sau này. Nếu Trương Phi và <br /> Quan Công không thích thái độ  của Khổng Minh nhưng với sự  chờ đợi quyết <br /> thu phục Khổng Minh thì Bị hoàn toàn có thể làm tất cả. Trong cuộc chiến bất  <br /> phân thắng bại nếu bên nào có những quân sư tài ba thì cũng chứng tỏ sẽ nắm  <br /> phần thắng nhiều hơn và khi Từ  Thứ  tiến cử  Khổng Minh một con người trí <br /> tuệ  hơn người thì Bị  đã không bỏ  qua cơ  hội này. Sự  nắm bắt cơ  hội là một <br /> bước ngoặt quan trọng nó có thể làm thay đổi cục diện của một lực lượng và <br /> điều này chúng ta có thể thấy rõ là từ khi có Khổng Minh trợ giúp thì lực lượng  <br /> của Lưu Bị  lớn mạnh lên rõ rệt và đánh thắng nhiều trận như  trận Đồi Bác  <br /> Vọng, mượn Chu Du đánh Tào…Ngược lại như chúng ta thấy nếu không biết <br /> nắm bắt cơ hội thì thất bại sẽ  đến, ví như  khi Đào Khiêm tỏ  ý muốn nhường <br /> lại Từ Châu cho Lưu Bị nhưng bị với sự trọng nghĩa khí của mình không muốn  <br /> nhận, hay như Khi Lưu Chương ở vùng đất Tây Xuyên vốn nhu nhược, với lời <br /> khuyên của Khổng Minh là phải giết Lưu Chương chiếm lấy vùng đất Tây <br /> <br />  8<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> Xuyên, dù Khổng Minh đã sắp đặt xong xuôi hết cả  nhưng Bị  vẫn không nỡ <br /> lòng nào giết chế người cùng họ của mình. Đó là hình ảnh của một con người  <br /> lấy nhân nghĩa làm đầu, nhưng cũng chính không biết nắm bắt cơ hội cho nên  <br /> Bị lại phải khốn đốn nhiều lần, thậm chí mất dần những cánh tay đắc lực của  <br /> mình khi họ  phải lao vào những cuộc chiến trận mà đáng lẽ  nếu Bị  biết nắm  <br /> bắt cơ hội thì không thể nào xảy ra. Chúng ta cũng có thể lấy ví dụ về hình ảnh <br /> của Lưu Biểu, nhân lúc Tào Tháo dốc quân lên Hà Bắc đánh hai người con của  <br /> Viên Thiệu là Viên Đàm và Viên Thượng, Lưu Biểu sai Lưu Bị mang quân tấn <br /> công Hứa Xương. Nhưng quân Lưu Bị  chỉ  tiến đến huyện Diệp thì lực lượng  <br /> được Lưu Biểu giao quá ít  ỏi không thể  tiếp tục tác chiến, phải rút lui. Lưu <br /> Biểu giữ chủ trương “ngồi xem thành bại” trong nhiều năm, không can dự vào <br /> việc tranh hùng  ở  trung nguyên. Lúc Tào Tháo mới mang quân đi xa lên đánh <br /> Liễu Thành, Lưu Bị  khuyên Lưu Biểu đánh úp Hứa Xương nhưng ông không <br /> theo. Sau này Tào Tháo thắng trận trở về, Lưu Biểu ân hận vì không nghe theo <br /> Lưu Bị. Như  vậy qua đó chúng ta thấy được sự  chờ  thời nó đóng một vai trò  <br /> hết sức quan trọng trong sự thành bại, cùng với sự  mưu trí thì sự  nắm bắt cơ <br /> hội là một điều rất cần thiết tạo nên những chiến công trong sự  nghiệp của  <br /> những anh hùng. Và hình tượng Tào Tháo cũng chính là hình  ảnh của một con <br /> người biết chờ  thời ví như  trong cuộc thu phục Quan Công. Vì yêu mến tài <br /> năng và nghĩa khí của Quan Công cho nên Tháo đã tìm mọi cách đối xử tốt với <br /> Quan Công nhằm thu phục, dù nhiều lần Quan Công từ  chối nhưng Tháo vẫn <br /> gắng thu phục bằng được, thử  hỏi nếu như  không biết tận dụng cơ  hội thu  <br /> phục lòng người thì liệu rằng các lực lượng Ngô, Ngụy, Thục có dễ  dàng có  <br /> những vị  quân sư  tài ba như  vậy, bởi vậy điều mà chúng ta dễ  nhận thấy là <br /> một khi có ai tiến cử một người nào đó giúp sức cho mình thì cả  Tôn Quyền,  <br /> Lưu Bị, và Tào Tháo đều gắng mời họ đến giúp sức, đó chính là biểu hiện của <br /> những con người biết nắm bắt cơ  hội vậy.Ví như  trong hồi thứ  31 trong lúc  <br /> Viên Thiệu đánh Tào khiến Tào phải thua bỏ  chạy, Thiệu đuổi theo, hai bên <br /> đánh nhau mà vẫn không phân chia thắng