Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân" nhằm giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân thông qua các tình huống thực tế mà trẻ có thể gặp phải nhằm trang bị cho trẻ những kỹ năng để đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống cũng như ở trường Mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN BIỆN PHÁP “BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI MẠNH DẠN, TỰ TIN THỂ HIỆN TÌNH CẢM, CẢM XÚC BẢN THÂN ” I. ĐẶT VẤN ĐỀ “Trẻ em hôm nay thế giới ngày mai” Chính vì lẽ đó! chúng ta, những người giáo viên mầm non đang hàng ngày chăm sóc và nuôi dưỡng, giáo dục trẻ cần biết cách chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ để trẻ có cảm xúc tốt nhất phát triển nhân cách bản thân giúp những mầm xanh ấy lớn lên sẽ là những chủ nhân tương lai đất nước phát triển toàn diện về nhân cách! Như chúng ta đã biết cảm xúc là tập hợp những phản ứng tự nhiên của con người như vui, buồn, tức giận,… Cảm xúc xảy ra như một cơ chế tự động giúp cơ thể và tâm trí chuẩn bị hành động thích hợp để phản ứng lại những sự việc đang tác động đến bản thân. Cảm xúc có vai trò rất quan trọng trong cách tư duy và hành động của trẻ nhỏ. Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm ổn định của con người đối với những sự vật hiện tượng, phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan với nhu cầu và động cơ cá nhân, là sản phẩm cấp cao của sự phát triển các quá trình cảm xúc trong điều kiện xã hội. Nếu trẻ nhỏ được giáo dục tình cảm, cảm xúc phù hợp, trẻ sẽ có thể kiểm soát được tâm trạng của bản thân, có thể tự đưa ra quyết định, biết cách giao tiếp, ứng xử hòa nhã với người khác. Bên cạnh đó, giáo dục tình cảm, cảm xúc nhằm trang bị cho trẻ những kỹ năng để đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Nếu được giáo dục tình cảm, cảm xúc tốt từ sớm, trẻ có thể hình thành cho mình một trạng thái lạc quan, lành mạnh, vui vẻ thân thiện với mọi người xung quanh. Vì vậy việc giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân là điều vô cùng cần thiết giúp trẻ có cảm xúc tích cực, kỹ năng đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Hiểu được điều đó nên tôi đã sử dụng “Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân” nhằm giúp cho trẻ có kiến thức, kỹ năng có thể kiểm soát được tâm trạng của bản thân, có thể tự đưa ra quyết định, biết cách giao tiếp, ứng xử hòa nhã, tư duy và hành động của bản thân từ khi còn nhỏ. Đối tượng nghiên cứu: Trẻ 4 tuổi B3 trường mầm non Trung Lập. Mục tiêu của biện pháp: Giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân thông qua các tình huống thực tế mà trẻ có thể gặp phải nhằm trang bị cho trẻ những kỹ năng để đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống cũng như ở trường Mầm non. II. NỘI DUNG 1. Thực trạng. Năm học 2023 - 2024 tôi được phân công chăm sóc giáo dục trẻ lớp 4 tuổi B3 với tổng số trẻ là 32 trẻ. Đề biết được mức độ thể hiện tình cảm, cảm xúc của trẻ trong lớp ngày từ đầu năm học khi nhận lớp tôi đã khảo sát từng trẻ, qua khảo sát nhận thấy kết quả như sau: Nội dung khảo sát Tổng Kết quả
2 số trẻ Tốt Khá TB Trẻ biết cách thể hiện tình cảm với mọi người qua ngôn 32 40% 30% 30% ngữ, cử chỉ, điệu bộ, hành động. Trẻ giàu tình cảm, biết cách thể hiện cảm xúc của mình. 32 28% 38% 34% Trẻ biết kiềm chế tức giận, cáu gắt khi xung đột. 32 30% 40% 30% Trẻ biết đoàn kết nhường nhịn, giúp đỡ bạn bè. 32 20% 35% 45% Kỹ năng xử lý tình huống. 32 20% 35% 45% Qua kết quả khảo sát, dễ dàng nhận thấy thực trạng của trẻ đang còn thiếu hiểu biết đầy đủ về trí tuệ cảm xúc, tình cảm, lòng yêu thương, sự đoàn kết nhường nhịn bạn, kiềm chế những tức giận cáu gắt và cách xử lý các tình huống thông qua các hoạt động còn rất hạn chế. Trẻ vẫn còn thụ động, không biết cách điều chỉnh cảm xúc bản thân. Điều đó cũng rất dễ hiểu bởi trẻ 4 tuổi luôn được bố mẹ bao bọc, cưng chiều, nâng niu, trẻ ít được va chạm với thế giới xung quanh. Bên cạnh đó giáo viên đôi lúc còn chưa chú trọng quan tâm đến cảm xúc, xúc cảm của từng cá nhân trẻ chưa thường xuyên trò chuyện với từng trẻ để phát triển các kỹ năng có thể kiểm soát được tâm trạng của bản thân đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. 2. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn. 2.1. Cơ sở lí luận. Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân là giúp trẻ biết chia sẻ, yêu thương, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau. Trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động cùng cô và các bạn, biết thể hiện tình cảm cảm xúc của bản thân một cách đơn giản, hồn nhiên. Giáo dục tình cảm, cảm xúc tốt từ sớm, trẻ có thể hình thành cho mình một trạng thái lạc quan, lành mạnh, vui vẻ thân thiện với mọi người xung quanh. Môi trường sống của trẻ ở gia đình và môi trường học tập vui chơi của trẻ ở nhà trường và xã hội là nơi mà trẻ luôn được tiếp cận, không phải lúc nào người lớn cũng có thể ở bên hướng dẫn, giúp đỡ, bảo vệ, bao bọc trẻ suốt 24 giờ mỗi ngày. Vì vậy trẻ 4-5 tuổi cần được giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân để trẻ được phát triển toàn diện về cảm xúc, nhân cách, là hành trang đầu đời, là nền tảng cho trẻ chuẩn bị bước vào lớp 1. Để làm được việc đó thì cần phải có thời gian, có biện pháp, thường xuyên luyện tập, tạo tình huống cho trẻ với sự giúp đỡ của giáo viên và bố mẹ. 2.2. Cơ sở thực tiễn. Trường mầm non Trung Lập nằm ở Trung tâm xã, giao thông đi lại thuận tiện. Trường có hai khu chia làm 16 lớp với tổng số 420 trẻ, riêng khối 4 tuổi có 4 lớp với tổng số 128 trẻ. Khung cảnh nhà trường khang trang mang tính sư phạm, môi trường cảnh quan sạch đẹp. Khi thực hiện Biện pháp “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân” tôi gặp những thuận lợi và khó khăn sau: Thuận lợi.
