Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại" được hoàn thành với mục tiêu nhằm giúp trẻ mở rộng vốn từ vựng bằng cách sử dụng các thuật ngữ khoa học phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Giáo dục STEAM có thể ứng dụng tổ chức nhiều hoạt động, song hoạt động khám phá khoa học là hoạt động có thể ứng dụng giáo dục STEAM một cách rõ nét và đạt hiệu quả cao nhất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại

1 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN TRỰC NINH TRƯỜNG MẦM NON TRỰC ĐẠI BÁO CÁO BIỆN PHÁP Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại Lĩnh vực(mã)/cấp học: Giáo dục (03)/ Mầm non Tác giả: Phạm Thị Thoa Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm mầm non Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường mầm non Trực Đại Trực Ninh, tháng 11 năm 2022 THÔNG TIN CHUNG VỀ BIỆN PHÁP
2 1. Tên biện pháp: Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại. 2. Lĩnh vực: Giáo dục(03)/Mầm non. 3. Thời gian áp dụng biện pháp: Từ T9/2021 đến T8/2022. 4. Tác giả: Họ và tên: Phạm Thị Thoa Năm sinh: 12/9/1987 Nơi thường trú: Xã Trực Đại- huyện Trực Ninh - tỉnh Nam Định. Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm mầm non. Chức vụ công tác: Giáo viên. Nơi làm việc: Trường mầm non Trực Đại - Trực Ninh - Nam Định. Điện thoại: 0947303489. 5. Đơn vị áp dụng biện pháp: Tên đơn vị: Trường mầm non Trực Đại. Địa chỉ: Xã Trực Đại, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. BÁO CÁO BIỆN PHÁP
3 Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến Thế giới đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với những chuyển biến sâu và rộng ở tất cả các lĩnh vực, điều này cũng tạo ra những vấn đề thách thức đối với người làm công tác giáo dục nói chung, công tác giáo dục mầm non nói riêng. Đặc biệt là việc sử dụng phương pháp dạy học mới để đào tạo ra những con người đầy sáng tạo và có tư duy phản biện. Điều này cho thấy, việc đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở các cấp học nói chung và cấp học mầm non nói riêng là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Trẻ mầm non chính là chủ nhân tương lai của đất nước. Trẻ em cần được đào tạo bài bản ngay từ khi bước vào độ tuổi đi học. Nhất là trong xã hội hiện đại ngày nay, khi vấn đề và thách thức mới đòi hỏi phải được giải quyết bằng những biện pháp mới, tư duy mới, sáng tạo mới. Để làm được điều này, việc sử dụng các phương pháp giáo dục tiên tiến là hết sức cần thiết. Hiện nay, có nhiều phương pháp giáo dục tiên tiến như: Montessori, STEAM, Reggio Emilia…Trong đó giáo dục STEAM là một lựa chọn để giúp trẻ đánh thức và khơi dậy sự sáng tạo nhằm hình thành kỹ năng tư duy mới cho thế hệ mai sau. Giáo dục STEAM có thể tạo ra những con người có khả năng đáp ứng được nhu cầu của thế kỷ. Giáo dục STEAM hiện đã được áp dụng rất nhiều trong nền giáo dục ở các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật và các quốc gia khác với mục tiêu xây dựng thế hệ nhân lực mới có kiến thức lẫn kỹ năng phong phú, thực tế. Giáo dục STEAM còn khá mới mẻ ở Việt Nam nhưng đã là “kim chỉ nam” rất thịnh hành trong lĩnh vực giáo dục ở các quốc gia phát triển hàng đầu trên thế giới. Có thể nói STEAM giống như là khởi đầu cho một sự thay đổi về tương lai của cả một nền giáo dục đổi mới và sáng tạo. Giáo dục STEAM tích hợp các yếu tố Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật, Nghệ thuật và Toán học; là phương pháp giáo dục chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, do đó, trẻ được tiếp cận phương pháp giáo dục này có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic và có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn; thúc đẩy tối đa năng lực tiềm ẩn bên trong mỗi trẻ, tôn trọng sự khác biệt và trí tưởng tượng phong phú của trẻ, mang tính thực tiễn cao và phát triển kĩ năng làm việc theo nhóm. Từ ngàn xưa, cha ông ta đã đúc kết: “Tôi nghe tôi quên, tôi nhìn tôi nhớ, tôi làm tôi hiểu” vì vậy học phải đi đôi với hành. Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan; trẻ mầm non không học lý thuyết qua những lời nói suông, giảng giải mà học qua chính những trải nghiệm, thực hành, thí nghiệm, thực làm, thực học.
