Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 24 - 36 tháng tuổi trong trường mầm non

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 24 - 36 tháng tuổi trong trường mầm non" được hoàn thành với các biện pháp như: Xây dựng kế hoạch, lựa chọn hệ thống các bài tập phát triển kỹ năng tự phục vụ cho trẻ; Tạo môi trường thân thiện và đồ dùng đồ chơi cho trẻ; Lồng ghép nội dung giáo dục kĩ năng sống cho trẻ vào trong các hoạt động trong ngày của trẻ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 24 - 36 tháng tuổi trong trường mầm non

PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ Tuổi ấu thơ là quãng thời gian quan trọng và quý giá của mỗi người. Sự phát triển và trải nghiệm của trẻ trong giai đoạn này ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống tương lai của trẻ.Trong giai đoạn này, nhiều bộ phận quan trọng của trẻ phát triển như não bộ, vận động, ngôn ngữ, tính cách...Sự phát triển của trẻ được thể hiện từ việc chưa biết làm gì khi sinh ra đến khi biết ngẩng đầu, lật người, ngồi, bò rồi biết đi, rất nhiều bước tiến quan trọng đó đều hình thành trong vòng một đến hai năm. Trẻ không trưởng thành một cách bị động mà chúng luôn chủ động phát triển và hoàn thiện bản thân. Hiện nay, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non là mục tiêu rất cần thiết và quan trọng vì nhân cách của con trẻ là do cha mẹ, do các nhà giáo dục xây lên, viết lên từ những viên gạch nhỏ thành một “Thành trì” vững chắc, bền vững theo thời gian chứ không phải là thói quen tạm thời. Tuy nhiên, dạy kỹ năng sống cho trẻ như thế nào lại là vấn đề cần đặt ra những câu hỏi. Có thể từ “Kỹ năng sống” còn rất mới mẻ, nên chúng ta hay quan trọng hóa vấn đề mà không để ý rằng, ở nhà, ở trường, ở lớp trẻ vẫn được rèn luyện “ Kỹ năng sống” cơ bản một cách rất tự nhiên mà ta không để ý. Những kỹ năng sống đó đã phần nào ảnh hưởng tới quá trình hình thành nhân cách của trẻ sau này. Trẻ em sinh ra là một cá thể tách biệt, trẻ lớn lên và phát triển không ngừng qua từng giai đoạn, ở mỗi giai đoạn trẻ lại có những nhu cầu riêng cần được thỏa mãn, trẻ rất nhạy cảm trong ứng xử, muốn được khẳng định mình, muốn được độc lập trong các hoạt động. Bên trong đứa trẻ có một tiềm năng rất phong phú mà ta chưa nhìn thấy được, qua quá trình tương tác với môi trường xung quanh, chúng sẽ tự học hỏi, sáng tạo và kiến tạo bản thân mình. Trong ba năm đầu sự tiếp nhận của trẻ là tiếp nhận vô thức, sự tiếp nhận này giống như chụp ảnh, những hình ảnh tiếp nhận được sẽ khắc sâu trong não bộ, rất khó xóa bỏ. Trong giai đoạn này cái mà trẻ cần đó chính là một môi trường sống tốt, người lớn hãy tạo cơ hội để trẻ được trải nghiệm, ngày nay, nhiều gia đình có điều kiện nên rất nuông chiều và cưng nựng con trẻ, họ thuê người giúp việc và để người giúp việc làm hết mọi việc của trẻ, khiến trẻ không có cơ hội học các kỹ năng sống. Hãy để cho trẻ tự khám phá và rèn luyện các kỹ năng cơ bản trong sinh hoạt hàng ngày, trẻ có thể tự chăm sóc bản thân, giữ gìn môi trường xung quanh, kiểm soát vận động và có những hành vi văn minh Là một giáo viên đang công tác trong ngành học mầm non đã được 7 năm, tôi nhận thấy việc dạy trẻ kỹ năng sống cho trẻ cũng đã được giáo viên đưa vào trong 1/26
các hoạt động hàng ngày của trẻ tuy nhiên còn chưa được hiệu quả cao đối với trẻ nhà trẻ, chưa thường xuyên đưa vào hoạt động có chủ đích. Do đó, đứa trẻ khi tiếp nhận và thực hiện các kỹ năng cũng chưa được sâu kỹ và chuẩn xác. Chính vì vậy năm học 2016 - 2017 tôi đã mạnh dạn chọn đề “Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 24-36 tháng tuổi trong trường mầm non” 2/26
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CỞ SỞ LÝ LUẬN “ Bàn tay đưa nôi là bàn tay thống trị thế giới” Câu danh ngôn nổi tiếng trên thế giới đã làm cho biết bao nhiêu người phải suy nghĩ. Bản thân tôi, khi nghe câu danh ngôn này, trong lòng cũng tràn ngập nhiều cảm xúc. Là một giáo viên dù đã gần 7 năm công tác , dù rất tán đồng và coi trọng việc giáo dục là đặc biệt quan trọng song thực sự tôi vẫn còn lúng túng khi tìm hiểu xem nó đặc biệt quan trọng ở chỗ nào, cũng như chưa thực sự dành nhiều thời gian để tìm hiểu xem làm sao để tạo ra một thế giới học mà chơi thật bổ ích cho trẻ được phát huy hết tố chất sẵn có. Ở Việt Nam hiện nay, trên thực tế nhiều trường dường như chỉ quan niệm dạy kiến thức chưa dành nhiều thời gian vào việc dạy trẻ thái độ ứng xử các mối quan hệ đó là (quan hệ với con người, với