3 Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường đã tạo điều kiện về cơ sở vật chất, đồ dùng thiết bị chăm sóc nuôi dưỡng giáo dục cho giáo viên và trẻ. Giáo viên nhiệt tình trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Trẻ đi học đều, trẻ ngoan ngoãn. Đa số phụ huynh quan tâm tới con em. Tích cực phối hợp với giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Khó khăn. Chưa đi sâu vào tất cả các hoạt động, chưa dựa trên thực tế hoàn cảnh của lớp. Việc lựa chọn nội dung giáo dục phát triển tình cảm - cảm xúc còn theo cảm tính của giáo viên và chưa có kế hoạch rõ ràng cụ thể. Ngoài ra, chưa có sự phối kết hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa giáo viên với phụ huynh trong việc giáo dục tình cảm, cảm xúc cho trẻ mọi lúc, mọi nơi. Do nguồn thông tin trên mạng nhiều tranh ảnh, phim truyện có nội dung không lành mạnh, chưa được kiểm duyệt vì thế trẻ và phụ huynh chưa biết chọn lọc nội dung phù hợp với nhận thức của trẻ làm cho trẻ có những hành vi không tốt. 3. Áp dụng biện pháp. Có rất nhiều cách giúp trẻ 4-5 tuổi Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân, tuy nhiên việc tạo tình huống cho trẻ tham gia hoạt động trải nghiệm thực tế lại giúp trẻ dễ dàng hơn trong việc tiếp thu kiến thức. Việc xây dựng các tình huống cho trẻ trải nghiệm giúp giáo viên có cơ hội quan sát cách xử lý của trẻ và đánh giá mức độ nhận thức của trẻ đến đâu để có biện pháp tác động kịp thời. Để biện pháp “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân” tổ chức có hiệu quả tôi đã thực hiện như sau: Bƣớc 1: Xây dựng môi trƣờng giáo dục. Môi trường giáo dục là yếu tố trực tiếp tác động hàng ngày đến trẻ. Một môi trường học tập tốt, có hiệu quả là môi trường gây hứng thú, phát huy được trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ. Đó là nơi đáp ứng tốt nhất sự phát triển tình cảm kỹ năng của trẻ. Chính vì vậy xây dựng môi trường giáo dục tốt luôn được tôi quan tâm hàng đầu. Môi trường giáo dục gồm có môi trường tâm lý xã hội và môi trường vật chất. Môi trường tâm lý xã hội bao gồm các mối quan hệ có liên quan và hỗ trợ lẫn nhau, tạo bầu không khí ấm cúng, thoải mái và an toàn cho trẻ. Mọi trẻ đều cảm thấy được cô yêu thương và được đối xử công bằng. Tạo tâm lý tin cậy, mong muốn sẻ chia, gần gũi, biết cách lắng nghe trẻ, chia sẻ cảm xúc kinh nghiệm, chia sẻ ý tưởng, khuyến khích trẻ bộc lộ cảm xúc, ý nghĩ và tự tin diễn đạt trước đám đông, động viên trẻ tự tin vảo bản thân bằng các câu nói Con sắp làm được rồi, Không sao đâu, Làm lại đi nào. Cần kiên nhẫn đối với trẻ, tránh thúc ép căng thẳng khi luyện tập, tôn trọng sự khác biệt, tôn trọng ý kiến cá nhân của trẻ, tạo cơ hội cho trẻ tự phục vụ và giúp đỡ lẫn nhau. Không cần can thiệp quá nhiều vào quá trình trẻ chơi, nếu không cần thiết. Cân bằng giữa hoạt động tự do và hoạt động có chủ đích. Không hù dọa, chê bai, trách mắng, đánh trẻ.
4 Môi trường vật chất: Ở mỗi chủ đề, tôi luôn dành thời gian nghiên cứu, thiết kế môi trường trong lớp học sao cho phù hợp với chủ đề mà trẻ khám phá, tìm hiểu về sự vật thông qua hình ảnh trang trí đó. Đồ dùng, đồ chơi luôn để ở tư thế “mở” để kích thích trẻ hứng thú hoạt động. Không những chú trọng trang trí lớp học mà môi trường ngoài lớp học cũng được tôi quan tâm. Nhất là với chủ đề xây dựng môi trường “xanh - an toàn - thân thiện” lớp tôi đã thực hiện tốt cho lớp mình bằng việc thực hiện hàng ngày như cho trẻ quan sát sự lớn lên của các chậu cây hoa, cây cảnh ở góc thiên nhiên của lớp, tổ chức cho trẻ chăm sóc cây, vườn rau, hướng dẫn trẻ tưới nước cho cây hoa, cây cảnh, trò chuyện tác dụng của cây đối với đời sống con người. Từ việc trẻ quan sát trẻ thấy vui, thích thú khi nhìn thấy các bông hoa nở, cây rau lớn lên, trẻ thấy buồn khi cây rau, cây hoa bị sâu ăn hay cây bị héo...Với việc tạo môi trường như vậy trẻ được tiếp cận trực tiếp, khám phá, trải nghiệm cảm xúc. Từ đó sẽ giúp trẻ phát huy năng lực tích cực rèn luyện các kỹ năng của mình. Ngoài lập kế hoạch và xây dựng môi trường cho trẻ tôi còn sưu tầm, thiết kế các trò chơi như trò chơi để giúp trẻ phát triển cảm xúc, tình cảm cho trẻ. Việc sử dụng trò chơi, tranh ảnh là giải pháp hiệu quả nhất việc khai thác cảm xúc vì trong trò chơi là niềm vui sự sáng tạo, niềm vui chiến thắng, niềm vui đẹp đẽ, niềm vui của những phẩm giá. Hơn nữa, khi chơi, trẻ không chỉ trải nghiệm những cảm xúc tích cực mà cả những cảm xúc, tình cảm tiêu cực: Nỗi buồn khi thất bại, sự giận hờn, chưa thỏa mãn trước kết quả chơi...Tuy nhiên trong phần lớn các trường hợp, trò chơi mang lại cho trẻ niềm vui, sự thoải mái, mãn nguyện. Vì vậy tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi để từ các tình huống trong khi chơi trẻ khám phá được cảm xúc của mình, khám phá được tốc độ, khả năng của bản thân mà trẻ không hề hay biết. Ví dụ 1: Trò chơi âm nhạc: Cô cho trẻ nghe giai điệu buồn, chậm thì trẻ đi chậm, với giai điệu vui tươi nhanh hơn thì trẻ đi nhanh hơn và trẻ vỗ tay, lắc lư theo giai điệu bài hát ấy. Trò chơi: “Ai nhanh nhất”: Cô cho trẻ nghe một bài hát trẻ vừa đi vừa hát theo giai điều bài hát. Khi có tín hiệu trẻ nhanh chân chạy về chuồng. Thông qua trò chơi trẻ kiểm soát được tốc độ của mình, trẻ thấy vui khi mình làm được, trẻ thấy buồn khi mình làm chưa được. Trò chơi “Vòng tròn vui vẻ”, “Đổi chỗ”, “ Buổi hòa nhạc vui vẻ” giúp trẻ kiểm soát tốt được cảm xúc của bản thân. Hay cô cho trẻ kể về những việc làm mà trẻ cảm thấy vui tươi như cho trẻ treo tranh lên góc sản phẩm của bé. Cho trẻ trẻ tìm và tô mà vào mặt cười với những bước tranh bé biết nói lời xin lỗi, tô mặt buồn vào mặt khi trẻ chưa biết nói lời xin lỗi. Ngoài ra tôi còn tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi trải nghiệm cảm xúc khác nhau của trẻ ở góc bé cùng trải nghiệm. Ví dụ 2: Trò chơi 1: “Cảm xúc của bé” Chuẩn bị: Cắt tranh bìa với các hình vẽ các khuôn mặt thể hiện trạng thái cảm xúc buồn, vui, tức giân, sợ hãi. Cách chơi: Với trò chơi này cô có thể cho trẻ lên úp bức tranh. Trẻ phải thể hiện trạng thái của bức tranh. Các trẻ khác quan sát bạn mình thể hiện trạng thái cảm xúc và thể hiện có đúng không. Vẽ 3, 4 vòng tròn, mỗi vòng tròn để 1 khuôn mặt thể hiện trạng thái cảm xúc (buồn, vui, tức giân, sợ hãi). Cô cùng trẻ tự do làm các động tác, vận động của thỏ hoặc cầm tay nhau cùng hát “Cáo và thỏ”. Khi cô dừng lại hỏi: “thỏ con cảm thấy thế nào? Thì tất cả trẻ phải tìm vòng tròn có khuôn mặt biểu tượng cho cảm xúc của thỏ con. Tương tự như với cảm xúc buồn, tức giận, sợ hãi”