4 Cách tiếp cận dạy học theo STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn. Ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn, “chơi thông minh và học vui vẻ”. Tích hợp giáo dục STEAM trong thực hiện Chương trình Giáo dục mầm non theo hướng đồng tâm phát triển về kiến thức và kĩ năng, sẽ thuận lợi và đảm bảo nội dung của chương trình cũng như đạt được kết quả mong đợi dành cho trẻ. Con đường tới STEAM là vô cùng thú vị. Khi quan sát một đứa trẻ được trải nghiệm thực làm cùng STEAM sẽ thấy chúng tập trung, say sưa, trí tưởng tượng được sáng tỏ, trí tò mò được thỏa mãn và hơn hết tình yêu, niềm đam mê với khoa học và công nghệ được nảy sinh. Trẻ mầm non có thể ghi nhớ mọi thứ nhanh nhất khi nó được ứng dụng vào chính cuộc sống của mình. Chính vì thế, muốn bài học trở nên hứng thú và có ý nghĩa với trẻ, hãy biến mỗi kiến thức thành một sản phẩm như: chiếc chong chóng quay, chiếc đèn phát sáng, ô tô phản lực,… Khi các nguyên lý khoa học trở nên cụ thể qua các món đồ chơi yêu thích của trẻ, được trẻ tự sáng tạo ra thì chúng sẽ trở nên vô cùng hứng thú và có tác động tích cực đến quá trình trẻ tiếp thu kiến thức. Khoa học trong STEAM sẽ không chỉ giúp cung cấp cho trẻ những kiến thức liên quan đến chủ đề mà còn kích thích sự tò mò, niềm hứng thú của trẻ thông qua các câu hỏi “vì sao?”, “như thế nào?”. Trong giáo dục STEAM, khoa học được hiểu là sự quan sát và trải nghiệm, đặt câu hỏi, đưa giả thuyết và phán đoán về thế giới xung quanh trẻ. Dạy trẻ khám phá khoa học ngay từ nhỏ sẽ hỗ trợ sự phát triển các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm, tính kiên trì cũng như kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề. Giúp trẻ mở rộng vốn từ vựng bằng cách sử dụng các thuật ngữ khoa học phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Giáo dục STEAM có thể ứng dụng tổ chức nhiều hoạt động, song hoạt động khám phá khoa học là hoạt động có thể ứng dụng giáo dục STEAM một cách rõ nét và đạt hiệu quả cao nhất. Là một giáo viên đứng lớp, hàng ngày được tiếp xúc gần gũi với trẻ, hiểu được mức độ nhận thức của trẻ, bản thân tôi luôn mong muốn được ứng dụng phương pháp học tập này cho trẻ của mình để trẻ sáng tạo hơn, chủ động hơn, để các con tìm ra những nguyên lý khoa học ngay trong những hoạt động đơn giản. Với mong muốn như trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ Mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại”, huyện Trực Ninh. II. Mô tả giải pháp 1. Mô tả thực trạng trước khi tạo ra biện pháp Trường mầm non Trực Đại huyện Trực Ninh đạt chuẩn quốc gia mức độ I, đạt chuẩn Xanh-Sạch-Đẹp-An toàn, đạt kiểm định chất lượng cấp độ 2; trong nhiều năm qua, nhà trường luôn đạt danh hiệu trường tiên tiến xuất sắc; chất lượng chăm sóc,
5 nuôi dưỡng và giáo dục luôn trong tốp đầu của huyện; nhà trường luôn đi đầu trong các phong trào thi đua đổi mới, sáng tạo trong dạy và học. Năm học 2021-2022, tôi được nhà trường phân công dạy lớp 4 tuổi C2; lớp 4 tuổi C2 có 30 trẻ, trong đó có 18 trẻ gái, 12 trẻ trai; được phân công thực hiện dạy trẻ lớp 4 tuổi C2, bản thân tôi nhận thấy cần phải có những đổi mới, sáng tạo trong công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, nhất là trong điều kiện chuyển đổi số, sử dụng các phương pháp giáo dục hiện đại hiện nay. Xác định rõ trách nhiệm trong công việc, để thực hiện tốt được nhiệm vụ được giao, tôi đã tiến hành đánh giá, khảo sát các điều kiện có thể ảnh hưởng đến quá trình đổi mới, sáng tạo. Xác định rõ những thuận lợi: Chủ trương chỉ đạo về đổi mới, sáng tạo trong dạy và học được