Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động làm quen với văn học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động làm quen với văn học" được hoàn thành với mục tiêu nhằm giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp tự nhiên trong cuộc sống thông qua các bài thơ, câu chuyện; hình thành ở trẻ xúc cảm, tình cảm với bạn bè, cô giáo....với thiên nhiên, con vật... trong cuộc sống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động làm quen với văn học

MỤC LỤC STT Nội dung Trang I PHẦN MỞ ĐẦU 2 1 Lý do chọn đề tài. 2 2 Mục đích nghiên cứu. 3 3 Nhiệm vụ nghiên cứu. 3 4 Đối tượng phạm vi nghiên cứu. 5 Phương pháp nghiên cứu. II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1 Cơ sở lý luận. 2 Cơ sở thực tiễn. 3 Các biện pháp nghiên cứu: 3.1 Tạo môi trường hoạt động cho trẻ làm quen văn học. 3.2 Đổi mới về phương pháp tổ chức cho trẻ làm quen với bài thơ câu chuyện. 3.3 Phương pháp dạy lồng ghép tích hợp với các hoạt động khác và mọi nơi, mọi lúc. 3.4 Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh. III KẾT QUẢ VÀ ỨNG DỤNG IV KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN V TÀI LIỆU THAM KHẢO 1
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài. Như chúng ta đã biết giáo dục Mầm non là một bộ phận rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân vì giáo dục Mầm non không chỉ hình thành cho trẻ những cơ sở ban đầu về nhân cách giúp trẻ phát triển về mọi mặt như : Đức, trí, thể, mĩ. Chính vì vậy mà ở tuổi này trẻ rất ham muốn được tim tòi khám phá có nhu cầu tham gia vào mọi hoạt động, tìm hiểu mọi sự việc diễn ra xung quanh trẻ. Vì vậy gia đình nhà trường và xã hội sẽ đóng vai trò hết sức quan trọng để định hướng cho trẻ, giúp trẻ hiểu biết về những điều kì diệu ở xung quanh trẻ. Người lớn nói chung và giáo viên Mầm non nói riêng cần hướng trẻ vào những hoạt động có tính chất giáo dục để trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học” từ đó trẻ lĩnh hội được tri thức khoa học mà một trong các hoạt động không thể thiếu được trong quá trình phát triển của trẻ là cho trẻ làm quen với văn học. Văn học đối với trẻ thơ là một hoạt động quan trọng trong chương trình chăm sóc, giáo dục trẻ. Mục đích của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là hình thành cho trẻ những năng lực đầu tiên cần thiết cho sự phát triển trí tuệ. Hoạt động trí óc, khả năng tư duy, so sánh, nhận xét, đặc biệt là sự phát triển ngôn ngữ. Thông qua ngôn ngữ, trẻ trao đổi những nhu cầu, nguyện vọng của trẻ và tiếp thu kiến thức, qua ngôn ngữ, trẻ có thể cho người lớn biết những tâm tư, nguyện vọng của trẻ. Thông qua sự giao tiếp với bạn bè trẻ được rèn luyện những kỹ năng, kỹ xảo đầu tiên mang tính tập thể. Thông qua giao tiếp hàng ngày với người lớn, giáo viên giúp trẻ tiếp thu những tri thức ban đầu, hình thành những hành vi chuẩn mực, những phẩm chất đạo đức. Thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học qua nghe, nhìn cử chỉ, điệu bộ khi cô kể, trẻ phân biệt được cái tốt, cái xấu, cái thiện, cái ác. Từ đó giúp hình thành nhân cách của trẻ. Thông qua việc cho trẻ làm quen với văn học giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, 2
hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú. Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó bằng chính ngôn ngữ của mình. Đối với trẻ Mầm non, nhất là trẻ 5 tuổi, các cháu rất nhạy cảm với nghệ thuật ngôn từ. Âm điệu, hình tượng của các bài hát ru, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào tâm hồn tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì vậy cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tiếp xúc với văn học và đặc biệt là cho trẻ hoạt động làm quen với văn học là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất, là tiền đề chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp một. Văn học có ý nghĩa rất lớn đối với trẻ như vậy, nhưng việc làm thế nào để thu hút được trẻ tích cực tham gia vào hoạt động này thì trên thực tế hiện nay cho thấy, nhiều giáo viên còn hạn chế trong việc tổ chức cho trẻ tham gia vào hoạt động. Cùng với sự thay đổi của các bậc học trong cả nước là sử dụng, đưa các phương pháp, hình thức đổi mới, phương pháp dạy học tích cực vào hoạt động để thu hút trẻ để trẻ tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng, hiệu quả, không gò ép. Nhận thấy sự cần thiết của việc thu hút trẻ vào hoạt động làm quen tác phẩm văn học. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi muốn được đóng góp một số kinh nghiệm nhỏ bé của mình để nâng cao chất lượng giảng dạy nên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: "Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động làm quen với văn học". Nhằm giúp trẻ ham thích , tích cực trong hoạt động. 2. Mục đích nghiên cứu Nâng cao khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ qua dạy trẻ các bài thơ, câu chuyện phù hợp với chủ đề, phù hợp với độ tuổi của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp tự nhiên trong cuộc sống thông qua các bài thơ, câu chuyện; hình thành ở trẻ xúc cảm, tình cảm với bạn bè, cô giáo....với thiên nhiên, con vật... trong cuộc sống. Góp phần nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với truyện cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trường mầm non Bình Minh nói iêng và là mục tiêu đúng đắn của giáo dục mầm non nói chung. 3
Nâng cao khả năng chuyên môn, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin của giáo viên trong xây dựng kế hoạch, xây dựng giáo án điện tử và tìm những biện pháp, giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động dạy thơ cho trẻ. Tìm ra nguyên nhân hạn chế, cách khắc phục hạn chế trong tổ chức hoạt động dạy thơ, kể chuyện phù hợp với trẻ và điều kiện thực tế của trường, lớp, địa phương. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Tìm hiểu, nghiên cứu thực trạng vốn ngôn ngữ của trẻ, từ đó tìm ra những biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen văn học tại trường mầm non Bình Minh. - Nêu rõ một số biện pháp để dạy tốt hoạt động làm quen văn học theo hướng đổi mới. - Giúp giáo viên hiểu rõ được ý nghĩa và tầm quan trọng của hoạt động làm quen văn học với việc giáo dục đạo đức và nhân cách cho trẻ Mẫu giáo. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Đề tài “Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen văn học ". Tôi đã thực hiện nghiên cứu tại trường Mầm non Bình Minh - Phường Xương Giang -Thành phố Bắc Giang. - Đối tượng nghiên cứu là trẻ lớp mẫu giáo 5-6 tuổi A3. 5. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu. - Phương pháp tuyên truyền kết hợp với các bậc phụ huynh. - Phương pháp nghiên cứu điều tra thực tế. - Phương pháp trực quan. - Phương pháp đàm thoại. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm II. GIẢI QUYẾT VẦN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận. 4
Văn học là môn rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát triể ngôn ngữ cho trẻ có đủ vốn từ, để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn. Biết sử dụng từ đúng lúc đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển trí tưởng tương, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ Thông qua nội dung của tác phẩm giáo dục trẻ biết yêu quý người hiền lành, biết ơn, kính yêu ông bà cha mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường nhịn em nhỏ Quá trình tổ chức cho trẻ làm quen văn học đã cho chúng ta thấy rằng thơ, truyện đã góp phần phát triển mạnh mẽ ở trẻ Mầm non về tấm lòng nhân ái tình cảm yêu thương với những người gần gũi, những cảnh vật xung quanh … tất cả đã đi vào lòng trẻ một cách tự nhiên và khắc sâu trí nhớ của trẻ. Chính vì vậy trong những năm qua Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai có hiệu quả chuyên đề cho trẻ làm quen văn học - chữ viết nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ, đổi mới nội dung phương pháp, giáo viên tích cực khai thác lồng ghép các hoạt động giáo dục trẻ một cách linh hoạt, sáng tạo thu hút lòng say mê hứng thú, tính chủ động độc lập sáng tạo của trẻ, trẻ được tiếp thu các kiến thức thông qua các hoạt động một cách tự nhiên. Trẻ Mẫu