5 Luật chơi: Trẻ nào không kịp phải đứng ngoài vòng tròn hoặc đứng sai chỗ thì phải nhảy lò cò 1 vòng. Trò chơi 2: “Vì sao bé buồn” Chuẩn bị: Bức tranh vẽ các em bé có khuôn mặt cảm xúc. Cách chơi: Cô giáo đưa ra bức tranh vẽ em bé có khuôn mặt và hỏi trẻ lý do vì sao em bé lại buồn. Cô giáo gợi ý để trẻ đưa ra lời giải thích (em bé không có ai chơi cùng; bé không có đồ chơi, mẹ bé đi vắng...). Tùy theo khả năng của trẻ trong lớp, cô khuyến khích trẻ đưa ra những ý tưởng và lời giải thích phù hợp cho trẻ hiểu. Từ đó trẻ có kỹ năng nhận đoán được cảm xúc trẻ khuôn mặt qua lời gợi ý của cô. Trò chơi 3: “Xúc xắc cảm xúc” Chuẩn bị: Một khối vuông có mặt gắn các hình ảnh cảm xúc khác nhau. Cách chơi: Khi cô/trẻ tung hoặc lăn khối vuông lên, mặt trẻ của khối vuông là hình ảnh nào thì trẻ sẽ gọi tên cảm xúc đó. Trò chơi 4: “Gọi tên cảm xúc” Chuẩn bị: Các lô tô có hình ảnh cảm xúc: Buồn, vui, tức giân, sợ hãi. Cách chơi: Lần 1: Cô đưa ra lô tô - trẻ gọi tên cảm xúc. Sau đó cho trẻ giải thích lý do gọi tên cảm xúc đó. Lần 2: Cô cho mỗi trẻ 1 lô tô, sau đó cho trẻ tìm các lô tô có cảm xúc giống nhau, tạo thành đội và cùng gọi tên cảm xúc.VD: Trẻ gọi tên cảm xúc: Vui - có miệng cười; Tức giận - mặt đỏ, cau mày. Những trò chơi này có thể áp dụng vào hoạt động hàng ngày. Qua trò chơi, tôi đã tạo cơ hội để trẻ nhận biết và nói được cảm xúc, giúp cho trẻ mở rộng thêm vốn từ để sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Thông qua các trò chơi trẻ được trải nghiệm các tình huống thực tế các cảm xúc của mình, trẻ biết cách kiểm soát cảm xúc, biết được cảm xúc của người khác. Trò chơi trẻ biết chơi hợp tác với các bạn chơi trong nhóm chơi, giữa các nhóm với nhau làm cho giờ chơi trở nên sôi nổi hơn, thích thú hơn. Bƣớc 2: Xây dựng hoàn cảnh, tình huống giáo dục cảm xúc cho trẻ. Trong chương trình giáo dục mầm non nội dung giáo dục cảm xúc được đặt trong lĩnh vực giáo dục tình cảm kỹ năng và xã hội của trẻ bao gồm những nội dung như sau: Nhận biết một số trạng thái cảm xúc (Vui, buồn, tức giận, sợ hãi) qua nét mặt, cử chỉ, giọng nói qua tranh ảnh. Biểu lộ trạng thái cảm xúc, tình cảm phù hợp với cử chỉ, giọng nói; trò chơi; hát; vận động; vẽ; nặn, xếp. Một trong những cách tốt nhất để giúp trẻ khám phá cảm xúc là thông qua các câu chuyện và tình huống, các nhân vật làm bằng đồ chơi mềm sẽ giúp trẻ tham gia ở một mức độ tình cảm nhất định và khi trẻ đồng cảm được cảm xúc của nhân vật trong câu chuyện sẽ giúp trẻ học được sâu sắc và dễ dàng hơn. Từ đó, trẻ có thể nhận biết được những biểu hiện cảm xúc của người khác để điều chỉnh các biểu hiện và hành vi phù hợp, trẻ nhận biết các cảm xúc, tình cảm của mình và học cách thể hiện phù hợp. Đây là một trong những giải pháp có thể giúp trẻ bộc lộ cảm xúc của mình một cách nhanh nhất. Vì vậy cô tạo tình huống cho trẻ trải nghiệm.
6 Ví dụ 1: Cô mang đến cho trẻ một món đồ chơi mà trước đó trẻ vô cùng thích thú vui vẻ chơi đùa. Tuy nhiên đặc biệt cô vô tình làm hỏng đồ chơi đó, từ đó khơi gợi nên cho trẻ cảm giác buồn trong trẻ. Đồng thời xây dựng cho trẻ khả năng biết thông cảm. Thông qua tình huống trẻ sẽ hiểu được nhau hơn, cảm thông cho nhau. Ví dụ 2: Trong những tình huống mà trẻ chơi không may xô bạn. + Cô lại gần và hỏi nguyên nhân vì sao con lại xô đẩy bạn như vậy? + Trẻ trả lời: Con không may chạy xô vào bạn ạ! + Cô giải thích cho bạn bị xô hiểu được là do bạn không may chạy xô vào chứ bạn không cố tình xô con nên con không khóc nữa nha! + Cô yêu cầu bạn xô kéo bạn lên và xin lỗi bạn Trong tình huống này trẻ có cảm giác buồn, khóc khi bị bạn xô vào, biết cảm thông cho bạn khi bạn biết nhận lỗi. Để khơi gợi cảm xúc vui vẻ, tích cực trong trẻ, cảm xúc ganh tị, cảm giác buồn để trẻ khám phá được nhiều cảm xúc hơn thông qua các tình huống trong hoạt động góc như trò chơi đóng vai. Đây là cơ hội để trẻ học được cách chia sẻ sự quan tâm, đồng cảm với người khác, biết hồi tưởng lại cảm xúc của mình khi nhập vai trước đấy, nhờ đó sự cảm thông, chia sẻ trở nên gần gũi, thân thiện hơn. Chẳng hạn luân phiên vai chơi bác sĩ với bệnh nhân, người bán hàng với người mua hàng, vai mẹ với vai con hay cho trẻ liên kết các nhóm chơi bằng cách tạo ra tình huống giáo dục có khách đột xuất sang phải của hàng bạch hóa mua đồ...Thông qua luân phiên vai chơi và tình huống chơi, trẻ học được cách gọi tên cảm xúc, biểu hiện cảm xúc tích cực, đồng thời hạn chế những cảm xúc tiêu cực ở trong trẻ. Ví dụ: Trong nhóm “Bán hàng” xảy ra trình huống chen lấn, xô đẩy nhau khi mua hàng, lúc này với vai trò cố vấn cho người “Bán hàng”, giáo viên có thể điều chỉnh bằng cách yêu cầu trẻ trong vai “Người bán hàng”, hãy cho các “bác mua hàng xếp hàng theo thứ tự”, ưu tiên cho người có cháu nhỏ, cụ già để giải quyết kịp thời, đồng thời nếu thấy cháu nào có biểu hiện vui vẻ nhường chỗ cho bạn mua trước thì khen ngợi, động viên ngay để trẻ khác noi gương làm theo. Cụ thể: Tôi thấy “Bác Ánh” đã vui vẻ nhường chỗ cho “Bác Hân” mua hàng trước vì “Bác Hân” mang theo con nhỏ đang khóc đứng đợi lâu đấy.Với tình huống này tôi đã giáo dục trên trẻ tình cảm biết chia sẻ nhường nhịn với người xung quanh, trẻ thấy vui khi biết chia sẻ và được mọi người khen. Hay cô tạo ra tình huống tổ chức bữa ăn tổ chức sinh nhật cho con, sau đó mời bạn bè (nhóm chơi khác) đến để cảm thấy tự tin khi tặng quà cho bạn và trẻ đóng vai sinh nhật cũng cảm thấy được các bạn quan tâm, yêu thương và trở nên vui vẻ hơn. Các bạn tặng quà phải biểu lộ sự vui vẻ, còn người nhận quà phải thể hiện cư xử và xảm xúc phù hợp (vui vẻ, xúc động)... Bên cạnh đó để tạo ra tình huống giáo viên liền đóng vai là “người bạn lớn” cùng chơi với trẻ, khi trẻ có những vướng mắc, xung đột trong quá trình chơi hay có những biểu hiện tiêu cực khi chơi, sẽ tạo ra một tình huống phù hợp để giải quyết những vướng mắc và xung đột đó ở trẻ. Ngược lại, nếu là vướng mắc, xung đột nhỏ nên để trẻ tự giải quyết, nếu trẻ không thể giải quyết được giáo viên mới cùng trẻ tạo ra tình huống chơi để giải quyết trên tinh thần xây dựng và hòa thuận với nhau, tuyệt đối không thiên vị hoặc “đổ thêm dầu vào lửa”. Ví dụ: Ở nhóm chơi “Gia đình vui vẻ”, trẻ chỉ đóng vai mẹ, bố, con. Bố mẹ thì nấu cơm, cho con ăn, ru con ngủ. Lúc này tạo tình huống theo diễn biến cuộc chơi, hay có
