Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học" được hoàn thành với các biện pháp như: Nắm chắc nội dung các bài hát dân ca; Điều tra phân loại học sinh; Nắm vững tiến trình Kế hoạch bài dạy và thực hiện tốt các bước khi lên lớp; Tạo cơ hội trải nghiệm cho học sinh qua biểu diễn các bài hát.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học

I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dân ca là một trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam rất được quan tâm và gìn giữ. Ngay từ thuở ấu thơ, mỗi một đứa trẻ người Việt đã được tắm mình trong những âm điệu ngọt ngào, thiết tha của những câu hát ru. Những làn điệu dân ca tiêu biểu, đặc sắc của từng vùng miền đã làm rung động tâm hồn mỗi người dân Việt. Cho đến ngày nay, những di sản nghệ thuật quý báu ấy vẫn là những nguồn sữa dinh dưỡng để bồi bổ, nuôi dưỡng tâm hồn cho mỗi con người, nhất là trong bối cảnh của thời kì hội nhập và toàn cầu hóa, khi mà sự giao thoa và tiếp biến các giá trị văn hóa nói chung và văn hóa dân gian nói riêng đã tạo nên những trào lưu mới trong xã hội, và cũng tạo nên những ảnh hưởng không ít tới sự hình thành và phát triển những nét tâm lý, tính cách của thế hệ trẻ. Hát dân ca là một trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam, đã và đang được gìn giữ, phát triển. Đất nước Việt Nam với 54 dân tộc anh em, mỗi vùng miền với những bài dân ca mang hương sắc riêng, tô điểm thêm cho kho tàng dân ca Việt Nam. Cái hay, cái đẹp, cái tinh túy của dân ca đã được nhân dân ta chắt lọc, mài dũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca đã gắn bó với cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham gia vào các sinh hoạt văn hóa, lao động hàng ngày của người dân từng vùng miền trên đất nước ta. Đối với giáo dục các bài hát dân ca cũng được đưa vào trong chương trình học của các bậc học. Với bộ môn đặc thù nghệ thuật như Âm nhạc nó được thể hiện rất rõ trong các mối quan hệ với các bạn bè, với các thầy cô giáo hoặc qua các kênh thông tin hiện đại, các em cũng được biết đến các chương trình ca nhạc dành cho thiếu nhi như Đồ Rê Mí, cùng học hát, em yêu âm nhạc.... Tuy nhiên với chương trình môn âm nhạc bậc tiểu học thì các bài hát dân ca đưa vào còn rất hạn chế, sự hiểu biết của các em học sinh tiểu học về dân ca chưa thật sự sâu rộng, đa số các em yêu thích những bài hát mới với tiết tấu vui nhộn hơn là học hát các bài dân ca. Vì vậy là một giáo viên âm nhạc đang trực tiếp giảng dạy ở trường tiểu học tôi luôn trăn trở: Phải làm gì và làm thế nào để mãi duy trì được phong trào ca hát dân ca trong trường Tiểu học, làm thế nào để kích thích được hứng thú niềm đam mê của các em đối với việc học hát dân ca. Qua một năm nghiên cứu bước đầu đã đem lại kết quả khả quan nên năm học này tôi tiếp tục lựa chọn và tìm hiểu về một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học 2. Tính cấp thiết Trong giáo dục ở độ tuổi học sinh Tiểu học, giáo viên cần thấy được mức độ phát triển cụ thể ở mỗi em để kịp thời động viên những em có năng khiếu đặc biệt và những em phát triển ở mức độ trung bình để các em có điều kiện tiếp xúc với âm nhạc, hình thành kĩ năng với âm nhạc và phát triển nhận thức cùng âm nhạc. Nhận thức của các em về dân ca còn chưa đúng đắn, các em nghĩ dân ca