thiên nhiên), vì vậy có rất nhiều điều trong cuộc sống mà trẻ không được học. Vậy để trẻ có những kỹ năng sống tốt phù hợp với cuộc sống bên ngoài, thế giới xung quanh, ngay từ lứa tuổi mầm non trẻ cần được các cô giáo cung cấp những kỹ năng sống, những kỹ năng tự phục vụ đơn giản qua các hoạt động hàng ngày của trẻ ở lớp, được bố mẹ dạy thường xuyên ở tại gia đình của trẻ. Nếu ngay từ nhỏ đứa trẻ được quan tâm và có được những kĩ năng sống cần thiết sẽ tạo cho đứa trẻ có được một tâm lý tự tin, mạnh dạn khi tham gia vào các hoạt động. Mặt khác nếu như đứa trẻ có kiến thức, có thái độ tích cực trong các hoạt động cũng mới chỉ đảm bảo được một nửa của sự thành công, một nửa còn lại là do những kĩ năng cần cho cuộc sống mà chúng ta gọi là kĩ năng sống đem lại. Vì những kĩ năng đó sẽ giúp biến những kiến thức thành hành động cụ thể, những thói quen tốt như: tự giác làm việc của mình có trình tự, chăm chú hoàn thành công việc của mình. Tuy nhiên những phẩm chất và thói quen tốt ấy không thể hình thành trong trẻ một sớm một chiều, những thói quen, khả năng và phẩm chất tốt này đều là các nhân tố hình thành tính cách sẽ theo trẻ suốt cuộc đời, đồng thời quyết định đến tương lai của trẻ. Do đó khi giáo dục trẻ ngoài việc truyền thụ tri thức cho trẻ, thì cần dạy trẻ học tập và rèn luyện những thói quen, khả năng và phẩm chất cá nhân tốt, điều đó sẽ giúp đặt nền móng cho sự hình thành nhân cách sau này của đứa trẻ. 3/26
II. CỞ SỞ THỰC TIỄN 1. Đặc điểm chung. Là một giáo viên đang thực hiện nhiệm vụ chăm sóc nuôi dạy trẻ tại trường mầm non đã được công nhận chuẩn quốc gia cấp độ I, lá cờ đầu thành phố năm học 2013 – 2014; bằng khen của Thủ tướng Chính Phủ năm 2014. Ngôi trường đã có nhiều thành tích với sự nỗ lực cố gắng của cô và trò. Năm học 2016 -2017 trường được Phòng Giáo dục và Đào tạo chọn làm điểm kiến tập chuyên đề kỹ năng tự phục vụ. Trường khang trang, sạch đẹp với đầy đủ các phòng ban chức năng, có nhiều khu vui chơi cho trẻ, khu cho trẻ vận động đặc biệt là có 1 phòng kỹ năng thực hành cuộc sống với đầy đủ đồ dùng, đồ chơi hiện đại. Chính vì vậy việc đổi mới hơn nữa hình thức dạy và học, nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mầm non đặc biệt là giáo dục kỹ năng sống ngay từ lứa tuổi nhà trẻ được nhà trường đưa lên hàng đầu Năm học 2016- 2017 tôi được Ban Giám Hiệu phân công dạy trẻ lớp nhà trẻ D1 lứa tuổi 24-36 tháng. Năm nay, lớp nhà trẻ D1 gồm có 52 cháu trong đó có: 27 học sinh nam và 25 học sinh nữ. Lớp có 4 cô giáo yêu nghề, mến trẻ tận tình chăm sóc trẻ chu đáo. Có tinh thần học tập nâng cao năng lực công tác, kỹ năng sư phạm. 2. Thuận lợi: - Ban giám hiệu và tổ chuyên môn nhà trường luôn tạo điều kiện cho giáo viên về mọi mặt và xây dựng mối quan hệ đoàn kết, thân ái trong tập thể giáo viên, nhân viên và đặc biệt là sự quan tâm thường xuyên tới cô và trò Được sự hướng dẫn nhiệt tình của Ban giám hiệu nhà trường, tôi đã kết hợp với giáo viên trong lớp xây dựng được ngân hàng nội dung phù hợp với độ tuổi của trẻ và lồng ghép được một số kĩ năng sống ban đầu có thể hình thành cho trẻ trong kế hoạch mình xây dựng. Trong quá trình thực hiện, trẻ thể hiện một số trạng thái tích cực khi tham gia vào các hoạt động rèn kĩ năng sống. Lớp học được trang bị đồ dùng, đồ chơi hiện đại. Đặc biệt là đồ dùng Montessori. Năm học 2015-2016, tôi được nhà trường tạo điều kiện tham gia các lớp bồi dưỡng về dạy trẻ kỹ năng sống. 4/26
3. Khó khăn: Trong những tháng đầu năm học chúng tôi nhận 100% cháu mới nên quá trình làm quen với trẻ mất nhiều thời gian, trẻ mới đi học còn khóc nhiều, chưa tham gia vào các hoạt động, đặc điểm sinh lý của trẻ ở lứa tuổi này còn hay ốm nên hay nghỉ học vì vậy việc tham gia vào các hoạt động thường xuyên bị gián đoạn, các nội dung rèn kĩ năng thì trẻ ít được tham gia vào các hoạt động thực hành, trải nghiệm các kĩ năng sống. Trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều nên khi dạy kĩ năng sống cho trẻ thì giáo viên gặp nhiều khó khăn. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ còn ít, việc lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các hoạt động cho trẻ còn chưa sâu, thiếu nhiều bài tập thực hành. Vốn tài liệu mà giáo viên có thể tham khảo để dạy trẻ còn thiếu và chưa phong phú. III. CÁC BIỆN PHÁP. 1. Biện pháp 1: Khảo sát khả năng của trẻ. Để việc xây dựng các bài kỹ năng sống giúp trẻ phát triển hiệu quả, thực sự có chất lượng, đáp ứng được tình hình thực tế của lớp, phù hợp với khả năng của học sinh lớp nhà trẻ là việc làm vô cùng cần thiết. Việc đánh giá chính xác thực trạng sự phát triển của trẻ về nhận thức sẽ giúp giáo viên hiểu rõ hơn về nhận thức, kỹ năng, thái độ của học sinh lớp mình. Rồi từ đó cô giáo lựa chọn ra các đề tài kỹ năng phù hợp với trẻ. Bắt đầu từ tháng 9, tôi đã lên kế hoạch khảo sát trẻ (Qua việc theo dõi các hoạt động trong ngày của trẻ, cùng với việc tổ chức cho trẻ tham gia một số hoạt động ngoại khóa) bao gồm các nhóm kỹ năng khác nhau như: Nhóm kỹ năng giao tiếp, nhóm kỹ năng thích nghi, nhóm kỹ năng tự bảo vệ, nhóm kỹ năng tự chăm sóc bản thân. Kết quả khảo sát đầu năm trẻ đạt được các mức độ sau: Tổng số trẻ tham gia khảo sát: 35 trẻ Nhóm kỹ năng Nhóm kỹ năng Nhóm kỹ năng tự Nhóm KN tự chăm giao tiếp thích nghi bảo vệ sóc bản thân T K TB T K TB T K TB T K TB 5 15 15 8 12 15 6 13 16 5 9 21 14% 43% 43% 23% 34% 43% 17% 37% 46% 14% 26% 60% 5/26
Nhìn vào kết quả khảo sát trên chúng ta thấy mức độ các nhóm kỹ năng của trẻ khác nhau rõ rệt kỹ năng giao tiếp và chăm sóc bản thân của trẻ chưa tốt, chưa đồng đều, kỹ năng của trẻ chưa có, trẻ chưa tự tin tham gia nhiều trong các hoạt động. 2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch, lựa chọn hệ thống các bài tập phát triển kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. Ngày nay, trong khi chúng ta đang cho rằng phải dạy thế hệ trẻ kỹ năng sống, điều đó là hoàn toàn đúng nhưng đôi khi chúng ta lại coi việc đó là quá cao siêu nên khó thực hiện. Tôi nghĩ rằng dạy kỹ năng sống đó chính là dạy trẻ những việc hàng ngày để chuẩn bị cho cuộc sống tự lập sau này của trẻ, kỹ năng sống bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, Bác hồ đã từng nói “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tủy theo sức của mình”. Với trẻ nhà trẻ 24-36 tháng tuổi, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ trước hết là dạy các kỹ năng tự phục vụ chính bản thân trẻ, những việc thật đơn giản phù hợp với khả năng của trẻ như: tự đi vệ sinh, tự biết bê ghế, tự xúc cơm ăn, tự biết lấy gối, tự biết lấy cốc, tự biết chào hỏi. Năm học 2016-2017, dưới sự chỉ đạo của Sở giáo dục đào tạo Hà Nội và được sự hướng dẫn của Ban giám hiệu nhà trường cũng như sự học hỏi tìm tòi của bản thân, tôi đã lựa chọn và xây dựng hệ thống các bài tập kỹ năng tự phục vụ cho trẻ 24-36 tháng. Bao gồm 11 bài kỹ năng được dạy trẻ xuyên suốt trong năm học, đó là các kỹ năng sau: 6/26
STT Tên kỹ năng Thời gian thực hiện Đánh giá 1 Biết chào hỏi Tháng 9 80% trẻ có kỹ năng 2 Cách bê ghế Tháng 9 85% trẻ có kỹ năng 3 Cách sử dụng thìa xúc cơm Tháng 10 80% trẻ có kỹ năng 4 Cách đứng lên và ngồi xuống ghế Tháng 10 75% trẻ có kỹ năng 5 Đi cầu thang Tháng 11 80% trẻ có kỹ năng 6 Vứt rác Tháng 11 82% trẻ có kỹ năng 7 Cất ba lô và đeo ba lô Tháng 12 70% trẻ có kỹ năng 8 Lấy và cất đồ chơi Tháng 1 89% trẻ có kỹ năng 9 Cách cầm cốc uống nước Tháng 2 83% trẻ có kỹ năng 10 Cách rửa tay Tháng 3 85% trẻ có kỹ năng 11 Cởi giầy và cất giầy dép Tháng 3 75% trẻ có kỹ năng 12 Cách đóng mở cửa Tháng 4 70% trẻ có kỹ năng Các kỹ năng trên được tổ chức linh hoạt trong các hoạt động của trẻ: có hoạt động có chủ đích, có những hoạt động lồng ghép để đạt được kết quả cao nhất trên trẻ. 3. Biện pháp 3: Tạo môi trường thân thiện và đồ dùng đồ chơi cho trẻ. Việc tạo môi trường học tập thân thiện sẽ giúp trẻ có cảm giác an toàn khi tới lớp. Khi nghiên cứu đồ dùng Montessori, tôi mới hiểu được tại sao môi trường học tập ở đó luôn mang đến cảm giác thân thiện, an toàn nhưng cũng luôn thu hút, hấp dẫn và gợi mở tính tò mò, thích thú cho đứa trẻ. Đó là điều vô cùng quan trọng, vì đứa trẻ có thích thú, có cảm thấy an toàn thì nó mới muốn tham gia khám phá. Hiểu được tầm quan trọng đó nên trong năm học này tôi đã mạnh dạn ứng dụng cách tạo môi trường theo mô hình Montessori ở lớp mình. Trong môi trường hoạt động của trẻ ở lớp tôi, tôi cũng sắp xếp theo một số qui định: kích thước các đồ dùng đều vừa với trẻ, các đồ dùng đồ chơi này được xắp xếp một cách trật tự, có vị trí riêng của nó, mỗi loại đồ chơi chỉ có từ 1-2 bộ xếp vào khay và có ký hiệu riêng để trẻ nhận biết. Bất cứ lĩnh vực nào ở trong môi trường thì các vật đều được xắp xếp từ đơn giản đến phức tạp tạo cho trẻ có nhiều thử thách hơn, tạo cảm giác an toàn cho trẻ. Những đồ dùng, đồ chơi trong môi trường đều đẹp và sử dụng được theo đúng mục đích. Những đồ dùng mà trẻ với tới được là những đồ mà trẻ có thể lấy để dùng và khám phá. Trong lớp tôi cũng đã tạo 7/26