7 “kịch tính” để trẻ bắt buộc phải có sự liên kết, hỗ trợ của các nhóm mới hoàn thành nhiệm vụ của mình.Từ những hoàn cảnh và tình huống trẻ được khám phá cảm xúc của mình, của bạn. Bƣớc 3: Dạy trẻ thể hiện cảm xúc, tình cảm thông qua hoạt động ngoại khoá. Có thể nói các hoạt động ngoại khóa đặc biệt việc tổ chức hiệu quả các ngày hội, lễ cho trẻ là một hình thức giáo dục hiệu quả và sinh động nhất, giúp trẻ được trải nghiệm các cảm xúc tích cực. Thông qua đó trẻ được học và chia sẻ các kĩ năng sống với cô giáo, bạn bè và cha mẹ .Với quan điểm như vậy nên tôi thống nhất giữa hai cô giáo, ban phụ huynh lớp từ đầu năm học các kế hoạch hoạt động ngoại khóa cho các con. Tôi đặc biệt chú ý đến các ngày lễ hội: Ngày Tết Trung Thu, Ngày 20/10, Ngày hội gói bánh chưng xanh, ngày 8/3, ... với mỗi ngày hội chúng tôi sử dụng một hình thức tổ chức riêng nhằm lôi cuốn hấp dẫn trẻ tích cực tham gia hoạt động. Thông qua các hoạt động ngoại khoá nhưn thế này trẻ có thêm nhiều cơ hội để thể hiện tình cảm, cảm xác của bản thân với mọi người xung quanh. Dạy trẻ biết thể hiện tình cảm, cảm xúc với những ngƣời thân trong gia đình. Nuôi dưỡng lòng yêu thương cho trẻ là một công việc hết sức thú vị và đòi hỏi sự kiên nhẫn, hiểu biết. Cùng với việc dạy trẻ trên những tiết học, tích hợp trong các hoạt động của chủ đề gia đình chúng tôi rất quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, các ngày lễ hội như tổng kết chủ đề: “Ngày hội gia đình”, tổ chức “Ngày hội yêu thương 20-10”, “ngày hội gói bánh chưng” bởi thông qua các hoạt động chuẩn bị, chia sẻ trẻ sẽ hiểu sâu sắc hơn tình cảm của cha mẹ dành cho mình, biết cách chia sẻ cảm xúc với những người thân yêu. Dạy trẻ biết thể hiện tình cảm, cảm xúc với cô giáo, bạn bè. Trong suốt những năm tháng tuổi thơ, bạn bè là một trong những người quan trọng nhất trong cuộc sống của một đứa trẻ. Nhiều tính cách trẻ em được hình thành bởi tình bạn mà trẻ có được trong suốt cuộc đời mình. Trên thực tế, trẻ em cũng có thể hình thành tình bạn cả tích cực và tiêu cực, cảm xúc của trẻ còn mang tính bột phát và không ổn định. Lúc trẻ thấy bạn buồn thì chạy đến hỏi bạn, nhưng lúc khác mải chơi trẻ không để ý đến bạn hoặc chỉ hỏi bạn để biết vì sao bạn khóc, mà ít khi thể hiện sự vui buồn cùng bạn hoặc có khi một lúc trẻ lại quên ngay. Vì vậy, trẻ phải học hỏi không chỉ làm thế nào để có bạn bè trong suốt thời thơ ấu mà còn làm thế nào để hình thành tình bạn tích cực với các bạn đồng trang lứa của mình. Là cô giáo những người gần gũi trẻ nhất, chúng ta có thể giúp trẻ của mình có được tình bạn tích cực, biết tạo sự yêu thương chia sẻ với bạn bè. Đặc biệt, ngày nhân ngày 20/10 để giúp trẻ biết yêu thương,..thể hiện tình cảm với các bạn của mình chúng tôi đã phối hợp cùng các giáo viên trong khối tổ chức hoạt động giao lưu cho trẻ với chủ đề “Hoa tình bạn” tại phòng hội trường. Ngày qua ngày, các bé lớp tôi đã có thêm nhiều tình bạn đẹp trong sáng thánh thiện. Tình bạn đẹp làm các con tự tin hơn, đoàn kết và thân thiện với tất cả mọi người, mỗi ngày đến lớp với bé là một ngày vui. Bƣớc 4: Thƣờng xuyên tuyên truyền phối kết hợp chặt chẽ với phụ huynh. Để tạo sự nhất quán giữa nhà trường và gia đình trong chăm sóc và giáo dục trẻ, đặc biệt là giáo dục cảm xúc cho trẻ cần phải có sự phối hợp giữa giáo viên và cha mẹ, nên trong những buổi họp hoặc khi đón trả trẻ giáo viên có thể trao đổi với cha mẹ về vai trò quan trọng của việc giáo dục cảm xúc cho con mình. Mời cha mẹ tham gia vào hoạt động của trẻ tại trường (ngày 26/3, 8/3, mừng sinh nhật bạn, giúp đỡ các bạn khó khăn...), giúp cha mẹ nhận thấy được hình thức, phương pháp và các hoạt động tổ chức giáo dục
8 kỹ năng nhận biết và thể hiện cảm xúc để giáo dục trẻ tại nhà. Sự có mặt tham gia của cha mẹ sẽ tăng thêm hứng thú và trẻ sẽ thấy được ý nghĩa trong mỗi hoạt động. Tuyên truyền cho cha mẹ tầm quan trọng cũng như biện pháp để giáo dục kỹ năng nhận biết và thể hiện cảm xúc cho trẻ tại nhà, cha mẹ cần giáo dục trẻ bằng tình yêu thương là tấm gương cho trẻ học tập và noi theo, tận dụng cơ hội để trẻ nhận biết cảm xúc và đối phó với cảm xúc của mình. Cuối mỗi chủ đề, học kỳ giáo viên trao đổi về kỹ năng nhận biết và thể hiện cảm xúc của trẻ và lắng nghe phụ huynh để điều chỉnh kế hoạch giáo dục trẻ, đề nghị với phụ huynh những vấn đề cần phối hợp với trương mầm non. Vì vậy để đạt được kết quả tốt nhất trong việc giáo dục cảm xúc cho trẻ thì phải cần có sự phối hợp hết sức chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường, giữa phụ huynh với cô giáo, giữa bố và mẹ. Qua các cuộc họp phụ huynh đầu năm, giữa và cuối năm tôi và phụ huynh cùng nhau trao đổi về các vấn đề của con trong thời gian qua và thảo luận về các hình thức phối hợp giữa gia đình và nhà trường để có cách giáo dục đồng nhất đạt hiệu quả cao. Ngoài ra tôi thông qua các phương tiện thông tin đại chúng hay trên trang mạng xã hội như facebook, zalo của bản thân của nhóm lớp để thông tin cần thiết tới phụ huynh được nhanh nhất. Trao đổi giúp phụ huynh hiểu: Muốn trẻ thể hiện được lòng yêu thương thì cần biết con muốn gì và mong gì để trẻ cảm nhận được tình yêu thương để trẻ cảm nhận được mỗi ngày mới thực sự là một ngày vui. * Đánh giá ƣu điểm và hạn chế của biện pháp. Khi thực hiện Biện pháp “Hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân” tôi