Sáng kiến kinh nghiệm: Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Tây Nguyên

4<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết<br /> Giáo dục là sự nghiệp trồng ngƣời, với mục tiêu đào tạo ra những công<br /> dân tốt cho đất nƣớc. Để đào tạo đƣợc những công dân tốt trong tƣơng lai thì<br /> phải kết hợp chặt chẽ giữa dạy kiến thức với dạy ngƣời, giữa truyền thụ tinh<br /> hoa tri thức nhân loại với những giá trị truyền thống của dân tộc, giữa giáo<br /> dục tri thức khoa học với giáo dục đạo đức. Chiến lƣợc Giáo dục Việt Nam<br /> giai đoạn 2010-2020 xác định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mạng đào tạo con<br /> người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến<br /> của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng và<br /> động lực công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.<br /> Hiện nay, do sự tác động và ảnh hƣởng của mặt trái kinh tế thị trƣờng<br /> làm cho đạo đức xã hội xuống cấp nghiêm trọng. Các hiện tƣợng học sinh vô<br /> lễ với thầy giáo, cô giáo và những ngƣời sinh thành, dƣỡng dục mình; học<br /> sinh tụ tập thành băng nhóm quậy phá, ăn chơi, hút chích, đánh nhau, sinh<br /> hoạt bầy đàn… không còn hiếm. Nguyên nhân của những hiện tƣợng trên có<br /> nhiều, nhƣng một trong những nguyên nhân cơ bản là sự xuống cấp đạo đức<br /> học sinh đi cùng với sự xuống cấp đạo đức xã hội; việc giáo dục đạo đức<br /> (GDĐĐ) cho các em còn nhiều hạn chế, cả về nội dung và phƣơng pháp, sự<br /> quan tâm GDĐĐ cho các em của nhà trƣờng, xã hội và gia đình.<br /> Trƣờng Phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) Tây Nguyên là trƣờng phổ<br /> thông có nhiều cấp học; học sinh phần nhiều là con em đồng bào các dân tộc<br /> thuộc các tỉnh trên địa bàn Tây Nguyên. Ngoài việc phải thực hiện đầy đủ các<br /> quy chế chung đối với một trƣờng phổ thông, Nhà trƣờng phải làm tốt việc<br /> GDĐĐ cho học sinh để đào tạo ra các thế hệ mới đảm nhiệm sứ mệnh xây<br /> dựng và bảo vệ thành quả cách mạng ở một địa bàn đặc biệt quan trọng của<br /> đất nƣớc. Thời gian qua việc GDĐĐ của Nhà trƣờng tồn tại nhiều bất cập, do<br /> đặc điểm phức tạp của đội ngũ học sinh bán công, chất lƣợng và hiệu quả quản<br /> lý, rèn luyện học sinh, chất lƣợng giáo dục học sinh, nhất là bộ phận học sinh<br /> <br /> 5<br /> bán công có những phức tạp về gia đình, về tƣ tƣởng… Trong bối cảnh đó, việc<br /> biên soạn sáng kiến kinh nghiệm với đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng<br /> giáo dục đạo đức cho học sinh Trường Phổ thông dân tộc nội trú Tây Nguyên”<br /> là cấp thiết.<br /> 2. Mục đích nghiên cứu<br /> Thông qua nội dung đề tài nhằm trao đổi và thống nhất nhận thức về một<br /> số giải pháp cơ bản GDĐĐ cho học sinh Trƣờng PTDTNT để góp phần nâng<br /> cao chất lƣợng giáo dục của Nhà trƣờng.<br /> 3. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> - Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc nâng cao chất<br /> lƣợng GDĐĐ cho học sinh ở Trƣờng PTDTNT Tây Nguyên.<br /> - Nghiên cứu đề xuất những giải pháp cơ bản nâng cao chất lƣợng<br /> GDĐĐ cho học sinh ở Trƣờng PTDTNT Tây Nguyên.<br /> 4. Đối tƣợng nghiên cứu<br /> Chất lƣợng GDĐĐ cho học sinh ở Trƣờng PTDTNT.<br /> 5. Phạm vi nghiên cứu<br /> Giải pháp nâng cao chất lƣợng GDĐĐ cho học sinh ở Trƣờng PTDTNT<br /> Tây Nguyên.<br /> 6. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí<br /> Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN); đề tài vận dụng<br /> các phƣơng pháp lô-gic, phân tích-tổng hợp và phƣơng pháp chuyên gia.<br /> 7. Đóng góp khoa học:<br /> Kết quả sáng kiến giúp giáo viên và đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục<br /> Trƣờng PTDTNT Tây Nguyên nghiên cứu vận dụng vào GDĐĐ cho học sinh để<br /> góp phần nâng cao chất lƣợng GD-ĐT của Nhà trƣờng. Các trƣờng PTDTNT<br /> khác có thể nghiên cứu và vận dụng phù hợp điều kiện thực tế của mình.<br /> 8. Kết cấu của đề tài<br /> Gồm mở đầu, hai phần, kết luận, tài liệu tham khảo.<br /> <br /> 6<br /> Phần 1<br /> CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC NÂNG CAO<br /> CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH<br /> TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TÂY NGUYÊN<br /> 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN<br /> 1.1.1. Khái niệm<br /> - Khái niệm đạo đức:<br /> Theo cách hiểu chung nhất, đƣợc đăng trên các phƣơng tiện thông tin đại<br /> chúng và đƣợc thế giới thừa nhận “Đạo đức là tập hợp những quan điểm của<br /> một xã hội, của một tầng lớp xã hội, của một tập hợp người nhất định về thế<br /> giới, về cách sống. Nhờ đó con người điều chỉnh hành vi của mình sao cho<br /> phù hợp với lợi ích của cộng đồng xã hội”.<br /> Khái niệm “Đạo đức” chỉ ra nội hàm, gồm:<br /> Thứ nhất, Đạo đức là thuộc tính của con ngƣời và chỉ con ngƣời mới có<br /> thuộc tính đạo đức, loài vật không thể đƣợc xem là có đạo đức, mặc dù có thể<br /> có những loài vật sống thành bầy đàn và có tính tổ chức rất cao mà trong thực<br /> tế chúng ta vẫn thấy. Đạo đức là một hiện tƣợng lịch sử, là sự phản ánh của<br /> các quan hệ xã hội.<br /> Thứ hai, Đạo đức đƣợc xem là luân thƣờng đạo lý của con ngƣời. Nói<br /> đến luân thƣờng đạo lý là đề cập đến sự ứng xử của con ngƣời. Sự ứng xử đó<br /> thuộc về những vấn đề tốt - xấu, hay - dở, phải - trái. Đây đƣợc xem là là các<br /> chuẩn mực trong quan hệ con ngƣời với nhau, là phép ứng xử đúng - sai. Đạo<br /> đức đƣợc sử dụng trong các phạm trù: lƣơng tâm con ngƣời, hệ thống phép<br /> tắc đạo đức con ngƣời, giá trị đạo đức con ngƣời. Đạo đức gắn với nền văn<br /> hóa, tôn giáo, triết học, luật lệ… của một xã hội.<br /> Thứ ba, Đạo đức thuộc hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên<br /> tắc, qui tắc nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con ngƣời trong<br /> quan hệ với nhau, với xã hội, với tự nhiên trong hiện tại, quá khứ, tƣơng lai,<br /> đƣợc thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dƣ<br /> <br /> 7<br /> luận xã hội. Đạo đức con ngƣời phải đƣợc xã hội thừa nhận, phù hợp với<br /> truyền thống văn hóa dân tộc, thuần phong mỹ tục địa phƣơng, phải đƣợc số<br /> đông ngƣời tán thành, ủng hộ…<br /> Không thể tồn tại thứ đạo đức phi văn hóa truyền thống, đi ngƣợc lại<br /> thuần phong mỹ tục, vô lƣơng tâm. Những thứ đƣợc gọi là “đạo đức” đó sớm<br /> muộn cũng bị xã hội phủ định. Bởi lẽ, mọi thời đại đều phê phán, lên án cái<br /> ác, tính tàn bạo, tham lam, hèn nhát, phản bội... và biểu dƣơng, ủng hộ cái<br /> thiện, sự dũng cảm, chính trực, độ lƣợng, khiêm tốn...<br /> - Khái niệm về giáo dục đạo đức cho học sinh:<br /> Giáo dục đạo đức cho học sinh là một mặt của hoạt động giáo dục nhằm<br /> xây dựng cho thế hệ trẻ những tính cách nhất định và bồi dưỡng cho họ<br /> những quy tắc hành vi thể hiện trong giao tiếp với mọi người, với công việc,<br /> với tổ quốc.