Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non" nhằm nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng tình hình phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ của lớp, kinh nghiệm thực tế của bản thân để tìm ra các biện pháp giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân để phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN THANH TRÌ TRƯỜNG MẦM NON TẢ THANH OAI B MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG TAI NẠN THƯƠNG TÍCH CHO TRẺ 4 - 5 TUỔI TRONG TRƯỜNG MẦM NON Lĩnh vực/ Môn : Giáo dục mẫu giáo Cấp học : Mầm non Tên tác giả : Đoàn Kim Nhung Đơn vị công tác : Trường Mầm non Tả Thanh Oai B Chức vụ : Giáo viên Năm học: 2022 – 2023
1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai” Trẻ em là niềm hạnh phúc của gia đình, là tương lai của xã hội, vì vậy công tác chăm sóc giáo dục để phát triển toàn diện cho trẻ về Đức - Trí - Thể - Mỹ là nhiệm vụ hàng đầu của bậc học mầm non. Trong đó chăm sóc sức khỏe, phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ được xem là một trong những mục tiêu vô cùng quan trọng trong việc chăm sóc giáo dục trẻ ở nhà trường. Đối với trẻ mầm non nói riêng, việc chăm sóc và giáo dục trẻ là một vấn đề hết sức quan trọng và một trong những nội dung trọng tâm đó chính là đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các con khi đến trường, đến lớp. Trẻ em sinh ra có quyền được chăm sóc, bảo vệ trong gia đình và xã hội. Vì vậy, việc chăm sóc bảo vệ trẻ em đã trở thành nghĩa vụ và trách nhiệm không chỉ của mỗi gia đình mà của toàn xã hội nói chung và đó cũng là trách nhiệm của bậc học mầm non nói riêng. Nói đến trường mầm non người ta sẽ nghĩ ngay đến việc chăm sóc và an toàn là trên hết, sau đó mới quan tâm đến chất lượng giáo dục. Sở dĩ như vậy, vì trẻ ở lứa tuổi mầm non là giai đoạn phát triển nhanh và mạnh về thể lực, trí lực cũng như nhân cách, trẻ vô cùng hiếu động, tò mò, ham học hỏi, muốn hiểu biết và luôn sử dụng mọi giác quan để khám phá thế giới xung quanh mình. Đây là giai đoạn vàng để trẻ phát triển kỹ năng nhận thức, khả năng tư duy, ngôn ngữ mạch lạc, phát triển tính tò mò, ham hiểu biết, từ đó hình thành kỹ năng vốn sống cần thiết cho trẻ sau này. Cũng chính bởi sự hiếu động, tò mò, thích khám phá thế giới xung quanh, nhưng vốn sống, vốn kinh nghiệm của trẻ còn quá ít, trẻ còn non nớt chưa có kiến thức, kỹ năng trong việc phòng tránh tai nạn thương tích và đảm bảo an toàn, bảo vệ cho chính mình sẽ dẫn tới việc có thể gặp tai nạn bất cứ lúc nào. Bên cạnh đó là sự thờ ơ, bất cẩn, thiếu sự quan tâm cần thiết của một bộ phận nhỏ người lớn, đồng thời cũng thiếu về điều kiện chăm sóc, cơ sở vật chất chưa đồng bộ đảm bảo vệ sinh, an toàn cũng là một trong những nguyên nhân gây nên tai nạn thương tích cho trẻ. Hàng ngày chúng ta nghe không ít thông tin truyền thông nói về những vụ tai nạn thương tích ở trẻ em lứa tuổi mầm non, thậm chí những tai nạn dẫn đến tử vong ở trẻ. Hiện nay, các trường hợp trẻ bị tai nạn thương tích phần lớn đều xảy ra trong trường học và tại gia đình do bất cẩn của người lớn. cơ sở vật chất, một số khác do môi trường sống xung quanh tác động, không ít trẻ phải đánh đổi tính mạng, không ít trong số đó phải chịu tàn tật suốt đời, đây là một vấn đề nhức nhối, đáng lưu tâm của các cấp các ngành và đặc biệt nỗi đau của chính gia đình những trẻ bị tai nạn thương tích.
2 Trẻ lứa tuổi mầm non không có nhiều kiến thức, kỹ năng ứng phó trong những hoàn cảnh nguy cấp, không biết cách bảo vệ bản thân trước các tình huống nguy hiểm xảy ra trong cuộc sống hàng ngày để lại những hậu quả thật thương tâm và đáng tiếc ngày càng nhiều trong xã hội. Theo thống kê gần đây trong bản báo cáo tổng hợp về phòng chống tai nạn thương tích trẻ em Việt Nam của Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) cho thấy bỏng nước sôi, thức ăn nóng, ngã, ngộ độc, nuốt phải dị vật, tai nạn giao thông, đuối nước, bị điện giật do cho tay vào ổ điện, ngã cầu thang... là những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho trẻ. Vì vậy, bản thân là một giáo viên mầm non luôn yêu nghề, mến trẻ, tâm huyết với công tác chăm sóc nuôi dưỡng, giáo dục trẻ, tôi cho rằng để tránh được những nguy cơ này thì “Nhà trường và cha mẹ cần dạy trẻ, trang bị cho trẻ một số kỹ năng tự bảo vệ cần thiết ngay từ sớm là hết sức quan trọng” để trẻ có nhận thức đúng và có hành vi ứng xử phù hợp ngay từ độ tuổi mầm non giúp trẻ tự chăm sóc và bảo vệ bản thân tránh những nguy hiểm ở mọi lúc, mọi nơi và trong mọi hoạt động ở lớp, ở nhà. Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài “Một số biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm trong năm học 2022-2023. 2. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng tình hình phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ của lớp, kinh nghiệm thực tế của bản thân để tìm ra các biện pháp giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân để phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non. Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hạnh phúc cho trẻ học tập, vui chơi lành mạnh, đảm bảo sức khoẻ, an toàn cả về thể chất, tinh thần tránh những rủi ro, những tai nạn, thương tích đáng tiếc xảy ra góp phần hình thành và phát triển kỹ năng tự bảo vệ bản thân phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi. Giúp giáo viên có thêm kinh nghiệm và kĩ năng cần thiết trong việc tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non. 3. Đối tượng nghiên cứu: Nội dung, biện pháp giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ mẫu giáo nhỡ 4 - 5 tuổi tại lớp B3, trường mầm non Tả Thanh Oai B. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu lý luận. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. + Phương pháp quan sát. + Phương pháp mô tả, giảng giải.
3 + Phương pháp thực hành, trải nghiệm. + Phương pháp thống kê toán học. 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu: Lớp mẫu giáo nhỡ (4-5 tuổi) tại trường mầm non Tả Thanh Oai B. Thời gian tiến hành nghiên cứu: Từ tháng 09 năm 2022 đến tháng 04 năm 2023. Phạm vi ứng dụng: Với đề tài này có thể áp dụng ở các trường mầm non trên toàn Thành phố Hà Nội.