thấy biện pháp giúp giáo viên dễ dàng áp dụng và thực tế để xây dựng lên kế hoạch phù hợp cụ thể giúp trẻ được trải nghiệm thực tế, thể hiện tình cảm, cảm xúc của mình một cách mạnh dạn, tự tin, phù hợp góp phần giúp trẻ hoàn thiện nhân cách sống của bản thân. Không khó khăn khi tổ chức hoạt động cho trẻ có thể thực hiện mọi lúc mọi nơi. Đa số phụ huynh đã chú ý quan tâm đến tâm tự nguyện vọng và tình cảm của con dù không có nhiều thời gian trao đổi với cô giáo về tình hình của con nhưng qua zalo nhóm lớp giáo viên và phụ huynh phối hợp chặt chẽ hơn trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm thể hiện tình cảm, cảm xúc cho trẻ. Tuy nhiên cũng có một số hạn chế của biện pháp đó là: Giáo viên còn hạn chế áp dụng công nghệ thông tin trong quá trình truyền thụ cảm xúc cho trẻ. Việc lựa chọn nội dung giáo dục phát triển tình cảm - cảm xúc còn theo cảm tính của giáo viên và chưa có kế hoạch rõ ràng cụ thể. Trong quá trình tổ chức trải nghiệm một số trẻ còn hiếu động, chưa tập trung. Do vậy giáo viên cần linh hoạt, tâm huyết, chu đáo để biện pháp thực hiện có hiệu quả cao hơn. * Đánh giá kết quả đạt đƣợc sau khi áp dụng biện pháp Sau khi áp dụng biện pháp tôi đã rất vui mừng khi nhận được kết quả sau: Tổng Kết quả Nội dung khảo sát số trẻ Tốt Khá TB Trẻ biết cách thể hiện tình cảm với mọi người qua ngôn 32 85% 15% 5% ngữ, cử chỉ, điệu bộ, hành động. Trẻ giàu tình cảm, biết cách thể hiện cảm xúc của mình. 32 80% 15 % 5%
9 Trẻ biết kiềm chế tức giận, cáu gắt khi xung đột. 32 85% 15% 5% Trẻ biết đoàn kết nhường nhịn, giúp đỡ bạn bè. 32 87% 10% 3% Kỹ năng xử lý tình huống. 32 70% 20% 10% Từ kết quả trên cho thấy sau khi áp dụng Biện pháp “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân” hầu hết trẻ lớp tôi đã mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân biết cách kiềm chế cảm xúc, ứng phó và giải quyết tình huống mạnh dạn, tự tin khi tham gia các hoạt động cùng cô và các bạn. Qua biện pháp này giáo viên có kĩ năng tổ chức và xử lí các tình huống hiệu quả hơn. Phụ huynh đã nhận thấy sự cần thiết của việc tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân cho con trẻ và đã có những kiến thức ban đầu để phối hợp với giáo viên giáo dục trẻ một cách hợp lý nhất giúp phát triển cảm xúc tích cực cho trẻ. III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận. Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân là việc làm rất cần thiết và vô cùng quan trọng đối với người giáo viên mầm non. Nó có vai trò rất quan trọng trong cách tư duy và hành động của trẻ nhỏ. Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm ổn định của con người đối với những sự vật hiện tượng, phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan với nhu cầu và động cơ cá nhân, là sản phẩm cấp cao của sự phát triển các quá trình cảm xúc trong điều kiện xã hội. Nếu trẻ nhỏ được giáo dục tình cảm, cảm xúc phù hợp, trẻ sẽ có thể kiểm soát được tâm trạng của bản thân, có thể tự đưa ra quyết định, biết cách giao tiếp, ứng xử hòa nhã với người khác. Bên cạnh đó, giáo dục tình cảm, cảm xúc nhằm trang bị cho trẻ những kỹ năng để đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Nếu được giáo dục tình cảm, cảm xúc tốt từ sớm, trẻ có thể hình thành cho mình một trạng thái lạc quan, lành mạnh, vui vẻ thân thiện với mọi người xung quanh. Sau khi xây dựng và áp dụng biện pháp này tại lớp tôi, biện pháp được Ban giám hiệu nhà trường đánh giá cao và được bạn bè đồng nghiệp áp dụng rộng rãi trong nhà trường. Biện pháp không chỉ phù hợp với độ tuổi trẻ 4-5 tuổi mà biện pháp được các đồng nghiệp áp dụng một cách linh hoạt. Bản thân tôi vô cùng phấn khởi và tự hào vì mình đã đóng góp được một phần nào đó trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ trong nhà trường. 2. Bài học kinh nghiệm. Với sự cố gắng, nỗ lực của bản thân khi áp dụng biện pháp “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân ” tôi đã nhận được kết quả mong đợi. Qua đây tôi cũng rút ra được một số bài học kinh nghiệm để khi triển khai biện pháp có hiệu quả như sau: Cô giáo phải tận tâm, tận lực với nghề, yêu nghề, mến trẻ, quan tâm tới mọi cảm xúc của trẻ
10 Giáo viên phải lên kế hoạch cụ thể, linh hoạt, xây dựng các tình huống phù hợp với nhận thức và tâm lí của trẻ. Giáo viên không ngừng luyện tập trau dồi nghiệp vụ và kĩ năng sư phạm, nâng cao năng lực của bản thân. Dự kiến các phản ứng cảm xúc của trẻ để có cách trao đổi phù hợp, linh hoạt tổ chức các tình huống đảm bảo cảm xúc tích cực cho trẻ. Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng đồ chơi, điều kiện để tổ chức thực hiện tình huống. Luôn theo dõi sát sao, đánh giá kịp thời những việc đã làm được để có sự điều chỉnh kịp thời. Phối kết hợp chặt chẽ giữa giáo viên, gia đình và nhà trường để đi đến sự thống nhất trong việc phát huy cảm xúc tích cực cho trẻ. 3. Đề xuất, kiến nghị. * Đối với phòng giáo dục. Tổ chức các buổi tập huấn về hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm bản thân cho trẻ mầm non để giáo viên được học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp.Từ đó, nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm. Bổ sung thêm các tài liệu cần thiết liên quan * Đối với nhà trường. Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên kiến thức giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm bản thân cho trẻ trong trường mầm non. Tổ chức các chuyên đề trải nghiệm giúp trẻ mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm bản thân để giáo viên trong nhà trường được nâng cao kỹ năng giúp trẻ mạnh dạn tự tin Trên đây là toàn bộ nội dung biện Pháp “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân ” và được áp dụng hiệu quả tại lớp tôi đang công tác, rất mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng chí trong Hội đồng Ban giám khảo để biện pháp này hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả hơn nữa./. Tôi xin chân thành cảm ơn! Trung Lập, ngày 10 tháng 11 năm 2023 NGƢỜI VIẾT Đinh Thị Ánh Nguyệt
