Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”

Chia sẻ: Caphesuadathemhanh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là xác định được vài trò của mình là người hướng dẫn tổ chức học sinh học tập trên lớp để đánh thức sự sáng tạo trong học tập của mỗi học sinh. Hình ảnh người chiến sĩ trong thơ ca trước cách mạng tháng Tám 1945 còn là đề tài mới mẻ đối với học sinh lớp 8. Vì vậy các em chưa cảm nhận hết được vẻ đẹp tâm hồn của họ nên trong việc cảm thụ, phân tích, bình luận còn gặp rất nhiều khó khăn Các em học sinh còn lúng túng khi làm một bài văn nghị luận văn học, đặc biệt là nghị luận tổng hợp. Một số học sinh vẫn còn tỏ thái độ thờ ơ, chưa biết trân trọng sự cống hiến và hi sinh cho Tổ quốc của các thế hệ cha anh đi trước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN YÊN LẠC PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO =====***===== BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”. Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Phương Môn: Ngữ văn 8 Trường THCS Đồng Cương 1
Vĩnh phúc, năm 2017 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạngqua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”. 2
Vĩnh phúc, năm 2017 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu: Có thể nói rằng thế kỷ XXI thế kỷ của tri thức, đòi hỏi mỗi chúng ta phải học tập, rèn luyện phấn đấu đề trở thành công dân có ích cho xã hội. Đảng và nhà nước ta thấy rõ được vai trò của giáo dục trong thời đại ngày nay nên đã đặt giáo dục là quốc sách hàng đầu. Vì vậy công cuộc cải cách giáo dục những năm gần đây diễn ra một cách vô cùng mạnh mẽ và toàn diện. Với mục tiêu giáo dục con người toàn diện, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, giáo viên chỉ là người định hướng giúp các em tự chiếm lĩnh tri thức. Để đáp ứng được những đòi hỏi cấp bách ấy, mỗi giáo viên luôn cần có sự tìm tòi đổi mới phương pháp giảng dạy, xóa bỏ lối dạy truyền thụ tri thức một chiều. Hơn thế, giáo viên cần có nhận thức đúng đắn rằng dạy học là nhằm tạo ra sự tác động trong nhận thức và tình cảm, sự tích cực suy nghĩ niềm đam mê sáng tạo, sự tìm tòi khám phá những điều mới mẻ ở học sinh chứ không phải tạo ra thói quen trông chờ, bắt chước, thụ động. Vì lẽ ấy, trong mỗi giờ học giáo viên cần chú ý phát huy tính sáng tạo, chủ động tự chiếm lĩnh tri thức một cách tích cực của học sinh. Để làm được điều đó phụ thuộc rất nhiều ở người thầy. Người thầy phải biết tổ chức hướng dẫn học sinh học tập trên lớp một cách có hiệu quả. Tôi từng nhớ một lời nói của một nhà cải cách giáo dục nước ngoài: “Truyền đạt tri thức không phải và không bao giờ là mục đích 3
của giáo dục. Mục đích của giáo dục là hướng dẫn quá trình học tập và đặt trách nhiệm học tập vào tay những học sinh. Giáo dục được xem như là quá trình giáo viên hướng dẫn học sinh tự phát triển. Giáo viên phải là người hướng dẫn có hiệu quả cho học sinh học tập chứ không phải là người truyền thụ những mảng tri thức chết”. Đó là lời nhận định rất đúng đắn. Vì vậy mỗi giáo viên cần xác định được vài trò của mình là người hướng dẫn tổ chức học sinh học tập trên lớp để đánh thức sự sáng tạo trong học tập của mỗi học sinh. Hình ảnh người chiến sĩ trong thơ ca trước cách mạng tháng Tám 1945 còn là đề tài mới mẻ đối với học sinh lớp 8. Vì vậy các em chưa cảm nhận hết được vẻ đẹp tâm hồn của họ nên trong việc cảm thụ, phân tích, bình luận còn gặp rất nhiều khó khăn Các em học sinh còn lúng túng khi làm một bài văn nghị luận văn học, đặc biệt là nghị luận tổng hợp. Một số học sinh vẫn còn tỏ thái độ thờ ơ, chưa biết trân trọng sự cống hiến và hi sinh cho Tổ quốc của các thế hệ cha anh đi trước. Xuất phát từ các lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài: Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ: “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”. cho sáng kiến của mình.. 2. Tên sáng kiến: “Hướng dẫn học sinh cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cách mạng qua hai bài thơ “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”. 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Ngành giáo dục (Học sinh THCS). 4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: Ngày 20 tháng 2 năm 2016. 5. Mô tả bản chất của sáng kiến: 5.1: Thuận lợi: Trong chương trình phổ thông, môn Ngữ văn là môn quan trọng nên rất được sự quan tâm của ngành. Hàng năm thường có sự quan tâm của phòng giáo dục: mở các 4
