Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng thơ – văn để tạo sự hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch sử Việt Nam lớp 11

1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> Mục lục<br /> <br /> 1<br /> <br /> Phần 1 : MỞ ĐẦU<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> 5. Điểm mới của đề tài<br /> <br /> 3<br /> <br /> Phần 2 : NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lý luận<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3. Một số giải pháp thực tế gây hứng thú học tập lịch sử bằng việc sử dụng<br /> thơ – văn<br /> 6<br /> a) Phương pháp sử dụng thơ – văn<br /> <br /> 6<br /> <br /> b) Cách sử dụng tài liệu thơ - văn trong dạy học lịch sử Việt Nam<br /> lớp 11<br /> 7<br /> 4. Kết quả đạt được<br /> <br /> 11<br /> <br /> 5. Một số lưu ý khi sử dụng tài liệu thơ – văn<br /> trong giờ học lịch sử<br /> <br /> 12<br /> <br /> Phần 3: KẾT LUẬN<br /> <br /> 13<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> 14<br /> <br /> Phụ lục<br /> <br /> 15<br /> <br /> Giáo án tham khảo<br /> <br /> 15<br /> <br /> Danh sách học sinh và điểm số chứng minh<br /> <br /> 22<br /> <br /> 2<br /> <br /> Phần 1: MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do chọn đề tài<br /> Trong những năm gần đây, dạy và học lịch sử đang thu hút sự quan tâm chú ý<br /> của toàn xã hội. Trước sự quan tâm ấy , chúng tôi – những giáo viên dạy môn lịch<br /> luôn trăn trở về việc dạy của mình. Làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử,<br /> làm sao để các em yêu thích môn lịch sử và học môn lịch sử ngày càng có hiệu quả<br /> hơn.<br /> Là môn học có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng tình cảm đối với thế<br /> hệ trẻ, những kiến thức lịch sử không chỉ đơn thuần dạy cho các em biết yêu, ghét<br /> trong đấu tranh giai cấp, biết yêu quý lao động, trân trọng cái đẹp mà còn góp phần<br /> định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong cuộc sống bởi “Bắt nguồn từ một<br /> sự thực là trong khoa học Lịch sử có những yếu tố nghệ thuật”.<br /> Ngày nay, dưới sự phát triển của khoa học kĩ thuật thì vai trò môn Lịch sử<br /> trong các trường học đã dần bị mờ nhạt bởi các môn học khoa học tự nhiên khác. Sở<br /> dĩ có điều đó là vì trong ý nghĩ của nhiều người thì môn Lịch sử thực sự không cần<br /> thiết, mà chỉ là một môn học phụ. Thực tế trong những năm gần đây, chất lượng thi<br /> vào đại học của khối C rất thấp mà chủ yếu là ở môn Lịch sử, các điểm cao trong môn<br /> Lịch sử ngày càng hiếm, thậm chí số điểm liệt trong môn này lại có xu thế gia tăng.<br /> Vậy làm thế nào để nâng cao hơn chất lượng dạy và học của môn này? Làm thế nào<br /> để thu hút sự chú ý của học sinh trong giờ dạy học lịch sử? Làm thế nào để giúp học<br /> sinh dễ dàng ghi nhớ các sự kiện lịch sử?… Đó là vấn đề được đặt ra không chỉ đối<br /> với mỗi thầy cô giáo mà cả đối với các em học sinh và các ban ngành khác.<br /> Để giải quyết vấn đề trên, giáo viên phải tổ chức một cách linh hoạt các hoạt<br /> động của học sinh từ khâu đầu tiên đến khâu kết thúc giờ học, áp dụng nhiều phương<br /> pháp dạy học, ví như: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan; phương pháp hướng<br /> dẫn học sinh ghi nhớ sự kiện lịch sử, phương pháp liên môn, nắm vững và sử dụng<br /> sách giáo khoa, vở bài tập, tiến hành công tác ngoại khoá... Trong đó việc dạy học<br /> liên môn được xem là một trong những phương pháp thu hút sự chú ý của học sinh<br /> vào nội dung bài học lịch sử, đồng thời giúp học sinh nắm vững hơn những kiến thức<br /> lịch sử.<br /> Nhằm góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch<br /> sử nói riêng, đồng thời giảm bớt số lượng học sinh yếu kém trong nhà trường và phát<br /> huy hết năng lực của các em khá giỏi nắm chắc được kiến thức bài học và hiểu sâu<br /> hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, tôi đã chọn chủ đề: “Sử dụng thơ – văn<br /> để tạo sự hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch sử Việt Nam lớp 11” để thực<br /> hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm trong năm học 2014 - 2015 vừa qua.