các cấp quản lý giáo dục cũng như nhà trường luôn quan tâm, xác định là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay; điều kiện môi trường trong và ngoài lớp; chất lượng trẻ tương đối đồng đều, trẻ học đúng độ tuổi, thích tò mò, khám phá nên việc áp dụng STEAM cho trẻ được thuận lợi hơn. Trẻ của lớp có nề nếp thói quen tốt trong học tập, khả năng nghe - hiểu và tiếp thu nhanh; nhiều cha mẹ trẻ rất quan tâm đến việc ăn, việc chơi, việc học, sự phát triển của trẻ; đặc biệt bản thân tôi là một giáo viên luôn yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi, trau dồi kiến thức, có trình độ nghiệp vụ, chuyên môn vững vàng, ứng dụng CNTT thành thạo, thích tìm tòi, sáng tạo; được tham gia tập huấn, bồi dưỡng và tự học về đổi mới trong giáo dục mầm non, nhất là ứng dụng giáo dục STEAM… Bên cạnh những điều kiện thuận lợi, tôi nhận thấy, còn nhiều khó khăn, thách thức khi triển khai đổi mới giáo dục STEAM trong giáo dục mầm non: Giáo viên chưa dành nhiều thời gian cho việc nghiên cứu ứng dụng giáo dục STEAM vào tổ chức hoạt động; Thực tế cho thấy giáo viên mầm non hiện nay chưa được tiếp cận nhiều và sâu với các phương pháp giáo dục tiên tiến trên thế giới đặc biệt là giáo dục STEAM, vẫn còn khá nhiều giáo viên chọn việc trình chiếu cho trẻ xem hơn là việc tổ chức cho trẻ được hoạt động theo các hình thức khác nhau như theo các nhóm, cá nhân…, lớp học thụ động bị cuốn theo các hiệu ứng trên màn hình làm loãng đi trọng tâm của bài học, hiệu quả đạt được không cao; Hình thức tổ chức các hoạt động cho trẻ khám phá, trải nghiệm chưa phong phú và đa dạng. Giáo dục STEAM là một hoạt động mới và khó đòi hỏi phải có thực hành và tính ứng dụng cao. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải có thời gian và quá trình tìm hiểu kiến thức kĩ lưỡng. Tài liệu về giáo dục STEAM cho giáo viên tham khảo không nhiều và chưa phong phú. Đồ dùng, trang thiết bị phục vụ cho trẻ học tập theo phương pháp giáo dục STEAM còn hạn chế. Lớp có một số trẻ còn nhút nhát, rụt rè, thiếu tự tin, không giao tiếp với bạn bè. Kỹ năng của trẻ còn hạn chế: Kỹ năng thực hành, trải nghiệm, hoạt động nhóm (hợp tác, thỏa thuận, chia sẻ), kỹ năng giao tiếp.
6 Qua bảng khảo sát này chúng ta thấy được thực trạng tỷ lệ trẻ thiếu rất nhiều kỹ năng của công dân trong thế kỷ 21: Tư duy phản biện, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác, đặt vấn đề… Trẻ còn nhút nhát, thiếu tự tin, chưa biết cách nói lên suy nghĩ của mình, khả năng sáng tạo còn hạn chế. Cha mẹ trẻ và giáo viên chưa có sự phối hợp, trao đổi thường xuyên do hầu như ông bà, chú, bác đưa đón trẻ; Một số cha mẹ trẻ chưa nhiệt tình phối hợp cùng các cô trong việc ứng dụng giáo dục STEAM cho trẻ; Cha mẹ trẻ chưa thực sự hiểu rõ về phương pháp giáo dục tiên tiến, đặc biệt là STEAM; Quan trọng hơn là chưa hiểu về cách học của chính con em mình ở độ tuổi mầm non để hỗ trợ trẻ và phối hợp với giáo viên một cách hiệu quả nhất. Xuất phát từ những nhận thức trên, trên cơ sở thuận lợi, khó khăn, với nhiệm vụ được giao, cá nhân tôi luôn trăn trở, tìm tòi những giải pháp hiệu quả trong giáo dục mầm non nói chung, giáo dục khám phá khoa học cho trẻ lớp 4 tuổi nói riêng; Tôi đã trú trọng, mạnh dạn, sáng tạo và đổi mới “Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ Mẫu giáo 4 - 5 tuổi ” tại trường mầm non Trực Đại, huyện Trực Ninh. Trước khi có sáng kiến, chưa có tác giả nào nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm trong việc ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại và một số trường mầm non trong địa bàn huyện Trực Ninh. 2. Mô tả kết quả sau khi có biện pháp Từ những thuận lợi, khó khăn trên, căn cứ tình hình thực tế của địa phương, của lớp để thực hiện được các mục tiêu đổi mới của lớp, đáp ứng yêu cầu bối cảnh