lớp tập huấn, các chuyên đề cụm…nhằm củng cố cũng như nâng cao trình độ chuyên môn của giáo viên. Ban giám hiệu nhà trường cũng như tổ chuyên môn thường xuyên quan tâm tạo điều kiện cho giáo viên về các mặt: đồ dùng, thiết bị, sách giáo khoa, sách bồi dưỡng liên quan đến chuyên môn để giáo viên có đủ tư liệu phục vụ bài dạy tốt nhất. Ngoài ra còn tổ chức chuyên đề tổ, hội giảng…nhằm nâng cao tay nghề cho giáo viên. Giáo viên trong tổ thường xuyên dự giờ thăm lớp, trao đổi, rút kinh nghiệm và hỗ trợ nhau trong quá trình giảng dạy. Nhờ vậy giáo viên có thể học hỏi kinh nghiệm của nhau, phát huy những điểm tích cực, hạn chế những mặt yếu kém trong giảng dạy. Chính vì vậy mà trong những năm gần đây chất lượng giáo dục của trường tôi luôn đứng ở vị trí tốp đầu của huyện cũng như của tỉnh. Đó là cơ sơ để khích lệ giáo viên cũng như học sinh của trường giảng dạy và học tập không ngừng. Bản thân tôi cũng đã có một thời gian dài dạy học và được phân công đúng chuyên ngành đào tạo nên cũng có ít nhiều kinh nghiệm trong việc vận dụng những biện pháp mới cũng như hướng dẫn học sinh thực hiện tốt các phương pháp của mình đưa ra. Còn đối với học sinh đều là con em vùng nông thôn nên đa số các em ngoan, có ý thức cố gắng trong quá trình tiếp thu bài cũng như rèn luyện các kỹ năng cho mình. 5.2: Khó khăn: a. Cơ sở vật chất: Về phía nhà trường, cơ sở vật chất vẫn còn thiếu thốn chưa có phòng bộ môn riêng cho môn Ngữ văn, tranh ảnh cho bộ môn còn hạn chế lớp học sĩ số đông nên ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học. b. Với giáo viên: Về phía giáo viên, trước đây khi dạy hai bài thơ “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”, tôi chỉ chú ý tới việc truyền đạt kiến thức cơ bản mà chưa đi sâu vào từng khía cạnh vấn đề vì vậy học sinh còn lúng túng khi cảm nhận và đánh giá, nâng cao vấn đề khi tiếp cận với dạng đề nâng cao. c. Với học sinh: 5
Về phía học sinh, ở lứa tuổi này các em còn ham chơi, còn ngại khó, hễ gặp vấn đề hơi khó là nản mà môn văn lại đòi hỏi tính cần cù nhẫn lại cao. Một số học sinh do hoàn cảnh gia đình gặp nhiều khó khăn nên thời gian để học còn hạn chế vì phải tham gia phụ giúp công việc gia đình, ngoài ra số học sinh đó còn không có những sách tham khảo, thời gian học ít nên không đọc được các dạng sách tham khảo để rộng kiến thức. Thêm vào đó một số học sinh cha mẹ đi làm ăn xa nên chểnh mảng việc học tâp. 5.3Các gi ải pháp thực hiện: Bước một: Để học sinh tiếp cận hai tác phẩm một cách sâu rộng, tôi cung cấp kiến thức lịch sử và địa lí liên quan đến hai bài thơ . . Bước đầu tiên tôi củng cố lại kiến thức cơ bản cho học sinh. Qua bước này học sinh nhớ lại kiến thức cơ bản liên quan đến hai bài thơ “Khi con tu hú” và “Cảnh khuya”. Đầu tiên giúp các em khái quát lại kiến thức về tác giả, tác phẩm. Phần này giáo viên tích hợp với môn Lịch sử để giúp các em hiểu rõ sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh và Tố Hữu bên cạnh đó giáo viên tích hợp với môn Địa lí để giúp học sinh nắm được địa điểm nhà lao Thừa Phủ nơi Tố Hữu bị giam khi đang hoạt động cách mạng; cũng như nhà lao của Tưởng Giới Thạch giam giữ Hồ Chí Minh. 5.3.1. Khái quát về tác giả, tác phẩm, thể thơ và phương thức biểu đạt: 1. Tác giả, tác phẩm: a.Tố Hữu và bài thơ “Khi con tu hú”: Nêu những nét tiêu biểu về nhà thơ Tố Hữu? + Tố Hữu: Tố Hữu ( 19202002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở Quảng Điền Thừa Thiên Huế. Ông giác ngộ cách mạng khi còn đang là học sinh. Tháng 41939 Tố Hữu bị bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ. Tố Hữu có nhiều cống hiến cho cách mạng và thơ ca Việt Nam. 6
Ở Tố Hữu có sự thống nhất giữa cuộc đời cách mạng và cuộc đời thơ Ông là nhà thơ của lí tưởng cộng sản. Con đường thơ Tố Hữu gắn bó chặt chẽ với các giai đoạn của cách mạng Việt Nam, được đánh dấu bởi các tập thơ: “Từ ấy” ( 19371946); “ Việt Bắc ” (1947 1954); “Gió lộng” (19551961); “Ra trận” (19621971)… Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào? + Bài thơ “Khi con tu hú”: Bài thơ được Tố Hữu sáng tác vào tháng 7 1939 ở nhà lao Thừa Phủ, lúc đã hơn ba tháng trời ông bị giam cầm. Bài thơ nằm trong phần “Xiềng xích” của tập thơ “Từ ấy”. “Khi con tu hú” là tiếng lòng của người thanh niên 19 tuổi say mê lí tưởng, tha thiết yêu đời và hăng hái hoạt động nhưng bị giam cầm cách biệt hoàn toàn cuộc sống bên ngoài. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản Tố Hữu. b. Hồ Chí Minh và bài thơ “Ngắm trăng”: Nêu những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp của Bác? +Hồ Chí Minh: Hồ Chí Minh (1890 1969) không chỉ là vị lãnh tụ cách mạng kiệt xuất của nhân dân Việt Nam mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn, nhà văn hóa lớn của dân tộc và nhân loại. Bác có quan điểm văn chương là vũ khí phục vụ cho sự nghiệp cách mạng, trong cuộc hành trình khắp năm châu bốn biển tìm đường cứu nước. Những truyện ngắn đặc sắc, những bài thơ hay: Bản án chế độ thực dân Pháp, Vi hành, Bản tuyên ngôn độc lập, Tập nhật kí trong tù… Trong kháng chiến người chỉ làm thơ trong những giây phút rảnh rỗi, hiếm hoi. Những bài thơ của Người luôn chan chứa một tình yêu thiên nhiên đằm thắm hòa trong một tình cảm lớn là tình yêu đất nước sâu sắc. Nêu những nét tiêu biểu về sự ra đời bài thơ “Ngắm trăng”? + Bài thơ “Ngắm trăng”: 7