<br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> Qua việc nghiên cứu đề tài bản tôi mong muốn đóng góp một phần nhỏ về<br /> phương pháp dạy học lịch sử nhằm tăng cường sự hứng thú của học sinh trong giờ<br /> học lịch sử. Đồng thời qua đề tài sẽ giúp chúng ta xác định được những nội dung văn<br /> thơ nào có thể và cần sử dụng trong dạy học lịch sử Việt Nam<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đề tài đi sâu nghiên cứu việc “Sử dụng thơ – văn để tạo sự hứng thú cho học<br /> sinh trong giờ học Lịch sử Việt Nam lớp 11”. Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng<br /> cho đề tài này là lớp 11a4 và 11a10 của trường THPT Trần Văn Bảy.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Tìm hiểu thực trạng học môn lịch sử của học sinh.<br /> - Khảo sát kiến thức Lịch sử của học sinh thông qua bài kiểm tra.<br /> - Sưu tầm tư liệu về thơ – văn có liên quan đến những nội dung, sự kiện, nhân<br /> vật lịch sử.<br /> - Áp dụng các nội dung sưu tầm tương ứng, phù hợp với từng tiết dạy Lịch sử.<br /> - Đánh giá kết quả thực hiện qua các bài kiểm tra.<br /> 5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu<br /> Trong những năm 60 của thế kỉ XX, người ta đã đưa ra ý tưởng dạy học liên<br /> môn và việc dạy này đã được áp dụng ở một số nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, dạy học<br /> liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng. Tuy nhiên việc áp dụng cụ thể<br /> trong từng môn học, trong từng bài học thì vẫn còn lẻ tẻ, rời rạc. Đề tài sáng kiến kinh<br /> nghiệm: “Sử dụng thơ – văn để tạo sự hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch<br /> sử Việt Nam lớp 11” sẽ góp một phần nhỏ vào việc hệ thống lại những mảnh rời rạc<br /> ấy, tìm tòi nội dung giao thoa giữa các môn học, bổ sung cho nhau, làm sáng tỏ hơn<br /> những kiến thức mà học sinh được học trong mỗi môn. Áp dụng việc dạy học liên<br /> môn sẽ nâng cao chất lượng học tập và làm tăng thêm hiệu quả dạy học lịch sử.<br /> Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã có nhiều thuận lợi và cũng gặp không ít<br /> khó khăn do sự chi phối của công việc, đặc biệt là ở một số nội dung, nguồn tư liệu<br /> tham khảo ứng dụng còn ít nên chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, rất<br /> mong được quí đồng nghiệp góp ý để cho đề tài được thực hiện ngày càng hoàn thiện<br /> hơn!<br /> Xin trân trọng cảm ơn!<br /> <br /> 4<br /> <br /> Phần 2: NỘI DUNG<br /> 1 Cơ sở lý luận<br /> Chúng ta đã biết, trong nhà trường phổ thông, cũng như các môn Khoa học tự<br /> nhiên, các môn thuộc Khoa học xã hội như Văn học, Lịch sử,… có vai trò hết sức to<br /> lớn trong việc hình thành và giáo dục nhân cách, đạo đức đối với học sinh nên giữa<br /> các môn này lại càng liên quan và hệ thống hơn.<br /> Đối tượng nghiên cứu của Văn học cũng như Sử học đều là Con người, những<br /> vấn đề xã hội,…..Văn học ngợi ca vẻ đẹp của non sông, đất nước, ca ngợi những con<br /> người mang phẩm chất tốt đẹp, cao quý cũng như đã kích lên án cái xấu của họ thì<br /> Lịch sử cũng ghi nhận công lao, đóng góp của những con người ấy (nhân vật lịch sử)<br /> và phán xét nghiêm minh đối với những người có tội với dân, với nước. Trong thực tế<br /> có không ít người vừa là nhà văn, nhà thơ đồng thời là nhà sử học mà Bác Hồ kính<br /> yêu của chúng ta là một ví dụ điển hình. Người vừa là nhà giáo dục lớn vừa là nhà<br /> nghiên cứu lịch sử nổi tiếng, là tác giả của rất nhiều tác phẩm thơ văn nổi tiếng:<br /> Tuyên ngôn độc lập, Vi hành, Ngục trung nhật kí,….. Người đã từng dạy chúng ta<br /> rằng:<br /> “Dân ta phải biết sử ta<br /> Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”<br /> Là một giáo viên giảng dạy đòi hỏi chúng ta phải có lòng nhiệt huyết với nghề<br /> để góp phần đào tạo thế hệ trẻ cho quê hương đất nước. Giảng dạy với phương pháp<br /> phù hợp sẽ giúp cho học sinh tiếp nhận được những giá trị tri thức quí báu của lịch sử,<br /> đồng thời qua đó góp phần bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho các em. Và để làm<br /> được điều đó chúng ta phải dạy cho học sinh hiểu biết những sự kiện lịch sử, những<br /> qui luật lịch sử qua các thời đại. Dạy lịch sử tốt sẽ cho các em học sinh say mê với<br /> dân tộc, say mê và tự hào về những giá trị truyền thống của dân tộc.