giáo đang học làm người vì thế cần phải cho trẻ nhận thức các vấn đề về đạo đức của con người, từ đó xây dựng ở trẻ tình cảm đạo đức và hành vi đạo đức cần thiết. Có thể khẳng định rằng văn học là một phương tiện có tác dụng to lớn đối với việc giáo dục nhân cách cho trẻ. Vì vậy để phát huy được hết tác dụng của các tác phẩm văn học trong việc giáo dục trẻ Mẫu giáo, giáo viên có vai trò là chiếc cầu nối giúp trẻ tiếp cận và cảm thụ các tác phẩm văn học phù hợp với lứa tuổi của trẻ. 2. Cơ sở thực tiễn. Năm học 2018- 2019 tôi được Ban Giám hiệu nhà trường phân công chủ nhiệm lớp Mẫu giáo 5 tuổi A3 với sĩ số là 35 trẻ. Qua thời gian đầu nhận lớp tôi thấy trẻ chưa thực sự hứng thú tham gia vào hoạt động làm quen văn học, nhiều trẻ còn ngại giao tiếp với mọi người xung quanh. 5
Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh học sinh phần lớn là làm công nhân nên thời gian chăm lo đến trẻ còn ít, chưa quan tâm đến việc chăm sóc giáo dục trẻ, chủ yếu giao phó cho giáo viên chủ nhiệm. 3. Thực trạng. 3.1. Thuận lợi. - Ban Giám hiệu nhà trường với giáo viên luôn giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình giảng dạy và công tác. - Bản thân tôi luôn nhiệt tình trong công tác, yêu nghề mến trẻ. Là một giáo viên luôn học tập và nâng cao trình độ chuyên môn, có tinh thần học hỏi kinh nghiệm và trao đổi lẫn nhau trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. - Được sự quan tâm tạo điều kiện của Ban Giám hiệu nhà trường, trưởng các ban ngành trong xã đầu tư về cơ sở vật chất tương đối đầy đủ. - Ban Giám hiệu đã thường xuyên tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và các đợt tổ chức chuyên đề văn học, hội thi, làm đồ dùng đồ chơi để cho giáo viên trong trường học tập và rút kinh nghiệm. - Lớp được bố trí 2 giáo viên nên có nhiều thuận lợi trong tổ chức các hoạt động cho trẻ. - Trẻ ở cùng một độ tuổi nên mức độ nhận thức tương đối đồng đều. - Được sự yêu quý, tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh học sinh. 3.2. Khó khăn. - Một số trẻ còn nói ngọng, phát âm chưa chuẩn nên ảnh hưởng đến sự tiếp thu của những trẻ khác. - Trẻ trong lớp phần lớn là con nhà nông nên cha mẹ ít có thời gian quan tâm vì vậy nhận thức của trẻ còn hạn chế. - Đa số trẻ chưa có kỹ năng đọc thơ diễn cảm, kể chuyện sáng tạo nên khi tổ chức hoạt động làm quen với văn học kết quả đạt được chưa cao. - Một số bậc phụ huynh chưa tích cực phối hợp với giáo viên trong việc chăm sóc giáo dục trẻ và dạy trẻ học thơ, kể chuyện. 6
- Tranh ảnh, băng đĩa, đồ dùng, đồ chơi, các phương tiện hiện đại phục vụ hoạt động dạy văn học cho trẻ chưa đầy đủ theo các chủ đề. Để nắm bắt được tình hình thực tế của lớp cũng như của cá nhân từng trẻ, bản thân tôi đã tổ chức ra nhiều hình thức cho trẻ được làm quen với các dạng như truyện, thơ, đóng kịch …với mọi thời điểm khác nhau, nhằm giúp cho tôi nắm được khả năng của các cháu và từ đó có biện pháp khắc phục cho trẻ được tốt hơn. Tôi đã lên kế hoạch điều tra mức độ tích cực của các cháu trong lớp qua hoạt động này và qua điều tra tôi thấy có nhiều cháu chưa chú ý vào giờ hoạt động làm quen văn học, có cháu thì chưa hiểu được nội dung, cháu thì chưa thuộc và kể lại được tác phẩm, còn có cháu thì chưa thật sự chú ý vào tác phẩm… Kể từ đó tôi bắt đầu thấy băn khoăn và lo lắng, tìm tòi mình phải làm như thế nào để tạo hứng thú cho trẻ, lôi cuốn trẻ vào hoạt động này. Tôi trò chuyện và nắm bắt tâm lý của từng cháu, liệt kê số trẻ không thích hoạt động này với lý do gì ? Tại sao? Chính vì vậy, để nâng cao chất lượng hoạt động dạy văn học cho trẻ, đầu năm học 2018-2019, tôi đã tiến hành khảo sát khả năng phát triển ngôn ngữ và sự hứng thú học văn học của trẻ tại lớp mẫu giáo 5-6tuổi A3 qua bảng thống kê sau: Tiêu chí đánh giá trẻ Đầu năm Đạt (số lượng - tỷ lệ) Chưa đạt (số lượng - tỷ lệ) Nói đủ câu, rõ ràng, 15/35 = 42,8% 20/35=57,1% mạch lạc Đọc thơ diễn cảm 16/35=45,7% 19/35=54,2% Biết kể chuyện sáng tạo 5/35 =14% 30/35 = 85,7% 4. Các biện pháp tiến hành. 4.1. Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động cho trẻ làm quen văn học. 4.1.1. Tạo môi trường thuận lợi cho trẻ học văn học: 7