bại, Hứa Nhu khuyên Thiệu không  <br /> nên động binh, Thiệu tức giận làm Hứa Nhu sang đầu hàng Tào, bày kế  đánh <br /> Thiệu khiến Thiệu bị  thua trận. Tào liền đem quân đánh Ký Châu nhưng phải  <br /> đợi sang Thu, sợ bọn Lưu Bị nhân cơ hội Tào tấn công Hà Bắc sẽ  chiếm Hứa  <br /> Đô của Tào nên Tào bèn đánh chiếm Nhữ  Nam ngăn Lưu Bị. Huyền Đức Bị <br /> <br />  9<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> thua phải cầu cứu Lưu Biểu. Thấy binh lính mỏi mệt Tào không thể  đánh Ký <br /> Châu ngay mà phải đợi đến sang Thu và chuyển qua đánh Thiệu. Như vậy Tháo <br /> cũng là một con người biết chờ  thời, nắm thời và điều đó đã tạo nên những <br /> thành công của Tháo sau này.<br /> <br />    Tóm lại chúng ta có thể  thấy hình  ảnh của một con rồng  ẩn trong  <br /> đám mây chính là sự  tượng trương cho con người biết chờ thời, chính sự  chờ <br /> thời và nắm bắt cơ  hội sẽ  là một tiền đề  quan trọng cho sự  thành công trong  <br /> cuộc chiến giữa các lực lượng, nhưng điều quan trọng là không chỉ dừng lại ở <br /> sự  chờ  thời mà người anh hùng phải biết  quyền biến  trong mọi hoàn cảnh, <br /> biến cái không thành có, một khi có cơ hội thì phải hành động một cách mạnh  <br /> mẽ nhằm thu phục thiên hạ, bởi vậy hai mặt này phải có sự thống nhất hài hòa <br /> với nhau, đó chính là một sự tinh tế trong cách nhìn nhận của La Quán Trung về <br /> hình tượng của người anh hùng vậy.<br /> <br /> II.2. Người anh hùng là người biết quyền biến, nắm bắt cơ hội và hành  <br /> động mạnh mẽ<br /> <br />     Qua đoạn trích ta thấy quan niệm Tào Tháo ở điểm nổi bật đó chính là chú ý <br /> đến tài năng cá nhân phải hơn người, phải có mưu trí, tính quyết đoán. Người <br /> anh hùng không phải bao giờ cũng thành công hết mà cái quan trọng là phải biết <br /> chờ  thời nắm bắt cơ  hội nhưng khi đã hành động thì phải tung hoành thiên hạ <br /> cho phỉ  chí làm trai, thỏa nguyện bậc đại trượng phu. Tháo là một con người <br /> thông minh, sắc sảo rất tự  tin  ở  chính mình, bởi vậy Tháo mới dám nói “anh  <br /> hùng trong thiên hạ  bây giờ chỉ có sứ quân và Tháo mà thôi” và ngầm ý chỉ mình <br /> hơn Lưu Bị.<br /> <br />    Theo Tào Tháo người anh hùng phải biết chờ  thời bởi vậy ông xem Lưu Bị <br /> cũng là một con rồng ẩn náu mình trong mây, đang tìm  cách rời đồng khô để vào <br /> bể  lớn. Còn Tháo là con rồng đang bay cao vút trên bầu trời và đang muốn bay  <br /> cao hơn nữa, từ quan niệm này ta cũng thấy phần nào tính cách tự đắc của Tào  <br /> Tháo. Chúng ta thấy rằng những bình luận về  người anh hùng của Tào Tháo <br /> nhìn chung đều đúng và đúng với cả  tương lai khi hầu hết họ đều bị  tiêu diệt <br /> hoặc thất bại. Đó là sự  tài tình của một đôi mắt nhìn xa trông rộng và sắc sảo <br /> của Tào Tháo.<br /> <br />  10<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br />      Như vậy, qua đoạn trích hồi 21 “ Tào Tháo uống rượu luận anh hùng” chúng <br /> ta có thể thấy được bản chất của hai nhân vật Tào Tháo và Lưu Bị. Một người  <br /> có chí lớn nhưng phải che giấu, một người vì lo ngại trước ý chí phi thường của <br /> người kia mà phải thăm dò, xét thử. Nhưng qua cuộc nói chuyện trên, phần nào  <br /> ta cũng thấy được người anh hùng bên trong suy nghĩ của Tào Tháo và Lưu Bị là <br /> như  thế  nào. Qua cách nghĩ và cách suy luận của hai nhân vật, La Quán Trung <br /> cũng đã gửi gắm quan niệm của mình về hình tượng người anh hùng. Thiết nghĩ  <br /> nếu quan niệm rằng người anh hùng là phải lập được chiến công và thành danh,  <br /> quyết đoán