2 cũng chỉ là một trong nhiều bài hát phải học, phải thuộc. Các em chưa thật sự quan tâm chú ý tới dân ca. Vì vậy, việc tự học và nghe hát các bài dân ca của các em ở gia đình và ngoài xã hội là rất ít. Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết gìn giữ duy trì, phát huy những vốn quý văn hóa thuần Việt cho cuộc sống mọi người nói chung và cuộc sống của mình nói riêng. Vì vậy, giáo dục thẩm mỹ cho con người là một việc làm không thể thiếu được. Qua thực tế giảng dạy Âm nhạc ở trường Tiểu học, tôi đã thực hiện nhiều tiết dạy bài dân ca cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 ở trường Tiểu học Tân Long, xã Tân Long, Hướng Hóa, Quảng Trị và thu được nhiều kinh nghiệm sư phạm cũng như phương pháp dạy học phù hợp. Với những băn khoăn và trăn trở đó cùng với những kinh nghiệm thực tiễn tôi đã lựa chọn nghiên cứu sáng kiến “Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học.” II. PHẦN NỘI DUNG 1. Thực trạng 1.1. Thuận lợi Trường Tiểu học Tân Long luôn nhận được sự quan tâm của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, Ban đại diện CMHS. Cán bộ, giáo viên, nhân viên giàu kinh nghiệm về chuyên môn, nghiệp vụ, luôn đoàn kết, trách nhiệm. Trường Tiểu học Tân Long là một trường học có phong trào văn hoá văn nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt những năm học qua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm nhạc. Nhà trường đã trang bị được 1 phòng học chuyên biệt, một số đồ dùng để phục vụ tốt cho việc giảng dạy như : đàn organ, thanh phách, loa nghe nhạc... Giáo viên được tham gia đầy đủ các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ đặc biệt là tập huấn về Chương trình giáo dục phổ thông 2018 1.2. Khó khăn Các bài hát dân ca còn mang tính chất vùng miền, khi dạy hát học sinh chưa hiểu hết về tập quán sinh hoạt khi sáng tác bài dân ca của từng vùng khác nhau nên các em ít quan tâm đến các bài hát dân ca. Việc đầu tư trang thiết bị cho môn học còn hạn chế, việc truyền thụ các kiến thức âm nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu do đó không tạo được sự thu hút, ít gây hứng thú học tập cho các em. Một số em chưa tự tin, chưa mạnh dạn khi học hát, xướng âm. Một số phụ huynh học sinh đi làm ăn xa không có điều kiện để nhắc nhở các em học tập, một số thì chưa quan tâm nhắc nhở con em mình học tập bộ môn Âm nhạc cho rằng bậc Tiểu học chỉ cần học Toán và Tiếng Việt là đủ, chưa chuẩn bị đầy đủ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập bộ môn. 1.3.Thực trạng dạy hát dân ca cho học sinh Đại bộ phận các em do ít được tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật nên
3 còn nhược điểm rất phổ biến là hát theo thói quen, hát tự do, tuỳ tiện không theo một giai điệu cụ thể. Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản của ca hát từ đó giúp các em phát triển tai nghe và khả năng thể hiện các tính chất Âm nhạc mềm mại uyển chuyển của dân ca. Kết quả của năm học 2021-2022: Hoàn thành tốt Chưa hoàn thành Hoàn thành các các bài hát các bài hát dân TS bài hát dân ca dân ca ca học sinh Số Tỷ lệ % Số Số Tỷ lệ % Tỷ lệ % lượng lượng lượng 611 235 38,5 334 54,7 42 6,8 Cuối tháng 9 năm học 2022-2023, tôi đã tiến hành khảo sát học sinh toàn trường cho kết quả như sau: Hoàn thành tốt Chưa hoàn thành Hoàn thành các các bài hát các bài hát dân TS bài hát dân ca dân ca ca học sinh Số Tỷ lệ % Số Số Tỷ lệ % Tỷ lệ % lượng lượng lượng 607 330 54,4 250 41,2 27 4,4 2. Các giải pháp thực hiện 2.1. Nắm chắc nội dung các bài hát dân ca Theo sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 43 bài hát, trong đó có 7 bài dân ca, đó là những bài: - Gà gáy (Dân ca Cống Khao- Lai Châu) - Con chim chích chòe (Dân ca Nam Bộ) - Khúc nhạc trên nương xa (Dựa theo dân ca Gia-rai) - Bạn ơi lắng nghe (Dân ca Ba na) - Cò lả (Dân ca đồng bằng Bắc Bộ) - Chim sáo (Dân ca Kh’mer) - Hát mừng (Dân ca Hrê) Ngày mới vào nghề, tôi thấy có nhiều khó khăn khi dạy những bài hát dân ca cho học sinh. Ví dụ: học sinh thường hát rất buồn, không biết hát những tiếng có luyến, hát sai giai điệu cả về cao độ và trường độ, các em chưa yêu thích bài dân ca… Trong quá trình dạy học, tôi đã suy nghĩ để tìm biện pháp khắc phục những hạn chế. Đến nay, việc dạy những bài này đã trở nên dễ dàng hơn, đó là nhờ việc áp dụng dạy bài hát dân ca với quy trình gồm 7 bước, kèm theo một số kĩ thuật cụ thể trong từng bước. Bước 1: Giới thiệu bài hát Bước 2: Nghe hát mẫu Bước 3: Đọc lời ca Bước 4: Khởi động giọng Bước 5: Tập hát từng câu