Việc tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt được rất cao. Vì thế ngay từ đầu năm học tôi đã đi sâu vào tạo môi trường bằng cách đưa hình ảnh nhân vật của các câu chuyện nổi bật vào góc văn học và một số góc trong và ngoài lớp học thể hiện trên các bức tranh trên tường. Vẽ và sưu tầm một số bộ truyện tranh ngoài chương trình để đưa vào giảng dạy. Những câu chuyện được thể hiện trên các bức tranh trên tường trong không gian to đã giúp trẻ dễ tri giác, trẻ được thảo luận, bàn bạc về câu chuyện. Từ đó giúp trẻ hứng thú, tích cực tham gia vào hoạt động làm quen văn học. Ngoài việc tạo những bức tranh trên tường, tôi còn đi sâu làm một số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động như: Một số con rối dẹt có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh cũ, những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh hoặc cắt rời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng của mình. - Qua cách nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một góc văn học với đầy đủ chủng loại về đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động một cách tích cực. - Bên cạnh đó trong giờ hoạt động ngoài trời tôi còn tận dụng những bức tranh tường ở trong trường bằng cách gợi mở cho trẻ cùng nhau kể chuyện về những bức tranh đó hoặc có các con vật trong sân trường tôi cũng gợi mở cho trẻ thi nhau kể chuyện về các con vật đó…hình thức này đã giúp trẻ có nhiều ý tưởng sáng tạo hay và có ý thức thi đua để đạt kết quả tốt. - Tạo môi trường cho trẻ hoạt động là một việc làm vô cùng quan trọng bởi nó là chỗ dựa, là cơ sở vững chắc để nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen văn học. Đòi hỏi giáo viên phải biết tạo cảm xúc cho trẻ bằng các con vật ngộ nghĩnh, đáng yêu, đồng thời cũng phải biết gợi mở cho trẻ có cảm xúc tích cực khi tham gia hoạt động kể chuyện sáng tạo. Qua nội dung các bức tranh, các nhân vật, các con rối trẻ được xem và nói lên nhận xét của mình về các đồ dùng đó. Như vậy ngôn ngữ của trẻ được phát triển một cách phong phú và đa dạng Ví dụ: 8
* Xây dựng mô hình”Vườn cổ tích” “Vườn cổ tích” là một góc được bố trí tại một không gian hợp lý trong nhóm lớp. Trong góc xây dựng các hình ảnh, mô hình cảnh quan về nội dung, về các nhân vật trong các câu chuyện tạo cho trẻ những cảm nhân mới lạ, có cảm giác thích tìm tòi khám phá. Ví dụ: Ở chủ đề “Trường mầm non”. Chuẩn bị cho kể chuyện “ Đôi bạn nhỏ” Tôi xây dựng trong góc cổ tích mô hình về câu chuyện “đôi bạn nhỏ” gồm các mảng mô hình được bố trí hợp lý từ vị trí trẻ bước vào vườn đến bên trong sâu của khu vườn: Mô hình 1: Hình ảnh gà con và vịt con đang thân thiện bên nhau. Mô hình 2: Gà trên bãi cỏ tìm giun; Vịt con dưới ao mò ốc. Mô hình 3 : Cáo đuổi bắt gà. Mô hình 4 : Vịt cõng gà bơi dưới ao. Trẻ được vào thăm vườn cổ tích, được quan sát các mô hình, trẻ sẽ tư duy tưởng tượng ra nội dung của câu chuyện theo trí tượng tượng của trẻ. Và sau đó cô sẽ giúp trẻ gợi mở để tiếp tục khai thác sâu hơn trí tưởng tượng của trẻ, giúp trẻ tự đạt ra các câu hỏi cũng như các câu trẻ lời sáng tạo. Ví dụ: Bước vào vườn cổ tích, trẻ nhìn thấy ngay hình ảnh 2 bạn gà và vịt xinh đẹp và thân mật. trẻ có thể đạt câu hỏi: Bạn gà vịt đang là gì nhỉ?; trẻ có thể tự trả lời: À, chắc là gà vịt đang đang nói chuyện; À, chắc là gà vịt đang rủ nhau đi chơi!.... Bước tiếp sâu hơn vào vườn, trẻ nhìn thấy mô hình gà đang trên bãi cỏ, vịt đang ở dưới ao. Trẻ có thể lại tự hỏi và tự đặt câu hỏi theo tri giá và tưởng tượng của trẻ. Cứ như vậy giáo viện theo giõi và gợi mở cho trẻ kể chuyện sáng tạo qua mô hình; sau đó khi vào tổ chức hoạt động cho trẻ cô lại có thể dùng mô hình đó để giới thiệu chuyện, hướng trẻ vào tâm trạng được giải đáp thắc mắc của trẻ qua việc cô kể chuyện cho trẻ nghe. 9
