Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đa dạng hóa hình thức hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Đa dạng hóa hình thức hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai" nhằm tìm hiểu thực trạng vấn đề, nghiên cứu, tìm ra các phương pháp thích hợp, hiệu quả trong hoạt động luyện tập trong tiết dạy học lịch sử để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó, nâng cao hiệu quả của tiết học lịch sử và góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đa dạng hóa hình thức hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐẶNG THAI MAI SÁNG KIẾN ĐỀ TÀI ĐA DẠNG HÓA HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP ĐỂ TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRONG TIẾT DẠY HỌC LỊCH SỬ TẠI TRƯỜNG THPT ĐẶNG THAI MAI Tác giả: Bùi Thị Thanh Bình Tổ bộ môn: Xã hội Lĩnh vực: Lịch sử Điện thoại: 0978. 655. 855 NĂM THỰC HIỆN: 2023
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………… Trang 1 I. Lí do chọn đề tài:............................................................................. Trang 1 II. Mục đích nghiên cứu:...................................................................... Trang 2 III. Đối tượng nghiên cứu:..................................................................... Trang 3 IV. Giả thuyết khoa học:........................................................................ Trang 3 V. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu:................................................... Trang 3 1. Nhiệm vụ nghiên cứu:................................................................... Trang 3 2. Phạm vi nghiên cứu:...................................................................... Trang 3 VI. phương pháp nghiên cứu:................................................................. Trang 3 VII. những luận điểm cần bảo vệ trong đề tài:....................................... Trang 4 VIII. Đóng góp mới của đề tài:............................................................... Trang 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:.............................................. Trang 5 Chương I: Cơ sở lí luận....................................................................... Trang 5 1. Đặc điểm các hoạt động dạy học....................................................... Trang 5 2. Một số vấn đề về hoạt đông luyện tập............................................... Trang 6 2.1. Vai trò của hoạt động luyện tập...................................................... Trang 6 2.2. Xác định mục tiêu của dạy hoạt động luyện tập............................. Trang 7 2.3. Một số nguyên tắc kỹ thuật khi tiến hành dạy hoạt động luyện tập.Trang 8 3. Các bước tổ chức hoạt động dạy học.................................................. Trang 9 4. Quan niệm về hứng thú học tập Lịch sử.............................................Trang 11 Chương II. Cơ sở thực tiễn..................................................................Trang 11 1. Thực trạng về dạy học Lịch sử của trường THPT Đặng Thai Mai... Trang 11 2. Thực trạng dạy học phần luyện tập trong Lịch sử của giáo viên và học sinh tại trường THPT Đặng Thai Mai..............................................Trang 12 3. Một số vấn đề cần lưu ý sau khảo sát thực tế......................................Trang 15 Chương III: Đa dạng hoá hình thức luyện tập để tạo hứng thú cho học sinh............................................................................................Trang 16 1. Giải pháp tiến hành đa dạng hoá hình thức luyện tập bài mới để tạo hứng thú học tập cho học sinh.................................................................Trang 16 1.1. Sử dụng âm nhạc có liên quan để luyện tập................................... .Trang 17 1.2. Sử sụng phương pháp phân tích video.............................................Trang 17 1.3. Dử dụng trò chơi như mở ô chữ hoặc mảnh ghép lịch sử, hay nghe chuyện đoán nhân vật để luyện tập..........................................................Trang 19 1.4. Phương pháp sử dụng thơ ca cách mạng..........................................Trang 28 1.5. Phương pháp tranh luận “Ủng hộ - phản đối”..................................Trang 30 1.6. Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy…………………………..........Trang 32 1.7. Phương pháp bản đồ câm…………………………………….........Trang 35 1.8. Phương pháp “Viết tích cực”………………………………............Trang 36 1.9. Phương pháp hỏi và trả lời…………………………………...........Trang 37 2. Kết quả thực hiện giải pháp……………………………………..........Trang 38 PHẦN III: KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT…………………………………..Trang 47 1. Kết luận …………………………………………………………......Trang 47 2. Một số đề xuất………………………………………………….........Trang 47 2
DANH MỤC VIẾT TẮT PPDH : Phương pháp dạy học LS : Lịch sử GV : Giáo viên HS : Học sinh HĐLT : Hoạt động luyện tập THPT : Trung học phổ thông SGK : Sách giáo khoa PBC : Phan Bội Châu PCT :Phan Châu Trinh 3