<br /> Khái niệm chỉ ra các vấn đề sau:<br /> Thứ nhất, GDĐĐ cần phải đƣợc coi trọng đặc biệt, nhất là trong sự<br /> nghiệp cách mạng hiện nay của dân tộc, khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu<br /> rộng vào cộng đồng quốc tế, với nhiều nguy cơ và thách thức lớn.<br /> Thứ hai, GDĐĐ cho học sinh là làm cho nhân cách của học sinh phát<br /> triển đúng về mặt đạo đức, tạo cơ sở để học sinh ứng xử đúng đắn trong các<br /> mối quan hệ của cá nhân với bản thân, với ngƣời khác (ngƣời thân trong gia<br /> đình, bạn bè, thầy cô giáo…), với xã hội, với tổ quốc, với môi trƣờng...<br /> Thứ ba, Các yếu tố ảnh hƣởng đến GDĐĐ học sinh, gồm: Gia đình, có<br /> thể nói gia đình là trƣờng học đầu tiên về đạo đức, tính cách ngƣời, đặc biệt<br /> trong đó phải nhấn mạnh vai trò cha mẹ, đó là ngƣời thầy đầu tiên của con<br /> cái; Nhà trƣờng, với vai trò và chức năng của mình, nhà trƣờng có vai trò hết<br /> sức quan trọng trong GDĐĐ học sinh; Cộng đồng (xã hội) vừa có ảnh hƣởng<br /> quan trọng, vừa giữ vai trò hỗ trợ tích cực trong GDĐĐ cho các em.<br /> <br /> 8<br /> 1.1.2. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt<br /> Nam về đạo đức và giáo dục đạo đức<br /> - Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức và GDĐĐ:<br /> Theo Hồ Chí Minh, muốn thực hiện thành công sự nghiệp cách mạng xã<br /> hội chủ nghĩa (XHCN), mỗi một con ngƣời, trƣớc hết là đội ngũ cán bộ phải<br /> luôn luôn tu dƣỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng.<br /> Từ quan điểm về vai trò cực kỳ quan trọng của đạo đức, Hồ Chí Minh<br /> luôn luôn quan tâm vấn đề giáo dục đạo đức. Ngay từ những năm 1920 bài<br /> giảng đầu tiên của Ngƣời cho lớp thanh niên trí thức yêu nƣớc Việt Nam là<br /> “tƣ cách của một ngƣời cách mạng”. Trƣớc khi về cõi vĩnh hằng, Ngƣời để lại<br /> cho dân tộc ta một tài sản vô cùng quý giá: “Di chúc Hồ Chí Minh”, trong đó<br /> Ngƣời dành một phần để nói về vấn đề đạo đức, Ngƣời dặn: “Đảng phải quan<br /> tâm chăm lo GDĐĐ cách mạng cho đoàn viên và thanh niên, đào tạo họ thành<br /> những ngƣời thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa chuyên”.<br /> Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng của ngƣời cách mạng, cũng giống<br /> nhƣ gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối. Ngƣời viết: “Cũng nhƣ sông thì<br /> có nguồn mới có nƣớc, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không<br /> có gốc thì cây héo. Ngƣời cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì<br /> dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo đƣợc nhân dân”; “Ngƣời cách mạng phải<br /> có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành đƣợc nhiệm vụ cách<br /> mạng vẻ vang”; “Ngƣời cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù<br /> tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo đƣợc nhân dân”; và “Có tài mà không có<br /> đức là ngƣời vô dụng”.<br /> - Quan điểm của ĐCSVN về giáo dục đạo đức:<br /> Đảng Cộng sản Việt Nam từ khi ra đời và trong suốt quá trình lãnh đạo<br /> cách mạng luôn luôn quan tâm đến vấn đề đạo đức cách mạng và xây dựng đạo<br /> đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, thông<br /> qua các chủ trƣơng, nghị quyết của Đảng.<br /> Tại Đại hội Đảng lần thứ VI (1986) Đảng chủ trƣơng: “Nâng cao đạo<br /> <br />