một số các góc nhỏ cho trẻ, giúp trẻ có một không gian riêng tư để thể hiện bản thân mình, đó là điều mà đứa trẻ nào cũng rất thích thú. Sự sắp xếp, tạo môi trường này, ngoài việc hấp dẫn trẻ còn tạo cho trẻ tính kiên nhẫn, biết chờ đợi lần lượt khi muốn tham gia vào hoạt động mà trẻ muốn, đó cũng là một tính cách cần có với mỗi đứa trẻ để tạo nên một con người toàn diện sau này. Góc “ Bế em” có những đồ dùng đồ chơi mô phỏng đồ dùng sinh hoạt hàng ngày như bát, thìa, cốc, các loại thức ăn, hoa quả, chậu tắm cho em bé… được sắp xếp gần gũi quen thuộc như ở nhà. Điều đó tạo cho trẻ cơ hội được làm việc có mục đích và có ý nghĩa, các hoạt động thực tiễn rất quan trọng, đặt nền tảng cho sự phát triển của trẻ. Trong góc “Bế em” có đặt 1 bộ bàn ghế nhỏ để trẻ có thể ngồi thực hành các công việc chăm sóc em bé như của người lớn: cho em ăn, cho em uống nước, tắm cho em bé… Trong góc chơi “Bế em”, ngoài việc trẻ thực hiện các công việc như của một người lớn thì cô giáo là người sẽ giúp trẻ mạnh dạn thể hiện tình cảm của mình đối với những người thân trong gia đình, bằng cách hãnh diện giới thiệu với bạn bè về các thành viên trong gia đình của mình, qua những bức ảnh gia đình của trẻ mà giáo viên đã chuẩn bị sẵn trong những anbum ảnh, hoặc ảnh treo tường như: “Đây là bố Nam tớ đấy! Bố tớ hay cho tớ đi chơi…” Hoặc “Mẹ tớ đây này, mẹ mua áo đẹp cho tớ đấy, mẹ buộc tóc xinh cho tớ đây này, tớ yêu mẹ lắm!…”. Những câu nói ngây ngô của trẻ bước đầu giúp trẻ thể hiện sự tự tin trong giao tiếp, đồng thời cũng đã khơi gợi tình cảm yêu thương của trẻ đối với cha mẹ, người thân trong gia đình, từ đó giáo viên định hướng cho đứa trẻ cách thể hiện tình cảm của mình với người thân như: “Con yêu mẹ lắm”, “Muốn mẹ vui thì con làm gì?”, Giáo dục trẻ ngoan ngoãn, nghe lời ông bà, bố mẹ, biết giúp ông bà bố mẹ những việc vừa sức đó chính là thể hiện tình cảm yêu thương của mình dành cho người thân trong gia đình Những kỹ năng của trẻ khi tham gia vào góc chơi “Bế em” đặc biệt rất quan trọng, ở đây ngoài cách quan tâm chăm sóc đến người khác thì trẻ còn học được cách chăm sóc và bảo vệ cho chính mình. Với trò chơi: “Soi gương” trẻ nhận biết được một số bộ phận trên cơ thể mình, Ví dụ: “Chúng mình cùng cười xinh xem răng ai trắng nhất nhé, muốn răng trắng thì mình phải làm gì? Hoặc nhắm mắt mở mắt, điều gì sẽ xảy ra, muốn ngắm nhìn thế giới xung quanh chúng mình cần phải làm gì để giữ gìn và bảo vệ cho đôi mắt. Giáo viên giáo dục trẻ không xem tivi quá 8/26
gần, không chọc bất cứ vật gì vào mắt…”. Từ trò chơi trẻ sẽ có ý thức chăm sóc, giữ gìn vệ sinh cá nhân để đảm bảo sức khỏe của mình Trẻ chơi góc “Bế em” Góc “ Bé yêu âm nhạc” có bộ nhạc cụ, bộ gõ để trên kệ vừa tầm, có đàn, có hình ảnh các nhạc cụ và các nhạc sĩ. Góc âm nhạc được bố trí ở phòng riêng cách các góc chơi tĩnh để trẻ chơi ở góc tĩnh không bị ảnh hưởng nhiều bởi tiếng ồn và sự di chuyển của góc âm nhạc, còn trẻ ở các góc chơi này sẽ dễ dàng giao lưu với nhau mà không làm ảnh hưởng đến các nhóm chơi tĩnh. Diện tích góc chơi đảm bảo rộng, đầy đủ ánh sáng phù hợp với số trẻ trong góc chơi. Ở đây trẻ có thể thoải mái hát những bài hát mình thích, sử dụng những loại nhạc cụ mà mình khao khát có được. Điều này sẽ giúp trẻ mạnh dạn tự tin trước đám đông, cười đùa hồn nhiên đúng theo lứa tuổi của mình mà không bị gò bó, áp đặt. Góc “Cùng bé kể chuyện” với không gian ấm cúng, lúc nào trẻ thích sẽ đến ngồi xem sách. Góc sách truyện cần yên tĩnh, đủ ánh sáng giúp trẻ nhìn rõ hình ảnh không hại mắt. Nhà trường đã tạo cơ hội cho lớp tôi có một góc sách truyện rất đặc biệt và trẻ vô cùng thích thú khi tham gia vào góc này. Đó là tầng trên của góc “Bế em”, tôi đã tận dụng tầng này và trang trí một không gian vừa cổ tích vừa hiện đại cho trẻ khiến trẻ luôn cảm thấy tò mò và hào hứng khi tham gia vào góc sách truyện . 9/26