Trong những ngày bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam Người đã viết tập thơ “Nhật kí trong tù” gồm 133 bài thơ chữ Hán, phần lớn là thơ tứ tuyệt. “Nhật kí trong tù” đã trở thành viên ngọc quý trong kho tàng thơ ca dân tộc. “Ngắm trăng” ( Vọng nguyệt) là một bài thơ hay của tập thơ “Nhật kí trong tù” => Đặt trong hoàn cảnh ấy chúng ta càng thấy rõ sự bình tĩnh, chủ động, lạc quan của Người. Phong thái ấy toát ra từ những rung cảm tinh tế và dồi dào trước thiên nhiên, đất nước. Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt của hai bài thơ trên? 2. Thể thơ và phương thức biểu đạt: + Bài “Khi con tu hú”. Thể thơ: Lục bát. PTBĐ: Biểu cảm, tự sự, miêu tả. + Bài “Ngắm trăng”. Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt. PTBĐ: Biểu cảm, tự sự, miêu tả. Bước hai: Bước này giáo viên giúp học sinh nắm lại kiến thức cơ bản về từng tác phẩm. Chính là giúp học sinh nắm được nghệ thuật và nội dung của từng văn bản. Để nắm được nghệ thuật giáo viên tích hợp với phân môn Tiếng Việt: các biện pháp tu từ, cấu tạo từ, loại từ… 3.Vẻ đẹp tâm hồn của ng ười chi ến sĩ công sản qua hai bài thơ: : “Khi con tu hú” và “Ngắm trăng”: a. Bài thơ “ Khi con tu hú”: Giáo viên giúp học sinh khai thác nội dung kiến thức của bài thơ. * Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng qua việc cảm nhận bức tranh mùa hè. Từ đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên của người chiến sĩ cách mạng mặc dù trong hoàn cảnh tù đày: “ Khi con tu hú gọi bầy”.. Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiếng ve ngân Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao 8
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không” Nghệ thuật tiêu biểu được tác giả sử dụng trong khổ thơ trên là gì ? +Về nghệ thuật: Tác giả đã sử dụng biện pháp liệt kê cùng một loạt các tính từ chỉ màu sắc, hương vi, âm thanh : Màu vàng của bắp, của lúa chín, của trái cây. Màu xanh của bầu trời. Hương thơm của lúa chín, của trái cây. Âm thanh của tiếng chim tu hú, của tiếng ve, của con diều sáo… + Về nội dung : Nêu nội dung tiêu biểu của đoạn thơ ? Tất cả các biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng chuyển tải tình yêu thiên thiên của tác giả mặc dù trong cảnh tù đày. Bài thơ mở đầu bằng tiếng kêu chim tu hú gọi hè : “ Khi con tu hú gọi bầy”.. Câu thơ không nhằm mô tả tiếng chim kêu mà nhấn mạnh cái thời điểm tu hú gọi bầy: khi tu hú gọi bầy thì sẽ ra sao, sẽ xuất hiện những điều gi ?... Âm thanh không chỉ là tiếng kêu. Trong âm thanh thường có cả một thế giới hoài niệm gắn liền với âm thanh ấy. Một tiếng trống trường ngày khai giảng, một khúc nhạc ve ran khi vào hè đủ cho ta nhớ lại những ngày mực tím, áo trắng một thuở học trò náo nức đến trường.... Âm thanh ấy lại càng cồn cào, da diết biết bao khi nó đến với những người bị cách biệt với cuộc sống đồng loại : những chiến sĩ cách mạng bị giam trong tù. Ta hiểu vì sao, chỉ một tiếng chim tu hú gọi bầy cất lên đã làm hiện ra trong tâm trí Tố Hữu một thế giới đồng nội thân thuộc và quyến rũ đến thế : Một bức tranh đồng nội tuyệt đẹp vào vụ tháng năm, tháng sáu: lúa ®¬ng chín, trái ngọt, ngô r©y vàng, ve ngân dậy vườn, nắng đào đầy sân, trời xanh cao, rộng và sáo diều bay lượn... Từng hình ảnh, cảnh vật cứ lần lượt hiện ra với các nét quen thuộc mang đúng đăch trưng của mùa hè nơi thôn dã. Bức tranh có màu xanh pha vàng của lúa đang chín, màu vàng dần đỏ dần của trái cây đang chín, màu xanh đậm của vườn dâm, màu vàng tươi của bắp ngô, màu hồng rực của nắng, màu xanh vời vợi của bầu trời. Màu sắc tươi tắn rực rỡ, âm thanh sôi động, rộn rã của tiếng chim tu hú, tiếng ve râm ran trong vòm lá, tiếng sáo diều réo rắt từ trong không trung vọng xuống. Thoang thoảng đâu đây hương thơm của lúa đang chín, hương vị ngòn ngọt của trái cây. Có đủ âm thanh, màu sắc, cái gì cũng đẹp cũng tươi vui, đầy sức sống và tất cả đều hài hoà với nhau trong một không gian khoáng đạt có chiều cao vời vợi của bầu trời, chiều dài mênh mông mà êm ả của đồng quê. bức tranh làng quê vào hè hiện thật sống động, thanh bình,tự do,căng tràn sức sống Nếu “thi trung hữu hoạ” (trong thơ có vẽ) thì đây chính là một bức hoạ bằng thơ. Nhưng khó có thể hình dung đây là cảnh tượng có thật được nhìn bằng mắt, bởi 9