<br /> 2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:<br /> Trường THPT Trần Văn Bảy tọa lạc cạnh quốc lộ 1A, trường được trang bị cơ<br /> sở vật chất khá đầy đủ và khang trang, tuy nhiên một số phương tiện dạy học còn hạn<br /> chế, nhất là đối với các môn xã hội. Bên cạnh đó, nhiều học sinh nhà xa hoặc có hoàn<br /> cảnh gia đình khó khăn nên phần nào cũng ảnh hưởng đến việc học tập. Mặc dù vậy<br /> nhưng thầy và trò trường THPT Trần Văn Bảy đã không ngừng phấn đấu vươn lên và<br /> đã đạt được nhiều thành tích trong thời gian qua.<br /> Ở trường, trong việc dạy học nói chung, mỗi người giáo viên đều rất quan tâm<br /> đến việc tiếp thu kiến thức của học sinh về chính bộ môn mình phụ trách.Đại đa số<br /> giáo viên đều cố gắng tìm hiểu đưa ra những phương pháp dạy học theo hướng phát<br /> huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học: Nêu vấn đề, giải<br /> <br /> 5<br /> <br /> quyết vấn đề, thảo luận nhóm, trực quan, lập niên biểu, vấn đáp,… Thông qua trình<br /> bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả, kể chuyện hoặc<br /> nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử; giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh trao đổi,<br /> thảo luận nhóm, so sánh, giải thích một cách tích cực. Giúp học sinh dễ dàng nắm bắt<br /> kiến thức, hiểu sâu hơn về bản chất, vai trò và ý nghĩa của sự kiện, hiện tượng lịch sử.<br /> Trong quá trình giảng dạy giáo viên đã kết hợp các đồ dùng dạy học, khai thác một<br /> cách triệt để các đồ dùng và phương tiện dạy học như: tranh ảnh, bản đồ, lược đồ<br /> SGK, hiện vật, phim đèn chiếu,…từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy<br /> học lịch sử.<br /> Riêng đối với môn Lịch sử, mặt dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng<br /> trong giáo dục thế hệ trẻ nhưng hiện nay việc dạy học lịch sử chưa hoàn thành đầy đủ<br /> hết vai trò của mình và một thực tế đáng buồn là nhiều học sinh không thích học môn<br /> Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch sử. Các em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu<br /> chính xác, thiếu hệ thống vì đa phần các em cho rằng học Lịch sư phải ghi nhớ quá<br /> nhiều sự kiện khô khan, Lịch sử là một môn học nghiên cứu về quá khứ mà quá khứ<br /> là những cái đã qua không thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không có gì để vận<br /> dụng vào thực tế.<br /> Tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên song cơ bản không phải do bản<br /> thân môn Lịch sử mà do quan niệm, phương pháp dạy học chưa phù hợp, chưa đáp<br /> ứng yêu cầu môn học đề ra; trong tiết học Lịch sử nhiều giáo viên chỉ tường thuật,<br /> nhồi nhét các sự kiện lịch sử cho học sinh làm cho giờ học trở nên cứng nhắc và khô<br /> khan, làm cho học sinh chán nản và thậm chí không yêu thích bộ môn Lịch sử, dẫn<br /> đến kết quả của bộ môn không cao; nhiều học sinh chưa đầu tư cho môn học Lịch sử<br /> vì cho rằng môn học này là môn học phụ... nên chất lượng dạy học của bộ môn chưa<br /> cao, chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục.<br /> Thực tế đầu năm học 2014 - 2015, tôi được phân công dạy môn Lịch sử lớp<br /> 11a4 và 11a10 . Kết quả kiểm tra đầu năm môn Lịch sử đạt tỉ lệ điểm dưới trung bình<br /> còn nhiều, cụ thể :<br /> Lớp<br /> <br /> Tổng số HS Điểm giỏi Điểm khá<br /> <br /> 11a4<br /> <br /> 31<br /> <br /> 06(19.4%) 10(32.2%)<br /> <br /> 11a10<br /> <br /> 30<br /> <br /> 01(3.4%)<br /> <br /> 13(43.3%)<br /> <br /> Điểm TB<br /> <br /> Điểm dưới TB<br /> <br /> 9(29%)<br /> <br /> 06(19.4%)<br /> <br /> 13(43.3%)<br /> <br /> 03(10%)<br /> <br /> Theo bảng thống kê trên thì tỉ lệ học sinh có điểm dưới trung bình còn cao, nhất<br /> là ở lớp 11a4 có đến 19,4% học sinh đạt điểm dưới trung bình.<br /> Những bộ môn lân cận sẽ làm phong phú tri thức học sinh về bộ môn Lịch sử<br /> và chính bộ môn Lịch sử sẽ hỗ trợ cho các bộ môn láng giềng khác. Người giáo viên<br /> Lịch sử cần quan tâm tới sự tác động lẫn nhau của các môn học.<br /> <br />