Trẻ chơi góc “Bé yêu âm nhạc” Trẻ chơi góc “Cùng bé kể chuyện” Góc “Bé chơi với hình và màu” là nơi trẻ thỏa sức tự mình tạo nên các tác phẩm nghệ thuật của trẻ bằng các kỹ năng mà trẻ đã được học như: dán, tô màu, nặn, xâu… Trong góc bé chơi với hình và màu, tôi treo một số bức tranh của các danh họa nổi tiếng trên thế giới, sắp xếp các tác phẩm tạo hình do giáo viên làm theo nội dung dạy trẻ xuyên suốt các chủ đề để trẻ có thể quan sát hàng ngày và hướng tới cái đẹp dễ dàng hơn. Góc tạo hình cũng là nơi để giáo viên giúp trẻ có thể sáng tạo nên các tác phẩm ngệ thuật bằng các nguyên vật liệu, chất liệu phong phú khác nhau trong cuộc sống: từ những nguyên liệu phế thải, đến những đồ dùng hiện đại nhưng vẫn luôn mang tiêu chí: Đẹp mà gần gũi với trẻ. Sự thay đổi trong góc chơi tạo hình cũng để tránh cho trẻ sự nhàm chán và làm tăng khả năng hứng thú cho trẻ, rèn sự khéo léo, tính kiên trì, cẩn thận của trẻ. Bên cạnh đó, trong quá trình trẻ chơi, giáo viên còn có thể giáo dục trẻ kỹ năng phòng tránh tai nạn cho bản thân như : không cho vật nhỏ vào mũi, mồm như hột hạt… hay nhận biết những vật dụng sắc nhọn như dao kéo, cách sử dụng kéo an toàn… Góc “Vận động” Vận động là một hoạt động rất quan trọng với trẻ mầm non, Maria Montessori đã nghiên cứu rằng “Thông qua vận động, trẻ đạt được sự phát triển. Sự vận động mang lại sức khỏe cho cơ thể, dũng khí và tự tin cho tâm lý, mang lại những ảnh hưởng vô cùng quan trọng cho tâm lý”. Nghiên cứu của bà là hoàn toàn chính xác, một đứa trẻ khỏe mạnh sẽ luôn hào hứng và sẽ làmđược mọi thứ nó muốn nhưng một đứa trẻ cơ thể ốm yếu sẽ không muốn và không thể tham gia vào các hoạt động 10/26
và nó sẽ trở nên nhút nhát, sẽ không tự tin. Vì vậy, góc vận động cho trẻ ở lớp tôi luôn được các giáo viên chú ý, quan tâm và được Ban giám hiệu nhà trường đầu tư về đồ dùng trang thiết bị hiện đại, phong phú. Góc vận động ở lớp tôi được bố trí ở ngoài hành lang với không gian rộng rãi, không làm ảnh hưởng tới các góc chơi tĩnh khác của trẻ . Trong góc có một số dụng cụ vừa sức với trẻ tạo cơ hội cho trẻ được vận động thoải mái theo ý thích của mình. Các giáo viên cũng thường xuyên sáng tạo làm các đồ dùng phát triển vận động để hướng tới việc phát triển thể lực toàn diện cho trẻ, đặc biệt là phát triển về chiều cao. Trẻ chơi với hình và màu Trẻ chơi góc vận động Khu vực ngoài sân trường: Chúng tôi luôn tạo cơ hội cho trẻ được sinh hoạt ngoài trời, được tưới cây, gần gũi với thiên nhiên, được trò chuyện với bác lao công để hiểu hơn vì sao cây tươi tốt, ra nhiều hoa, nhiều quả từ đó hình thành ở trẻ tình yêu đối với thiên nhiên, với cỏ cây hoa lá, trẻ sẽ có ý thức bảo vệ cây cối, không ngắt hoa, bẻ cành. Khi trẻ tham gia hoạt động ngoài trời cũng là lúc trẻ có cơ hội quan sát thiên nhiên, biết được dấu hiệu khi trời sắp mưa hoặc khi trời nắng nóng, lúc đó trẻ cần phải làm gì?, cần phải tìm một chỗ để trú, hay cần tìm một cái ô để che…ngoài ra lúc này giáo viên có thể giáo dục trẻ ý thức giữ gìn vệ sinh chung, nhìn thấy rác nhặt lên bỏ vào thùng rác. Những thói quen tốt được làm thường xuyên sẽ hình thành kỹ năng tốt cho trẻ. 11/26
Học sinh tham gia hoạt động ngoài trời Góc “Kỹ năng thực hành cuộc sống”: Năm học này, Ban giám hiệu nhà trường quan tâm và hướng tới việc xây dựng góc Kỹ năng thực hành cuộc sống tới từng lớp trong toàn trường nhằm giúp trẻ có được những kỹ năng cơ bản để đáp ứng nhu cầu phục vụ của chính bản thân trẻ. Kỹ năng thực hành cuộc sống này cũng là một phần quan trọng trong giáo dục kỹ năng sống, góp phần rất lớn để hoàn thiện nhân cách cho trẻ sau này. Mặc dù là lớp 24-36 tháng, các cháu còn nhỏ nhưng chúng tôi cũng cố gắng xây dựng 1 góc với các kỹ năng thực hành cuộc sống phù hợp với khả năng và lứa tuổi của trẻ.Trong góc này, tôi kết hợp sử dụng các đồ dùng là vật thật và một số đồ dùng tự tạo được sắp xếp theo các nhóm kỹ năng như: nhóm xúc, nhóm rót nước, nhóm cài khuy, kéo khóa…, một số kỹ năng khác như đi cầu thang, bê ghế tôi sử dụng các hình ảnh thật, gần gũi với trẻ. Trẻ thực hiện kỹ năng “Bê ghế” 12/26
Ngoài việc xây dựng các góc để tạo môi trường thân thiện cho trẻ thì người lớn tức là giáo viên chính là một phần trong môi trường nên có vai trò quan trọng trong môi trường đó, cô hướng dẫn cho trẻ cách sử dụng đồ dùng của mình, cách chăm sóc bản thân, cách chăm sóc môi trường, cách thực hiện những tác phong và hành vi đúng đắn. Trong môi trường sinh hoạt của trẻ, cô tránh nói quá to, luôn có những hành vi và thái độ chuẩn mực thân thiện gần gũi để trẻ học tập theo. Người lớn là một phần của môi trường nên lúc nào cô cũng phải hấp dẫn, từ cách ăn mặc trang phục đến đầu tóc và hành vi cử chỉ, giáo viên vui vẻ hạnh phúc, giọng nói tự nhiên, không hét lớn, tỏ ra cương quyết trong lời nói và luôn luôn nhìn vào mắt trẻ khi nói chuyện. Khi giao tiếp cô không đứng từ xa gọi trẻ mà nên đến gần trẻ để nói chuyện. Những bộc lộ của cô giáo giúp trẻ nghĩ rằng trẻ là một nhân vật quan trọng. Cô lúc này chính là người tạo cơ hội cho trẻ tập luyện củng cố những kỹ năng mà trẻ đã