Tương tự như vậy tôi xây dựng thay đổi các hình ảnh, mô hình theo nội dung các bài thơ, câu chuyện, bài ca giao đồng giao mà trẻ sẽ học hoặc đã học để củng cố. Trong mỗi hoạt động của trẻ với môi trường, tôi đều quan sát, tận dụng mọi tình huống, cơ hội để giúp trẻ gợi nhớ hay khắc sâu các tác phẩm văn học mà trẻ sẽ được làm quen hoặc đã cho trẻ làm quen. Cũng thông qua môi trường đã xây dựng giáo viên quan tâm khai thác sự tác động trực tiếp của môi trường đến sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Xây dụng góc cổ tích tại nhóm lớp * Xây dựng góc sách Ngoài việc xây dựng góc cổ tích trong lớp để giúp trẻ làm quen với hình ảnh gợi mở về các tác phẩm văn học trẻ sẽ được làm quen, hoặc đã được làm quen. Tôi xây dựng góc sách của lớp. Góc sách cũng là góc được bố trí trong không gian phù hợp của lớp. Góc sách có nhiều các loại sách, tranh, chuyện tranh có nội dung phù hợp với nội dung chủ đề. Các sách tranh phải phù hợp với trẻ, là các tranh chuyện 10
mầm non, tranh có ghép chữ to, hình ảnh sinh động hấp dẫn trẻ, có tác động đến trí tưởng của trẻ. Xây dựng góc sách để trong các giờ chơi trẻ sẽ chủ động xem tranh, xem sách. Thông qua đó để làm quen với nội dung của các tác phẩm văn học. Thông qua các tranh chuyện, trẻ tự đặt câu hỏi về nội dung các bức tranh, tư duy về các bức tranh thành những câu chuyện theo trí tưởng tượng của trẻ. Tự trả lời cho những câu hỏi mà trẻ tự đạt ra, hoặc các câu hỏi mà cô gợi mở cho trẻ tìm hiểu. Thông qua góc sách cô hướng dẫn cho trẻ cách cầm sách, cách đọc sách, trẻ tự đọc chuyện theo tưởng tưởng; trẻ tư duy tưởng tưởng về những câu chuyện sáng tạo qua các hinh ảnh trong sách tranh. Từ đó đạt được mục tiêu phát triển ngôn ngữ cho trẻ cũng như phát triển các lĩnh vực giáo dục khác. Để góc sách được phong phú thì giáo viên phải tích cực sưu tầm sách tranh, thay đổi sách tranh trong góc sách theo chủ đề, theo nội dung từng tác phẩm văn học mà trẻ sẽ học, đã học để trẻ tìm hiểu, tránh sự nhàm chán. Sưu tầm các loại tranh ảnh, hoạ báo có nội dung chương trình để làm phong phú góc sách. Để thuận tiện và hiệu quả của góc sách đối với giáo dục trẻ, việc bố trí, sắp xếp các sách tranh trong góc phải vừa tầm với của trẻ, giúp trẻ dễ lấy dễ sử dụng. 11
Trẻ cùng cô đang xem sách tranh tại góc sách Ngoài ra tôi tận dụng tất cả mọi không gian trong ngoài lớp đề trang trí các hình ảnh đa dạng có nội dung phù hợp để tận dụng tác động của môi trường xây dựng đến sự phát triển của trẻ ở mọi lúc mọi nơi, mọi không gian môi trường. Để phát huy hiệu quả của môi trường đã xây dựng thì đòi hỏi giáo viên phải quan tâm đến mọi hoạt động của trẻ với môi trường. Tạo các cơ hội để khai thác sự tác động của môi trường với sự phát triển toàn diện của trẻ. Qua việc xây dựng môi trường cho trẻ LQVTPVH trong nhóm lớp, tôi đã áp dụng trong trong hoạt động cho trẻ LQVTPVH, đã có tác động tích cực nâng cao hiệu quả cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học; có tác động tích cực và đạt hiệu quả cao về phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 4.1.2. Bổ sung đồ dùng, đồ chơi phục vụ các hoạt động dạy văn học cho trẻ theo chủ đề: Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là học mà chơi, chơi mà học, việc lĩnh hội kiến thức của trẻ chủ yếu thông qua các trò chơi. Do vậy khi tổ chức các trò chơi trong hoạt động dạy trẻ đọc thơ, tôi đã lựa chọn nội dung chơi, đồ dùng phù hợp, màu sắc hấp dẫn trẻ. Đồ chơi mua nhưng điều kiện kinh phí của trường, lớp tôi còn hạn hẹp, chính vì vậy tôi đã tận dụng nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương và nhờ vậy sự ủng hộ của phụ huynh để tự mình tìm tòi, tham khảo, học hỏi tự làm đồ dùng, đồ chơi phục vụ các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ và các hoạt động dạy trẻ học thơ theo chủ đề. Khi có nguyên vật liệu rồi, tôi nghiên cứu xem nên làm đồ dùng, đồ chơi gì cho phù hợp với tiết dạy, phù hợp với nguyên vật liệu mà mình đang có. Phối kết hợp với các bậc phụ huynh thông qua các hoạt động đón trẻ, trả trẻ; qua các buổi hợp phụ huynh ...tôi đã tuyên truyền, vận động các bậc phụ huynh ủng hộ nguyên vật liệu, phế liệu....và một số bậc phụ huynh có điều kiện, khéo tay đã tích cực làm đồ dùng, đồ chơi phục vụ hoạt động tại lớp. Qua từng chủ đề, đồ dùng, đồ chơi của lớp tôi phong phú hơn rất nhiều. Ngoài ra tôi còn tận dụng các nguyên vật liệu sẵn có trong thiên nhiên để tạo ra các con vật như: Các chai lọ nhựa, các lon bia, các hộp giấy để tạo ra các con vật để phục vụ cho tiết học.... 12