4 Bước 6: Hát cả bài Bước 7: Củng cố, kiểm tra Tuy quy trình dạy học giống với việc dạy hát các bài hát thiếu nhi và nước ngoài, nhưng kĩ thuật dạy hát những bài hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác biệt này mới tạo nên những phong cách, màu sắc khác nhau của mỗi bài hát. 2.2. Điều tra phân loại học sinh Để biết được kết quả học tập khả năng hát các bài hát dân ca của học sinh, ngay từ tiết đầu tiên của năm học tôi thường phân loại học sinh thông qua một cuộc “kiểm tra nhỏ” về khả năng ca hát và vận động của các em. Từ kết quả của cuộc “kiểm tra” thăm dò tại các lớp, tôi phân ra những em học sinh có năng khiếu về hát và vận động, có sự yêu thích môn học, và những em không có năng khiếu, khả năng còn hạn chế, sức tập trung kém để từ đó kịp thời điều chỉnh và thay đổi phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. 2.3. Nắm vững tiến trình Kế hoạch bài dạy và thực hiện tốt các bước khi lên lớp 2.3.1. Xác định yêu cầu cần đạt bài học hát dân ca Trong khi lên kế hoạch bài dạy, bao giờ tôi cũng tìm hiểu kĩ, xác định và đề ra rõ ràng yêu cầu cần đạt của mỗi bài, thể hiện cụ thể những điều học sinh phải biết được (năng lực) và rút ra bài học gì cho bản thân (phẩm chất). Việc xác định mục tiêu tiết dạy cũng cần lưu ý tới từng đối tượng học sinh, từng lớp sẽ giúp tiết học đạt hiệu quả hơn. 2.3.2. Chuẩn bị * Giáo viên: Với tiết dạy nào cũng vậy, tôi luôn chuẩn bị chu đáo đồ dùng dạy học, tư liệu giảng dạy, giáo án trước khi lên lớp và sử dụng chúng một cách linh hoạt, hiệu quả. Trước hết là việc chuẩn bị về kiến thức, nghiên cứu kĩ nội dung bài giảng thông qua sách giáo viên (trong đó có môn Âm nhạc. Tôi còn nghiên cứu thêm tài liệu tham khảo như: Sách Âm nhạc- Tác giả, tác phẩm, báo Thế giới trong ta, sách Phương pháp giảng dạy Âm nhạc ở Tiểu học, …. Tôi luôn nắm vững quy trình một tiết học hát để xây dựng tiết dạy hát dân ca cho hợp lý. Như tôi đã trình bày, với thời lượng ít nên việc chuẩn bị chu đáo đồ dùng dạy học trực quan giúp giáo viên vững vàng, chủ động khi hướng dẫn cho học sinh: - Đàn phím điện tử (organ, piano điện tử): luyện đánh và đệm các bài hát. - Nhạc cụ gõ (thanh phách, mõ, song loan,….). - Các động tác vận động phụ họa phù hợp từng bài hát. - Tranh, ảnh minh họa phù hợp nội dung các bài hát, lời ca bài hát. - Máy tính, tivi * Học sinh: Tùy từng bài hát dân ca mà tôi yêu cầu học sinh chuẩn bị trước một số vấn đề để giúp học sinh học tốt và nắm vững hơn nội dung bài học. 2.3.3. Các hoạt động dạy và học hát dân ca Khi lên chi tiết kế hoạch bài dạy, tôi thường chia thành các hoạt động cơ bản: - Hoạt động 1: Học hát (Ôn bài hát đối với tiết 2)
5 - Hoạt động 2: Hát kết hợp gõ đệm (Vận động phụ họa đối với tiết 2) - Hoạt động 3: Luyện tập (Tập biểu diễn ) Đối với từng lớp, từng đối tượng học sinh, tôi luôn dự kiến các yêu cầu, các câu hỏi, các phương pháp dạy học trong từng hoạt động để giúp học sinh nắm vững bài học. 2.3.4. Các bước tiến hành dạy một bài hát dân ca: Trong quá trình dạy và học, việc giải quyết đồng thời những thao tác cơ bản: Nhìn - nghe - ghi nhớ - thực hành- sáng tạo dựa trên nguyên tắc “ Học vui - vui học” góp phần không nhỏ để giờ học đạt tới sinh động, hiệu quả. Tiến hành tổng hợp những thao tác cơ bản trong một giờ giúp giáo viên và học sinh hoạt