học được. Khi trẻ thấy môi trường mình đang hoạt động là một môi trường an toàn, thân thiện trẻ sẽ tự tin tích cực tham gia vào các hoạt động rèn kĩ năng sống và thể hiện các kĩ năng sống mà trẻ có. Chỉ sau 2 tuần đầu tuyển sinh sang tuần thứ 3 học sinh lớp tôi đã có nề nếp và quen với môi trường ở lớp. Khi phòng giáo dục về thăm trường, thăm lớp mặc dù khách lạ nhưng các cháu lớp tôi tự nhắc nhau “ Đã chào bác chưa”. Như vậy hành vi kỹ năng chào hỏi đã được in vào trí nhớ của trẻ và trẻ đã thể hiện ngay trong cuộc sống hằng ngày. 4. Biện pháp 4: Lồng ghép nội dung giáo dục kĩ năng sống cho trẻ vào trong các hoạt động trong ngày của trẻ. Các nhóm kĩ năng sống có thể lồng ghép, hình thành và rèn luyện qua hoạt động: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thích nghi; kĩ năng tự bảo vệ, kỹ năng tự chăm sóc bản thân. Giáo viên là một trong các nhân tố quan trọng trong việc phát triển toàn diện đứa trẻ. Giáo viên là người được gần gũi, tiếp xúc và tạo sự hào hứng cho trẻ tham gia vào tất cả các hoạt động trong ngày. Chính vì vậy khi chăm sóc và dạy trẻ lứa tuổi 24-36 tháng, tôi đã cố gắng học hỏi, linh hoạt áp dụng phương pháp Montesori vào việc tổ chức các hoạt động cho trẻ nhằm phát triển các nhóm kĩ năng cho trẻ đạt được hiệu quả cao. *Nhóm kĩ năng giao tiếp: TheoTiến sỹ Montessori đã chỉ ra rằng “Con người tồn tại trên thế giới này dựa vào các mối quan hệ. Trải qua quá trình nhạy cảm về các mối quan hệ xã hội 13/26
một cách thuận lợi có thể giúp bé củng cố nền tảng vững chắc cho sự phát triển các mối quan hệ xã hội sau này ”. Vậy để giúp trẻ có được nền tảng trong các mối quan hệ sau này thì ngay từ khi còn bé, khi học tập tại trường Mầm non, người giáo viên cần phải dạy và rèn luyện các kỹ năng giao tiếp cho trẻ. Ở lớp tôi, các giáo viên luôn phối hợp thường xuyên dạy trẻ thông qua các hoạt động hàng ngày: Qua hoạt động đón – trả trẻ: Các hoạt động lồng ghép: Hoạt động chào hỏi của trẻ khi đến lớp - ra về; qua việc lấy, cất đồ dùng của bản thân, qua hoạt động chơi trong giờ. Cách thức: Rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho trẻ ngay từ khi trẻ đến lớp học và rèn luyện thường xuyên trong quá trình trẻ tới lớp. Như ta đã biết trẻ lứa tuổi này đang trong thời kỳ được bồi đắp và tạo dựng tính cách một cách tốt nhất, nếu người lớn là một tấm gương về lễ giáo thì sẽ tạo nền tảng tốt cho cuộc đời trẻ sau này, hãy là tấm gương cho trẻ trong sinh hoạt hàng ngày.Khả năng tư duy logic của trẻ có hạn, rất nhiều yêu cầu tưởng trẻ đã hiểu nhưng thực ra trẻ vẫn chưa hiểu, nhưng thực tế những hành động của người lớn đều được trẻ lưu lại trong mắt và biểu hiện ra ngoài. Ngoài việc tự làm gương, cô giáo cần dạy dỗ trẻ những điều như thái độ tôn trọng người khác và lời nói hành vi lịch sự là gì. Tôn trọng cần phải có từ hai phía, quan trọng nhất là cần chú ý nói chuyện với trẻ hoặc cư sử với trẻ như thế nào cho đúng mực, khi chúng ta làm sai cần nói câu “xin lỗi” với trẻ, nói chuyện với trẻ bằng ngôn ngữ lịch sự, khi trẻ nói ta cần chăm chú lắng nghe. Chuyện có liên quan đến trẻ cần phải hỏi ý kiến trẻ. Có tôn trọng trẻ thì mới có thể yêu cầu trẻ tôn trọng người khác. Những yêu cầu đối với trẻ cần kiên quyết, với những hành động không phù hợp trong hành động và lời nói của trẻ cần uốn nắn kịp thời. Với hành vi lịch sự cô dùng một số hoạt động làm mẫu cho trẻ xem Chẳng hạn: + Cách chào cô khi ra về cùng bố mẹ, giáo viên có thể chủ động chào trẻ trước sau đó hướng dẫn trẻ chào đúng cách: 2 tay trẻ khoanh trước ngực, đầu hơi cúi và biết nói lời chào 1 cách lễ phép: “Cháu chào cô ạ! Con chào bố mẹ ạ!... với ngữ điệu chào phù hợp. Nhắc trẻ không chạy nhảy, đùa nghịch khi chào. + Cách nói “Cảm ơn - Con xin ạ” khi người khác đưa cho mình một thứ gì đó: Ở lớp, khi đưa cho trẻ cốc nước,thay vì cứ phải dạy trẻ bằng lời là các con phải cầm bằng 2 tay và nói xin cô nhé thì tôi trực tiếp đưa cốc cho trẻ bằng 2 tay và nói “Cô mời con uống nước” thì gần như 100% trẻ ở lớp cũng đưa 2 tay cầm cốc và nói “Con xin cô ạ”. Điều này là rất dễ nhưng cũng rất khó với giáo viên vì nếu giáo 14/26