tác giả đang ở trong tù : Người tù cách mạng càng cảm thấy cảnh mùa hè ngoài kia sôi động, tưng bừng rộn rã, quyến rũ bao nhiêu, càng cảm thấy tâm trạng ngột ngạt, chết uất trong phòng giam chật chội bấy nhiêu. Với niềm khao khát tự do, thèm khát sự sống cháy ruột, cháy lòng người tù cách mạng đã huy động mọi giác quan căng ra đón nhận mọi tín hiệu của thế giới sự sống bên ngoài. Vì vậy đây chỉ có thể là bức tranh của hoài niệm được gọi dậy trong lòng nhà thơ từ một tiếng chim tu hú gọi bầy. Hoài niệm sống dậy bao giờ cũng lung linh đẹp đẽ. Đó là nhờ sức mạnh của liên tưởng và tưởng tượng. Điều này chỉ có thể có được khi tâm hồn nhà thơ đầy ắp ấn tượng về thôn dã. Tố Hữu là một người như thế nên trong đoạn thơ này, ông đã đem đến cho ta một điều kì diệu : sự liên tưởng tạo thành một phản ứng dây chuyền trong các câu thơ. Đầu tiên là tiếng chim tu hú gọi mùa hè. Tiếng chim ấy đánh thức cả một mùa hè thôn dã sống dậy trong kí ức ông và chảy ra theo ngòi bút thơ, để cho câu chữ vẫy gọi nhau, hình ảnh nối tiếp nhau mà đan dệt thành bức tranh đồng nội đầy quyến rũ. Thực ra, không phải câu chữ, hình ảnh, mà chính là kí ức, hoài niệm gọi nhau theo một phản ứng dây chuyền trong các câu thơ : tiếng chim gọi bầy gợi lúa đang chín, trái cây chín dần biết bao là hương vị của đồng quê. Trái cây ngọt dần lại gợi đến những khu vườn râm mà ở đấy dậy lên tiếng ve ngân khúc nhạc xao xuyến của mùa hè. Cái tiếng ve ngân ấy báo hiệu mùa hè đã đến, ấy là lúc bắp rây vàng hạt đang phơi đầy sân nắng đào cái sắc mầu quê hương sao mà rực rỡ chói chang ! Nắng đào là nắng hồng rực rỡ lại gợi nhớ đến bầu trời xanh trong cao rộng, và một bầu trời êm ả như thế ở làng quê thì không thể vắng bóng sáo diều bay lượn trên không. Từ một tiếng chim mà gợi nhớ đến bao điều, đến bao âm thanh vui tươi, bao sắc màu đẹp đẽ của làng quê, của cuộc sống bên ngoài nhà tù như đang lên hương ngây ngất trong lòng nhà thơ. Cuộc sống ấy được hồi tưởng lại đẹp bao nhiêu thì cũng có nghĩa là ông đang khao khát nó bấy nhiêu và ta hiểu đây là niềm khao khát tự do của người c hiến sĩ trẻ đang bị giam trong tù. Có phải vì thế mà đoạn thơ đã chốt lại, nhưng chính là để mở ra một không gian cao rộng, tự do : “Trời xanh càng rộng càng cao . Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... ” Hình ảnh Đôi con diều sáo lộn nhào từng không thật thoải mái, tự do và tâm hồn nhà thơ như cùng đang bay lượn trong cái không gian cao rộng, tự do ấy.. * Tâm hồn khao khát tự do muốn thoát khỏi cảnh ngục tù để trở về cuộc sống tự do bên ngoài : Nếu 6 câu trên là cảnh tưởng tượng qua hoài niệm về cuộc sống tươi vui, rộn ràng ngoài nhà tù, thì bốn câu dưới là tình, là lời phát biểu trực tiếp những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình trong cảnh thực ngột ngạt trong phòng giam của người chiến sĩ trẻ. §oạn trên cái ta thể hiện một cách gián tiếp, cái ta hòa nhập với cảnh thì ở đây cái ta bày tỏ tâm trạng một cách trực tiếp. Cái ta ở trên là cái ta hướng 10
ra thế giới bên ngoài cái ta hướng ngoại, còn ở đây là cái ta hướng nội. Cảnh có sự đối lập nhưng tâm trạng thì vẫn là sự nối tiếp của một con người thống nhất. “ Ta nghe hè dậy bên lòng M à chân muốn đạp tan phong, hè ôi! Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu h ú ngoài trời cứ kêu!”...... Xác định nghệ thuật đặc sắc được thể hiện trong khổ thơ cuối của bài thơ ? + V ề nghệ thuật : Cách ngắt nhịp bất thường câu 6/ 2 ; 3/3 ở câu 8 và câu 9. Các động, tính từ mạnh : đạp, ngột, chết uất… Câu cảm thán. Nghệ thuật đầu cuối tương ứng: Mở đầu là âm thanh của tiếng chim, kết thúc cũng khép lại bằng âm thanh của tiếng chim. + Về nội dung : Chàng thanh niên trẻ Tố Hữu đang nghe hè dậy bên lòng. Tố Hữu không chỉ đón nhận mùa hè bằng thính giác mà bằng cả trái tim. Tố Hữu thì thầm với mùa hè, bởi một mình giữa bốn bức tường ngột ngạt, ông còn biết tâm sự với ai ? Thì thầm với mùa hè cũng như thì thầm với chính mình, và đây là tiếng lòng của nhà thơ cách mạng trong nhà tù đế quốc. Mùa hè, như nhà thơ đã hồi tưởng ở đoạn trên là mùa của tự do, của nồng nàn, của đam mê, của sự sống. Nhưng trong nhà tù thì làm gì có được mùa hè ấy nên nhà thơ muốn đạp tan phòng ? Cùng với cách sử dụng những động từ miêu tả hành động mạnh, tính từ miêu tả mứ độ mạnh (đạp, chết uất, ngột), cách ngắt nhịp ở hai câu 8,9 (nhịp 6/2 và nhịp 3/3, gợi cảm giác nhói lên bực bội đến điên người) và giọng điệu cảm thán, dường như cảm xúc bực bội không nén được cứ trào ra: Hè ôi, ngột làm sao, chết uất thôi. Tất cả đều thể hiện tâm trạng phẫn uất đến tột cùng, ngột ngạt tưởng chừng không thể nào chịu đựng được phải phá tan tù ngục để trở về với cuộc sống. Câu thơ thể hiện khát vọng hành động tháo cũi, xổ lồng của người chiến sĩ. Kết lại bài thơ vẫn là âm thanh của tiếng chim tu hú. Ở đầu bài thơ, khi vừa nghe tiếng tu hú, Tố Hữu cảm thấy âm thanh tưng bừng rộn rã của tiếng chim gọi bạn. Bây giờ Tố Hữu lại thấy da diết khắc khoải, nhức nhối. Trong này, nhà tù ngột ngat, ngoài kia, tiếng chim cứ dóng dả, thiết tha như nhắn gửi, như giục giã người chiến sĩ. Sự tương phản ấy bộc lộ niềm khao khát tự do đến cháy bỏng, đến mãnh liệt, đến đỉnh điểm. Con chim cứ kêu có nghĩa là tiếng gọi tự do không bao giờ thôi, ý chí vượt ngục luôn thường trực trong lòng người tù cách mạng. Bài thơ đã kết thúc trong một tâm trạng nhức nhối, bồn chồn, không thể khoanh tay, ngồi yên luôn nung nấu ý chí hành động. Và tháng 3/1942, Tố Hữu đã vượt ngục về với cách mạng, với nhân dân. Con chim cách mạng ấy đã cất cánh tung bay trên bầu trời tự do, nhưng thực ra nó đã được giục giã từ tiếng chim tu hú kêu gần ba năm về trước. 2. Bài thơ “Ngắm trăng” Hồ Chí Minh. 11
Về nghệ thuật : Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. Điệp, nhân hoá, đối… Về nội dung : Hoài Thanh có nói: “Thơ Bác đầy trăng”. Thật vậy, Bác đã viết nhiều bài thơ trăng. Trong số đó, bài “Ngắm trăng” là bài thơ tuyệt tác, mang phong vị Đường thi, được nhiều người ưa thích. Bài thơ rút trong “Nhật kí trong tù ”; tập nhật ký bằng thơ được viết trong một hoàn cảnh đoạ đầy đau khổ, từ tháng 81942 đến tháng 91943 khi Bác Hồ bị bọn Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ. Bài thơ ghi lại một cảnh ngắm trăng trong nhà tù, qua đó nói lên một tình yêu trăng, yêu thiên nhiên tha thiết của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày. Hai câu thơ đầu ẩn chứa một nụ cười thoáng hiện. Đang sống trong nghịch cảnh, và đó cũng là sự thật “Trong tù không rượu cũng không hoa” thế mà Bác vẫn thấy lòng mình bối rối, vô cùng xúc động trước vầng trăng xuất hiện trước cửa ngục đêm nay. Một niềm vui chợt đến cho thi nhân bao cảm xúc, bồi hồi. Trăng, hoa, rượu là ba thú vui tao nhã của khách tài tử văn chương. Đêm nay trong tù, Bác thiếu hẳn rượu và hoa, nhưng tâm hồn Bác vẫn dạt dào trước vẻ đẹp hữu tình của thiên nhiên. Câu thơ bình dị mà dồi dào cảm xúc. Bác vừa băn khoăn, vừa bối rối tự hỏi mình trước nghịch cảnh: Tâm hồn thì thơ mộng mà chân tay lại bị cùm trói, trăng đẹp thế mà chẳng có rượu, có hoa để thưởng trăng? “Trong tù không rượu cũng không hoa, Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Sự tự ý thức về cảnh ngộ đã tạo cho tư thế ngắm trăng của người tù một ý nghia sâu sắc hơn các cuộc ngắm trăng, thưởng trăng thường tình. Qua song sắt nhà tù, Bác ngắm vầng trăng đẹp. Người tù ngắm trăng với tất cả tình yêu trăng, với một tâm thế “vượt ngục” đích thực? Song sắt nhà tù không thể nào giam hãm được tinh thần người tù có bản lĩnh phi thường như Bác: “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ”… Từ phòng giam tăm tối, Bác hướng tới vầng trăng, nhìn về ánh sáng, tâm hồn thêm thư thái. Song sắt nhà tù tỉnh Quảng Tây không thể nào ngăn cách được người tù và vầng trăng! Máu và bạo lực không thể nào dìm được chân lý, vì người tù là một thi nhân, một chiến sĩ vĩ đại tuy “thân thể ở trong lao” nhưng “tinh thần ở ngoài lao” Câu thứ tư nói về vầng trăng. Trăng có nét mặt, có ánh mắt và tâm tư. Trăng được nhân hóa như một người bạn tri âm, tri kỷ từ viễn xứ đến chốn ngục tù tăm tối thăm Bác. Trăng say sưa nhìn Bác, cảm động không nói nên lời, Trăng và Bác tri ngộ “đối diện đàm tâm”, cảm thông nhau qua ánh mắt. Hai câu 3 và 4 được cấu trúc đăng đối tạo nên sự cân xứng hài hoà giữa người và trăng, giữa ngôn từ, hình ảnh và ý thơ: “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ, Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ” 12
(Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt Nguyệt tòng song khích khán thi gia) Ta thấy: “Nhân Nguyệt” rồi lại “Nguyệt Thi gia” ở hai đầu câu thơ và cái song sắt nhà tù chắn ở giữa. Trăng và người tù tâm sự với nhau qua cái song sắt nhà tù đáng sợ ấy. Khoảnh khắc giao cảm giữa thiên nhiên và con người xuất hiện một sự hóa thân kỳ diệu: “Tù nhân” đã biến thành thi gia. Lời thơ đẹp đầy ý vị. Nó biểu hiện một tư thế ngắm trăng hiếm thấy. Tư thế ấy chính là phong thái ung dung, tự tại, lạc quan yêu đời, yêu tự do. “Ngắm trăng” là một bài thơ trữ tình đặc sắc vừa thể hiện tình cảm thiên nhiên đăc biệt sâu sắc, mạnh mẽ, một biểu hiện nổi bật của tâm hồn nghệ sĩ Bác Hồ, vừa cho thấy sức mạnh to lớn của người chiến sĩ vĩ đại đó. Có thể nói bài thơ không hề có một chữ “thép” nào mà vẫn sáng ngời chất “thép”. Trong gian khổ tù đầy, tâm hồn Bác vẫn có những giây phút thảnh thơi, tự do ngắm trăng, thưởng trăng. Bước ba: Sau khi củng cố lại toàn bộ kiến thức cơ bản của hai bài thơ cho học sinh, bước này tùy từng đối tượng học sinh để tôi giúp học sinh luyện kĩ năng, nhận biết, thông hiểu và vận dụng qua bài tập 1,2,3 dành cho đối tượng học sinh đại trà nhằm giúp học sinh nắm chắc kiến thức. Giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản trong cảnh tù đày qua bài tập tổng hợp bài tập 4, 5,6.Phần bài tập này dành cho đối tượng học sinh giỏi, cụ thể là: 5.3.2. Luyện tập: Bài tập 1: a.Viết đoạn văn giới thiệu tác giả Tố Hữu và tác phẩm “Khi con tu hú”. b. Viết đoạn văn giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh và tác phẩm “Ngắm trăng” Với dạng bài tập nhận biết này giúp học sinh viết được đoạn văn giới thiệu về tác giả Tố Hữu và Hồ Chí Minh trên cơ sở kiến thức tôi đã cung cấp cho học sinh ở bước một qua đó học sinh tái hiện lại thông tin cơ bản về hai tác giả. Gợi ý: a. Tố Hữu và bài thơ “Khi con tu hú”: Tố Hữu ( 19202002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở Quảng Điền Thừa Thiên Huế. Ông giác ngộ cách mạng khi còn đang là học sinh. Tháng 41939 Tố Hữu bị bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ. Tố Hữu có nhiều cống hiến cho cách mạng 13
và thơ ca Việt Nam. Ở Tố Hữu có sự thống nhất giữa cuộc đời cách mạng và cuộc đời thơ. Ông là nhà thơ của lí tưởng cộng sản. Con đường thơ Tố Hữu gắn bó chặt chẽ với các giai đoạn của cách mạng Việt Nam, được đánh dấu bởi các tập thơ: “Từ ấy” ( 19371946); “ Việt Bắc ” (1947 1954); “Gió lộng” (19551961); “Ra trận” (19621971)… Bài thơ “Khi con tu hú” được Tố Hữu sáng tác vào tháng 7 1939 ở nhà lao Thừa Phủ, lúc đã hơn ba tháng trời bị giam cầm. Bài thơ nằm trong phần “Xiềng xích” của tập thơ “Từ ấy”. Bài thơ là tiếng lòng của người thanh niên 19 tuổi say mê lí tưởng, tha thiết yêu đời và hăng hái hoạt động nhưng bị giam cầm cách biệt hoàn toàn cuộc sống bên ngoài. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ cộng sản Tố Hữu. b. Hồ Chí Minh và bài thơ “Ngắm trăng”: Hồ Chí Minh (1890 1969) không chỉ là vị lãnh tụ cách mạng kiệt xuất của nhân dân Việt Nam mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn, nhà văn hóa lớn của dân tộc và nhân loại. Bác có quan điểm văn chương là vũ khí phục vụ cho sự nghiệp cách mạng, trong cuộc hành trình khắp năm châu bốn biển tìm đường cứu nước. Những truyện ngắn đặc sắc, những bài thơ hay: Bản án chế độ thực dân Pháp, Vi hành, Bản tuyên ngôn độc lập, Tập nhật kí trong tù… Trong kháng chiến người chỉ làm thơ trong những giây phút rảnh rỗi, hiếm hoi. Những bài thơ của Người luôn chan chứa một tình yêu thiên nhiên đằm thắm hòa trong một tình cảm lớn là tình yêu đất nước sâu sắc. Trong những ngày Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam Người đã viết tập thơ “Nhật kí trong tù” gồm 133 bài thơ chữ Hán, phần lớn là thơ tứ tuyệt. “Nhật kí trong tù” đã trở thành viên ngọc quý trong kho tàng thơ ca dân tộc. “Ngắm trăng” ( Vọng nguyệt) là một bài thơ hay của tập thơ “Nhật kí trong tù” => Đặt trong hoàn cảnh ấy chúng ta càng thấy rõ sự bình tĩnh, chủ động, lạc quan Người. Phong thái ấy toát ra từ những rung cảm tinh tế và dồi dào trước thiên nhiên, đất nước. Bài tập 2: Nêu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của hai bài thơ? 14
Với dạng bài tập thông hiểu này giúp học sinh nắm được giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của hai bài thơ. a. Bài “Khi con tu hú”: Bài thơ thể hiện cảm nhận của nhà thơ về hai thế giới đối lập cái đẹp, tự do và cái ác tù ngục. Khi con tu hú là thời khác của mùa hè tràn đầy sức sống. Ở thời điểm đó, trí tưởng tượng của tác giả gọi về những âm thanh, màu sắc, hương vị và cảm nhận về không gian và cuộc sống tự do. Đặc biệt, sự sống tự nhiên trong bài thơ còn có ý nghĩa là sự sống trong cuộc đời tự do. Khi con tu hú còn là thời khắc hiện thực phũ phàng trong tù ngục bị giam cầm, xiềng xích. Tác giả bày tỏ tâm trạng bực bội, muốn phá tan xiềng xích, thể hiện niềm khao khát tự do của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị tù đày đang hướng tới