và quyết làm với mục đích làm bá vương làm cho dân chúng phải <br /> quỵ lụy thì chúng ta thấy rằng La Quán Trung hoàn toàn đồng ý với quan niệm <br /> của Tào Tháo. So sánh với Tào Tháo ta thấy Lưu Bị  quá nhân từ  và có phần <br /> không quyết đoán, chính điều này là mộ  trong những nguyên nhân dẫn đến sự <br /> thất bại sau này. Ngược lại Tháo rất mạnh tay trong mọi việc chính điều đó đã <br /> tạo nên sự  thành công, như  vậy xét phần nào ta thấy La Quán Trung có phần <br /> ủng hộ  quan niệm của Tào Tháo. Lòng nhân nghĩa phải đi liền với sự  cương <br /> quyết thì mới thành công, Tháo dù không nhân từ nhưng cũng thành công chính là  <br /> vì thế.<br /> <br />   Nhưng nếu xét về quan niệm rằng người anh hùng là người lấy được lòng dân  <br /> thì thiết nghĩ với tư tưởng “ủng Lưu phản Tào” thì chúng ta thấy rằng La Quán <br /> Trung hoàn toàn đồng ý với quan niệm của Lưu Bị. Dù họ không đạt được mục <br /> đích cuối cùng là tồn tại và tồn tại với cái uy lực lẫy lừng nhưng họ  cũng đã <br /> phần nào thành danh trong cuộc đời của mình. So sánh với Lưu Bị chúng ta thấy <br /> ông đã trở  thành người hùng trong lòng dân chúng, điều nhân nghĩa trong tư <br /> tưởng của Lưu Bị  không thể  nào lung lay được. Với Tào Tháo là đạp lên trên  <br /> chữ  “nhân” dù thành công nhưng lòng dân không phục, ngược lại Lưu Bị  dù <br /> không thành công trên con đường sự  nghiệp nhưng lại trở  thành người hùng  <br /> trong lòng nhân dân. Như vậy dường như La Quán Trung đang đặt ra câu hỏi cho <br /> muôn thời đại về vấn đề quan niệm như thế nào về người anh hùng là đúng, xã  <br /> hội như thế nào sẽ chấp nhận người anh hùng như thế này hoặc thế khác, hoặc <br /> là vừa phải có cái nhân của Lưu Bị và có cái gian của Tào Tháo. Và có lẽ  thiết <br /> nghĩ  hợp lý hơn cả  sẽ  là sự  tổng hòa của hai con người Lưu Bị  và Tào Tháo  <br /> như  vậy vừa được lòng dân mà vừa được sự  nghiệp. Tào Tháo nói Lưu Bị  và <br /> Tháo là anh hùng nhưng thiết nghĩ trong lúc này đây La Quán Trung đang ngầm ý <br />  11<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> muốn hợp nhất hai con người này lại với nhau như  thế  mới đáng là anh hùng  <br /> trong thiên hạ.Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn quan niệm của tác giả, chúng ta không <br /> thể dừng lại  ở mỗi hồi 21 mà phải tìm hiểu toàn bộ tác phẩm, xét trên phương <br /> diện khái quát và tổng thể.<br /> <br /> III.  Quan   niệm   của   La   Quán   Trung   về   hình   tượng  <br /> người anh hùng trong “Tam quốc diễn nghĩa”<br /> 1.Người anh hùng phi thường, xuất chúng<br />       Quan niệm về người anh hùng của La Quán Trung không chỉ được tập trung  <br /> chủ  yếu qua hai nhân vật Tào Tháo và Lưu Bị  trong hồi thứ 21 mà nó bao trùm  <br /> toàn bộ  tác phẩm. “Tam quốc diễn nghĩa” được viết ra không chỉ  ghi chép lại <br /> những sự  kiện trong thời loạn lạc của lịch sử  Trung Quốc mà còn gửi gắm  <br /> những ước mơ của tác giả  về  một xã hội tốt đẹp hơn. Tất cả  những nhân vật <br /> trong tác phẩm được khắc họa trên phương diện khí phách, mưu lược cùng tấm <br /> lòng trung nghĩa. Nhiều người được coi là bậc anh kiệt nhưng cũng có nhiều kẻ <br /> tầm thường. Có những người anh hùng cũng có những kẻ  gian hùng. Dù vậy,  <br /> nổi bật lên trong Tam quốc chính là hình tượng những người anh hùng dũng <br /> cảm, tài nghệ phi thường, sống có lí tưởng.