viên không thực hiện thường xuyên với trẻ, không chú trọng thì trẻ cũng sẽ quên. Chính tôi cũng đã thử nghiệm trên vài trẻ, tôi thử đưa cốc bằng 1 tay và không nói gì với trẻ thì chính đứa trẻ đó nó cũng chỉ cầm cốc cô đưa bằng 1 tay và không nói Xin cô. Cách giao tiếp của đứa trẻ có được tốt hay không hoàn toàn là do tấm gương và cách xử xự của người lớn, vậy người lớn hãy là tấm gương thật tốt để trẻ noi theo Trong giao tiếp, ngoài việc giáo dục trẻ hành vi lịch sự, giáo viên vẫn nên giữ cho trẻ sự hồn nhiên và thân thiện với những người xung quanh mình. Giờ đón, trả trẻ * Nhóm kĩ năng thích nghi: Lồng ghép qua các hoạt động: Khi trẻ tới lớp, trẻ muốn chơi đồ chơi, nhìn thấy đồ chơi trong tay bạn rất đẹp, lúc này khả năng ngôn ngữ của trẻ còn nhiều hạn chế, trẻ không biết dùng ngôn ngữ để mượn bạn liền dùng tay giật lấy, trẻ ở độ tuổi này chơi cùng nhau hoặc cùng nhau chia sẻ đồ chơi là việc không dễ dàng, do đó khi nhìn thấy lời nói và việc làm không đúng của trẻ, người lớn không nên nghĩ rằng trẻ hư, không được đánh trẻ mà nhân cơ hội này dạy bảo trẻ, sau đó giải thích rõ cho trẻ biết những lời nói , hành động nào tốt và hành động nào không được chấp nhận như: Bạn đang chơi mà con giật đồ chơi của bạn thật là không lịch sự. Để trẻ học cách nhìn nhận lời nói và hành động của mình từ góc độ của người khác cô có thể giải thích: “Nếu con muốn chơi đồ chơi cùng bạn, trước hết con cần phải 15/26
hỏi bạn xem bạn có đồng ý không, nếu bạn đồng ý con cần cảm ơn bạn trước khi chơi, nếu bạn không đồng ý thì con cần phải chờ bạn chơi xong rồi mới được chơi. Để hình thành thói quen nói và hành động tốt ngoài việc làm gương cho trẻ thì cô giáo cần sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu để trẻ biết được chuẩn mực về lời nói và hành động ví dụ như: “Cảm ơn”, “Xin lỗi”, “Xin mời”, “Không có gì”, “Chào…”, “Tạm biệt”…Nói với người khác dùng ngữ điệu vừa đủ nghe, không được kêu hét to, không được nói lẩm bẩm. Ở trong phòng cần nói nhẹ nhàng, ở ngoài sân có thể cười nói thoải mái, khi nói cần nói rõ ràng. Không ngắt lời người khác, lắng nghe khi người khác nói. Cô nhất định phải sử dụng những lời nói lịch sự trong sinh hoạt hàng ngày, đấy là hình thức làm mẫu tốt nhất đối với trẻ. Thường xuyên như vậy sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ khi trẻ nói sẽ tự nhiên dùng những lời lẽ đó, từ đó trở thành thói quen và điều này rất quan trọng đối với trẻ sau này Trẻ chơi xếp hình sáng tạo từ những thanh gỗ Để trẻ có được kĩ năng thích ghi cô cần gần gũi khuyến kích trẻ khám phá cái hay, hấp dẫn khi trẻ tới lớp, gần gũi với trẻ để tạo cho trẻ sự mạnh dạn, cảm giác thân quen và an toàn khi tới lớp. 16/26
* Nhóm kĩ năng tự bảo vệ: Qua hoạt động: Giúp mẹ nấu cơm, giáo viên cho trẻ xem clip về nhà bếp, chỉ cho trẻ biết việc giúp mẹ là rất tốt nhưng phải biết một số đồ dùng có thể gây nguy hiểm cho trẻ như: dao sắc có thể làm đứt tay, nồi nấu trên bếp nóng có thể gây bỏng… Qua các hoạt động chơi của trẻ, cô chú ý giúp trẻ nhận ra nơi nào? vật gì? hành động nào?... có thể làm trẻ đau, gây nguy hiểm cho trẻ (ví dụ: Bộ xe máy, cành cây khô, những vật sắc nhọn, ổ điện, xoong đựng thức ăn nóng, các vật nhỏ, vật dễ vỡ…) *Nhóm kỹ năng tự chăm sóc bản thân Qua hoạt động chơi tập có chủ định. Chúng ta có thể lồng ghép tất các kĩ năng tự chăm sóc bản thân cho trẻ 24-36 tháng tuổi vào trong nhiều hoạt động. Ví dụ: Qua hoạt động văn học – truyện “Thỏ con không vâng lời” giáo viên có thể tận dụng các hành vi, lời nói nhân vật trong truyện để giúp trẻ nhận ra các hành vi nên – không nên làm. Thỏ con vì không nghe lời mẹ nên bị lạc đường. Nhưng khi được bác Gấu giúp đỡ về với mẹ, Thỏ con đã biết nhận ra lỗi của mình, biêt nói Cháu Cảm ơn bác Gấu và Con xin lỗi mẹ. Câu chuyện với các tình huống đơn giản nhưng lại rất sâu sắc giúp trẻ có được những bài học bổ ích trong cuộc sống. Trong các hoạt động giáo viên nên đưa các hoạt động trải nghiệm, thực hành; thường xuyên khuyến khích trẻ tham gia vào quá trình trải nghiệm. Các hoạt động trải nghiệm này thường gắn liền với các hoạt động sinh hoạt gần gũi hàng ngày của trẻ. Ví dụ: Trong hoạt động nhận biết “trang phục” ngoài những kiến thức tên gọi, đặc điểm… thì giáo viên lồng ghép dạy trẻ kĩ năng mặc, cài cúc áo… cho trẻ thực hành trên vật thật. Khi tự mặc được quần áo cho bản thân mình thì trẻ sẽ vô cùng thích thú, những hoạt động này cô giáo nên hướng dẫn trẻ thường xuyên. Ngoài ra, giáo viên còn làm những bộ đồ dùng mô phỏng “Búp bê xinh xắn ” với kỹ năng cài cởi cúc để tạo hứng thú cho trẻ trong giờ chơi. Việc này giúp trẻ ngày càng tiến bộ khi hoàn thiện thao tác. 17/26