động nhịp nhàng, tạo bầu không khí vui tươi, thoải mái, một yêu cầu cơ bản trong giờ âm nhạc, đặc biệt là giờ học hát. 2.3.4.1. Học hát *Thứ nhất: Giới thiệu bài: Thời gian từ 1 đến 2 phút. Mục đích: Giúp học sinh nắm được nội dung tiết học và tạo hứng thú cho học sinh. Để giới thiệu bài hát dân ca, ngay từ đầu tiết học, tôi đưa ra một số tranh ảnh sinh động và đẹp mắt (ngoài những bức tranh có sẵn ở trong sách giáo khoa), có nội dung phù hợp với bài hát để giới thiệu. Khi tiến hành giảng bài, tôi đưa ra các câu hỏi gợi mở, gợi ý để các em nhận xét, nhận ra nội dung của tranh, ảnh gắn với nội dung bài hát, dẫn dắt các em vào bài một cách nhẹ nhàng. Sau khi tôi giới thiệu tên bài hát, xuất xứ, tên tác giả….tôi còn sử dụng thêm bản đồ thế giới, bản đồ Việt Nam, những cảnh quan đặc trưng để giới thiệu giúp các con có cái nhìn khái quát về sự vật hiện tượng xung quanh (Tôi luôn chú ý đến độ vừa sức với lứa tuổi) và vừa giúp các con khắc sâu kiến thức. Tùy theo từng nội dung bài hát mà tôi chuẩn bị phần giới thiệu cho phù hợp, sinh động. Khi thực hiện phần giới thiệu bài mới giáo viên cần lưu ý: Chọn tranh, ảnh đẹp, hấp dẫn, cách giới thiệu bài ngắn gọn, dễ hiểu, trọng tâm, gây hứng thú với học sinh không nên kéo dài bởi đây chỉ là một phần nhỏ của tiết học. *Thứ hai: Hát mẫu Ở tiết học bài hát mới, tôi thường hát mẫu cho học sinh nghe, tôi thể hiện bài hát thật chuẩn xác và cố gắng diễn tả tốt nhất sắc thái biểu cảm của từng bài, các em tỏ ra rất thích thú và tập trung học tập hơn. Đến tiết ôn bài hát, tôi cho học sinh nghe bài đĩa hát mẫu do các em thiếu nhi trình bày, sự chuẩn mực về diễn xuất và đảm bảo về tính nghệ thuật sẽ giúp học sinh ôn tập và biểu diễn một cách tốt nhất. *Thứ ba: Đọc lời ca: (Bước này chỉ thực hiện ở tiết dạy bài hát mới hoặc bài hát có lời mới học ở tiết 2) Để tiến hành đọc lời ca, tôi thực hiện 3 bước nhỏ như sau: - Đọc trơn (tức là đọc không theo tiết tấu lời ca): Bước này tôi đưa ra Slide bảng lời ca cho các con quan sát rồi hướng dẫn đọc. Tôi rút dần lời ca khi hướng dẫn học sinh đọc, rồi thoát hẳn lời ca mẫu để rèn trí nhớ cho học sinh. - Giảng từ khó: Nếu trong lời ca bài hát nào đó có từ khó tôi hỏi học sinh để phát huy trí lực các con, để các con nêu lên những hiểu biết của mình trước
6 rồi mới giải thích các con nghe, cho các con hiểu để nắm vững hơn nội dung bài hát. - Đọc lời ca theo tiết tấu: Đây là bước quan trọng giúp học sinh khi hát sẽ hát chính xác hơn về tiết tấu, trường độ của bài hát. * Thứ tư: Học hát Phương pháp phổ biến trong dạy hát cho học sinh từ trước đến nay vẫn là giáo viên dạy truyền khẩu từng câu, câu sau nối tiếp câu trước cho đến hết bài.Tôi đã linh hoạt thay đổi cách thức tiến hành để truyền dạy cho học sinh. Khi cho học sinh học hát tôi đàn, hát mẫu từng câu một đến hai lần thật chuẩn xác rồi bắt nhịp cho học sinh hát. Khi hát mẫu và dùng đàn đàn giai điệu tay phải, đến khi các em hát tôi đánh giai điệu, đệm hợp âm rải để các em nghe và hát tốt. Mỗi câu hát, giáo viên hát mẫu rồi bắt nhịp, đệm đàn cho học sinh hát hai đến ba lần, ghép lần lượt đến hết bài. *Thứ năm: Luyện tập Để giúp học sinh hát đúng giai điệu và thuộc lời ca, tôi cho các em luyện tập nhiều lần, kịp thời sửa sai và điều chỉnh cách hát của các em sao cho tiếng hát có chất lượng nhất. Việc luyện tập luân phiên giữa các tổ, nhóm, cá nhân là hình thức tôi thường dùng để củng cố bài, tạo không khí làm việc tích cực, có tác dụng động viên tất cả học sinh đều tham gia vào bài học. Tôi đã linh hoạt thay đổi bằng các hình thức luyện tập khác nhau như: Hát đối đáp, nối tiếp, hát lĩnh xướng hòa giọng…tùy thuộc vào từng bài hát. Bằng nhiều hình thức dưới dạng trò chơi: “Hát theo người chỉ huy”; “Ca sĩ và những khán giả” . *Thứ sáu. Ôn bài hát (đối với tiết ôn tập): Cũng ở hoạt động 1 nhưng là tiết ôn tập bài hát với mục đích giúp học sinh ôn luyện để hát hoàn chỉnh bài, bước đầu thể hiện được sắc thái, tính chất các bài hát, tôi tiến hành các bước sau: - Tôi cho học sinh nghe lại bài hát các bạn thể hiện. Học sinh nêu lại nội