<br /> <br />      Hình tượng người anh hùng xuất chúng được thể  hiện rất rõ qua nhân vật  <br /> Quan Công, Trương Phi, Triệu Vân, Điển Vi, Hoàng Trung, Mã Siêu,… với tài <br /> nghệ đánh giặc cao cường, làm ai nấy khi được chứng kiến đều phải nể phục,  <br /> khen ngợi. Họ đều là những tướng giỏi, hết lòng thờ chúa, làm nên những chiến <br /> công vang dội trong việc giao tranh với kẻ thù. Tài năng của những anh hùng này <br /> đều được lấy từ thước đo là lòng dũng cảm và sức mạnh phi thường, địch nổi <br /> muôn người. Trước hết, ta có thể  kể  đến Quan Công­ người anh hùng đẹp đẽ <br /> nhất trong lịch sử  thời Tam quốc. Ông được miêu tả  là người cao chín thước,  <br /> mặt đỏ như thoa son, mắt phụng mày ngài, tướng mạo đường đường, oai phong <br /> lẫm liệt. La Quán Trung đã tập trung rất nhiều bút lực để miêu tả tài năng xuất <br /> chúng và tính cách nghĩa khí của Vân Trường. Quan Công chém rớt đầu của Hoa  <br /> Hùng xong mà chén rượu rót ra vẫn còn nóng hổi (Hồi 5), giết chết hai tướng  <br /> mạnh là Nhan Lương và Văn Xú của Viên Thiệu để  đáp lại  ơn của Tào Tháo. <br /> <br />  12<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> Sau đó, Quan Công lại một mình một ngựa vượt qua năm ải và chém hết sáu tên <br /> tướng Tào để bảo vệ hai phu nhân của Lưu Bị. Những việc làm này không phải <br /> bất cứ  người thường nào cũng có thể  làm được. Tài nghệ  của Quan Công đều <br /> được đặt trong những thử  thách thực sự, luôn phải đối đầu với những đối thủ <br /> có sức mạnh phi thường. Chính trong những hoàn cảnh đó, sự chiến thắng của <br /> Quan Công càng tôn lên vẻ  đẹp oai hùng, xuất chúng cũng như  tinh thần dũng <br /> cảm của một vị  tướng tài ba. Có những đoạn tài năng của ông được miêu tả <br /> bằng giọng văn hết sức hào hùng, tỏ  rõ khí phách hiên ngang của bậc anh hào. <br /> Sau khi từ giã Tào Tháo đi tìm Lưu Bị, Quan Công chém chết sáu tướng qua ải  <br /> và gặp lại Trương Phi nhưng lại bị Trương Phi nghi ngờ về lòng trung nghĩa, <br /> Quan Công đã chứng minh bằng cách chém đầu tướng Thái Dương của Tào <br /> Tháo chỉ trong vòng chưa đầy một hồi trống: “ Quan Công chẳng thèm nói thèm  <br /> rằng cứ  vung Thanh long đao vỗ  ngựa đến. Thanh long đao vừa vung ra, đầu  <br /> Thái Dương đã rụng xuống đất. Trên thành Trương Phi chưa đánh hết một hồi  <br /> trống” (Hồi 28, tr459­ tập 1). Không chỉ  có tài xuất chúng khi ra trận, ngay cả <br /> trong những điều tưởng chừng như  nhỏ  nhặt của cuộc sống Quan Công lại <br /> chứng tỏ được sức mạnh phi thường, không ai sánh nổi. Lúc Quan Công bị trúng <br /> độc, cách điều trị  duy nhất là phải róc thịt, cạo xương để  lấy hết chất độc ra <br /> ngoài. Đối với một người bình thường, việc ấy quả thật không hề đơn giản và <br /> có vẻ  phóng đại nhưng Quan Công vẫn tỏ  ra thản nhiên đánh cờ  trong khi ai <br /> nhìn thấy cũng phải sợ  hãi rùng mình. Hoa Đà đã thất kinh mà nói rằng: “ Tôi  <br /> chưa bao giờ  thấy một người có khí phách như  thế  này, thật tiếng đồn chẳng  <br /> sai” (Hồi 75, tr 588­ tập 2). Cái tài của Quan Công khiến ai nghe thấy cũng phải <br /> nể sợ, chính vì thế mà ông được coi là một trong “ngũ hổ  tướng quân” của đất <br /> Thục. Như thế, khi nói về sức mạnh phi thường thì Quan Công không chỉ được <br /> biết đến ngoài tài chiến đấu mà trong cuộc sống, sự  kiên cường của ông vẫn <br /> luôn được khẳng định và đề cao.<br /> <br />     Bên cạnh Quan Công là bậc hào kiệt không ai sánh bằng, vẫn còn rất nhiều  <br /> chân dung người anh hùng cái thế, sức mạnh địch nổi muôn người mà chúng ta <br /> không thể bỏ qua đó chính là Trương Phi. Quan Công và Trương Phi đều có sức  <br /> mạnh hơn người. Trương Phi mình cao tám thước, mắt tròn, râu hùm hàm én, <br /> tiếng vang như sấm, mắt phượng mày tằm, vô cùng oai phong lẫm liệt. Cái tài <br /> của Trương Phi đã được bộc lộ ngay từ những ngày đầu diệt giặc Khăn Vàng, <br />  13<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> cùng   Quan   Công   và   Lưu   Bị   lập   nhiều   chiến   công   lớn.   