Trẻ thực hiện kỹ năng cất ba lô Trẻ thực hiện kỹ năng cất dép lên giá Trong hoạt động dạy trẻ “Bê ghế”: Trước đây, hoạt động này vẫn được giáo viên đưa vào dạy trẻ nhưng còn mang tính chất đồng loạt, chưa có hệ thống và chưa gây được sự hấp dẫn cho trẻ nên hiệu quả mang đến cho trẻ chưa cao. Đôi lúc trẻ bê ghế theo bản năng mà chưa có kỹ năng rõ ràng. Khi đưa băng hình, tranh ảnh về kỹ năng chuẩn, tôi kết hợp với phụ huynh hàng ngày dạy con ở nhà, ở mọi lúc mọi nơi. Và những lời khen ngợi, động viên kịp thời của cô giáo cũng là động lực để trẻ cố gắng, vui vẻ khi thực hiện. Trong hoạt động “Cầm thìa xúc ăn”: Với bộ đồ dùng “Xúc hột hạt”, đồ dùng đẹp, tạo được hứng thú cho trẻ khi tập kỹ năng xúc hàng ngày nên trong giờ ăn trẻ rất tự giác xúc cơm và xúc ăn một cách gọn gàng, sạch sẽ. Góc kỹ năng thực hành cuộc sống 18/26
Qua hoạt động ngoài trời Khi tổ chức hoạt động ngoài trời cho trẻ thì kỹ năng Đi lên xuống cầu thang là kỹ năng được đưa vào thuận lợi nhất cho trẻ. Giai đoạn đầu, trước khi cho trẻ xuống sân tham gia hoạt động, tôi cho trẻ xem băng, tranh ảnh các bạn đi xuống và lên cầu thang đúng cách, tôi trực tiếp hướng dẫn trẻ tại chỗ sau đó trẻ được thực hành. Chính sự chỉ bảo kỹ càng của giáo viên kết hợp với các đồ dùng phong phú đã ghi sâu dấu ấn cho trẻ và trẻ tiếp nhận, thực hiên kỹ năng rất tốt, bên cạnh đó cũng bảo đảm được an toàn cho trẻ khi đi cầu thang . Trẻ thực hành kỹ năng đi lên cầu Trẻ thực hành kỹ năng đi xuống cầu thang thang Kỹ năng “Lấy, đi và cất giầy dép” cũng được giáo viên đưa vào thông qua hoạt động ngoài trời vì đây là hoạt động hàng ngày của trẻ. Với kỹ năng này, ngoài việc cho trẻ sử dụng vật thật, tôi cũng làm bộ đồ dùng “Đôi giầy xinh xắn” để trẻ hàng ngày thực hiện các thao tác theo đúng kỹ năng. Hoạt động ngoài trời là môi trường phát triển phát triển kỹ năng sống tích cực nhất cho trẻ. Khi hoạt động ngoài trời, trẻ được hòa nhập với thiên nhiên, có biết bao điều mà trẻ rất muốn khám phá và mọi sự khám phá đều mới mẻ nên trẻ rất hứng thú mở rộng lòng mình để tiếp nhận những điều kỳ diệu mà cuộc sống ban tặng cho con người, mặt khác, trẻ lại muốn nhìn lại để biết người thân đang ở gần trẻ, trong tầm nhìn của trẻ, lúc này trẻ vừa độc lập, tự chủ, lại vừa ỷ lại. Trẻ luôn coi mình là trung tâm, chúng có ý thức chiếm hữu rất cao, chưa có ý thức chia sẻ 19/26
với người khác. Ở độ tuổi này trẻ không quá hợp tác nhưng trẻ vẫn thích chơi cùng các bạn. Nắm được đặc điểm này khi tổ chức hoạt động ngoài trời giáo viên nên có những hoạt động cụ thể để có thể lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho trẻ như hoạt động sờ, ngửi; chơi đùa của trẻ, nên chuẩn bị nhiều bộ đồ chơi giống nhau hoặc gần giống nhau. Qua Hoạt động góc: Hoạt động góc là 1 hoạt động đặc biệt vì tại đây đứa trẻ được chơi, được hoạt động, tái hiện lại cuộc sống xung quanh và những gì trẻ biết. Chính vì thế qua hoạt động trẻ chơi, đặc biệt là các tình huống cụ thể xảy ra trong quá trình chơi chúng ta sẽ hình thành và rèn luyện rất nhiều kĩ năng sống cho trẻ. Ví dụ: Góc chơi gia đình giúp trẻ phát triển về ngôn ngữ, tình cảm và giao tiếp của trẻ. Qua trò chơi trẻ hiểu được những mối quan hệ trong từng sự việc cụ thể từ đó trẻ có thể bộc bạch những suy nghĩ và tình cảm thông qua hành vi của mình.Ở trong góc chơi góc “Bé chơi với búp bê”, trẻ có thể làm các công việc giống như người lớn: cho em ăn, tắm cho em, trẻ có thể sử dụng các đồ dùng nấu ăn và nấu những món ăn theo ý thích, theo tưởng tượng của trẻ và trẻ cảm thấy rất tự hào, rất phấn khởi khi làm được những công việc giống như mẹ của mình đã làm ở nhà. Vì đây chính là góc chơi luôn được trẻ yêu thích nhất và cũng là góc chơi mà giáo viên có thể giúp trẻ thực hiện được một số kỹ năng tựu phục vụ bản thân thông qua các dồ dùng đồ chơi đẹp, phong phú nên các giáo viên trong lớp luôn có ý thức thay đổi nội dung cũng như các đồ dùng đồ chơi tạo hứng thú cho trẻ. Trò chơi “Phơi quần áo” Mục đích: Trẻ nhận biết trang phục và kỹ năng dùng kẹp để phơi quần áo Chuẩn bị: Quần áo của trẻ, kẹp, dây phơi. Cách chơi: Trẻ cầm kẹp và lần lượt kẹp 2 đầu quần, áo lên dây. Kỹ năng này giúp trẻ có đôi bàn tay khéo léo và trẻ có thể giúp mẹ phơi quần áo nhỏ ở nhà Trò chơi: chuyển gạo Mục đích: Nhằm bồi dưỡng khả năng phối hợp tay mắt nhịp nhàng, khả năng tập trung, tính độc lập và kỷ luật của trẻ Hướng dẫn: Chuẩn bị hai cái khay, đặt hai cái cốc bằng nhựa trên khay, trong một cái cốc đựng gạo, yêu cầu trẻ dùng tay đổ gạo từ cốc này sang cốc kia. Lưu ý: Với trẻ hiếu động, cô có thể sáng tạo bằng cách hai cô cháu cùng chơi trò nấu ăn, cô lấy gạo, tự khắc trẻ sẽ biết dùng thìa xúc sang bát còn lại, hay đổ 20/26