7 dung bài hát, nêu sắc thái tính chất âm nhạc cảm nhận được- giúp học sinh nhớ lại những gì đã nghe thấy và biết. - Học sinh hát tập thể hoặc nhóm, cá nhân thuộc lời ca, theo giai điệu, thể hiện được sắc thái tính chất đã cảm nhận. - Ôn cách gõ đệm đã học hoặc tập cách gõ đệm mới. Việc ôn phần hát kết hợp các cách gõ đệm giúp học sinh nắm chắc các cách gõ đệm chắc nhịp phách tiết tấu của một bài hát, một tác phẩm âm nhạc. 2.3.4.2. Tập gõ đệm: Có 3 cách gõ đệm chúng ta vẫn thường dùng để truyền dạy cho học sinh đó là: gõ đệm theo nhịp, gõ đệm theo phách, gõ đệm theo tiết tấu lời ca. Để phân biệt và áp dụng 3 cách gõ đệm này, tôi đã giảng cho học sinh một cách đơn giản, dễ hiểu nhất: - Gõ đệm theo nhịp là cách gõ đều nhau, gõ vào các chữ được hát nhấn ở mỗi câu hát, khi gõ thì gõ 1 tiếng rồi mở tay ra và các thao tác “gõ mở” cứ đều đặn như vậy cho đến hết bài. - Gõ đệm theo phách là cách gõ đều nhau, gõ vào các chữ được hát nhấn cũng như hát bình thường ở mỗi câu hát, khi gõ thì gõ 1 tiếng ở mặt to của thanh phách, 1 tiếng ở cạnh nhỏ của thanh phách, Ví dụ như bài: Khúc nhạc trên nương xa, chương trình âm nhạc lớp 3. - Gõ đệm theo tiết tấu lời ca là cách gõ vào tất cả các chữ có trong bài hát, nghĩa là hát chữ nào thì gõ vào chữ đó. 2.4. Tạo cơ hội trải nghiệm cho học sinh qua biểu diễn các bài hát Hoạt động biểu diễn được thực hiện ở tiết 2 của mỗi bài dạy. Có thể tổ chức cho học sinh biểu diễn bằng các hoạt động sau: 2.4.1. Biểu diễn bằng các động tác đơn giản, nhẹ nhàng Đối với học sinh tiểu học được vận động chính là thể hiện khả năng sáng tạo của mình. Khi học sinh đã hát đúng giai điệu và lời ca thì việc hướng dẫn một số động tác vận động phụ hoạ đơn giản sẽ giúp phát triển thể lực cho các em. Để đảm bảo cho tất cả hoc sinh biết vận động và không bỡ ngỡ khi thực hành, ngay từ tiết học đầu tiên hoặc tiết tăng cường tôi trang bị và tập cho các
8 em một số động tác cơ bản, đơn giản như: nhún từng chân, nhún bước sang ngang, từng tay vung lên, hai tay vung lên, động tác hái đào một tay, hái đào hai tay, động tác mõ mời, hai tay vòng ở trên đầu, một số động tác liên kết đơn giản….. 2.4.2. Tập các động tác bộ gõ cơ thể: Nhằm tạo hứng thú cho các em khi học hát thì giáo viên tập một vài động tác bộ gõ cơ thể từ đơn giản đến đa dạng, từ 2 động tác đến 3 và 4 phù hợp với tiết tấu của bài hát. - Học sinh biết hát kết hợp gõ đệm theo nhịp, biết vận động cơ thể với 2 -3 động tác dậm chân, vỗ đùi, búng tay. 2.4.3. Tập biểu diễn - Trò chơi âm nhạc: Nhằm khắc sâu hơn bài học và làm cho tiết học thực sự sôi nổi, tôi luôn tổ chức một số trò chơi âm nhạc cho các em. Có thể ở tiết bài hát mới cũng có khi ở tiết ôn bài hát. Chỉ là khoảng thời gian ít ỏi thôi nhưng đem lại cho các em nhiều điều mới mẻ, hấp dẫn, lôi cuốn. Với các bài hát dân ca tôi thường áp dụng một số trò chơi sau: * Hát theo nguyên âm: Hoạt động này giúp các em luyện giai điệu rất tốt. Giáo viên qui định các nguyên âm bằng kí hiệu tay. Khi tổ chức trò chơi giáo viên ra hiệu tay, học sinh hát nguyên âm theo đúng giai điệu bài hát vừa học. * Hát âm tượng thanh và làm động tác cách đánh nhạc cụ: Hoạt động này cũng giúp các em luyện giai điệu thêm vận động nhịp nhàng. Giáo viên nêu một số nhạc cụ mà các em đã biết, qui định âm tượng thanh và động tác sau đó tổ chức cho học sinh thực