So   với   Quan   Công,  <br /> Trương Phi có phần nóng nảy nhưng khí phách thì luôn luôn giữ  vững cho dù  <br /> hoàn cảnh nào. Như khi Lưu Bị bị Tào Tháo đuổi đến Cẩu Trường Bản, Trương  <br /> Phi đã tỏ  rõ được sự  oai phong, phi thường của mình chỉ  bằng một tiếng hét <br /> vang như  sấm khiến ai cũng phải giật mình hoảng sợ. Tào Tháo nghe tiếng <br /> Trương Phi thì luôn tỏ ra đề phòng, lo lắng: “Trương Phi xông vào chỗ trăm vạn  <br /> quân, lấy đầu thượng tướng dễ như lấy vật trong túi. Nay gặp hắn ở đây, chúng  <br /> ta chớ nên giao đấu” (Hồi 42, tr57­ tập 2). Điều thật đáng khen là tiếng hét của <br /> Trương Phi oai lực đến nỗi khiến tướng của Tào Tháo là Hạ  Hầu Kiệt sợ  hãi <br /> vỡ  mật chết tươi. Thực ra đây là một yếu tố  hư  cấu, phóng đại nhằm khẳng <br /> định, ngợi ca khí phách và sức mạnh hơn người của Trương Phi.  Đã có rất <br /> nhiều lần Trương Phi lập công không phải bằng sức mà bằng mưu lược đúng <br /> đắn. Vậy nên ta có thể khẳng định rằng Trương Phi là một anh hùng xuất chúng  <br /> trong thiên hạ, một hình tượng nhân vật sống động nhưng mang tính toàn vẹn  <br /> nhất, thực tế nhất trong Tam quốc.<br /> <br />      Người anh hùng phi thường, xuất chúng trong tác phẩm còn được thể  hiện <br /> qua rất nhiều nhân vật mà chủ  yếu đều xoay quanh các chư  tướng của hai thế <br /> lực Tào Tháo và Lưu Bị. Một trong những người thuộc bộ “ ngũ hổ tướng quân” <br /> của nước Thục đó chính là Triệu Tử  Long­ người anh hùng đại diện cho sự <br /> trung thành tiết nghĩa. Tài năng của Triệu Vân được đánh giá và nhìn nhận qua <br /> nhiều chi tiết lớn nhỏ  khác nhau, đặc biệt là những khi ông phải đối diện với  <br /> những hiểm nguy. Vì có tài mà Triệu Vân được Lưu Bị  vô cùng khâm phục và  <br /> mến mộ nên sau khi rời Công Tôn Toản, Triệu Vân đã gặp được Lưu Bị và suốt <br /> đời trung thành, cống hiến nhiều chiến công vang dội. Lúc Huyền Đức dắt dân <br /> qua sông, Triệu Vân có nhiệm vụ  bảo vệ  gia quyến Huyền Đức nhưng giữa <br /> đường không may để  bị  lạc, Triệu Vân đã một mình xông pha vào trận quyết <br /> cứu được hai phu nhân. Triệu Vân đã chém chết Hạ Hầu Ân, dù bị vây kín giữa <br /> trận Tào nhưng ông vẫn không hề  nao núng mà tiếp tục giục ngựa xông vào  <br /> đám quân Tào chém giết, vừa chém vừa hỏi thăm tin tức hai phu nhân. Sau khi  <br /> cứu được Á Đẩu, Triệu Vân cũng một mình một ngựa đâm chết Ẩn Minh, giao <br /> đấu với Trương Cáp. Lúc bị sa xuống hố, bốn mặt đều có quân Tào, Triệu Vân <br /> đã quyết chiến một lúc với bốn tướng: “Triệu Vân rút rút bảo kiếm Thanh Cang  <br /> ra chém loạn đả. Lưỡi kiếm bay đến đâu chặt cụt thương, chém toác giáp, đầu  <br />  14<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> rơi, máu đổ  như  suối đến đó” (Hồi 41, tr 53­ tập 2). La Quán Trung đã dùng <br /> những lời lẽ rất oai hùng để  miêu tả tài năng của Triệu Vân: “Tính ra trận  ấy,  <br /> Triệu Vân một mình một ngựa phá bao nhiêu vòng vây, chém gãy hai cây cờ lớn,  <br /> cướp ba ngọn giáo dài, và trước sau đã giết hơn một trăm viên tướng Tào bỏ  <br /> mạng” (Hồi 41, tr 54­ tập 2). Cũng giống như Quan Công và Trương Phi, Triệu  <br /> Vân cũng thể  hiện được bản lĩnh và sức mạnh hơn người trong những hoàn <br /> cảnh