* Ví dụ: Đối với vải, len vụn thì tôi làm con rối để dạy bài thơ "Thỏ bông bị ốm", bìa lịch, lốc lịch tôi vẽ tranh các nhân vật trong bài thơ để trẻ chơi trò chơi "Ghép hình và đoán tên nhân vật trong bài"...vv Giáo viên làm đồ chơi tự tạo từ vải vụn, chai, lọ.... 13
4.2. Biện pháp 2: Đổi mới về phương pháp tổ chức cho trẻ làm quen với bài thơ câu chuyện. Tôi vận dụng phương pháp dạy trẻ làm quen với bài thơ câu chuyện nhất thiết cần có sự sáng tạo, linh hoạt trong các nhóm phương pháp, đầu tiên tôi phải thực hành khả năng của trẻ trong lớp mình để xem trẻ hiểu biết về tác phẩm đó đến mức độ nào, tác phẩm đó trẻ đã thuộc hay chưa được làm quen, hoặc đã được làm quen nhưng ở mức độ nào…từ đó tôi lựa chọn nhóm phương pháp dạy trẻ sao cho phù hợp. - VD: Dạy trẻ bài thơ “ Hoa cúc vàng” lần đầu tôi thấy đại đa số trẻ đã thuộc thì tôi phải dùng phương pháp dạy trẻ đa số đã thuộc, tôi chú ý phát triển kĩ năng thể hiện tác phẩm, đọc thơ biểu cảm, đọc kết hợp với nét mặt cử chỉ điệu bộ. Trong khi trẻ đọc tôi chú ý sửa sai cho những trẻ nói ngọng, nói lắp…hoặc chú ý tới những trẻ nhút nhát cần động viên trẻ thể hiện tác phẩm trong nhóm, lớp, ở chỗ đông người… - VD: Truyện “ Chú gà trống kiêu căng” tôi đã cho trẻ kể chuyện cùng cô rèn cho trẻ được nói rõ ràng mạch lạc, tự tin. - Truyện “ Thỏ con đi học ” tôi đã cho trẻ đóng vai các nhân vật trong câu chuyện đó để rèn cho trẻ mạnh dạn tự tin hơn. Quá trình dạy trẻ làm quen với các bài thơ câu chuyện tôi cần phải suy nghĩ để đưa ra những tình huống hấp dẫn tạo cảm xúc khi bắt đầu cho trẻ làm quen câu chuyện hoặc bài thơ nào đó. Cô không bắt đầu bằng lời giới thiệu cụ thể mà cô có thể gây hứng thú cho trẻ bằng cách là sử dụng trò chơi, câu đố, hoặc dùng bài hát, bài thơ để thu hút sự chú ý của trẻ và hướng trẻ suy nghĩ để trả lời các câu hỏi của cô. - VD: Khi dạy trẻ câu chuyện “ Ai đáng khen nhiều hơn” ở chủ đề thế giới động vật, đầu tiên tôi cho một nhân vật trong câu chuyện xuất hiện, tôi tổ chức cho trẻ trò chuyện cùng với nhân vật đó cô gợi ý để trẻ nhắc lại tên câu chuyện. 14
- Trong quá trình cho trẻ làm quen với các bài thơ câu chuyện cô giáo phải hết sức sáng tạo không dập khuôn dạy trẻ đọc thơ kể chuyện theo tuần tự từng bước mà phải chú ý vào khả năng tiếp cận của trẻ. + Nếu một bài thơ câu chuyện trẻ hoàn toàn chưa biết thì tôi phải đi sâu vào đọc kể trích dẫn làm rõ ý giúp trẻ hiểu được nội dung tác phẩm sâu sắc hơn, đầy đủ hơn, phần đàm thoại tôi chủ yếu đưa ra những câu hỏi chủ yếu mang tính chất gợi mở, với mức độ vừa phải. + Nếu là bài thơ câu hỏi cần đi sâu vào bài thơ, tên tác giả nội dung cơ bản của bài thơ, khi trẻ đã thuộc thơ tôi có thể phổ nhạc thành bài hát cho trẻ hát. + Nếu là câu chuyện câu hỏi cần đi sâu vào tên câu chuyện các nhân vật trong truyện, nhân vật A thế nào?, nhân vật B thế nào…trẻ được làm quen với các câu chuyện ở mọi lúc, mọi nơi cô cần đặt các câu hỏi đi sâu vào nội dung câu chuyện, giúp trẻ phân biệt được tính cách của các tuyến nhân vật trong truyện phân biệt được cái ác cái thiện… có thể cho trẻ đóng kịch trực tiếp hoặc cho trẻ dùng rối để diễn. - VD: “Câu chuyện Hai anh em” tôi tổ chức cho trẻ quan sát về ngôi nhà của người anh và người em cô gợi ý hỏi trẻ về nội dung câu chuyện một cách lôgic trình tự từ đầu đến cuối của câu chuyện để trẻ hiểu sâu sắc hơn về nội dung câu chuyện, cô tập cho trẻ phối hợp cùng cô kể lại truyện. + Nếu đa số trẻ biết kể lại truyện, tôi tổ chức cho trẻ cùng đóng kịch với từng nhân vật trong câu chuyện, tôi dạy trẻ nắm bắt tính cách của từng nhân vật để thể hiện điệu bộ cho phù hợp với từng nhân vật ( hiền lành , hung dữ …) từ đó hướng dẫn trẻ biết sử dụng thanh điệu, ngữ điệu, nhịp điệu và cường độ của giọng nói sao cho phù hợp với tính cách của từng nhân vật trong câu chuyện, đồng thời tôi dạy trẻ thể hiện các cử chỉ, nét mặt điệu bộ phối hợp hài hòa. Đối với đọc thơ diễn cảm, tôi hướng dẫn trẻ đọc thơ có xúc cảm thể hiện nhịp điệu của bài thơ đó vui hay buồn trầm hay bổng. 15