hành. * Tập làm nhạc trưởng: Trò chơi này giúp học sinh thêm mạnh dạn, tự tin, phát huy năng khiếu của mình. Tôi chọn ở các lớp một số em có tố chất, tiếp thu tốt, hướng dẫn các em cách đánh nhịp đơn giản ( chủ yếu là nhịp 2/4) sau đó chỉ huy cho cả lớp hát. Em nào được chọn để chỉ huy tỏ ra đều rất hào hứng và cố gắng thể hiện mình, còn khi lớp hát có bạn chỉ huy học sinh đã rất chú ý và thích thú. * Tập thực hiện theo tiết tấu nhanh chậm của bài hát: Trò chơi này góp phần phát triển tai nghe năng lực cảm thụ âm nhạc cho học sinh. Cho hs chơi trò chơi A ram sam sam, nhạc nhanh thì làm nhanh, nhạc chậm thì làm chậm theo tiết tấu của bài hát. * Nghe giai điệu- đoán câu hát; Nghe tiết tấu- đoán bài hát: Trò chơi này góp phần phát triển tai nghe năng lực cảm thụ âm nhạc cho học sinh. Tôi thường tổ chức trò chơi này ở tiết ôn tập khi muốn các em nhận ra bài hát đã học hoặc tổ chức ở phần củng cố bài dạy. * Tập biểu diễn- hay trò chơi: Em tập làm ca sĩ hoặc Ca sĩ và những khán
9 giả. Hoàn thiện bài không chỉ là việc hát đúng giai điệu và lời ca mà quan trọng hơn đó là việc các em biết hát có sắc thái biểu cảm, biết thể hiện bài hát trước tập thể một cách tự tin, mạnh dạn. Mặt khác các con được tập mình là những ca sĩ nhí hoặc là những khán giả thanh lịch văn minh, học sinh vô cùng thích thú. - Gv làm mẫu hát kết hợp gõ trống con theo theo tiết tấu 1 (Nội dung Kết hợp nhạc cụ gõ theo hình tiết tấu ) vào bài Khúc nhạc trên nương xa ở 2 câu đầu. Tiết tấu 2 vào 2 câu cuối - GV thực hiện kĩ thuật dạy học “Mảnh ghép”tổ chức hoạt động cho HS + Nhóm có sở thích về hát sẽ trình bày bài hát với tính chất nhịp nhàng. + Nhóm có sở thích về nhạc cụ sẽ gõ đệm theo phách/ nhịp/ hình tiết tấu đệm cho nhóm hát. + Nhóm có sở thích về vận động cơ thể/ nhịp điệu sẽ cùng phụ hoạ với nhóm nhạc cụ và nhóm hát. - GV lấy ngẫu nhiên mỗi nhóm từ 4 đến 6 HS cùng trình bày bài hát Khúc nhạc trên nương xa. - GV lấy ngẫu nhiên mỗi nhóm từ 10 đến 12 HS cùng trình bày bài hát Khúc nhạc trên nương xa với nhiều nhạc cụ thể hiện vận dụng sáng tạo qua bài hát
10 Hoàn thiện bài không chỉ là việc hát đúng giai điệu và lời ca mà quan trọng hơn đó là việc các em biết hát có sắc thái biểu cảm, biết thể hiện bài hát trước tập thể một cách tự tin, mạnh dạn. Mặt khác các con được tập mình là những ca sĩ nhí hoặc là những khán giả thanh lịch văn minh, học sinh vô cùng thích thú. 3. Tính mới Dân ca là một dòng nhạc rất khó hát vì vậy đòi hỏi người giáo viên phải có kỹ năng giảng dạy cho học sinh để học sinh không cảm thấy nản chí. Không áp đặt hay ép buộc học sinh mà phải tạo cho học sinh cảm thấy hứng thú, tích cực yêu thích thật sự với dân ca. Giáo dục cho học sinh biết tự hào về tinh hoa dân tộc, biết cảm nhận được cái hay, cái đặc sắc của mỗi bài dân ca. Những giải pháp đề xuất nêu trong sáng kiến được sử dụng lần đầu phù hợp với đối tượng học sinh và công tác giảng dạy của giáo viên. 4. Tính thực tiễn Qua kinh nghiệm bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh tiểu học cùng với thực tế giảng dạy Âm nhạc bản thân tôi đã lồng ghép một cách linh hoạt các hoạt động bồi dưỡng vốn dân ca sao cho học sinh một cách phù hợp mà vẫn đảm bảo được nội dung tiết dạy. Sáng kiến được áp dụng trực tiếp trên đối tượng học sinh từ khối 1 đến khối 5 của nhà trường đem lại hiệu quả thiết thực 5. Kết quả đạt được Sau một năm áp dụng các giải pháp trên cho kết quả rất khả quan. Giáo viên đã luôn không ngừng tìm tòi học hỏi bồi dưỡng vốn kiến thức của mình về các bài hát dân ca, tìm hiểu nguồn gốc về các thể loại dân ca, các giá trị nguồn gốc văn hóa của dân tộc để công tác giảng dạy. quá trình thực hiện đã nắm được yêu cầu cần đạt của từng tiết học để có thể xem xét và lồng ghép một cách linh hoạt phù hợp với đỗi tượng học sinh. Học sinh hứng thú, tích cực học tập và yêu thích các làn điệu dân ca. Sau