hết sức nguy hiểm. Nhưng chính trong những thời khắc đó, hình tượng và <br /> bản chất anh hùng của Triệu Vân mới càng được bộc lộ  rõ và khẳng định. Về <br /> sau, cái khí phách của Triệu Vân vẫn được ca ngợi mặc dù tuổi tác đã cao nhưng <br /> vẫn chém liên tiếp các tướng Hàn Anh, Hàn Quỳnh, Hàn Dao, Hàn Đức khiến <br /> quân lính đều trầm trồ  ngợi khen khí phách của ông như  lúc trai trẻ. Như  vậy,  <br /> Triệu Vân là một nhân vật anh hùng có tính cách khá trầm tĩnh nhưng luôn hăng <br /> hái, xông pha mọi trận chiến dù là khó khăn nhất.<br /> <br />        Những anh hùng có sức mạnh phi thường không chỉ  được nhắc đến xoay <br /> quanh tướng của Lưu Bị mà có các nhân vật tiêu biểu của Tào Tháo như là Điển  <br /> Vi­ một tướng tài rất được Tào Tháo trọng dụng. Ngay từ  buổi đầu gặp Tào <br /> Tháo, Điển Vi đã thể hiện được tài nghệ của mình khiến ai cũng phải nể phục: <br /> “Tào Tháo bảo Điển Vi múa kích thử  xem. Điển Vi liền cắp đôi kích nhảy lên  <br /> ngựa, đi đi lại lại múa veo veo. Giữa lúc đó bỗng có ngọn gió thổi đến làm xiêu  <br /> ngọn cờ lớn trước trướng. Quân sĩ xúm lại giữ không nổi. Điển Vi từ trên lưng  <br /> ngựa nhảy xuống quát bảo quân sĩ lui ra, rồi một tay nắm cán cờ  dựng đứng  <br /> lên, để mặc cho cờ tung bay, gió tự  do thổi ” (Hồi 11, tr182­ tập 1). Rõ ràng sức  <br /> mạnh  ấy của Điển Vi đã được hư  cấu, phóng đại và không phải người bình <br /> thường nào cũng có thể  làm được. La Quán Trung cũng dành không ít lời khen  <br /> khi miêu tả sự oai phong của Điển Vi. Đặc biệt trong hồi 26, cái chết của Điển  <br /> Vi như minh chứng cho một khí phách ngang tàng, xả thân vì cứu chúa: “Điển Vi  <br /> vung gươm chạy ra chặn cửa, giết luôn một lúc hơn hai mươi người. Nhưng  <br /> quân kỵ vừa lui, quân bộ lại tới, hai bên gươm giáo đâm tua tủa như rừng gai.  <br /> Điển Vi không có mảnh giáp che thân, bị  đâm trên dưới vài chục mũi thương,  <br /> vẫn cố  liều chết mà đánh. Rồi gươm bị  sứt mẻ  không dùng được nữa, Vi liền  <br /> quăng gươm, hai tay nắm xác hai tên lính, vung lên mà quật vào quân giặc. Lại  <br /> quật được tám chín tên”. Chính trong lúc gặp nguy hiểm, Điển Vi đã dùng tất cả <br /> sức mạnh để  chiến đấu và đã hi sinh một cách anh dũng nhất. Cái chết của  <br />  15<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> Điển Vi đã khiến Tào Tháo vô cùng thương tiếc vì cảm phục trước lòng trung  <br /> thành và tài năng xuất chúng của ông. <br /> <br />      Còn rất rất nhiều người anh hùng được coi là phi thường, xuất chúng, hơn  <br /> người được La Quán Trung đề  cao và khen ngợi như  Hoàng Trung, Mã Siêu, <br /> Cam Ninh,… mà  ở  mỗi nhân vật tác giả  đều tập trung khai thác khía cạnh tài <br /> năng cũng như  tinh thần vì chúa của họ. Vì là những người anh hùng có sức <br /> mạnh đặc biệt nên họ đều được yêu mến và trọng dụng. Có những chương vô <br /> cùng cảm động về tình huynh đệ, tình vua tôi khi viết về sự xả thân, hi sinh của  <br /> những tướng tài để đáp lại ơn nghĩa của chúa. Có thể nói, hình tượng người anh <br /> hùng phi thường, xuất chúng trong Tam quốc là hình tượng nổi bật, xuyên suốt <br /> mọi thời đại, mọi không gian và thời gian. Không chỉ bắt gặp hình tượng người  <br /> anh hùng này trong “Tam quốc diễn nghĩa” mà trong những tác phẩm văn học cổ <br /> Trung Quốc, người anh hùng có sức mạnh được nói đến rất nhiều và nó đã trở <br /> thành một thước đo giá trị  con người. Như  trong “ Thủy Hử” viết về  108 anh <br /> hùng Lương Sơn Bạc với võ nghệ  cao cường và ý chí chiến đấu xả  thân vì <br /> nghiệp lớn. Nói như  vậy để  thấy rằng, người anh hùng đầu tiên phải là người <br /> có tài năng xuất chúng, phải được mọi người kính trọng, khâm phục. Nhưng <br /> không phải bất cứ ai có tài năng thì đều trở thành người anh hùng. Người có tài <br /> nhưng bất nghĩa, vô mưu, sống gian dối, xảo quyệt thì người đó không còn là <br /> bậc anh hùng mà là kẻ  tầm thường. Như  trong tác phẩm ta vẫn thấy nhân vật  <br /> Lữ Bố là người có sức mạnh vô địch mà đến Quan Công, Trương Phi cũng phải <br /> nể phục. Lữ Bố có lần đã đấu với ba anh em Lưu, Quan, Trương và cũng nhiều <br /> lần lập được nhiều chiến công lừng lẫy. Tuy nhiên, Lữ Bố bị coi là kẻ thất phu,  <br /> sống hai mặt, bất nghĩa. Lữ Bố  đã giết cha nuôi Đinh Nguyên, theo Đổng Trác, <br /> về  sau lại giết Đổng Trác chỉ  vì Điêu Thuyền. Khi gặp phải khó khăn, Huyền  <br /> Đức hết lòng giúp đỡ  nhưng Lữ  Bố  lại nhân lúc Huyền Đức đi vắng đã đánh <br /> chiếm Từ  Châu. Lữ  Bố  cũng được coi là kẻ  hữu dũng vô mưu, luôn  ỷ  vào tài  <br /> năng của mình nên cuối cùng dẫn đến thất bại. Như thế, Lữ Bố mặc dù là kẻ có <br /> sức mạnh phi thường nhưng phần nào vẫn là một kẻ tầm thường, không phải là  <br /> hình mẫu lí tưởng của bậc anh hùng xuất chúng. Quan niệm về người anh hùng <br /> của La Quán Trung không chỉ dừng lại ở biểu hiện tài năng con người mà còn đi <br /> sâu vào tâm hồn, tính cách để khắc họa những hình tượng anh hùng toàn vẹn cả <br /> nhân lẫn trí, cả dũng lẫn mưu.<br />  16<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br />            2. Người anh hùng trọng “nghĩa”   <br />      Chữ “nghĩa” là một trong những khía cạnh thuộc về nhân cách cao đẹp của <br /> con người, thể hiện tinh thần, thái độ sống nhân nghĩa, có lí tưởng. Người được <br /> coi là anh hùng bên cạnh tài năng còn phải là người sống nghĩa khí. Chữ “nghĩa” <br /> không chỉ  được hiểu theo nghĩa hẹp là nhân nghĩa, nghĩa hiệp mà nói rộng hơn  <br /> đó là trung nghĩa và cả tín nghĩa; tức là lòng trung thành, có trước sau, luôn phấn  <br /> đấu và hi sinh vì lí tưởng đẹp đẽ; nghĩa tức là nói ra phải làm, đã hứa thì phải  <br /> thực hiện. Trong tác phẩm này, hình tượng người anh hùng trọng nghĩa được <br /> khắc họa nổi bật nhất chính là Lưu Bị­ một vị vua nổi tiếng nhân từ, nghĩa khí <br /> ngay từ những ngày đầu khởi binh lập nghiệp.   <br /> <br />       Tư tưởng xuyên suốt tam quốc được La Quán Trung tập trung thể hiện qua  <br /> nhân vật Lưu Bị và Tào Tháo. Tuy nhiên, ta cũng nhận thấy rằng, Lưu Bị là hình <br /> mẫu lí tưởng cho một người anh hùng vẹn toàn còn Tào Tháo không chỉ  mang <br /> khí phách anh hùng mà còn mang bản chất của một kẻ  gian hùng. Sự  đối lập, <br /> trái ngược nhau trong hai hình tượng nhân vật này đã tạo nên sự  sinh động, <br /> phong phú và cũng rất chân thực trong quan niệm anh hùng của tác giả. Như đã <br /> nói ở trên, người anh hùng trong Tam quốc chính là những người rất dũng cảm <br /> trong chiến trận và trọng tình nghĩa cụ  thể  là tình vua tôi, tình huynh đệ, tình <br /> bạn bè,… Với 120 hồi với rất nhiều tình tiết hấp dẫn, thú vị, nhiều người được <br /> ngợi ca bằng giọng điệu hết sức oai hùng, thể hiện được phần nào khí chất anh  <br /> dũng của người trai thời chiến. Trước hết, ta có thể nói về Lưu Bị­ người mẫu <br /> lí tưởng cho hình tượng người anh hùng toàn vẹn cả  nhân lẫn trí. Lưu Bị  tuy  <br /> xuất thân là một người dệt chiếu, đóng giày nhưng là người có chí lập nghiệp  <br /> lớn. Sau khi kết nghĩa anh em với Quan Vũ, Trương Phi, Lưu Bị  đã chiêu hiền  <br /> đãi sĩ, dấy