7 mới, đặc biệt là ứng dụng các phương pháp giáo dục mới, hiện đại; với chức năng nhiệm vụ được giao, cá nhân tôi xác định rõ cần phải làm tốt công tác tham mưu, phối hợp, triển khai sáng tạo, linh hoạt, tổ chức thực hiện đồng bộ các giải pháp “Ứng dụng giáo dục STEAM trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ Mẫu giáo 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Trực Đại”, tôi đã đưa ra các giải pháp cơ bản, tham mưu, tổ chức thực hiện hiệu quả như sau: Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch ứng dụng giáo dục STEAM vào hoạt động khám phá khoa học phù hợp với trẻ 4-5 tuổi. Đối với trẻ mầm non giáo viên đóng vai trò là thang đỡ, điểm tựa cho trẻ phát triển một cách chủ động và linh hoạt. Để làm được điều đó mỗi giáo viên luôn phải cố gắng, không ngừng tự trau dồi kiến thức và kĩ năng cần thiết cho bản thân. Nhận thức được tầm quan trọng của việc ứng dụng giáo dục STEAM vào trong hoạt động khám phá khoa học. Bản thân tôi là một giáo viên cốt cán của huyện nên thường xuyên được tham gia các lớp tập huấn, các buổi hội thảo chuyên đề do Sở GD, Phòng GD tổ chức. Hình 1: Hình ảnh Hội thảo chuyên đề do Phòng GD tổ chức
8 Tôi luôn nghiên cứu tài liệu qua sách báo, qua các kênh trên mạng internet, tham gia khoá học online chuyên sâu về ứng dụng phương pháp STEAM. Hình 2: Tham gia học tập STEAM
9 Bản thân đã được tham gia học hỏi kinh nghiệm tại các trường bạn trong và ngoài huyện về ứng dụng giáo dục STEAM nhằm trau dồi kiến thức học những điều hay, điều mới lạ để áp dụng và thực hiện để dạy trẻ có hiệu quả nhất. Hình 3: Tham quan, học hỏi tại trường mầm non Nghĩa Trung, huyện Nghĩa Hưng và trường mầm non Hải Lý, huyện Hải Hậu.
10 Sau khi tham gia lớp học, tự nghiên cứu tài liệu và học hỏi kinh nghiệm tại trường bạn. Tôi nhận thấy bản thân tuy đã thực hiện tốt việc tổ chức các hoạt động lấy trẻ làm trung tâm nhưng chưa chú trọng phát triển kỹ năng hoạt động trải nghiệm thực hành, ứng dụng các kiến thức đã học vào áp dụng thực tế. Ứng dụng STEAM cho trẻ tiếp cận kiến thức tiền khoa học tạo điều kiện để trẻ tiếp thu tốt các kiến thức về khoa học, kỹ thuật ở các bậc học tiếp theo thì việc lập kế hoạch giáo dục ứng dụng STEAM trong hoạt động giáo dục trẻ là một việc làm rất quan trọng. Với đặc thù trường mầm non Trực Đại chúng tôi nằm tại khu vực nông thôn với môi trường trải nghiệm phong phú và gần gũi với trẻ. Nên khi lập kế hoạch căn cứ vào nội dung kế hoạch giáo dục nhà trường, tổ chuyên môn khối mẫu giáo 4-5 tuổi, nhu cầu, hứng thú của trẻ, điều kiện thực tế của địa phương, tôi đã lựa chọn nội dung theo từng chủ đề gần gũi, phù hợp với đặc điểm văn hóa của địa phương, xây dựng kế hoạch giáo dục cụ thể ứng dụng STEAM. Trong đó, chú trọng việc xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động khám phá khoa học đảm bảo phát triển toàn diện cho trẻ qua 3 hình thức: Khám phá đối tượng bằng 5 giác quan, thí nghiệm và thử nghiệm. Cụ thể như sau: Kế hoạch hoạt động ứng dụng STEAM trong các chủ đề STT Tên chủ đề Hoạt động khám phá khoa học Khám phá đối Thí nghiệm Thử nghiệm tượng bằng 5 giác quan Trường Làm đèn lồng, - Khám phá quy trình mầm non chuông gió, trang chơi với đồ chơi trí mâm ngũ quả 01 ngoài trời ( Ứng (Ứng dụng trong dụng trong hoạt động hoạt động vui tết chơi ngoài trời) Trung thu) - Khám phá đôi bàn Làm kính mắt, Pha nước ngâm chân khẩu trang chân (Ứng dụng - Khám phá các giác trong hoạt động Vắt nước cam, quan góc) làm nước sinh 02 Bản thân In dấu chân ( Ứng - Bé cần gì để lớn lên tố hoa quả và khỏe mạnh dụng trong hoạt ( Ứng dụng động tạo hình) ( Ứng dụng trong trong hoạt hoạt động học) động góc)