11 các bài học các em biết tìm tòi thêm các làn điệu dân ca khác ngoài chương trình để cùng nhau luyện tập. Đặc biệt kết quả học tập các bài hát dân ca nói riêng và môn Âm nhạc nói chung được nâng lên rõ rệt. Cụ thể là: * Kết quả khảo sát đầu năm học 2022-2023: Hoàn thành tốt Chưa hoàn thành Hoàn thành các các bài hát các bài hát dân TS bài hát dân ca dân ca ca học sinh Số Tỷ lệ % Số Số Tỷ lệ % Tỷ lệ % lượng lượng lượng 607 330 54,4 250 41,2 27 4,4 * Kết quả giữa học kỳ II: ( Số liệu có giảm 1 em học sinh lớp 1A chuyển trường) Hoàn thành tốt Chưa hoàn thành Hoàn thành các các bài hát các bài hát dân TS bài hát dân ca dân ca ca học sinh Số Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % lượng 606 368 60,7 238 39,3 0 0 * Kết quả cụ thể của các khối lớp:
12 Hoàn thành tốt Hoàn thành các bài Chưa hoàn thành các bài hát dân ca hát dân ca các bài hát dân ca Lớp Sĩ số SL Tỷ lệ % so SL Tỷ lệ % SL Tỷ lệ % với HS với HS với HS trong lớp trong lớp trong lớp 1A 38 25 65,7 13 34,3 0 0 1B 38 24 63,2 14 36,8 0 0 1C 35 22 62,9 13 37,1 0 0 2A 33 20 60,6 13 39,4 0 0 2B 31 18 58,1 13 41,9 0 0 2C 32 18 56,3 14 43,7 0 0 2D 32 19 59,4 13 40,1 0 0 3A 29 17 58,6 12 41,4 0 0 3B 29 16 55,2 13 44,8 0 0 3C 35 22 62,9 13 37,1 0 0 3D 36 21 58,3 15 41,7 0 0 4A 36 22 61,1 14 38,9 0 0 4B 37 23 62,1 14 37,9 0 0 4C 35 22 62,9 13 37,1 0 0 5A 34 21 61,8 13 38,2 0 0 5B 34 20 58,8 14 41,2 0 0 5C 31 19 61,3 12 38,8 0 0 5D 31 19 61,3 12 38,8 0 0 TC 606 368 60,7 238 39,3 0 0 Dân ca vốn xuất phát từ người dân lao động. Tất cả mọi người đều hát được, tham gia chơi, biểu diễn được. Vì vậy, cần tạo môi trường diễn xướng tổ chức nhiều hơn các trò chơi dân gian gắn với từng bài dân ca như: hát đối giao duyên, hát hội… Tích cực tận dụng các dịp lễ hội cho học sinh tham quan, tham gia để các em có được cảm giác sống động của các sinh hoạt văn hóa dân gian có sử dụng hát dân ca và không chỉ với học sinh mà nên dành thêm cho các giáo viên dạy nhạc. III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT 1. Kết luận Dân ca là kho tàng âm nhạc vô giá của cha ông ta từ ngàn xưa để lại, dân ca là hơi thở của dân tộc, lưu giữ và bảo vệ dân ca là bảo vệ dòng máu chảy trong cơ thể mỗi chúng ta. Dân ca là một bức tranh phong phú, đa dạng về màu sắc, mỗi địa phương đều có những nét đặc trưng riêng, thể hiện phong tục ngôn ngữ, giọng nói của từng vùng miền của Tổ quốc Việt Nam thân yêu. Vì vậy dù là dân ca của bất cứ vùng nào trên đất nước Việt Nam cũng đều đáng trân trọng và cần được gìn giữ bởi đó là tài sản tinh thần vô giá nhất, là những tinh hoa của dân tộc được chắt lọc qua nhiều thế kỉ lao động và dựng xây đất nước.Với học sinh, là những thế hệ tương lai của đất nước, để các em vẫn
13 luôn tiếp thu được các nền văn hóa thế giới mà không đánh mất những tinh hoa văn hóa của dân tộc thì ngay từ bây giờ khi còn nhỏ các em đã phải có được vốn hiểu biết và phải có được một tình yêu thật sự với dân ca. Vì vậy bồi dưỡng phát huy vốn qúy dân ca cho học sinh tiểu học luôn là tiền đề đầu tiên trong việc gìn giữ tinh hoa văn hóa dân tộc như lời dặn dò cuối cùng của Người trước lúc đi xa “Rằng đã yêu Tổ quốc mình càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca” Sáng kiến kinh nghiệm này được xây dựng không chỉ dựa vào kinh nghiệm cá nhân, mà còn căn cứ vào cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn việc dạy học Âm nhạc ở Tiểu học cũng như tham khảo một số tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học. Sáng kiến kinh nghiệm đã trình bày về phương pháp và một số