11 IV. PHỤ LỤC PHẦN PHỤ LỤC Hình ảnh giáo viên thực hiện áp dụng một số biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4 -5 tuổi thể hiện tình cảm, cảm xúc. Hình ảnh góc cảm xúc của bé Hình ảnh trò chơi xúc xắc cảm xúc Hình ảnh bé đến lớp lựa chọn cảm xúc
12 Hình ảnh bé chơi gia đình chăm sóc em bé
13 Hình ảnh tham quan trải nghiệm cùng ngƣời thân và các bạn tại khu di tích đền thờ trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Hình ảnh ngày hội gói bánh chƣng bên những ngƣời thân trong gia đình
14 Hình ảnh ngày hội hoa tình bạn tại phòng hội trƣờng V. TÀI LIỆU THAM KHẢO STT Tài liệu tham khảo Tác giả - Nhà xuất bản NXB Giáo dục – 2019 1 Giáo dục học Phó Đức Hòa (chủ biên) NXB Đại học sư phạm 2 Giáo dục học mầm non Phạm Thị Châu (chủ biên) NXB Đại học sư phạm 3 Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non Nguyễn Ánh Tuyết (chủ biên)
15 4 Chương trình giáo dục mầm non NXB Giáo dục Việt nam NXB Đại học sư phạm 5 Giáo trình chuyên đề Giáo dục kỹ năng xh Nguyễn Thanh Bình 6 Tạp chí giáo dục mầm non. Sưu tầm bài sáng kiến kinh nghiệm của đồng 7 Trên mạng Internet nghiệp BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân”. 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lĩnh vực phát triển tình cảm - kỹ năng xã hội 3. Tác giả: Họ tên: Đinh Thị Ánh Nguyệt Ngày tháng năm sinh: 14-02-1984 Chức vụ: Giáo viên chủ nhiệm 4 tuổi 4. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: Trường Mầm Non Trung Lập Địa chỉ: Thôn 4- Trung Lập II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP ĐÃ BIẾT: Cảm xúc là tập hợp những phản ứng tự nhiên của con người như vui, buồn, tức giận,… Cảm xúc xảy ra như một cơ chế tự động giúp cơ thể và tâm trí chuẩn bị hành động thích hợp để phản ứng lại những sự việc đang tác động đến bản thân. Cảm xúc có vai trò rất quan trọng trong cách tư duy và hành động của trẻ nhỏ. Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm ổn định của con người đối với những sự vật hiện tượng, phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan với nhu cầu và động cơ cá nhân, là sản phẩm cấp cao của sự phát triển các quá trình cảm xúc trong điều kiện xã hội. Nếu trẻ nhỏ được giáo dục tình cảm, cảm xúc phù hợp, trẻ sẽ có thể kiểm soát được tâm trạng của bản thân, có thể tự đưa ra quyết định, biết cách giao tiếp, ứng xử hòa nhã với người khác. Bên cạnh đó, giáo dục tình cảm, cảm xúc nhằm trang bị cho trẻ những kỹ năng để đương đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Nếu được giáo dục tình cảm, cảm xúc tốt từ sớm, trẻ có thể hình thành cho mình một trạng thái lạc quan, lành mạnh, vui vẻ thân thiện với mọi người xung quanh. Năm học 2023– 2024 được sự phân công của Ban giám hiệu nhà trường tôi phụ trách chủ nhiệm lớp mẫu giáo 4Tuổi B3. Hiểu được vai trò của việc rèn luyện kỹ năng
16 thể hiện tình cảm, cảm xúc cho trẻ nên tôi đã tham khảo và áp dụng một số biện pháp đang được triển khai tại một số trường mầm non như sau: Sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp phát triển tình cảm, kĩ năng xã hội cho trẻ 4 – 5 tuổi” của tác giả Trần Thị Anh – Trường mầm non Khai Quang – Vĩnh Phúc. Sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giáo dục cảm xúc cho trẻ 4 -5 tuổi thông qua hoạt động trải nghiệm” của tác giả Dương Thuý Huệ của – Trường mầm non Sao Mai – An Giang. Qua kinh nghiệm trình giảng dạy thực tế tại trường và trong quá trình nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trẻ bản thân tôi nhận thấy những biện pháp này có ưu điểm và nhược điểm sau: Ƣu điểm: Những biện pháp trên đã giúp giáo viên có nhận thức về vai trò của việc giáo dục tình cảm, cảm xúc. Giúp trẻ biết chia sẻ, yêu thương, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau. Trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động cùng cô và các bạn, biết thể hiện tình cảm cảm xúc của bản thân một cách đơn giản, hồn nhiên. Nhƣợc điểm: Biện pháp trên chưa đi sâu vào tất cả các hoạt động, chưa dựa trên thực tế hoàn cảnh của lớp.Việc lựa chọn nội dung giáo dục phát triển tình cảm - cảm xúc còn theo cảm tính của giáo viên và chưa có kế hoạch rõ ràng cụ thể. Ngoài ra, chưa có sự phối kết hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa giáo viên với phụ huynh trong việc giáo dục tình cảm, cảm xúc cho trẻ mọi lúc, mọi nơi. Do nguồn thông tin trên mạng nhiều tranh ảnh, phim truyện có nội dung không lành mạnh, chưa được kiểm duyệt vì thế trẻ và phụ huynh chưa biết chọn lọc nội dung phù hợp với nhận thức của trẻ làm cho trẻ có những hành vi không tốt. III. NỘI DUNG GIẢI PHÁP ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN III.1. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến: “Một số biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm giúp trẻ 4-5 tuổi mạnh dạn, tự tin thể hiện tình cảm, cảm xúc bản thân”. Để thực hiện có hiệu quả việc giáo dục tình cảm, cảm xúc với trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong trường mầm non tôi đã thực hiện các biện pháp sau: Biện pháp 1: Lập kế hoạch, xây dựng môi trƣờng giáo dục, thiết kế trò chơi theo hƣớng trải nghiệm để thể hiện tình cảm và cảm xúc cho trẻ. a. Lập kế hoạch Đề biết được mức độ thể hiện tình cảm, cảm xúc của trẻ trong lớp ngày từ đầu năm học khi nhận lớp tôi đã khảo sát từng trẻ, qua khảo sát nhận thấy kết quả như sau: Tổng Kết quả Nội dung đánh giá số trẻ Tốt Khá TB Trẻ biết cách thể hiện tình cảm với mọi người qua ngôn 27 40% 30% 30% ngữ, cử chỉ, điệu bộ, hành động. Trẻ giàu tình cảm, biết cách thể hiện cảm xúc của mình. 27 28% 38% 34% Trẻ biết kiềm chế tức giận, cáu gắt khi xung đột. 27 30% 40% 30%