11 Làm thiệp, quà tặng mẹ, người Tìm hiểu người thân thân trong gia đình Thiết kế ngôi nhà Làm vườn cây Khám phá ngôi nhà thẳng đứng tự Tạo âm thanh từ Khám phá bộ dụng tưới (Ứng dụng những chiếc bát 03 Gia đình cụ, đồ dùng để ăn trong hoạt ( Ứng dụng trong ( Ứng dụng trong động chơi hoạt động tạo hình, hoạt động học) ngoài trời) chơi tự do) Làm cây gia đình ( Ứng dụng trong hoạt động tạo hình) Khám phá bác nông Thí nghiệm sự Làm chiếc nón dân nảy mầm của xinh cây Chế tạo mô hình Khám phá đồ dùng Nghề Thiết kế bàn, máy bay không 04 dụng cụ nghề làm nghiệp ghế đứng được người lái trợ giúp nón người nông dân ( Ứng dụng trong (Ứng dụng trong hoạt động học) hoạt động tạo hình) Sự phân hủy Gói bánh trưng, Thế giới của lá cây bánh tét. 05 Khám phá về hoa… thực vật Khám phá về quả… Hoa đổi màu Gieo hạt đỗ Khám phá quả trứng. Chơi bóc vỏ trứng, Khám phá những chú Làm chuồng nuôi Thế giới Thí nghiệm cá đáng yêu. con vật. 06 động vật trứng bay. Khám phá sự phát Phân loại thức ăn triển của gà con. cho con vật. 07 Giao thông Thí nghiệm Làm thuyền, ô tô Khám phá ô tô chìm và nổi chạy được. Khám phá phương Làm bè nổi trên tiện giao thông mặt nước. đường thuỷ Làm mô hình xe buýt ( Ứng dụng trong hoạt động tạo
12 hình) Thí nghiệm Làm Chong chóng Khám phá tính chất máy lọc nước gió. Nước và của nước. (cầu vồng, Làm chuông gió. một số hiện mưa) 08 Sự kỳ diệu của nước. ( Ứng dụng trong tượng tự Làm mô hình Khám phá ngày và hoạt động tạo hình) nhiên tua-bin tạo đêm. năng lượng gió. Quê Khám phá cảnh đẹp - Sự phân hủy - Làm thùng rác hương-Đất quê hương yêu dấu. của túi nilong bảo vệ môi trường. 09 nước-Bác Khám phá về Bác Hồ - Làm khung ảnh Hồ Bác Hồ. Từ kế hoạch hoạt động ứng dụng giáo dục STEAM trong các chủ đề, tôi xây dựng kế hoạch hoạt động tích hợp STEAM vào hoạt động khám phá khoa học của từng tuần có kí duyệt của Ban giám hiệu nhà trường. ( PHỤ LỤC I) Giải pháp 2: Xây dựng môi trường giáo dục áp dụng hiệu quả giáo dục STEAM - Chuẩn bị môi trường + Môi trường là người thầy thứ 3 dành cho trẻ. Để có một môi trường hoạt động giáo dục STEAM giống như bất cứ môi trường học qua chơi nào, chúng ta cần không gian và đồ dùng. Tuy nhiên, không nhất thiết phải thay đổi hoàn toàn môi trường trong lớp học, xây dựng không gian bảo đảm có một góc khoa học cho trẻ khám phá và là nơi để giáo viên đưa ra các yêu cầu cho trẻ. Môi trường hoạt động giáo dục STEAM được xây dựng gắn liền với chủ đề sự kiện để trẻ khám phá về chủ đề sự kiện đó. Thông thường việc khám phá khoa học gắn liền với các chủ đề, vì vậy bảng chủ đề trong đó có nêu các vấn đề chính của chủ đề có thể gắn liền với góc khoa học để kích thích sự tò mò, khám phá của trẻ. Góc khoa học được sắp xếp để mời gọi trẻ chơi và khám phá, giáo viên có thể gắn các hình ảnh, đặt các đồ vật để kích thích trẻ khám phá và đặt câu hỏi, góc khoa học cũng cần có không gian để Giáo viên trưng bày dự án hay hoạt động trẻ đang hoàn thiện hoặc đã hoàn thành. Tạo ra một môi trường học tập mới theo giáo dục STEAM. Từ đây, trẻ được học tập, trải nghiệm và khám phá, qua đó kích thích được sự sáng tạo, rèn luyện được sự khéo léo, bền bỉ, khuyến khích trẻ thực hiện những thử nghiệm mới, luyện tập các kỹ năng cần thiết cho trẻ, dạy trẻ cách giải quyết vấn đề, cách làm việc theo nhóm và sử dụng công nghệ.