kĩ thuật dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học nhằm gây hứng thú cho học sinh, giúp các em hát đúng giai điệu, lời ca và thêm yêu thích các bài dân ca Việt Nam. Sáng kiến kinh nghiệm đã được trao đổi giữa giáo viên dạy Âm nhạc bậc tiểu học. Kết quả cho thấy, đó là những vấn đề có tính khả thi và phù hợp với điều kiện dạy học hiện nay. Giáo viên có thể dễ dàng thực hiện, học sinh tiếp thu kiến thức dễ dàng, hầu hết các em hoàn thành mục tiêu tiết học. 2. Kiến nghị và đề xuất * Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo Hướng Hóa: Tiếp tục duy trì tổ chức các chuyên đề cấp huyện để giáo viên có cơ hội được học hỏi đồng nghiệp * Đối với Ban giám hiệu nhà trường: Cần bổ sung thêm các trang thiết bị phục vụ việc dạy và học môn Âm nhạc như: Ti vi,tranh ảnh, băng đĩa hình về múa hát dân ca các dân tộc * Đối với phụ huynh học sinh. - Phải có đầy đủ sách giáo khoa môn Âm nhạc. - Phải có một số nhạc cụ gõ cho học sinh: Thanh phách Tân Long, ngày 29 tháng 3 năm 2023 XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến ĐƠN VỊ của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. ( Ký và ghi rõ họ tên) Dương Mạnh Hùng Nguyễn Thị Liên
14 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách giáo khoa Âm nhạc lớp 4, 5. Nhà xuất bản Giáo dục. 2. Sách Giáo viên Âm nhạc lớp 1, 2, 3, 4, 5. Nhà xuất bản Giáo dục. 3. Phương pháp dạy học các môn học ở Tiểu học, Nhà xuất bản Giáo dục, 2007. 4. Phương pháp dạy học Âm nhạc, Hoàng Long, Nhà xuất bản Giáo dục. 5. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Âm nhạc ở Tiểu học, Nhà xuất bản Giáo dục. 6. Phương pháp nghiên cứu bộ môn Âm nhạc Và một số tài liệu khác.
15 MỤC LỤC NỘI DUNG Trang I. PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................1 2. Tính cấp thiết..............................................................................................1 II. PHẦN NỘI DUNG....................................................................................2 1. Thực trạng.................................................................................................. 2 1.1. Thuận lợi..................................................................................................2 1.2. Khó khăn..................................................................................................2 1.3.Thực trạng dạy hát dân ca cho học sinh.................................................2 2. Các giải pháp thực hiện.............................................................................3 2.1. Nắm chắc nội dung các bài hát dân ca..................................................3 2.2. Điều tra phân loại học sinh.....................................................................4 2.3. Nắm vững tiến trình Kế hoạch bài dạy và thực hiện tốt các bước khi lên lớp....................................................................................................................4 2.4. Tạo cơ hội trải nghiệm cho học sinh qua biểu diễn các bài hát ..........7 3. Tính mới ....................................................................................................10 4. Tính thực tiễn ............................................................................................10 5. Kết quả đạt được......................................................................................10 III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT.............................................12 1. Kết luận .....................................................................................................12 2. Kiến nghị và đề xuất..................................................................................12