4 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận Tai nạn thương tích ở trẻ em là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong và di chứng tàn tật suốt đời cho trẻ. Mặc dù nhiều biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em đã và đang được thực hiện, nhưng tình hình trẻ nhập viện vì tai nạn thương tích vẫn chưa giảm. Phần lớn các trường hợp tai nạn thương tích trẻ em xảy ra là do sự bất cẩn của người lớn. Vì vậy, vấn đề đảm bảo an toàn, phòng ngừa tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu trong các cơ sở giáo mầm non. Thông tư số 13/2010/TT-BGDĐT ngày 15/4/2010 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành về quy định xây dựng trường học an toàn, phòng chống tai nạn thương tích trong cơ sở giáo dục mầm non. Thông tư 13 đã chỉ rõ, tai nạn là sự kiện xảy ra bất ngờ ngoài ý muốn, do tác nhân bên ngoài, gây nên thương tích cho cơ thể. Thương tích là tổn thương cơ thể do phải chịu tác động đột ngột ngoài khả năng chịu đựng của cơ thể hoặc rối loạn chức năng do thiếu yếu tố cần thiết cho sự sống như không khí, nước, nhiệt độ phù hợp. Đảm bảo an toàn cho trẻ mầm non là nhiệm vụ không phải của riêng ai mà là của tất cả chúng ta, của toàn xã hội và đặc biệt là của cha mẹ học sinh và của các nhà giáo dục. Đây cũng là mục tiêu đầu tiên, xuyên suốt trong kế hoạch năm học của các trường mầm non. Vậy chúng ta cần hiểu thế nào là tai nạn? Thế nào là thương tích? Tai nạn là sự kiện xảy ra bất ngờ ngoài ý muốn, do tác nhân bên ngoài, gây nên thương tích cho cơ thể. Thương tích là tổn thương thực thể của cơ thể do phải chịu tác động đột ngột ngoài khả năng chịu đựng của cơ thể hoặc rối loạn chức năng do thiếu yếu tố cần thiết cho sự sống như không khí, nước, nhiệt độ phù hợp. Tuy nhiên, khó có thể phân định rõ ràng giữa hai khái niệm tai nạn và thương tích, do vậy hiện nay trong các văn bản, tài liệu của Việt Nam người ta dùng chung thuật ngữ "Tai nạn thương tích". Vậy, giáo dục cho trẻ những kiến thức ban đầu về phòng chống tai nạn thương tích chính là dạy cho trẻ biết nhận ra những nguy cơ gây mất an toàn cho bản thân và tự biết tránh xa chúng để đảm bảo an toàn cho mình. Theo nghiên cứu về tâm sinh lý trẻ lứa tuổi mầm non, đặc biệt với trẻ lứa tuổi mẫu giáo nhỡ 4-5 tuổi đang trong thời kỳ khám phá và tìm hiểu thế giới xung quanh diễn ra mạnh mẽ nhất. Chuyên gia tâm lý học Phạm Hiền (Nguồn Chuyengiaphamhien.edu.vn) đã có nghiên cứu và cho rằng “Trẻ lứa tuổi mẫu giáo lớn đã ý thức rõ ràng về “quyền lợi” và “Thế mạnh” của mình. Vì thế trẻ có những biểu hiện hiếu động và nghịch ngợm hơn”. Theo thống kê của tôi trong việc hỏi
5 các đồng nghiệp, bạn bè dạy lớp mẫu giáo nhỡ 4-5 tuổi và một số phụ huynh có con ở độ tuổi này 98% giáo viên và phụ huynh cho rằng trẻ ở lứa tuổi 4-5 tuổi rất hiếu động và nghịch ngợm, họ rất vất vả trong việc kiểm soát và chăm sóc trẻ. Trong khi xã hội hiện đại thường xuyên tiềm ẩn nhiều tai nạn bất thường, đe dọa đến sự an toàn của trẻ. Tai nạn xảy ra có khi trẻ ở nhà, trên đường phố, ngay trong trường học, ngoài sân chơi. Trẻ lại chưa đủ sức khỏe và kinh nghiệm cũng như hiểu biết để đối phó với những nguy hiểm xung quanh mình. Chính vì vậy, việc giáo dục các kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ là việc làm rất quan trọng để giúp trẻ tự bảo vệ bản thân. Tôi hi vọng với đề tài này sẽ góp phần nào đó giúp giáo viên, các bậc phụ huynh và cả cộng đồng nêu cao hơn trách nhiệm của mình trong việc hướng dẫn trẻ biết tự phòng chống tai nạn thương tích, có những biện pháp hiệu quả hơn trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ để trẻ luôn được sống, vui chơi và học tập trong môi trường an toàn, hạnh phúc. II. Cơ sở thực tiễn 1. Đặc điểm chung: Nhà trường có 3 cơ sở với tổng diện tích xây dựng là 8445.7 m2. Cơ sở vật chất khang trang, sạch sẽ lớp học rộng rãi, sân chơi thoáng mát, có đầy đủ các phòng chức năng, các khu vui chơi vận động, vui chơi sáng tạo, trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2 vào tháng 12 năm 2021. Năm học 2022-2023, tôi được nhà trường giao phụ trách lớp mẫu giáo nhỡ B3 với tổng số trẻ là 34 trẻ, trong đó lớp có 14 cháu nam và 20 cháu nữ. Lớp có 02 giáo viên trẻ, nhiệt tình, tâm huyết, có trình độ chuyên môn trên chuẩn, 60% phụ huynh làm nông nghiệp, 10% phụ huynh làm công nhân viên chức, 30% phụ huynh làm nghề tự do. Từ thực tế trên khi thực hiện đề tài, tôi gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: a. Thuận lợi: Lớp học rộng, thoáng mát, đảm bảo số trẻ/lớp theo quy định, được trang bị đầy đủ đồ dùng, đồ chơi trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ theo thông tư số 01 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT. Lớp học được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, hiện đại. Số trẻ đảm bảo số trẻ/lớp theo quy định của Điều lệ trường mầm non. Ban giám hiệu luôn quan tâm, sát sao trong công tác nâng cao chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng, giáo dục trẻ, chú trọng đến giáo dục kỹ năng sống. Tạo điều kiện cho 100% giáo viên tham gia các buổi tập huấn, kiến tập giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ, xây dựng môi trường lớp học theo hướng hiện đại xanh, an toàn, hạnh phúc.