13 Việc tạo cho trẻ môi trường học tập và vui chơi thoải mái, tự do là một trong những cách thức giáo dục phù hợp và hết sức cần thiết của giáo dục STEAM mầm non. Các góc chơi được trang trí theo hướng mở, là nơi sắp xếp đồ dùng, đồ chơi, khoa học, gọn gàng, ngăn nắp, phù hợp với tầm tay để trẻ tự tìm, tự lấy, tự cất, tự trang trí, tự tạo ra các sản phẩm bằng chính bàn tay của mình. Xác định tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường trong ứng dụng giáo dục STEAM. Tôi đã xây dựng môi trường trong và ngoài lớp học như sau. * Môi trường ngoài lớp học Như chúng ta đã biết môi trường bên ngoài lớp học là yếu tố góp phần tích cực trong các hoạt động nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục toàn diện trẻ. Vậy nên nhà trường đã tập trung xây dựng môi trường giáo dục ngoài lớp học an toàn, đẹp, hấp dẫn trẻ. Nhà trường đã bố trí các khu vực cho trẻ hoạt động vui chơi, sinh hoạt, học tập ngoài trời một cách khoa học và phù hợp hơn. Bố trí diện tích sân tập thể dục cho trẻ toàn trường và khu chơi thể thao (cột bóng rổ, thang leo, …); khu vực chơi với đồ chơi ngoài trời (cầu trượt, đu quay, bập bênh, nhà bóng…); khu vực chơi với đất, cát, nước, đá, sỏi…; khu vực trẻ trồng rau, trồng cây và chăm sóc cây cối, con vật nuôi; khu chơi với các nhân vật cổ tích, hay còn gọi là “vườn cổ tích”, khu trồng cỏ, trồng hoa, trồng cây cảnh, cây bóng mát trên sân trường; Đảm bảo an toàn, có tính thẩm mỹ cao. Đảm bảo vệ sinh về nguồn nước, không khí, vệ sinh an toàn trong ăn uống. Các trang thiết bị, đồ dùng, đồ chơi thường xuyên được bảo dưỡng, giữ gìn vệ sinh, tạo sự hấp dẫn đối với trẻ. Có hàng rào bảo vệ xung quanh khu vực trường. Ngoài ra, môi trường giáo dục cũng cần tạo cho trẻ cảm giác an toàn về mặt tâm lý: được yêu thương, được tôn trọng và đáp ứng các nhu cầu chính đáng; Cần đa dạng, phong phú, kích thích sự phát triển của trẻ qua các trang thiết bị ngoài trời; kích thích các vận động khác nhau của trẻ. Tận dụng các nguồn nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương để trẻ khám phá, đặc biệt là nguồn nguyên liệu tự nhiên và phế liệu có sẵn. * Môi trường trong lớp học Thiết kế góc khoa học trong lớp: Khi sắp xếp cần đảm bảo các yêu cầu: + Góc Khoa học được đặt ở vị trí cuối lớp với diện tích 5m2. + Góc chơi phải hấp dẫn, thu hút trẻ chơi; Có tính kích thích, gợi mở, cuốn hút trẻ tò mò khám phá. + Nguyên liệu sử dụng vật thật, vật tự nhiên và các phế liệu tái sử dụng đảm bảo an toàn. + Thiết kế gồm có 3 khu vực: Giá để nguyên vật liệu, học liệu, tranh ảnh, chữ cái: KHOA HỌC; Nơi trẻ chế tạo và trải nghiệm tạo ra sản phẩm; Nơi trưng bày sản phẩm.
14 + Trẻ phải được hợp tác, tương tác, được thảo luận với nhau, được lựa chọn các đồ chơi khác nhau. + Góc chơi sắp xếp khoa học, dễ quản lý, bảo quản và thuận tiện vệ sinh. Cần sắp xếp góc chơi theo góc nhìn của trẻ (độ cao vừa phải để trẻ dễ thao tác với đồ dùng trong góc…) - Chuẩn bị học liệu Ở góc này trẻ sẽ thực hiện các thí nghiệm nhỏ với các đồ dùng gẫn gũi với trẻ: Màu nước, hạt gạo, sữa, giấy ăn,… Các đồ dùng phục vụ thí nghiệm: Cốc có chia vạch ml, chai, cốc, lọ có nhiều kích thước khác nhau, bộ dụng cụ đo thể tích, xi lanh, dụng cụ thí nghiệm, kính lúp, cân điện tử,... Hình 4: Hình ảnh góc khoa học lớp 4 tuổi C2 Ví dụ: Ở chủ đề nước và các hiện tượng tự nhiên khi cho trẻ làm thí nghiệm núi lửa phun trào. Giáo viên cần chuẩn bị cho trẻ những đồ dùng dụng cụ như sau: - Nước lọc - Nước rửa chén - Màu nước - Dấm trắng - Baking soda - Phễu