Giờ học cô giáo dạy trẻ làm quen một số tác phẩm văn hoc 4.3. Biện pháp 3: Phương pháp dạy lồng ghép tích hợp với các hoạt động khác và mọi nơi, mọi lúc. Tôi đã và đang thường xuyên tiến hành dạy lồng ghép làm quen văn hoc vào các môn học khác cho trẻ để gây hứng thú và kết thúc bài, như tiết âm nhạc, tạo hình, thể dục, môi trường xung quanh, toán…. + Trong tiết học âm nhạc Ví dụ: Dạy vận động hàt bài "cháu yêu bà" Cô có thể lồng vào cho trẻ đọc bài thơ "giúp bà" nhằm giáo dục trẻ yêu bà và giúp đỡ bà + Trong tiết học MTXQ: Ví dụ: Tìm hiểu về "một số loại rau" tôi lồng vào cho trẻ đọc bài thơ "họ nhà rau", "cây cải nhỏ". Tìm hiểu về một số con vật sống trong gia đình có hai chân có mỏ, lồng vào trẻ đọc bài thơ "con gà". Tìm hiểu về Bác Hồ, cô lồng vào bài thơ "Ảnh Bác". + Trong tiết học môn toán: 16
Ví dụ: dạy số lượng 5, lồng vào trẻ đọc bài thơ "Họ nhà rau" hỏi trẻ trong bài thơ kể về mấy loại rau. Trẻ đến và nói kết quả 5 loại rau Hoặc cho trẻ chuyển tiếp vừa đi vừa đọc bài thơ "đi cầu đi quán", vừa cất đồ dùng, quay sang hỏi trẻ trong bài thơ "đi cầu đi quán, đi bán lợn con", mua về được những gì? cho trẻ kể xem được bao nhiêu thứ (trẻ nói kết quả). * Trong những giờ đón trả trẻ tôi thường đưa thơ chuyện vào đọc cho trẻ nghe, dạy trẻ đọc, tôi chú ý tìm những bài thơ câu chuyện phù hợp theo từng chủ điểm. Ví dụ: Vào đầu năm học tôi thường tìm những bài thơ như "Bạn mới đến trường", vào giờ đón trẻ cho trẻ đọc thơ "lời chào buổi sáng"... nhằm giúp trẻ hiểu và lễ phép chào hỏi, biết thương yêu quan tâm giúp đỡ bạn. Hay nhân dịp 8/3 tôi đưa vào cho trẻ đọc một số bài thơ, câu chuyện có ý nghĩa về bà, mẹ, cô giáo, chị như bài thơ "quà 8/3", "giúp bà", "cô và mẹ"... Quá đó giúp trẻ hiểu về ý nghĩa của ngày 8/3 ngày của bà, mẹ, cô giáo... từ đó trẻ biết quan tâm đến bà, mẹ, cô giáo, bạn gái. Việc liên kết môn học trong các môn học khác là vô cùng quan trọng , điều đó giúp trẻ được tiếp xúc với văn học bằng nhiều hình thức và nhiều phương diện. VD: Môn thể dục : Khi chơi trò chơi cô cho trẻ đọc bài đồng dao hoặc ca dao sao cho có nhịp điệu nhanh , dí dỏm giúp trẻ thực hiện tốt các động tác của bài thể dục. Như vậy, việc cho trẻ làm quen với văn học thông qua các môn học khác giúp trẻ cảm nhận được tác phẩm văn học một cách sâu sắc hơn. Như vậy khi tổ chức lồng luồn, tích hợp vào các hoạt động khác và dạy ở mọi lúc, mọi nơi, tôi thấy trẻ thực sự cảm thấy thoải mái, không gò bó “ Học mà chơi, chơi mà học”. Trẻ rất hứng thú khi học các môn học khác ..... - Với hoạt động này thì việc cho trẻ làm quen với tác phẩm ở mọi lúc mọi nơi là rất cần thiết và thuận tiện. Tôi thường tận dụng những giờ đón trả trẻ, những giờ dạo chơi ngoài trời, giờ vui chơi, sinh hoạt chiều để cho trẻ được làm quen với tác phẩm. Khi trẻ đã nắm được nội dung câu chuyện thì tôi tiến hành hoạt động chính rất dễ dàng . 17
Ví dụ: khi đón trẻ tôi ngồi với một nhóm và kể cho cháu nghe qua câu chuyện, khi dạo chơi ngoài trời tôi trò chuyện với nhóm trẻ đó về nội dung câu chuyện, rồi giờ vui chơi tôi phân vai tập cho cháu đọc kịch, giờ sinh hoạt chiều tôi lại kể lại câu chuyện này cho cả lớp nghe, và giờ trả trẻ những trẻ chưa có bố mẹ đón, tôi tiếp tục phân vai và hướng dẫn trẻ đóng kịch, Ngoài ra trong các hoạt động khác tôi cũng xen kẻ vào cho 4.4. Biện pháp 4: Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh. - Như chúng ta đã thấy môi trường tiếp xúc của trẻ chủ yếu là gia đình và nhà trường. Chính vì vậy việc kết hợp giữa gia đình và nhà trường là một biện pháp không thể thiếu. Phụ huynh chính là nhân tố quết định trong việc tạo nguồn nhiên liệu của góc văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. - Trong buổi họp phụ huynh đầu năm tôi phổ biến về tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen văn học, để chuẩn bị cho trẻ những kiến thức cơ bản bước vào lớp một. Hàng tháng tuyên truyền với phụ huynh qua các biểu bảng nêu lên nội dung về