17 Trẻ biết đoàn kết nhường nhịn, giúp đỡ bạn bè. 27 20% 35% 45% Kỹ năng xử lý tình huống. 27 20% 35% 45% Qua kết quả khảo sát, dễ dàng nhận thấy thực trạng của trẻ đang còn thiếu hiểu biết đầy đủ về trí tuệ cảm xúc, tình cảm, lòng yêu thương, sự đoàn kết nhường nhịn bạn, kiềm chế những tức giận cáu gắt và cách xử lý các tình huống thông qua các hoạt động còn rất hạn chế. Để khắc phục những tồn tại trên tôi nghiên cứu lập kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục cảm xúc và thiết kế một số trò chơi phù hợp giúp trẻ trải nghiệm thể hiện cảm xúc, tình cảm của bản thân. Trước khi xây dựng kế hoạch, tôi căn cứ vào mục tiêu, nội dung, kết quả mong đợi trong lĩnh vực phát triển tình cảm kỹ năng xã hội của chương trình giáo dục mầm non về cơ sở vật chất của lớp, kinh tế, văn hóa, xã hội của gia đình, nhà trường, địa phương, khả năng, kinh nghiệm của trẻ. Cụ thể là tôi quan sát, theo dõi, tìm hiểu, để hiểu tâm sinh lý từng trẻ thông qua các hoạt động chơi, hoạt động học, và các hoạt động khác trong ngày, sau đó ghi chép đánh giá sự phát triển của từng trẻ. Căn cứ vào kết quả đánh giá tôi xây dụng kế hoạch phù hợp. Ví dụ: Để giáo dục cảm xúc cho trẻ một cách tốt nhất trong một số hoạt động mà không bị chồng chéo trong khi thực hiện chương trình. Ngay từ đầu năm học tôi bám sát hướng dẫn và chương trình giáo dục mầm non sau sửa đổi và mạnh dạn xin ý kiến lãnh đạo nhà trường trong việc lồng ghép giáo dục cảm xúc cho trẻ đưa vào kế hoạch chủ đề của lớp để thực hiện, với đề xuất này đã được lãnh đạo nhà trường nhất trí trong thử nghiệm đưa nội dung giáo dục cảm xúc cho trẻ vào xây dựng kế hoạch trong 35 tuần. Trong phạm vi sáng kiến tôi trích trong phạm vi giáo dục cảm xúc qua câu chuyện, tình huống theo chủ đề. Chủ đề Câu chuyện Tình huống Vì sao bé Huy nín khóc; Nếu - Cảm xúc của bé khi tới lớp Trƣờng mầm non không đi học; Chú vịt khàn; Món - Những việc làm bé thấy vui của bé quà của cô giáo... - Làm rối các nhân vật Cậu bé mũi dài; Mỗi người một - Điều gì bé thích Bé biết gì về bản việc; Món quà đặc biệt; Bé Minh - Cảm xúc khi chơi trong góc, thân Quân dũng cảm... trò chơi Gia đình thân Quà tặng mẹ; Bông hoa cúc trắng; - Những người bé yêu yêu của bé Những ngôi nhà hạnh phúc... - Bé làm gì khi buồn Một số nghề gần Gà trống choai và hạt đậu; Lợn và - Chơi góc cảm xúc của bé gũi Cừu... - Tô màu cảm xúc Ba con gấu; Bác Gấu Đen và hai - Bị ngã bé cảm thấy thế nào Những con vật chú thỏ; Rùa con tìm nhà; Cáo thỏ - Những điều gì làm bé vui đáng yêu và gà trống... - Khi tết về con tháy thế nào Cây xanh quanh Sự tích các loài hoa; Hoa mào gà; - Làm sao con xấu hổ bé - Tết và mùa Chú đỗ con; Nhổ củ cải... - Thể hiện cảm xúc của bản xuân thân. Nƣớc và một số Cóc kiện trời; Đám mây đen xấu - Chú hề ngộ nghĩnh hiện tƣợng tự xí; Gọt nước tí xíu; Chú bé gọt - Trẻ kể cảm xúc của mình trong
18 nhiên nước... ngày. - Trẻ tạo cảm giác buồn - Cảm xúc của bé khi một ngày Xe lu và xe ca; Tâm sự của vỏ hộp; Bé học giao thông ở lớp. Cảm giác khó chịu như Ai quan trọng hơn thế nào Quê hƣơng - Đất Ai ngoan sẽ được thưởng; Quả táo - Trẻ chia sẻ cảm xúc với bạn nƣớc -Bác Hồ Bác Hồ cho bé; Khen các cháu - Tạo khuôn mặt ngộ nghĩnh Từ việc chuẩn bị tốt nội dung giáo dục phù hợp tôi thấy các bài dạy không bị chồng chéo, trẻ lớp tôi rất hào hứng, thích thú, vui vẻ không thấy mệt mỏi khi tham gia hoạt động. b. Xây dựng môi trƣờng giáo dục. Môi trường giáo dục là yếu tố trực tiếp tác động hàng ngày đến trẻ. Một môi trường học tập tốt, có hiệu quả là môi trường gây hứng thú, phát huy được trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ. Đó là nơi đáp ứng tốt nhất sự phát triển tình cảm kỹ năng của trẻ. Chính vì vậy xây dựng môi trường giáo dục tốt luôn được tôi quan tâm hàng đầu. Môi trường giáo dục gồm có môi trường tâm lý xã hội và môi trường vật chất. Môi trường tâm lý xã hội bao gồm các mối quan hệ có liên quan và hỗ trợ lẫn nhau, tạo bầu không khí ấm cúng, thoải mái và an toàn cho trẻ. Mọi trẻ đều cảm thấy được cô yêu thương và được đối xử công bằng. Tạo tâm lý tin cậy, mong muốn sẻ chia, gần gũi, biết cách lắng nghe trẻ, chia sẻ cảm xúc kinh nghiệm, chia sẻ ý tưởng, khuyến khích trẻ bộc lộ cảm xúc, ý nghĩ và tự tin diễn đạt trước đám đông, động viên trẻ tự tin vảo bản thân bằng các câu nói Con sắp làm được rồi, Không sao đâu, Làm lại đi nào. Cần kiên nhẫn đối với trẻ, tránh thúc ép căng thẳng khi luyện tập, tôn trọng sự khác biệt, tôn trọng ý kiến cá nhân của trẻ, tạo cơ hội cho trẻ tự phục vụ và giúp đỡ lẫn nhau. Không cần can thiệp quá nhiều vào quá trình trẻ chơi, nếu không cần thiết. Cân bằng giữa hoạt động tự do và hoạt động có chủ đích. Không hù dọa, chê bai, trách mắng, đánh trẻ. Môi trường vật chất: Ở mỗi chủ đề, tôi luôn dành thời gian nghiên cứu, thiết kế môi trường trong lớp học sao cho phù hợp với chủ đề mà trẻ khám phá, tìm hiểu về sự vật thông qua hình ảnh trang trí đó. Đồ dùng, đồ chơi luôn để ở tư thế “mở” để kích thích trẻ hứng thú hoạt động. Đồ dùng, đồ chơi luôn đảm bảo tính thuận tiện, góc trải nghiệm cảm xúc nổi bật, đẹp mắt đảm bảo tính thẩm mĩ, chính xác. Giáo viên có thể tạo cho trẻ góc hoạt động cảm xúc bằng những tranh vẽ khuôn mặt còn trống, để trẻ bộc lộ cảm xúc lên tranh vẽ, hoặc trên góc tường giáo viên dán những tranh vẽ cảm xúc hoặc hình chụp trẻ với nhiều cảm xúc khác nhau. Đặc biệt trong góc thư viện tôi trang trí những nhân vận trong chuyện cổ tích mà trẻ yêu thích, để trẻ có thể kể chuyện cho nhau nghe, hoặc được nghe cô kể những câu chuyện nhẹ nhàng, mang lại nội dung giáo dục cao, giáo dục cảm xúc cho trẻ. Ngoài ra tôi còn chú ý trang trí lớp học, phòng học hài hòa hợp lý tạo được sự chú ý, sẽ hấp dẫn lôi cuốn trẻ và giờ học theo giai đoạn, theo chủ đề, theo nội dung từng bài. Không những chú trọng trang trí lớp học mà môi trường ngoài lớp học cũng được tôi quan tâm. Nhất là với chủ đề xây dựng môi trường “xanh - an toàn - thân thiện” lớp tôi đã thực hiện tốt cho lớp mình bằng việc thực hiện hàng ngày như cho trẻ quan sát sự lớn lên của các chậu cây hoa, cây cảnh ở góc thiên nhiên của lớp, tổ chức cho trẻ chăm sóc cây, vườn rau, hướng dẫn trẻ tưới nước cho cây hoa, cây cảnh, trò chuyện tác dụng của cây đối với đời sống con người. Từ việc trẻ quan sát trẻ thấy vui, thích thú khi nhìn thấy các bông hoa nở, cây rau lớn lên, trẻ thấy buồn khi cây rau, cây hoa bị sâu ăn hay