15 - Chai, lọ thủy tinh Giải pháp 3. Tổ chức hoạt động khám phá khoa học ứng dụng giáo dục STEAM. Việc tổ chức dạy trẻ lồng ghép giáo dục STEAM trong hoạt động khám phá khoa học là một việc làm rất cần thiết. Đây chính là cơ hội để giáo viên cung cấp kiến thức, kỹ năng cho trẻ một cách tốt nhất. Muốn làm được điều đó thì giáo viên phải xác định mục tiêu trong khám phá khoa học là trẻ biết đặc điểm, cấu tạo, sự phát triển, nguồn gốc, các loại và hiện tượng; Trẻ làm: Quan sát, so sánh, phân loại, dự đoán, suy luận và chia sẻ. Nhưng lồng ghép như thế nào cho phù hợp, điều đó phụ thuộc vào giáo viên, muốn thực hiện tốt giáo viên phải linh hoạt, sáng tạo, lựa chọn hình thức phù hợp, nội dung sáng tạo với bài dạy, với chủ đề và nhận thức của trẻ. Qua đó, trẻ sẽ tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng hứng thú. Thông qua quá trình nghiên cứu, học hỏi khi xây dựng hoạt động khám phá cho trẻ, tôi xác định rõ mục tiêu 5E: Gắn kết, khảo sát, giải thích, áp dụng, đánh giá. Với hoạt động khám phá khoa học thì mục tiêu chính của hoạt động là khoa học, mục tiêu tích hợp là cộng nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật, toán. Khi tiến hành tổ chức hoạt động thay vì giáo viên cung cấp cho trẻ kiến thức, kỹ năng đã định sẵn, tôi cho trẻ khám phá đối tượng phù hợp bằng 5 giác quan, yêu cầu trẻ tự đặt ra các câu hỏi: Vì sao? Tại sao? Khi nào? Ở đâu?... và tiến hành cho trẻ tìm tòi khám phá, phát triển kỹ năng diễn đạt và trẻ được nói về những gì trẻ khám phá được bằng câu có nghĩa, câu hoàn chỉnh, kỹ năng làm việc nhóm... để đi đến kết luận về các sự vật, hiện tượng trong thế giới xung quanh, nhờ vậy khả năng cảm nhận của trẻ sẽ chính xác hơn, những biểu tượng, kết quả trẻ thu nhận được trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn. Vì thế khi cho trẻ quan sát và thực hiện một số thí nghiệm khoa học, giáo viên khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, để trẻ khám phá ra vấn đề cần giải quyết, những hiện tượng mà trẻ nhìn thấy và nghe thấy, tránh giải thích dài dòng về nguyên lý khoa học, mà hãy tập trung vào giúp trẻ phát hiện những thay đổi, những diễn biến của hiện tượng. Với các nguyên lý khoa học phức tạp trẻ sẽ tiếp tục được tiếp cận ở các cấp học cao hơn. Ví dụ cụ thể: Thực hành quy trình pha nước muối Trước tiên cần xác định mục tiêu của bài học để xem trẻ của lớp mình có thể đạt được bao nhiêu mục tiêu. Mục tiêu:
16 - Khoa học: Trẻ hiểu được ích lợi của muối đối với con người: dùng trong sinh hoạt, nấu nướng, vệ sinh răng miệng. Nhận biết tính chất đặc điểm của muối: mặn, tan trong nước, màu trắng. - Công nghệ: Biết sử dụng các dụng cụ khác nhau để pha nước muối. - Kỹ thuật: Trẻ biết pha theo quy trình để tạo ra nước muối. - Nghệ thuật: Trẻ biết vẽ, trang trí các ký hiệu để tạo ra nhãn dán cho sản phẩm của mình. - Toán học: Trẻ biết đọc kết quả, đong mực nước khi pha nước muối. Chuẩn bị: - Muối - Đồ trang trí: Bút màu, giấy màu… - Nước lọc - Thìa cà phê - Cốc đong, chai đựng. - Khay, giỏ dụng cụ. - Bảng quy trình pha nước muối in ra cho từng nhóm. Hoạt động khám phá cô sẽ chia trẻ thành 3-5 nhóm để trẻ hoạt động và thực hành quy trình pha nước muối. Bước 1: Gắn kết: -Thăm dò hiểu biết của trẻ về đặc điểm của muối ăn thông qua câu hỏi: Các bạn ơi, chúng mình hãy suy nghĩ và trả lời câu hỏi của cô nhé! Gia vị nào trong bữa ăn có vị mặn các bạn nhỉ? Lúc đó cô mới mang muối ăn ra cho trẻ quan sát. Chúng mình hãy quan sát xem muối ăn có đặc điểm gì?( Gợi ý cho trẻ: muối có vị gì, màu gì và khi cho vào nước thì muối như thế nào?) -Thăm dò hiểu biết của trẻ về lợi ích của muối ăn thông qua trò chơi hoặc 1 tình huống có vấn đề: Muối ăn là gia vị quen thuộc với mỗi gia đình. Vậy muối ăn có lợi ích gì chúng mình hãy chơi 1 trò chơi nhé! + Cô có 3 câu hỏi: Muối ăn đến từ đâu? Muối ăn dùng để làm gì? Ăn nhiều muối có tốt không? Các nhóm nhanh tay chọn đáp án trên màn hình. Các bạn ơi như vậy muối có lợi ích gì? ( Làm gia vị cho các bữa ăn giúp chúng ta ăn ngon miệng hơn, giúp matxa, vệ sinh răng miệng vì muối có khả năng sát khuẩn, giúp răng miệng thơm tho sạch sẽ). Vậy bây giờ chúng mình cùng đi pha nước muối nào! Bước 2: Khảo sát: Thực hành quy trình pha nước muối