cuộc đời tự do. Bài thơ viết theo thể thơ lục bát, giàu nhạc điệu, mượt mà uyển chuyển. Lựa chọn lời thơ đầy ấn tượng để biểu lộ cảm xúc khi tha thiết, khi lại sôi nổi, mạnh mẽ. Sử dụng các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê... vừa tạo nên tính thống nhất về chủ đề văn bản, vừa thể hiện cảm nhận về sự đối lập giữa niềm khao khát sự sống đích thực, đầy ý nghĩa với hiện tại buồn chán của tác giả vì bị giam hãm trong nhà tù thực dân. b. Bài “Ngắm trăng”: Hoàn cảnh đăc biệt: Trong cảnh tù Không rượu, không hoa để thưởng lãm, khơi gợi nguồn thi hứng Những hình ảnh đẹp: Vầng trăng soi qua song cửa nhà tù làm rung động tâm hồn nhà thơ. Người tù Hồ Chí Minh với tâm hồn một nhà thơ luôn hướng về cái đẹp. Bài thơ được viết theo thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt, ngôn ngữ cô đọng, hàm xúc, sử dụng phép đăng đối rất chỉnh trong câu 3 và câu 4( Nhân –nguyệt; nguyệt – thi gia) Kết hợp với nghệ thuật nhân hóa tạo nên sự đặc sắc của bài thơ. Bài tập 3 : Viết bài văn cảm thụ ngắn: 15
a. Cảm nhận khổ thơ đầu bài thơ “Khi con tu hú” Tố Hữu. b. Cảm nhận hai câu thơ cuối bài “Ngắm trăng” Hồ Chí Minh. Qua bài tập này giáo viên rèn kĩ năng cảm thụ văn học mà các em đã đươc học trong chương trình Ngữ văn7. Để làm được dạng bài tập vận dụng này đòi hỏi học sinh phải hiểu được nội dung và nghệ thuật của các đoạn thơ trong hai bài thơ, trên cơ sở đó học sinh mới cảm nhận cái hay cái đẹp về nó. Từ đó học sinh làm tốt bài tập tổng hợp nâng cao ở phần tiếp. Gợi ý: a.Tâm hồn yêu thiên nhiên của người chiến sĩ cách mạng được thể hiện qua việc cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên mùa hè ở khổ thơ đầu: * Bức tranh thiên nhiên: Hình ảnh: lúa, trái cây,bắp... Màu sắc: vàng, xanh, đào... Hương vị: ngọt... Âm thanh: tu hú, ve, diều sáo . Không gian: cao , rộng... >Nghệ thuật: liệt kê, sử dụng tính từ =>Mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, bầu trời khoáng đạt tự do… => Tâm hồn trẻ trung, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. b. Vượt lên cảnh ngộ, những thiếu thốn của chốn lao tù, Bác mở rộng hồn mình để cảm nhận vẻ đẹp của đêm trăng: Biện pháp đối ngữ ( nhân – minh nguyệt; nguyệt thi gia), nghệ thuật nhân hóa, cách sử dụng từ “khán”thay cho “vọng”ở nhan đề thể hiện mối quan hệ bạn bè tri âm, tri kỉ giữa trăng và người tù. Sự giao hòa giữa Bác và vầng trăng biểu thị tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan, sự tự do nội tại cao độ, khát vọng tự do, là cuộc vượt ngục bằng tinh thần của Bác Mở đầu bài thơ là hình ảnh người tù nhưng kết thúc bài thơ chỉ có hình ảnh “thi gia” kẻ thù chie có thể giam cầm thân thể Bác chứ không giam hãm được tâm hồn Bác như Bác đã từng viết: “Thân thể ở trong lao 16
Tinh thần ở ngoài lao” Bài tập 4: Nhà thơ Xuân Diệu cho rằng “ Thơ hay hay cả hồn lẫn xác, hay toàn bài”. Qua bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu em hãy làm sáng tỏ nhận định trên. ( Đề thi giao lưu HSG Ngữ văn 8 huyện Yên Lạc năm 2014 – 2015) Đây là dạng bài tập vận dụng cao, đối tượng là học sinh giỏi để làm được bài này học sinh cần nắm được kiến thức của toàn bài đồng thời giáo viên cung cấp kiến thức về lí luận văn học để học sinh hiểu thế nào là một bài thơ hay.Từ đó xá định cái hay trong bài thơ “Khi con tu hu” là hay về nội dung và hay về nghệ thuật. Gợi ý: a. Mở bài: Dẫn dắt vấn đề nghi luận Trích dẫn ý kiến. b. Thân bài: b.1: Giải thích: Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài... b 2: Chứng minh: Qua bài “Khi con tu hú”. + Về nội dung: Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống mãnh liệt của chàng thanh niên trẻ tuổi đang hăng hái tham gia cách mạng thì bị giặc bắt giam ở nhà lao Thừa phủ. Sáu câu thơ đầu là bức tranh đặc trưng của cánh đồng quê vào hè sinh động: rực rỡ màu sắc, rộn ràng âm thanh, căng tràn nhựa sống. Điều đang nói là tác giả sáng tác bài thơ trong tù. Như vậy, toàn bộ bức tranh thiên nhiên được miêu tả là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú và sự cảm nhận mãnh liệt tinh tế của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời và đang khát khao tự do. Không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên cuộc sống, bốn câu câu thơ cuối của bài thơ còn thể hiện rất thành công nỗi đau khổ, sự uất ức đến tột cùng và cảm giác ngột ngạt của người tù khi bị giam giữ giữa bốn bức tường lạnh lẽo tối tăm. Đồng thời qua đó cũng cảm nhận được khát vọng muốn thoát khỏi cảnh tù đày để trở về với cuộc sống tự do của người chiến sĩ cách mạng. +Về nghệ thuật: 17