chủ đề, về các câu chuyện, bài thơ của cô và trẻ. Qua đó phụ huynh thấy được ngôn ngữ của trẻ phát triển như thế nào và có biện pháp kích thích sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại gia đình. - VD: Cô trao đổi với phụ huynh về những câu chuyện, bài thơ trẻ đã kể, yêu cầu phụ huynh về nhà cho trẻ kể lại câu chuyện, bài thơ đó hoặc kích thích trẻ kể, đọc các bài thơ câu chuyện khác. Như vậy ngôn ngữ của trẻ được phát triển một cách phong phú và đa dạng. - Vận động phụ huynh thu thập những nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm như báo cũ, vải vụn, len vụn, các vỏ hộp, mút xốp…kết hợp trong và ngoài giờ đón trả trẻ để trao đổi với phụ huynh. - Có thể nói công tác tuyên truyền với phụ huynh là một việc làm rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ, để trẻ tự tin khi giao tiếp với mọi người xung quanh. III. KẾT QUẢ VÀ ỨNG DỤNG 1. Kết quả. 18
1.1. Đối với giáo viên: - Tôi thấy mình đã nâng cao được tác phong, nghệ thuật lên lớp, giọng kể, đọc được trau dồi diễn cảm, thu hút trẻ hứng thú tham gia vào tiết học. - Tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt ở các góc, đặc biệt là góc văn học. - Đã tận dụng các nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm để tạo ra nhiều loại rối phong phú, đa dạng, sử dụng có hiệu quả trong việc tổ chức cho trẻ làm quen văn học. - Tham gia các chuyên đề của trường và các hội thi do nhà trường tổ chức đều đạt ết quả tốt. 1.2. Đối với trẻ: - Kỹ năng đọc thơ diễn cảm, kể chuyện sáng tạo của trẻ đã được nâng lên rõ rệt. - 100 % trẻ đã mạnh dạn tự tin trong giao tiếp với cô, với bạn và với mọi người xung quanh. - Trẻ có khả năng nghe, hiểu, trả lời tốt các câu hỏi của cô, biết diễn đạt cảm xúc của mình thông qua lời nói cho người khác hiểu. * Bảng so sánh kết quả khảo sát về làm quen với văn học của trẻ ở giai đoạn cuối năm Tiêu chí đánh giá trẻ Cuối năm Đạt(số lượng - tỷ lệ) Chưa đạt (số lượng - tỷ lệ) Nói đủ câu, rõ ràng, 35/35 = 100% 0 mạch lạc. Đọc thơ diễn cảm 35/35=100% 0 Biết kể chuyện sáng tạo 32/35=91,4% 3/35=8,6% 1.3. Đối với phụ huynh: - Nhận thức được tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 19
Đa số các bậc phụ huynh đã hiểu về tầm quan trọng của hoạt động dạy thơ đối với trẻ theo từng chủ đề. Nhiều bậc phụ huynh đã ủng hộ nguyên liệu, vật liệu; có bậc phụ huynh còn làm đồ dùng, đồ chơi cùng giáo viên… góp phần phong phú, đầy đủ đồ dùng, đồ chơi của trẻ tại lớp. 2. Ứng Dụng Trên đây là “Một số biện pháp nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động làm quen với văn học cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi” mà tôi áp dụng thành công tại lớp mẫu giáo 5- 6 tuổi A3 trường Mầm non Bình Minh - Thành phố Bắc trong năm học 2018-2019. Dù tôi đã nỗ lực cố gắng nhưng cũng không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong được sự bổ sung, đóng góp ý kiến của cấp trên để đề tài của tôi được phát triển tốt hơn và có khả năng áp dụng rộng rãi hơn trong một số lớp mẫu giáo 5-6 tuổi trường mầm non địa bàn Thành phố Bắc Giang. IV. KIẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN 1. Kiến nghị - Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động cho trẻ làm quen văn học là một việc làm thiết thực nhất trong chương trình đổi mới hiện nay, đòi hỏi giáo viên phải có sự sáng tạo, linh hoạt, kiên trì rèn luyện giữa cô và trẻ thì sẽ đem lại kết quả cao. - Phải tích cực đổi mới phương pháp, đổi mới về hình thức tổ chức cho trẻ làm quen các bài thơ câu chuyện để phát huy tính tích cực, sáng tạo của mỗi cá nhân trẻ trong quá trình hoạt động. - Phải biết linh hoạt, sáng tạo trong việc tích hợp lồng ghép các hoạt động giáo dục khác vào quá trình cho trẻ làm quen tác phẩm văn học, nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. - Giáo viên phải đi sâu nghiên cứu để tạo ra được môi trường tốt cho trẻ hoạt động một cách tích cực nhất, biết tạo cảm xúc cho trẻ khi đọc thơ, kể chuyện. - Thường xuyên trò chuyện với trẻ, khơi gợi trẻ đặt tên cho nội dung vừa trò chuyện hoặc tóm tắt ngắn gọn những điều vừa trò chuyện. 20