17 - Cho trẻ xem video về quy trình pha nước muối, phát cho trẻ 1 khay dụng cụ đã chuẩn bị trước và 1 phiếu in quy trình pha nước muối. Sau khi các nhóm nhận đủ dụng cụ sẽ tiến hành làm nhiệm vụ nhóm: Trong 15 phút các nhóm hãy thực hiện quy trình pha nước muối theo các bước như trong phiếu. Trẻ có thể làm theo nhóm hoặc làm cá nhân, mỗi trẻ 1 chai nước muối cho chính bản thân trẻ. Bước 3: Chia sẻ - Trưng bày sản phẩm tại chỗ của mình. - Trẻ đi xung quanh quan sát sản phẩm của các bạn. Bước 4: Áp dụng: - Thực hành các bước súc miệng nước muối. - Cho trẻ xem video các bước súc miệng nước muối đúng cách: + Rót 100ml nước nuối ra cốc. + Súc miệng 2 lần tại khoang miệng và nhổ ra, mỗi lần 15s. + Ngửa cổ súc miệng 2 lần tại cổ họng và nhổ ra, mỗi lần 15s. Giáo viên hướng dẫn trẻ đếm 15s thầm trong đầu. Bước 5: Đánh giá - Hôm nay các con thấy các bạn trong nhóm học như thế nào? - Bạn nào trong nhóm tích cực nhất? - Con có góp ý gì cho các bạn không? Cô đánh giá trẻ theo bảng đánh giá mà cô đã chuẩn bị. Không những tổ chức hoạt động khám phá trong lớp học mà tôi còn tổ chức hoạt động khám phá ngoài lớp học, chăm sóc vườn rau, vườn ươm, nhận ra sự phát triển của cây.
18 Hình 5: Trẻ chăm sóc vườn rau, vườn ươm, nhận ra sự phát triển của cây Tổ chức hoạt động ngoài trời như chơi, làm thí nghiệm, trải nghiệm gắn liền với môi trường trải nghiệm tự nhiên. Sau khi lồng ghép giáo dục STEAM vào hoạt động khám phá khoa học, tôi nhận thấy trẻ rất hào hứng tham gia các hoạt động. Trẻ tìm hiểu thế giới một cách say sưa, kiến thức lĩnh hội được sâu hơn và nhiều kỹ năng tốt cũng được hình thành. Trẻ được hoạt động theo nhóm, nêu ý kiến của cá nhân, giúp trẻ phát triển tư duy
19 nhạy bén hơn, sáng tạo hơn khi tham gia các hoạt động. Trẻ mạnh dạn tự tin hơn rất nhiều so với việc làm mẫu theo cô. Không những vậy, việc áp dụng phương pháp giáo dục STEAM vào dạy trẻ giúp trẻ tự tin rằng mình được thể hiện khả năng, cảm xúc của mình ở bất cứ mọi nơi. Trẻ đoàn kết, biết lắng nghe, biết chọn lọc những ý kiến để hoàn thành mục đích của nhóm và của bản thân. Giải pháp 4: Làm tốt công tác tuyên truyền, phối hợp với Cha mẹ trẻ Để nâng cao hiệu quả của việc chăm sóc, giáo dục trẻ ứng dụng giáo dục STEAM tôi đã tích cực làm công tác tuyên truyền tới các bậc Cha mẹ trẻ: - Thông qua buổi họp cha mẹ học sinh, vào các giờ đón, trả trẻ: Tôi trao đổi với Cha mẹ trẻ về kiến thức và tầm quan trọng của giáo dục STEAM đối với giáo dục mầm non. Giới thiệu các sản phẩm STEAM do cô và trẻ tự làm, từ đó vận động tới các bậc cha mẹ ủng hộ đồ dùng là vật thật từ gia đình đem đến làm học liệu ở lớp cho trẻ khám phá, các nguyên liệu để trẻ ứng dụng tạo ra sản phẩm. Trao đổi, giúp Cha mẹ trẻ có những hiểu biết cơ bản về giáo dục STEAM để đồng hành dạy trẻ tại gia đình khi giáo viên giao việc cho trẻ ở nhà.
20 Hình 6: Tuyên truyền qua Hội nghị họp Cha mẹ học sinh, vào các giờ đón trả trẻ - Trên bảng tuyên truyền, nhóm zalo của lớp: Tôi chia sẻ với các bậc Cha mẹ về các tài liệu liên quan đến giáo dục STEAM, chương trình học, nội dung giáo dục các tháng, nhu cầu đối với hoạt động của trẻ và mong muốn sự tham gia của cha mẹ cùng kết hợp với giáo viên đem cuộc sống thực vào trong lớp học để trẻ có cơ hội trải nghiệm khám phá và áp dụng thực tiễn.