6 Bản thân có trình độ chuyên môn trên chuẩn, luôn nhiệt tình, ham học hỏi, yên nghề mến trẻ, sáng tạo trong tổ chức hoạt động giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục theo hướng hiện đại. Nhận thức của trẻ khá đồng đều, đa số trẻ khoẻ mạnh và thích khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh. Đa số cha mẹ học sinh lớp tôi đều rất nhiệt tình, ủng hộ, phối hợp với giáo viên và tích cực tham gia các hoạt động tập thể của lớp. b. Khó khăn: Một số trẻ mới ra lớp lần đầu nên chưa có kỹ năng tự phục vụ bản thân, rụt rè nhút nhát khi tham gia hoạt động và chưa nhận biết dấu hiệu có nguy cơ không an toàn. Nhiều trẻ còn chưa có kỹ năng thực hành sử dụng một số đồ dùng, đồ chơi ngoài trời và trong lớp một cách an toàn. Phụ huynh nhận thức khác nhau, chưa nhận rõ được tầm quan trọng của việc cung cấp cho trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tự phục vụ nên còn nuông chiều con, làm hộ con dẫn đến trẻ có tính ỉ lại, dựa dẫm vào cha mẹ, chưa chủ động trong mọi việc. 2. Thực trạng: Để đưa ra các biện pháp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ hiệu quả, ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành xây dựng phiếu điều tra, phỏng vấn trẻ về nhận biết nguy cơ không an toàn và kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích, tự bảo vệ trong tình huống cụ thể kèm theo hình ảnh để trẻ nhận biết dễ hơn. Ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế phiếu điều tra, phỏng vấn trẻ trên Powerpoint dưới hình thức trò chơi và thực hiện khảo sát trẻ ở lớp, tổng hợp kết quả. Phối hợp với phụ huynh xây dựng phiếu thăm dò kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ bản thân phòng chống tai nạn thương tích của trẻ. (Phụ lục I) Khảo sát kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích của trẻ Tháng 9/2022 Đầu năm học STT Tổng Tháng 9/2022 Nội dung khảo sát TTS số trẻ Đạt % CĐ % S Nhận biết được các vật, những nơi và hành vi gây nguy hiểm, 1 34 10 30% 24 70% yếu tố không an toàn Thực hiện các quy định ở trường 2 34 10 30% 24 70% lớp, nơi công cộng về an toàn
7 Nói được số điện thoại của bố 3 34 10 30% 24 70% mẹ Nhận biết các số điện thoại 4 34 10 30% 24 70% khẩn cấp: 113, 114, 115 Có kỹ năng phòng chống tai 5 34 9 27% 21 73% nạn thương tích Biết xử lý tình huống có thể 6 gây tai nạn thương tích cho 34 9 27% 23 73% mình Khảo sát kiến thức của phụ huynh về giáo dục kỹ năng tự bảo vệ phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ tháng 9/2022 TS Tỷ lệ Chưa Tỷ lệ STT Nội dung khảo sát giáo Đạt % đạt % viên Hiểu biết về kiến thức nguy cơ, 1 34 14 41% 20 59% yếu tố không an toàn với trẻ Có kỹ năng xử lý một số tai nạn 2 34 13 38% 21 62% thương tích cho trẻ khi ở nhà Thường xuyên ra soát, loại bỏ 3 những nguy cơ không an toàn với 34 14 41% 20 59% trẻ ở nhà Việc hướng dẫn trẻ kỹ năng tự bảo 4 vệ bản thân, kỹ năng sống cần 34 15 44% 19 56% thiết Qua khảo sát, tôi thấy kĩ năng phòng tránh tai nạn thương của trẻ lớp tôi là không đồng đều, phần lớn trẻ chưa có kĩ năng phòng tránh tai nạn thương tích mà phụ thuộc hoàn toàn vào sự chăm sóc, bảo vệ của cô giáo và phụ huynh, hơn 75% trẻ chưa kỹ năng phòng chống tại nạn thương tích, kỹ năng xử lý tình huống có thể gây nguy hiểm cho bản thân của, 60% phụ huynh lớp tôi có nhận thức chưa cao về kiến thức về giáo dục kỹ năng tự bảo vệ phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ qua bảng khảo sát. Qua đó tôi nhận thấy sự cần thiết phải thực hiện biện pháp này. III. Biện pháp thực hiện 1. Biện pháp 1: Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hạnh phúc cho trẻ ở trường mầm non. Môi trường giáo dục trong trường mầm non có vai trò vô cùng quan trọng, đó là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến
8 mọi hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Là yếu tố quan trọng góp phần đạt được các mục tiêu chăm sóc nuôi dưỡng, giáo dục trẻ mầm non. Môi trường giáo dục an toàn là môi trường giáo dục mà trẻ được bảo vệ, không bị tổn hại về thể chất và tinh thần”. Môi trường giáo dục bao gồm môi trường vật chất và môi trường xã hội: Môi trường vật chất trong trường mầm non bao gồm các trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi, không gian phục vụ cho việc tổ chức các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của trẻ, tạo cho trẻ những cơ hội tốt để trẻ được thỏa mãn nhu cầu hoạt động và phát triển toàn diện các mặt thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, thẩm mĩ, tình cảm kĩ năng xã hội. Môi trường xã hội đặc biệt được nhấn mạnh ở đây là mối quan hệ và tương tác giáo viên với trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với những người xung quanh. Vậy, làm thế nào để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hạnh phúc cho trẻ để trẻ cảm thấy an toàn, thân thiện, hạnh phúc mỗi khi đến trường, đến lớp. Đó là nhiệm vụ quan trọng của mỗi nhà trường, mỗi giáo viên cần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hạnh phúc phù hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện để trẻ “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” đây là một tiêu chí quan trọng mà bất kỳ trường mầm non nào cũng mong muốn đạt được. Để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hạnh phúc có yếu tố quyết định đến việc giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ ở lớp, tôi thiết nghĩ đó là môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, ở đó các yếu tố nguy cơ gây tai nạn, thương tích cho trẻ được phòng, chống và giảm tối đa hoặc loại bỏ. Nơi trẻ cảm nhận được tình yêu thương, sự tôn trọng, ân cần, niềm nở của cô giáo, nơi trẻ cảm thấy vui vẻ, hứng khởi, thích đi học để mỗi ngày đến trường là một ngày vui, hạnh phúc. Tôi tiến hành xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh cho trẻ sinh hoạt và vui chơi góp phần phòng chống tai nạn thương tích ở lớp như sau: * Xây dựng môi trường lớp học an toàn phòng chống tai nạn thương tích loại bỏ những nguy cơ mất an toàn cho trẻ. Theo nội dung của thông tư 13 về xây dựng trường học an toàn, phòng, chống tai nạn thương tích thì một môi trường trường học được gọi là an toàn khi ở đó các yếu tố nguy cơ gây tai nạn, thương tích cho trẻ được phòng, chống và giảm tối đa hoặc loại bỏ. Xây dựng môi trường giáo dục ở lớp mầm non không chỉ cần đảm bảo phù hợp để trẻ phát triển về thể chất, ngôn ngữ, trí tuệ, tình cảm – kỹ năng xã hội, khả năng thẩm mỹ, sáng tạo mà hơn hết môi trường ở lớp và ở trường cần đảm bảo an toàn hạn chế tối đa các nguy cơ gây tai nạn cho trẻ. Vì vậy, việc thiết kế môi trường giáo dục trong lớp tôi luôn đảm bảo các nguyên tắc sau:
9 Thường xuyên rà soát và loại bỏ những đồ dùng đồ chơi có nguy cơ gây tai nạn thương tích cho trẻ trong các hoạt động. Tăng cường vệ sinh đồ dùng đồ chơi hàng ngày, hàng tuần và khuyến khích trẻ cùng tham gia vệ sinh lớp học sạch sẽ. (Hình ảnh: Giáo viên rà soát và vệ sinh đồ dùng đồ chơi trong lớp) Bố trí các góc, khu vực chơi, hiên chơi trong lớp phù hợp đảm bảo diện tích cho số trẻ hoạt động thoải mái, màu sắc hài hòa. Kết hợp các góc chơi với nhau một cách linh hoạt, dễ thay đổi, sử dụng hiệu quả phù hợp với kế hoạch giáo dục trẻ theo tháng, tuần, ngày. Sắp xếp các đồ dùng, đồ chơi thuận tiện cho việc sử dụng của cô và trẻ, phù hợp với tầm với của trẻ, đảm bảo an toàn. (Hình ảnh: Các góc chơi trong lớp sắp xếp khoa học, hợp lý, an toàn) Lựa chọn các nguyên vật liệu, học liệu mở, vật liệu tái chế cho trẻ hoạt động ở các góc phải đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, không độc hại về chất liệu, màu sắc. (Hình ảnh: Giáo viên sắp xếp nguyên vật liệu, học liệu an toàn ở góc chơi) Xây dựng các bảng chỉ dẫn, quy tắc về cách sử dụng các đồ dùng có thể gây nguy hiểm như: Dao, kéo, vặn xoáy bu lông ốc vít, ký hiệu an toàn với các thiết bị trong lớp như: Ổ điện, máy sấy tay, vòi nước rửa tay nóng, lạnh, bình nước nóng, lạnh để phòng tránh nguy cơ không an toàn có thể xảy ra với trẻ. (Hình ảnh: Ký hiệu an toàn trong lớp về ổ điện, bình nước nóng lạnh) Thiết kế làm các biển chỉ dẫn cho trẻ trong các hoạt động hàng ngày như: Không sờ vào ổ điện, cảnh báo tránh trơn trượt trong nhà vệ sinh, cách xếp dép, cách rửa tay với bình nóng lạnh, treo và đặt để các chậu cây xanh chắc chắn an toàn ở các khu vực trong lớp. (Hình ảnh: Ký hiệu cảnh báo trơn trượt, sử dụng máy sấy tay trong nhà vệ sinh.) Để tạo môi trường lớp học an toàn, thân thiện ngoài việc là các yếu tố nguy cơ gây tai nạn, thương tích cho trẻ được phòng, chống và giảm tối đa hoặc loại bỏ. Nơi trẻ cảm nhận được tình yêu thương, sự tôn trọng, ân cần, niềm nở của cô giáo, nơi trẻ cảm thấy vui vẻ, hứng khởi, thích đi học để mỗi ngày đến trường là một ngày vui, hạnh phúc. Trò chuyện với trẻ xây dựng nội quy an toàn trong lớp học, xây dựng nội quy, bảng chỉ dẫn hoạt động an toàn tại các góc chơi, các khu vực chơi trong lớp. (Hình ảnh: Giáo viên trò chuyện với trẻ xây dựng môi trường của lớp) Bên cạnh đó, để tạo môi trường lớp học an toàn, hạnh phúc phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ theo hướng hiện đại, ứng dụng các yếu tố STEAM vào các góc chơi trong lớp để tạo sự mới lạ, hiện đại cho lớp học nhằm thu hút trẻ đến lớp vui vẻ, ấm áp. Tôi nhận thấy việc xây dựng nhà vệ sinh thân thiện, gần gũi với trẻ cũng rất quan trọng sẽ tạo cảm giác an tâm, thoải mái cho trẻ hơn khi đến lớp. Chính vì vậy, với chủ đề năm học của nhà trường cũng như tiêu chí của lớp, tôi
10 phối hợp với giáo viên trong lớp xây dựng mô hình “Nhà vệ sinh thân thiện” cũng được tôi và giáo viên trong lớp kết hợp sắp đặt lại đồ dùng, các khu vực khoa học, bổ sung trang trí hệ thống các chậu cây xanh trong nhà vệ sinh an toàn, chắc chắn. Tôi mạnh dạn đề xuất với Ban giám hiệu nhà trường trang bị hệ thống âm thanh tự động với những bản nhạc không lời có giai điệu vui tươi, nhẹ nhàng tình cảm giúp trẻ có cảm giác thoải mái và dễ chịu mỗi khi đi vào nhà vệ sinh, bố trí các biển chỉ dẫn, nội quy hướng dẫn trẻ hành vi văn minh khi đi vệ sinh như xả nước, rửa tay bằng xà phòng, sấy khô tay, xếp dép lên giá gọn gàng, bỏ rác vào thùng rác có nắp đậy và rửa tay sạch sẽ,…góp phần giáo dục trẻ có ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân, hành vi văn minh khi đi vệ sinh, đó là một trong những tiêu chí xây dựng mô hình “Nhà vệ sinh thân thiện” góp phần xây dựng lớp học an toàn, hạnh phúc hiệu quả. (Hình ảnh: Nhà vệ sinh xanh, thân thiện, an toàn cho trẻ) Ngoài ra, tôi còn phối hợp với giáo viên cùng lớp, cùng khối nhà xây dựng “Môi trường xung quanh an toàn, thân thiện” với các khu vui chơi tại các hiên, sảnh, hộc trong các dãy nhà cho trẻ hoạt động, tận dụng hiệu quả các khu vực sảnh, lan can giếng trời sẵn có bên ngoài của khu lớp để trưng bày sản phẩm của trẻ, xây dựng khu vui chơi sáng tạo STEAM, ký ức tuổi thơ, vườn cây sinh thái với đa dạng nguyên vật liệu tái chế, chậu cây, đồ dùng được sắp xếp an toàn, hợp lý tạo không gian chơi chung cho các lớp ở lớp tôi cũng như các lớp cùng khối nhà, từ đó tạo thêm môi trường giao tiếp thân thiện, ấm áp, an toàn cho cô và trẻ mỗi khi trẻ đến trường, đến lớp luôn được vui vẻ, hạnh phúc. (Hình ảnh: Trẻ hoạt động tại không gian bên ngoài được sắp đặt an toàn) Môi trường giáo dục an toàn cho trẻ không chỉ đảm bảo môi trường vật chất an toàn về các trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi, không gian hoạt động của trẻ mà tôi luôn quan tâm đến việc xây dựng môi trường xã hội an toàn đặc biệt được nhấn mạnh ở đây là mối quan hệ và tương tác giáo viên với trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với những người xung quanh. Chính vì vậy, tôi phối hợp xây dựng môi trường giáo dục đầy tính mời gọi tạo được tâm lí thoải mái khi trẻ đến trường, là nơi cô và trò đều có cảm giác muốn đến để “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui’. Là nơi tạo cho trẻ cảm thấy được an tâm, tin tưởng thoải mái giống như ở nhà và cảm thấy được yêu thương, được cô thấu hiểu khi đến lớp như người mẹ thứ hai của mình. Trẻ được đắm mình trong môi trường an toàn, tràn ngập sự yêu thương giúp trẻ tự tin thể hiện hết khả năng của mình. Để tạo ra cảm giác an toàn về tâm lý cho trẻ, hàng ngày tôi đến lớp luôn vui vẻ và gần gũi trẻ, giao tiếp với trẻ ân cần, niềm nở, tạo cho trẻ cảm giác được yêu