19 cây bị héo...Với việc tạo môi trường như vậy trẻ được tiếp cận trực tiếp, khám phá, trải nghiệm cảm xúc. Từ đó sẽ giúp trẻ phát huy năng lực tích cực rèn luyện các kỹ năng của mình. (Hình ảnh góc chơi cảm xúc của bé) c. Thiết kế các trò chơi. Ngoài lập kế hoạch và xây dựng môi trường cho trẻ tôi còn sưu tầm, thiết kế các trò chơi như trò chơi để giúp trẻ phát triển cảm xúc, tình cảm cho trẻ. Việc sử dụng trò chơi, tranh ảnh là giải pháp hiệu quả nhất việc khai thác cảm xúc vì trong trò chơi là niềm vui sự sáng tạo, niềm vui chiến thắng, niềm vui đẹp đẽ, niềm vui của những phẩm giá. Hơn nữa, khi chơi, trẻ không chỉ trải nghiệm những cảm xúc tích cực mà cả những cảm xúc, tình cảm tiêu cực: Nỗi buồn khi thất bại, sự giận hờn, chưa thỏa mãn trước kết quả chơi...Tuy nhiên trong phần lớn các trường hợp, trò chơi mang lại cho trẻ niềm vui, sự thoải mái, mãn nguyện. Vì vậy tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi để từ các tình huống trong khi chơi trẻ khám phá được cảm xúc của mình, khám phá được tốc độ, khả năng của bản thân mà trẻ không hề hay biết. Ví dụ 1: Trò chơi âm nhạc: Cô cho trẻ nghe giai điệu buồn, chậm thì trẻ đi chậm, với giai điệu vui tươi nhanh hơn thì trẻ đi nhanh hơn và trẻ vỗ tay, lắc lư theo giai điệu bài hát ấy. Trò chơi: “Ai nhanh nhất”: Cô cho trẻ nghe một bài hát trẻ vừa đi vừa hát theo giai điều bài hát. Khi có tín hiệu trẻ nhanh chân chạy về chuồng. Thông qua trò chơi trẻ kiểm soát được tốc độ của mình, trẻ thấy vui khi mình làm được, trẻ thấy buồn khi mình làm chưa được. Trò chơi “Vòng tròn vui vẻ”, “Đổi chỗ”, “ Buổi hòa nhạc vui vẻ” giúp trẻ kiểm soát tốt được cảm xúc của bản thân. Hay cô cho trẻ kể về những việc làm mà trẻ cảm thấy vui tươi như cho trẻ treo tranh lên góc sản phẩm của bé. Cho trẻ trẻ tìm và tô mà vào mặt cười với những bước tranh bé biết nói lời xin lỗi, tô mặt buồn vào mặt khi trẻ chưa biết nói lời xin lỗi. Ngoài ra tôi còn tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi trải nghiệm cảm xúc khác nhau của trẻ ở góc bé cùng trải nghiệm. Ví dụ 2: Trò chơi 1: “Cảm xúc của bé” Chuẩn bị: Cắt tranh bìa với các hình vẽ các khuôn mặt thể hiện trạng thái cảm xúc buồn, vui, tức giân, sợ hãi. Cách chơi: Với trò chơi này cô có thể cho trẻ lên úp bức tranh. Trẻ phải thể hiện trạng thái của bức tranh. Các trẻ khác quan sát bạn mình thể hiện trạng thái cảm xúc và thể hiện có đúng không. Vẽ 3, 4 vòng tròn, mỗi vòng tròn để 1 khuôn mặt thể hiện trạng thái cảm xúc (buồn, vui, tức giân, sợ hãi). Cô cùng trẻ tự do làm các động tác, vận động của thỏ hoặc cầm tay nhau cùng hát “Cáo và thỏ”. Khi cô dừng lại hỏi: “thỏ con cảm thấy thế nào? Thì tất cả trẻ phải tìm vòng tròn có khuôn mặt biểu tượng cho cảm xúc của thỏ con. Tương tự như với cảm xúc buồn, tức giận, sợ hãi” Luật chơi: Trẻ nào không kịp phải đứng ngoài vòng tròn hoặc đứng sai chỗ thì phải nhảy lò cò 1 vòng. Trò chơi 2: “Vì sao bé buồn” Chuẩn bị: Bức tranh vẽ các em bé có khuôn mặt cảm xúc. Cách chơi: Cô giáo đưa ra bức tranh vẽ em bé có khuôn mặt và hỏi trẻ lý do vì sao em bé lại buồn. Cô giáo gợi ý để trẻ đưa ra lời giải thích (em bé không có ai chơi cùng; bé không có đồ chơi, mẹ bé đi vắng...).
20 Tùy theo khả năng của trẻ trong lớp, cô khuyến khích trẻ đưa ra những ý tưởng và lời giải thích phù hợp cho trẻ hiểu. Từ đó trẻ có kỹ năng nhận đoán được cảm xúc trẻ khuôn mặt qua lời gợi ý của cô. Trò chơi 3: “Xúc xắc cảm xúc” Chuẩn bị: Một khối vuông có mặt gắn các hình ảnh cảm xúc khác nhau. Cách chơi: Khi cô/trẻ tung hoặc lăn khối vuông lên, mặt trẻ của khối vuông là hình ảnh nào thì trẻ sẽ gọi tên cảm xúc đó. Trò chơi 4: “Gọi tên cảm xúc” Chuẩn bị: Các lô tô có hình ảnh cảm xúc: Buồn, vui, tức giân, sợ hãi. Cách chơi: Lần 1: Cô đưa ra lô tô - trẻ gọi tên cảm xúc. Sau đó cho trẻ giải thích lý do gọi tên cảm xúc đó. Lần 2: Cô cho mỗi trẻ 1 lô tô, sau đó cho trẻ tìm các lô tô có cảm xúc giống nhau, tạo thành đội và cùng gọi tên cảm xúc.VD: Trẻ gọi tên cảm xúc: Vui - có miệng cười; Tức giận - mặt đỏ, cau mày. Những trò chơi này có thể áp dụng vào hoạt động hàng ngày. Qua trò chơi, tôi đã tạo cơ hội để trẻ nhận biết và nói được cảm xúc, giúp cho trẻ mở rộng thêm vốn từ để sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Thông qua các trò chơi trẻ được trải nghiệm các tình huống thực tế các cảm xúc của mình, trẻ biết cách kiểm soát cảm xúc, biết được cảm xúc của người khác. Trò chơi trẻ biết chơi hợp tác với các bạn chơi trong nhóm chơi, giữa các nhóm với nhau làm cho giờ chơi trở nên sôi nổi hơn, thích thú hơn. (Hình ảnh: Bé lựa chọn cảm xúc khi đến lớp) Biện pháp 2: Xây dựng hoàn cảnh, tình huống giáo dục cảm xúc cho trẻ. Trong chương trình giáo dục mầm non nội dung giáo dục cảm xúc được đặt trong lĩnh vực giáo dục tình cảm kỹ năng và xã hội của trẻ bao gồm những nội dung như sau: Nhận biết một số trạng thái cảm xúc (Vui, buồn, tức giận, sợ hãi) qua nét mặt, cử chỉ, giọng nói qua tranh ảnh. Biểu lộ trạng thái cảm xúc, tình cảm phù hợp với cử chỉ, giọng nói; trò chơi; hát; vận động; vẽ; nặn, xếp. Một trong những cách tốt nhất để giúp trẻ khám phá cảm xúc là thông qua các câu chuyện và tình huống, các nhân vật làm bằng đồ chơi mềm sẽ giúp trẻ tham gia ở một mức độ tình cảm nhất định và khi trẻ đồng cảm được cảm xúc của nhân vật trong câu chuyện sẽ giúp trẻ học được sâu sắc và dễ dàng hơn. Từ đó, trẻ có thể nhận biết được những biểu hiện cảm xúc của người khác để điều chỉnh các biểu hiện và hành vi phù hợp, trẻ nhận biết các cảm xúc, tình cảm của mình và học cách thể hiện phù hợp. Đây là một trong những giải pháp có thể giúp trẻ bộc lộ cảm xúc của mình một cách nhanh nhất. Vì vậy cô tạo tình huống cho trẻ trải nghiệm. Ví dụ 1: Cô mang đến cho trẻ một món đồ chơi mà trước đó trẻ vô cùng thích thú vui vẻ chơi đùa. Tuy nhiên đặc biệt cô vô tình làm hỏng đồ chơi đó, từ đó khơi gợi nên cho trẻ cảm giác buồn trong trẻ. Đồng thời xây dựng cho trẻ khả năng biết thông cảm. Thông qua tình huống trẻ sẽ hiểu được nhau hơn, cảm thông cho nhau. Ví dụ 2: Trong những tình huống mà trẻ chơi không may xô bạn. + Cô lại gần và hỏi nguyên nhân vì sao con lại xô đẩy bạn như vậy? + Trẻ trả lời: Con không may chạy xô vào bạn ạ!