binh giúp triều đình diệt giặc Khăn Vàng, diệt trừ  phản tặc Đổng <br /> Trác. Sau đó, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, có khi phải nương nhờ  Lữ  Bố,  <br /> Tào Tháo, Viên Thiệu, Lưu Biểu nhưng chưa có khi nào Lưu Bị  tỏ  ra hèn nhát, <br /> suy kiệt tinh thần. Bằng sự dũng cảm, Lưu Bị đã một mình thoát khỏi vòng vây <br /> khi bị Thái Mạo truy kích  ở Đàn Khê. Không những thế, Lưu Bị  còn được biết  <br /> đến là người nhân nghĩa, là vị  chúa được nhân dân tôn thờ, kính trọng. Khi Lữ <br /> Bố có ý sang đầu hàng, Lưu Bị lấy nghĩa mà đối xử, vui mừng coi trọng Lữ Bố.  <br /> Sau đó, Lữ  Bố  lại quay sang cướp Từ Châu, buộc Lưu Bị  đóng quân nơi Tiểu <br /> <br />  17<br />  Quan niệm về hình tượng người anh hùng của La Quán Trung<br /> <br /> Bái, Lưu Bị  vẫn không có ý trả  thù. Khi Khổng Minh tỏ  ý muốn Lưu Bị  đem <br /> quân đánh Kinh Châu, lấy đó làm gốc mà chống lại Tào Tháo, Lưu Bị  lúc này <br /> đang mang ơn Lưu Biểu nên không nỡ làm việc ấy và đã nói rằng “ Ta thà chết  <br /> chứ không làm điều phụ nghĩa” (Hồi 40, tr 23­ tập 2).Vì tấm lòng luôn nghĩ đến <br /> nhân dân mà ông đã không bỏ chạy mà vừa đi vừa dẫn bá tính đi theo, một ngày <br /> đi được mười dặm (Hồi 41). Khi Bàng Thống hiến kế lấy Ích Châu, Lưu Bị một  <br /> mực không đồng ý vì ông đặt chữ nghĩa lên hàng đầu. Vốn Lưu Chương và ông <br /> đều là dòng dõi hoàng tộc và lại không có hiềm thù. Nếu chiếm Ích Châu, ông  <br /> sẽ bị mang tiếng bất nghĩa. Vì vậy, Lưu Bị nói rằng: “ Hiện nay có một kẻ địch  <br /> khắc ta như  nước với lửa. Đó là Tào Tháo. Tào Tháo gay gắt, ta khoan hồng;  <br /> Tào Tháo tàn bạo, ta nhân đức; Tào Tháo gian dối xảo quyêt, ta trung hậu thật  <br /> thà…Mọi việc của hắn đều trái với ta hết. Nay nếu vì lợi nhỏ  làm tổn thất  <br /> thanh danh thì nhất định ta không bao giờ  thi hành” (Hồi 60, tr 344­ tập 2). <br /> Chính vì trọng nhân nghĩa mà Lưu Bị quyết không làm những điều ông cho là sai  <br /> trái. Rất nhiều lần Lưu Bị  bỏ  qua cơ  hội nhưng cũng không ít lần chính tấm <br /> lòng nhân nghĩa của ông đã chinh phục được lòng người. Như khi Trương Tùng  <br /> muốn dâng Thục cho Tào Tháo, Tào Tháo y thế mình hơn người nên coi thường  <br /> Trương Tùng. Ngược lại, Lưu Bị lại đối đãi với Trương Tùng rất hậu, sai Triệu <br /> Vân, Quan Công ra tận nơi   đón vào và còn bày tiệc rượu thết  đãi. Vì vậy, <br /> Trương Tùng tỏ ra rất kính trọng, khâm phục Lưu Bị: “Minh công là thân thuộc  <br /> nhà Hán, lại nổi tiếng nhân từ  khắp nơi. Đừng nói đến việc chiếm châu quận  <br /> giả thử thay bậc chính thống lên ngôi Hoàng đế cũng còn được mà ” (Hồi 60, tr <br /> 336­ tập 2). Hầu như đi đến đâu, tấm lòng nhân nghĩa của Lưu Bị đều được mọi <br /> người ca tụng.Đến khi Lưu Bị chiếm được Hán Trung, đánh bại Tào Tháo, các <br /> chư tướng đều muốn Lưu Bị xưng đế nhưng ông nhất quyết không đồng ý, coi  <br /> hành động đó là hành động phản quốc, không đúng lòng người. Phải từ  chối  <br /> nhiều lần, phân lẽ nhiều phen Lưu Bị mới chấp nhận lên ngôi Hoàng đế. Việc  <br /> nhỏ ấy thôi cũng nói lên được sự trọng nghĩa khí của Lưu Bị. <br /> <br />        Sự nhân nghĩa của Lưu Bị còn được thể hiện qua cách ông đối xử với các <br /> tướng, không những coi họ  theo nghĩa chúa tôi mà còn lấy tình cảm để  mà đáp  <br /> lại sự nhiệt thành của họ. Khi Lưu Bị gặp Triệu Vân, ông đã rất vui mừng, tình <br /> cảm chân thành, lưu luyến: “Khi ta mới gặp Tử Long, ta đã đem lòng lưu luyến  <br /> rồi. Nay được gặp nhau còn mừng nào hơn” (Hổi 28, tr 465). Vì cảm mến tấm <br />