11 thương chăm sóc. Cảm giác an toàn mà cô giáo mang lại sẽ giúp trẻ có tinh thần thoải mái để tiếp thu mọi kiến thức, kỹ năng mà cô giáo mang lại cho trẻ. (Hình ảnh: Cô đón trẻ ân cần, niềm nở, tạo cảm giác an toàn cho trẻ) Người ta thường quan niệm, những ai làm được nghề giáo viên mầm non thì phải rất yêu và hiểu tâm lý trẻ con. Đúng vậy, nếu không có tình yêu thương con trẻ và hiểu trẻ thì làm sao có tình yêu nghề và chơi với trẻ cả ngày được. Thời gian trẻ ở với tôi đôi khi còn nhiều hơn ở với cha mẹ, trẻ giao tiếp với tôi còn nhiều hơn với bố mẹ. Vì vậy, khi tôi hiểu được tâm lý của đứa trẻ thì lớp học của tôi đối với trẻ không còn xa lạ mà môi trường đó sẽ tạo cho trẻ cảm giác được che chở, bảo vệ giống như chính ngôi nhà của mình. Tôi luôn tạo cho trẻ cảm giác, trong lớp không chỉ có những người bạn thân mà còn có cả cô giáo hiểu bản thân trẻ như chính mẹ của trẻ vậy. Bên cạnh đó, cảm giác được yêu thương chăm sóc còn được tạo nên thông qua cử chỉ, điệu bộ, cách giao tiếp của giáo viên với trẻ. Tùy thuộc vào tâm lý của mỗi đứa trẻ, giáo viên có cách giao tiếp phù hợp tạo cho trẻ cảm giác gần gũi, cô giáo không chỉ là người dạy trẻ mà còn là một người bạn, người mẹ thứ hai. Từ đó, trẻ luôn có cảm giác được quan tâm, chăm sóc, được yêu thương và hơn hết trẻ cảm nhận được cảm giác an toàn mà cô giáo mang lại mỗi khi trẻ đến lớp. (Hình ảnh: Cô trò chuyện, chơi cùng trẻ như người bạn thân) Kết quả: Với việc thay đổi môi trường giáo dục tại lớp từ cách bố trí linh hoạt các góc chơi, các khu vực trong lớp khoa học, an toàn, thẩm mỹ, ứng dụng phương pháp giáo dục hiện đại vào môi trường lớp học đã mang đến sự tươi mới, hấp dẫn cho trẻ mỗi khi đến lớp. Môi trường đã tạo cho trẻ cảm giác thân thiện, an toàn, được tôn trọng và cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc trong mỗi hoạt động trẻ tham gia. Môi trường giáo dục lớp tôi đã được đồng nghiệp, tổ chuyên môn, Ban giám hiệu đánh giá rất cao qua chuyên đề của lớp “Xây dựng môi trường lớp học xanh, an toàn, hạnh phúc – Phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ” cũng như dự thi “Giáo viên giỏi cấp trường” vào tháng 10 năm 2022. Đặc biệt, môi trường giáo dục của lớp đã được tôi trình bày trong phần thi thuyết trình tham dự hội thi “Giáo viên dạy giỏi” cấp huyện và được Ban giám khảo đánh giá rất cao, thực hiện đạt hiệu quả, phù hợp với thực tiễn của lớp. Đó là môi trường giáo dục hiện đại, an toàn và thân thiện với trẻ tôi đã trình bày trong hội thi cấp huyện và đã đạt giải Nhất hội thi “Giáo viên dạy giỏi” cấp huyện năm học 2022-2023. Điều làm tôi vui và hạnh phúc hơn cả đó là môi trường giáo dục của lớp được phụ huynh ghi nhận an toàn với trẻ, không có tai nạn thương tích xảy ra trong năm học. Trẻ trong lớp thực sự yêu thích lớp học, yêu cô giáo, bạn bè,
12 mạnh dạn chủ động giao tiếp với cô và các bạn, trẻ đi học chuyên cần với tỷ lệ trên 92% hàng tháng. (Hình ảnh: Kiến tập chuyên đề “Xây dựng môi trường lớp học lấy trẻ làm trung tâm”) (Hình ảnh: Phần thi thuyết trình tham dự hội thi GVG cấp huyện) 2. Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ thông qua các hoạt động trong ngày. Trẻ em vốn rất nhạy cảm với các điều kiện, yếu tố tác động bên ngoài. Tất cả các yếu tố xung quanh đều có thể gây tai nạn thương tích cho trẻ nếu như trẻ không có những kỹ năng nhận biết và phòng tránh. Do đó, giáo dục kỹ năng tự bảo vệ, dạy trẻ kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích theo hướng tích hợp với các hoạt động trò chuyện, hoạt động học, vui chơi và các hoạt động khác trong ngày góp phần nâng cao hiệu quả phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ ở lớp. Giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ, tôi nhận thấy dạy trẻ nhận biết các dấu hiệu có thể gây ra tai nạn thương tích là việc làm rất quan trọng và cấp thiết. Hơi nữa, đối với trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi là lứa tuổi hiếu động, luôn tò mò, ham hiểu biết và nhu cầu thử nghiệm, khám phá thế giới xung quanh nhưng kiến thức, kỹ năng cũng như phản ứng của trẻ với các yếu tố có nguy cơ gấy mất an toàn còn hạn chế, dẫn đến trẻ có nguy cơ bị thương tích. Chính vì vậy, bản thân là một giáo viên thực sự yêu mến trẻ và coi trẻ như con của mình, tôi luôn trăn trở với câu hỏi “Người giáo viên cần cung cấp cho trẻ nội dung giáo dục gì và giáo dục trẻ như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất?”. Vì vậy, tôi đã tiến hành lồng ghép giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ thông qua các hoạt động hàng ngày của trẻ ở lớp, ở trường để đạt hiệu quả cao. Để các nội dung giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ bản thân cũng như kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ ở lớp thông qua các hoạt động hàng ngày của trẻ một cách cụ thể, đi sâu đến việc đưa ra các tình huống giả định để trẻ được trải nghiệm thực tế. Tôi đã tiến hành việc lồng ghép những nội dung của kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng an toàn phòng chống tai nạn thương tích một cách linh hoạt, hiệu quả, cụ thể như sau: Xác định kỹ năng và xây dựng nội dung giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ lồng ghép các hoạt động tại lớp theo tháng. Sau khi đã có kết quả khảo sát trẻ của lớp, tôi tiến hành xác định cụ thể những kỹ năng và xây dựng nội dung phòng chống tai nạn thương tích cần dạy cho trẻ tại lớp, đảm bảo nguyên tắc vừa sức, lấy trẻ làm trung tâm, phù hợp với nhận thức, đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ và năng lực giáo viên, điều kiện thực tế ở nhà trường. Đó là những kỹ năng cơ bản, cần thiết giúp trẻ có kỹ năng nhận biết nguy cơ không an toàn, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng vệ sinh, kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng
13 phòng chống tai nạn thương tích, kỹ năng giao tiếp và kỹ năng thích nghi giúp trẻ tự tin hơn trong các hoạt động ở lớp cũng như ở nhà. Lồng ghép giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân, giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ thông qua các hoạt động hàng ngày của trẻ một cách cụ thể, đưa ra các tình huống cho trẻ trải nghiệm thực tế để trẻ đưa ra cách giải quyết. Tôi chủ động, linh hoạt và sáng tạo hơn trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng xử lý tình huóng có thể xảy ra nguy hiểm cho trẻ, đưa ra các biện pháp phối hợp với giáo viên trong lớp, cha mẹ trẻ để đạt hiệu quả cao trong quá trình thực hiện. (Phụ lục II: Ngân hàng nội dung giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ phù hợp với chủ đề sự kiện theo tháng ) 2.1. Tổ chức hoạt động trò chuyện giúp trẻ nhận biết các dấu hiệu gây ra tai nạn thương tích. Trò chuyện là phương pháp hỏi và đáp giữa cô và trẻ, đây cũng là phương pháp hữu hiệu nhất để cung cấp kiến thức cho trẻ. Thông qua hoạt động trò chuyện, tôi khuyến khích trẻ mạnh dạn chia sẻ ý kiến, hiểu biết của mình về các dấu hiệu gây ra tai nạn thương tích, nguy cơ dẫn đến thương tích trong các hoạt động trẻ thường tham gia, hay cách phòng chống tai nạn thương tích. Phương pháp này giúp trẻ ghi nhớ lâu hơn, tăng sự chú ý có chủ định sâu hơn và ngôn ngữ cũng được phát triển một bước cao hơn. Khi trò chuyện với trẻ, tôi luôn tạo không khí vui vẻ, thoải mái cho trẻ trong buổi trò chuyện, trẻ cảm nhận được sự gần gũi từ cô khi đó trẻ mới cởi mở, tự tin chia sẻ ý kiến hiểu biết về nội dung giáo dục kỹ năng an toàn, kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích, cách xử trong tình huống trẻ có thể xảy ra thương tích trong hoạt động. Từ đó, trẻ sẽ nhớ lâu hơn, tự tin vào bản thân. Bên cạnh đó, tôi sử dụng linh hoạt các trò chơi trên Powerpoint, các video tình huống gắn với hoạt động của trẻ, sử dụng vật thật, tận dụng đồ dùng, đồ chơi trong lớp để trẻ hứng thú, sôi nổi, tích cực hơn khi trò chuyện, không những vậy, việc đổi mới hình thức trò chuyện kết hợp với trò chơi, vật thật, phương tiện, đồ dùng, đồ chơi sẵn có sẽ giúp trẻ nhớ lâu hơn, hiệu quả hơn. (Hình ảnh: Cô trò chuyện với trẻ về cách sử dụng kéo an toàn, đi cầu thang an toàn) Trong trường, lớp mầm non, các dấu hiệu có thể gây ra tai nạn thương tích cho trẻ xuất hiện ở mọi lúc, mọi nơi. Vì thế, tôi cần thường xuyên trò chuyện với trẻ để cung cấp và củng cố các kỹ năng nhận biết các dấu hiệu đó. Các tai nạn thương tích thường gặp đối với trẻ trong trường mầm non đó là: Ngã, hóc, sặc, bỏng, điện giật, đuối nước, ngộ độc do hóa chất... Để nhận biết hết các trường hợp, tôi đã nghiên cứu, lập kế hoạch để đưa các dấu hiệu nhận biết phòng tránh các tai
14 nạn thương tích vào các thời điểm trong ngày và các tháng để lồng ghép giáo dục trẻ đạt hiệu quả. (Hình ảnh: Cô trò chuyện với trẻ nhận biết những nơi nguy hiểm) Thông qua giờ đón, trả trẻ, giờ trò chuyện sáng, tôi lồng ghép giáo dục an toàn cho trẻ như: Giáo dục trẻ đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên xe máy, không đi chơi với người lạ, không chơi ở lòng đường, an toàn với các thiết bị điện trong gia đình, hay cách đi cầu thang an toàn... qua video, hình ảnh, câu chuyện phù hợp. (Hình ảnh: Cô trò chuyện với trẻ về an toàn khi tham gia giao thông) 2.2. Đổi mới tổ chức hoạt động học giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ. Lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ đưa vào các hoạt động học hàng ngày với những tình huống cho trẻ được trải nghiệm và thực hành hay sáng tác những trò chơi, bài thơ có nội dung giáo dục kỹ năng tự bảo vệ giúp trẻ dễ nhớ, dễ thực hiện như: Tìm hiểu các đồ vật không an toàn quanh bé; Tìm hiểu về tai nạn bỏng; Tìm hiểu chiếc nồi cơm điện,.. qua hoạt động khám phá. (Hình ảnh: Cô cho trẻ tìm hiểu chiếc nồi cơm điện qua hoạt động khám phá) Đặc biệt vào tháng 10/2022 với hoạt động khám phá đề tài “Tìm hiểu tai nạn bỏng” lên chuyên đề cấp trường “Phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ trong trường mầm non” của lớp, thông qua hoạt động trẻ nhận biết được các nguy cơ, đồ vật có thể gây bỏng, nguyên nhân dẫn đến tai nạn bỏng, nhận biết dấu hiệu vết bỏng và cách xử lý một số vết bỏng đơn giản. Trẻ hoạt động say xưa và đa số trẻ có kỹ năng phòng chống tai nạn bỏng. Chuyên đề của lớp được ban giám hiệu, phụ huynh và đồng nghiệp đánh giá cao về hình thức tổ chức hoạt động ứng dụng STEAM đã tạo cơ hội cho trẻ được khám phá thảo luận nhóm, chia sẻ ý kiến và thể hiện kết quả tìm hiểu, về các đồ vật có thể gây bỏng, nguy cơ dẫn đến tai nạn bỏng bằng cách vẽ, cắt dán hình ảnh tương ứng. Trẻ thảo luận nhóm trình bày hiểu biết về dấu hiệu nhận biết vết bỏng, nguyên nhân dẫn đến tai nạn bỏng và trẻ được thực hành sắp xếp quy trình xử lý khi bỏng, trẻ được thực hành kỹ năng xử lý vết bỏng đơn giản. Từ đó, trẻ sẽ khắc sâu kiến thức và có kỹ năng cơ bản về phòng chống tai nạn bỏng gắn với tình huống thực tiễn. Qua hoạt động này giúp trẻ mạnh dạn, tự tin vào bản thân, có kỹ năng giao tiếp với cô và bạn. (Hình ảnh: Cô hướng dẫn trẻ nhận biết đồ vật có thể gây bỏng và cách xử lý vết bỏng nhẹ trong chuyên đề: Phòng chống tai nạn thương tích của lớp) Ngoài ra với đề tài: Cách xử lý khi bị điện giật tôi cũng lồng vào hoạt động rèn kỹ năng sống cho trẻ. Tai nạn điện vẫn thường xuyên xảy ra trong mỗi gia đình, mà đối tượng thường là trẻ nhỏ. Tuỳ vào mức độ giật điện mà có thể mang lại những hậu quả khác nhau. Ở mức độ nhẹ, khi đi vào cơ thể dòng điện hủy hoại tế bào máu; làm co giật tổn thương từng phần hệ thần kinh và cơ quan nội tạng... Còn
15 ở mức độ cao thì có thể gây tê liệt và tử vong ngay lập tức. Vì thế trang bị kiến thức cho trẻ để phòng tránh được điện giật là việc làm hết sức cần thiết. Trong giờ hoạt động học, các bé lớp mẫu giáo nhỡ B3 đã vô cùng hào hứng khi được cô giáo hướng dẫn thực hành tình huống giả định, từ đó giúp bé có những hiểu biết để tự bảo vệ an toàn phòng tránh điện giật như: Khi thấy người bị điện giật, cần bình tĩnh, không được lao vào ôm kéo nạn nhân. Điều đó sẽ khiến bản thân bé bị điện giật theo và gây hậu quả nguy hiểm hơn. Không nên đùa nghịch với các nguồn điện, ổ cắm điện. Điều đó sẽ khiến bé bị nguy hiểm. Nguồn điện và ổ cắm điện không phải là đồ dùng, đồ chơi của bé. Vậy bé phải làm gì khi thấy người bị điện giật? Tuyệt đối không chạm vào họ, hô cúp cầu dao điện. Dùng cây nhựa hoặc gỗ để tách nguồn điện ra khỏi nạn nhân. Gọi người lớn đến giúp đỡ, nếu có thể, hãy gọi cho xe cấp cứu. Ở lứa tuổi mầm non, các bé hay tò mò, nghịch ngợm, đôi khi có thể lôi kéo dây điện, nhét những đồ vật bằng kim loại vào ổ điện hay nghịch phích cắm điện.... Do đó việc trang bị kiến thức, kĩ năng cho trẻ và thường xuyên quan tâm rà soát, loại bỏ những yếu tố nguy hiểm để tạo một môi trường sống an toàn cho bé là việc làm cần thiết của mỗi chúng ta. Hoạt động khám phá với đề tài: Cơ thể kỳ diệu của bé. Thông qua hoạt động tôi cho trẻ được tìm hiểu, chia sẻ về sự kỳ diệu của cơ thể với các bộ phận, chức năng của chúng, lồng ghép giáo dục giới tính, không để người khác xâm phạm thân thể, cung cấp cho trẻ hiểu một số quy tắc an toàn như quy tắc năm ngón