Nhan đề bài thơ là một sáng tạo của nhà thơ. Tên bài thơ là vế phụ của một câu trọn ý, đã gợi mở cảm xúc toàn bài. Thể thơ lục bát truyền thông được sử dụng linh hoạt phù hợp với việc thể hiện cảm xúc và tâm trạng nhà thơ. Hình ảnh thơ sống động, nhịp thơ đặc biệt với cách ngắt nhịp bất thường câu 8,9; cách dùng từ ngữ mạnh (đập tan phòng, chết uất) nhũng từ ngữ cảm thán sử dụng hợp lí (ôi, thôi, làm sao) tất cả như truyền đến độc giả cái cảm giác ngột ngạt cao độ, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người tù. Biện pháp tương phản, đối lập giữa một bên là cảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn trề sức sống với một bên là tâm trạng dằn vạt u ất, đau khổ của người tù, giúp làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm Kết cấu hô ứng khá độc đáo, ấn tượng: Mở đầu và kết thúc bài thơ đều xuất hiện âm thanh của tiếng chim tu hú với những ý nghĩa khác nhau: Tiếng chim tú hú ở đầu bài thơ là tiếng gọi hè náo nức, rộn ràng; tiếng chim tu hú ở kết bài là tiếng gọi khao khát tự do da diết cháy bỏng => Tất cả đã góp phần tạo nên cảm xúc riêng của bài thơ. b .3: Đánh giá: Sức hấp dẫn của bài thơ từ nội dung đến nghệ thuật của bài thơ đã tác động sâu sắc đến thế hệ bao người đọc, khơi gợi tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống tha thiết niềm khao khát tự do cháy bỏng. C. Kết bài: Khái quát vấn đề nghị luận Suy nghĩ của bản thân... Bài tập 5: Đề bài: Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng qua hai bài thơ “Khi con tu hú” Tố Hữu và“ Ngắm trăng” Hồ Chí Minh. Bài tập này là dạng bài tập tổng hợp, để làm được bài tập này đòi hỏi học sinh phải biết phân tích, đánh giá, so sánh đối chiếu để thấy được vẻ đẹp chung và vẻ đẹp riêng của người chiến sĩ cách mạng thể hiện qua hai bài thơ. Rèn kĩ năng làm bài văn tổng hợp cho học sinh. Gv: Hướng dẫn học sinh luyên tập. 18
a. Gv hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề và tìm ý + Tìm hiểu đề: Kiểu bài: Nghị luận văn chương Nội dung: Vẻ đẹp tâm hồn của người tù cách mạng Phạm vi: Hai bài thơ “Khi con tu hú” Tố Hữu và “ Ngắm trăng” Hồ Chí Minh. +Tìm ý: Tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của người tù cách mạng. Khát vọng tự do, ý chí cách mạng, phong thái ung dung, tinh thần lạc quan. b. Gv hướng dẫn học sinh lập dàn ý: Lập dàn ý: b. 1.Mở bài: Giới thiệu đề tài Nêu vấn đề cần nghị luận Khẳng định qua hai bài thơ b. 2. Thân bài: *Luận điểm 1:Tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống luôn thường trực trong trái tim người tù cách mạng. +Bức tranh mùa hè sôi động, rực rỡ, tràn đầy sức sống trong bài thơ “ Khi con tu hú”: “Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chí trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiêng ve ngân Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... >Nghệ thuật: liệt kê, sử dụng tính từ =>Hình ảnh sinh động,màu sắc tươi sáng rực rỡ, hương vị ngọt ngào, âm thanh rộn rã vui tươi, không gian khoáng đạt… =>Tâm hồn trẻ trung yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống +Niềm say mê trước đêm trăng đẹp trong hoàn cảnh tù đày 19
“Trong tù không rượu cũng không hoa, Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ” >Nghệ thuật : điệp, liệt kê =>Hoàn cảnh đặc biệt>Hướng tình yêu đến với thiên nhiên nên tâm trạng băn khoăn, bối rối. “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ, Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ” >Nghệ thuật : đối,nhân hoá =>Sự giao hoà tự nhiên, tuyệt vời giữa Người và trăng. Đó là vẻ đẹp của một tâm hồn thi sĩ nghệ sĩ yêu thiên nhiên mãnh liệt. *Luận điểm 2: Khát vọng tự do, ý chí cách mạng, phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của người tù cách mạng : + Trong bài “Khi con tu hú”: “ Ta nghe hè dậy bên lòng M à chân muốn đạp tan phong, hè ôi! Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu h ú ngoài trời cứ kêu... ” >Nghệ thuật : cách ngắt nhịp bất thường ở câu 8,9; những từ ngữ mạnh; các từ cảm thán... =>Tâm trạng ngột ngạt, uất ức đến cao độ. =>Sống trong gam hãm, ngục tù nhưng tâm hồn luôn hướng ngoại, luôn muốn vượt ngục (đạp tan phòng) để trở về với tự do,với cái đẹp, với con đường cách mạng còn dang dở. +Trong bài “ Ngắm trăng” : Hoàn cảnh đặc biệt> ung dung tận hưởng cảnh trăng đẹp. >Đối với Hồ Chí Minh “Thân thể ở trong lao tinh thần ở ngoài lao” Người luôn nghĩ về, tìm về với cuộc sống, với cái đẹp, với con đường cách mạng đã lựa chọn *Đánh giá nâng cao : “ Ngắm trăng” là tiếng lòng của người chiến sĩ lão thành cách mạng thâm trầm, sâu sắc, phong thái ung dung, tự tại trước nghịch cảnh. 20