tay, nhận biết vùng kín, vùng nhạy cảm trên cơ thể của trẻ thông qua các trò chơi như “Quy tắc đồ lót”, “Quy tắc 4 vòng tròn”, “Quy tắc năm ngón tay – Quy tắc bàn tay 5 vệ sĩ an toàn”. Từ đó, trẻ có kỹ năng tự bảo vệ bản thân phòng chống xâm hại, giáo dục kỹ năng giới tính bảo vệ vùng kín phù hợp với lứa tuổi trẻ. (Ảnh minh họa: Quy tắc đồ lót) (Ảnh minh họa: Quy tắc 4 vòng tròn) (Ảnh minh họa: Quy tắc bàn tay 5 vệ sĩ an toàn – 5 ngón tay ) Hay cách sử dụng kéo trong hoạt động tạo hình. Cụ thể với đề tài: Cắt dán đồ dùng gia đình, cắt dán đồ dùng an toàn....tôi đã hướng dẫn trẻ cách cầm kéo bằng tay phải, cầm bằng 3 ngón tay, lưu ý khi cầm kéo không nên đùa nghịch trêu đùa bạn vì sẽ làm bản thân hay bạn ngồi cạnh bị thương, khi dùng xong để kéo ngay ngắn vào rổ. Qua đó tôi giáo dục cho trẻ biết dao, kéo là những đồ dùng rất dễ gây tai nạn thương tích cho trẻ vì vậy mà khi ở nhà trẻ không nên sử dụng, đến gần mà chưa được sự cho phép của người lớn. (Hình ảnh: Cô hướng dẫn trẻ cách sử dụng kéo trong HĐTH)
16 Trong hoạt động làm quen văn học: Câu chuyện “Vịt con đi học”; “Đôi bạn tốt”; bài thơ “Giờ ăn”, “Giờ đi ngủ” ...... để các con ghi nhớ tốt hơn, kích thích sự sáng tạo của trẻ tôi đã khéo léo lồng ghép nội dung phòng chống tai nạn thương tích trong hoạt động văn học. Cụ thể với bài thơ “Giờ ăn” tôi đã cho các con đọc trước mỗi giờ ăn như một hình thức nhắc nhở khi ăn các con lưu ý: không ăn vội vàng khi đồ ăn còn nóng, khi ăn không cười đùa tránh hóc, sặc thức ăn, không ăn quá no, khi ăn xong các con ngồi nghỉ ngơi không chạy nhảy tránh trường hợp bị đau bụng, nôn trớ. Bên cạnh đó, tôi đưa các trò chơi vào hoạt động học, vui chơi tạo sự hứng thú, tăng cường khả năng ghi nhớ cho trẻ giúp trẻ nhận biết các dấu hiệu có thể gây ra tai nạn thương tích để trẻ có kỹ năng tự bảo vệ bản thân. Đó là các trò chơi “Nên và không nên”; “Gắn nhanh, gắn đúng”, “Ai đoán đúng”, “Bước nhảy thông minh”, “Hành động đúng – hành động sai”. (Ảnh trẻ tham gia trò chơi: Gắn nhanh - gắn đúng, Đúng - Sai) 2.3. Lồng ghép giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ qua các hoạt động khác trên lớp. Thông qua hoạt động ngoài trời, hoạt động lao động tôi đã sử dụng những tình huống thực tế để khéo léo lồng ghép nội dung nhận biết những khu vực và những hành động nguy hiểm có thể dẫn đến tai nạn thương tích cho trẻ. Từ đó đưa nội dung giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân phù hợp với tình huống cụ thể như kỹ năng cần thiết để an toàn khi chơi với đồ chơi ngoài trời, lên xuống cầu thang đúng cách (đi bên phải, không chen lấn, xô đẩy, nhường nhịn ...), khi thực hiện lao động. (Ảnh trẻ đi cầu thang xuống sân, chơi với đồ chơi ngoài trời) Khi chơi ngoài trời giáo dục trẻ không chạy nhảy, xô đẩy nhau có thể dẫn đến thương tích do ngã, va vào nhau, trơn trượt do có nước, có vật nhọn, các hành động không an toàn như leo trèo, trượt ngược đu quay, xích đu, máng trượt, hay ném cát, sỏi, đưa tay rụi lên mắt,… khi chơi ở khu vui chơi sáng tạo cát, nước. (Hình ảnh: Cô giáo dục trẻ khi chơi cầu trượt biết xếp hàng đợi đến lượt không chen lấn xô đẩy bạn) Trong giờ ăn nếu giáo viên bao quát trẻ không tốt, không cẩn thận thì rất dễ gây ra tai nạn thương tích đối với trẻ. Trên thực tế qua truyền thông chúng ta cũng đã nghe về tai nạn như: Bỏng do thức ăn nóng, sặc dị vật đường thở, hóc thức ăn… vì vậy trước và trong giờ ăn tôi luôn phối hợp với giáo viên trong lớp bao quát chu ý đến giờ lấy thức ăn, khi lấy thức ăn lên phải có nắp đậy, và chú ý để thức ăn nguội mới cho các cháu ăn. Từ đó sẽ loại bỏ được nguy cơ trẻ bỏng do thức ăn quá nóng. Không ép trẻ ăn hoặc uống khi trẻ đang khóc, vì nếu như trẻ khóc mà chúng ta xúc thức ăn thì trẻ sẽ dễ bị sặc thức ăn, dẫn đến ngạt thở. Giáo dục trẻ ăn từ từ, nhai kỹ
17 trước khi nuốt, tránh nghẹn, hóc thức ăn. Hơn nữa, tôi giáo dục trẻ kỹ năng tự phục vụ, thói quen, hành vi văn minh trong giờ ăn, không cười đùa tránh sặc thức ăn, đồ uống. (Hình ảnh: Cô giáo dục kỹ năng tự phục vụ, hành vi văn minh trong giờ ăn) Hay trong giờ ngủ của trẻ tôi luôn quan tâm, chăm sóc, chú ý đến từng cá nhân trẻ, tạo cảm giác an toàn, thoải mái bước vào giấc ngủ ngon. Giờ ngủ là thời gian trẻ nghỉ ngơi nhưng cũng là thời gian giáo viên phải thật chú ý, không được chủ quan vì trong giờ ngủ cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tai nạn thương tích xảy ra đối với trẻ như: sặc thức ăn do trẻ ngậm thức ăn trong miệng và ngủ, ngạt thở do trẻ nằm sai tư thế hoặc ngạt thở do nhét dị vật vào mũi, miệng. Vì vậy, trong giờ ngủ tôi luôn bao quát, chú ý xem có trẻ nào chưa nuốt hết đồ ăn trong miệng, kiểm tra trong túi quần túi áo cháu có đồ chơi hay không, vì khi trẻ ngủ trẻ có thể thức dậy bất chợt là lấy đồ chơi ra chơi gay nguy hiểm khi nuốt phải, cần tạo không gian ngủ thoáng mát, đảm bảo an toàn, trẻ không hít phải những khí độc hại gây ngạt thở khi ngủ. Trong khi trẻ ngủ, tôi luôn quan sát và sửa tư thế ngủ đúng cho trẻ, vì nếu trẻ nằm sai tư thế, hoặc nằm úp quá lâu sẽ dẫn đến khó thở, ngạt thở. Có như vậy, mới phòng chống tai nạn thương tích, đảm bảo an toàn cho trẻ mọi lúc, mọi nơi, trong mọi hoạt động ở lớp. (Hình ảnh: Cô quan tâm, chăm sóc trẻ chu đáo trong giờ ngủ) Kết quả: Thông qua việc lồng ghép giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân, giáo dục kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ ở lớp. Tôi kết hợp với giáo viên cùng lớp lựa chọn nội dung, đổi mới hình thức giáo dục phù hợp với trẻ. Qua đó, dạy cho trẻ cách phòng tránh những mối đe doạ, sự nguy hiểm trong thực tế, nếu gặp phải thì trẻ có thể biết cách xử trí và tự bảo vệ mình. Thông qua các hoạt động trong ngày, tôi đã tạo nhiều cơ hội giúp trẻ nhận thức, trải nghiệm, khám phá và biết tự bảo vệ bản thân khi gặp tình huống không an toàn. 100% trẻ đến lớp được đảm bảo an toàn tuyệt đối, không có tai nạn thương tích xảy ra ở lớp. 100% trẻ nhận biết được các nguy cơ không an toàn xung quanh trẻ, 100% trẻ nhận biết được các ký hiệu an toàn trong lớp. Trẻ có kiến thức về kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích trong các hoạt động, có kỹ năng xử lý khi gặp các trường hợp nguy hiểm qua đó trẻ có ý thức tham gia vui chơi an toàn, lành mạnh, sử dụng các đồ dùng đồ chơi đúng cách phòng chống tai nạn thương tích có thể xảy ra.
18 3. Biện pháp 3. Thiết kế các tình huống, trò chơi tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm, thực hành các kĩ năng phòng tránh tai nạn thương tích. Những tình huống xảy ra tai nạn thương tích là những yếu tố tiềm ẩn nguy hiểm mà không phải trẻ nào cũng có thể nhận ra và biết hết về chúng. Bản chất của trẻ nhỏ là hiếu động, thường xuyên hoạt động với các đối tượng khác nhau đặc biệt là với những đối tượng tạo cho trẻ sự hứng thú. Ghi nhớ số điện thoại của bố mẹ hay người thân để gọi về khi bị lạc, tuyệt đối không đi theo người lạ, không nhận quà bánh của người lạ vì rất có thể bị bắt cóc...là những kỹ năng mà trẻ cần được trang bị để đề phòng bất trắc xảy ra. Thông qua việc đặt các tình huống giả định giúp trẻ hình thành khả năng nhận biết, phân biệt những tình huống tốt xấu, nguy hiểm mà trẻ có thể gặp phải trong cuộc sống hàng ngày. Từ đó, trẻ có thể tự giải quyết, xử lí các tình huống phòng tránh tai nạn thương tích bảo vệ bản thân khi trẻ cảm thấy không an toàn. Việc tạo cơ hội cho trẻ được thực hành các kĩ năng phòng tránh các tai nạn thương tích cho trẻ sẽ giúp trẻ được thực hành và củng cố những bài học mà giáo viên đã hướng dẫn trẻ. Khi đó các kĩ năng sẽ được khắc sâu hơn và trẻ sẽ nhạy bén hơn, nhanh nhẹn hơn trong việc phòng tránh tai nạn thương tích có thể xảy ra. Thực hiện nhiệm vụ trọng tâm năm học của nhà trường, của lớp về công tác phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ, tôi đã xây dựng kế hoạch lồng ghép giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ thông qua các hoạt động hàng ngày một cách cụ thể, đi sâu vào việc đưa ra các tình huống giả định để trẻ được trải nghiệm thực tế, thực hành kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích, thực hành kỹ năng tự bảo vệ bản thân. Từ đó, những nội dung của kỹ năng tự bảo vệ phải được lồng ghép một cách khéo léo, linh hoạt vào tình huống cụ thể sẽ đạt hiệu quả cao giúp trẻ tự tin vào bản thân, xử lý tình huống phòng chống tai nạn thương tích phù hợp với khả năng của trẻ. Những tình huống giáo viên lựa chọn cần quen thuộc, hay gặp đối với trẻ mầm non. Giáo viên có thể tạo ra các tình huống ở bất kỳ nơi nào, thời điểm nào, có thể lồng ghép các tình huống phòng tránh tai nạn thương tích ngay cả trong hoạt động ăn, ngủ và hoạt động học tập. Trong quá trình hoạt động, trẻ gặp nhiều tình huống nguy hiểm như: Trẻ leo trèo; Trẻ chạy nhảy xô đẩy lẫn nhau (va vào các vật cản xung quanh..); Trẻ bị người lạ rủ rê và xâm hại bản thân, trẻ vừa ăn vừa cười đùa. Căn cứ vào tình hình thực tế, tôi đã tìm tòi, nghiên cứu các tình huống mà trẻ lứa tuổi mầm non hay gặp để xây dựng được một số tình huống có vấn đề về phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ thực hành, trải nghiệm. Từ đó trẻ có thể rút ra những kinh nghiệm cho bản thân và hình thành kỹ năng bảo vệ, phòng tránh các tai nạn thương tích.
19 Tình huống 1: Leo trèo phải cẩn thận. Tôi tận dụng chính tình huống cho trẻ tham gia các hoạt động vui chơi ngoài trời để xây dựng tình huống giả định gắn với thực tế hàng ngày trẻ tiếp xúc để giáo dục trẻ có kỹ năng tự bảo vệ. Giáo viên đưa ra các nguy cơ không an toàn từ việc làm trên để trẻ thấy được và luôn biết tự kiềm chế những hành động của mình. Khi trẻ ngã xuống rất có thể sẽ bị trầy da chảy máu, hoặc gãy chân gãy tay và sẽ cảm thấy rất đau. Vui chơi phải tuyệt đối giữ an toàn cho bản thân mình. Nếu các con thấy bạn leo trèo lên cao, hãy ngăn bạn lại, đi gọi người lớn để được giúp đỡ. Chuẩn bị: Lớp khác chơi dưới sân trường. Cho trẻ ra chơi ngoài cửa lớp. Tôi chụp lại các hành động của trẻ. Cách tiến hành: Tôi liên hệ với lớp khác tổ chức cho trẻ chơi trò chơi dưới sân trường một cách hấp dẫn và thu hút trẻ. Tổ chức quan sát trẻ ở lớp, tôi tò mò ngó qua ô thoáng hành lang để nhìn xuống, một số bạn trai kiễng chân lên cao để nhìn rõ hơn, đặc biệt có 1 – 2 trẻ lấy ghế, trèo lên cao để nhìn... Tôi chụp ảnh rồi mở hình ảnh to ra và trò chuyện với trẻ về các hành động của trẻ, đặt câu hỏi cho trẻ nêu ý kiến về những hành động đó, tôi hỏi trẻ nếu muốn xem thì phải như thế nào?. Cho trẻ thảo luận -> sau đó tôi hỏi trẻ: Trong các cách các bạn đưa ra thì cách nào là đảm bảo an toàn nhất cho bản thân trẻ? Nếu thực hiện cách không đúng thì điều gì sẽ xảy ra?. Nội dung giáo dục: Lan can để chắn khỏi ngã xuống dưới. Không được leo trèo qua lan can. (Hình ảnh cô giáo dục trẻ leo trèo phải cẩn thận khi tham gia chơi HĐNT) Tình huống 2: Phòng tránh tai nạn khi thấy khói và cháy: Cháy nổ là tai nạn hiếm khi xảy ra trong trường mầm non nhưng hậu quả để lại rất nặng nề nếu cô và trẻ không có kỹ năng xử lí. Nếu trẻ không biết các dấu hiệu nhận biết có cháy để phòng tránh, trẻ rất dễ bị ngạt hay bỏng. Chính vì vậy, ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, chỉ đạo các tổ chuyên môn, giáo viên các lớp đưa nội dung này lồng ghép linh hoạt hiệu quả trong các hoạt động hàng ngày của trẻ ở trường. Chuẩn bị: Hình ảnh và đoạn phim về hỏa hoạn; Tiếng còi báo cháy; Khăn ẩm cho trẻ. Cách tiến hành: Cô tập trung trẻ lại và đưa ra câu hỏi: “Khi thấy khói hay cháy con sẽ làm thế nào”, cho trẻ thảo luận, ,ho trẻ xem 1 số hình ảnh và đoạn phim thực tế về hỏa hoạn. Cô giới thiệu các cách giải quyết nên làm khi trẻ gặp tình huống đó: Khi nghe tiếng còi báo cháy, trước hết, tìm ngay khăn (mảnh vải) tẩm nước, chạy ra khỏi