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, khắc phục lối truyền thụ áp đạt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung cách dạy học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kí năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức tự học đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Trong xu thế phát triển và hội nhập của đất nước, để tiến kịp với những quốc gia trên thế giới, tránh tụt hậu, chậm phát triển về giáo dục, đồng thời nhằm tạo ra được nguồn nhân lực có chất lượng cao tương xứng với sự phát triển của xã hội, Bộ giáo dục và đào tạo đã thực hiện chương trình thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học để đào tạo ra những thế hệ con người phát triển toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản toàn diện Bộ GD & ĐT, Nghị quyết số 29 NQ/TW ngày 4/11/2013 nhấn mạnh “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiểu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển khả năng sáng tạo tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Trong công văn số 5555/ BGDĐT ngày 8/10/2014 hướng dẫn và cụ thể hóa những yêu cầu trong đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tích cực của học sinh: “hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú của học sinh”. Trước tình hình thực tế hiện nay đa số giáo viên đều có tinh thần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên tôi nhận thấy rằng phần lớn các giáo viên đều hướng đến việc đổi mới trong hoạt động luyện tập và hoạt động hình thành kiến thức là chủ yếu, chưa quan tâm đúng mức tới hoạt động luyện tập cũng như vai trò của luyện tập trong việc củng cố kiến thức cho tiết dạy, tạo tâm lí tích cực cho học sinh để các em chủ động và tích cực khai thác, khám phá kiến thức mới nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đề ra về kiến thức, kĩ năng và những năng lực cần hình thành cho học sinh sau mỗi tiết học. Dạy học hoạt động luyện tập là một trong những hình thức quan trọng của phương pháp dạy học tích cực đang được khuyến khích thực hiện trong Nhà trường hiện nay. Hoạt động luyện tập (củng cố kiến thức) rất cần thiết trong dạy học nhằm 1
phát triển năng lực cho học sinh, phát triển năng lực ghi nhớ,tái hiện kiến thức đã hoc. Hoạt động nàỳ cần tạo ra những tình huống, những vấn đề ở đó người học cần được huy động tất cả các kiến thức hiện có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để cố gắng nhìn nhận và giải quyết theo cách riêng của mình và cảm thấy thiếu hụt kiến thức, thông tin để giải quyết. Nếu làm tốt hoạt động luyện tập thì tất cả những kiến thức của bài học sẽ giúp học sinh dễ giàng nghi nhớ, tạo ra hứng thú và chủ động cho học sinh khi tiếp nhận kiến thức mới. Lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học tích cực đã chứng minh rằng: Khi cá nhân tự nỗ lực chiếm lĩnh hệ thống tri thức thì nó mới trở thành “dấu vết” được lưu trữ trong não bộ, biến tri thức mang tính khách quan thành chủ quan. Việc luyện tập không chỉ hình thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo từng môn học mà còn những kỹ năng, kỹ xảo chung như kỹ năng kỹ xảo tư duy logic, tổ chức lao động, học tập một cách khoa học. “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, bởi lịch sử cho ta biết về quá khứ của một dân tộc, nền văn hóa và truyền thống của một dân tộc, chủ quyền của đất nước, qua đó nhắc nhở ta hãy nhớ về quá khứ của dân tộc mình, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc và hơn thế nữa nhắc nhở thế hệ trẻ luôn đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia dân tộc mà các thế hệ ông cha ta đã hi sinh xương máu mới có được. Bộ môn Lịch sử có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, tác phong và quá trình hình thành nhân cách của thế hệ trẻ. Hiện nay việc dạy và học môn Lịch sử đang thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu nhận thấy tầm quan trong của hoạt động luyện tập có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ tiến trình tiết dạy, ảnh hưởng lớn đến việc chủ động sẵn sàng tiếp nhận và thực hiên nhiệm vụ học tập của học sinh. Để góp phần khơi gợi hứng thú cho người dạy và người học, tôi đã trăn trở và mạnh dạn đưa ra một vài ý kiến của bản thân qua đề tài: “Đa dạng hóa hình thức hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai ...”. Với mong muốn cùng chia sẻ với các đồng nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả trong đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Tìm hiểu thực trạng vấn đề, nghiên cứu, tìm ra các phương pháp thích hợp, hiệu quả trong hoạt động luyện tập trong tiết dạy học lịch sử để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó, nâng cao hiệu quả của tiết học lịch sử và góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử. Áp dụng và kiểm nghiệm tính khả thi của các phương pháp, rút ra được những bài học kinh nghiệm để áp dụng rộng rãi cho các tiết dạy học Lịch sử. Chia sẻ, trao đổi với đồng nghiệp để nâng cao hiệu quả của các phương pháp. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. 2
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - Sáng kiến này tôi nghiên cứu hướng dẫn dạy hoạt động luyện tập hỗ trợ cho giáo viên và học sinh để tổ chức tốt hơn bộ môn Lịch sử ở trường THPT Đặng Thai Mai. + Quá trình chuẩn bị của giáo viên trước khi lên lớp. + Hướng dẫn học sinh tìm tòi tài liệu và hình ảnh liên quan tới bài học. + Giúp học sinh tiếp cận tốt hơn với phần kiến thức trong hoạt động hình thành kiến thức. + Giúp học sinh phát huy tính tích cực và sự hứng thú trong các tiết học. IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu thực hiện đầy đủ và đúng các giải pháp “Đa dạng hoá các hình thức HĐLT trong tiết dạu học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai” ở tất cả các tiết dạy học Lịch sử thì sẽ góp phần tạo ra hứng thú cho HS trong tiết dạy học Lịch sử,đồng thời tạo ra một số thói quen tốt cho HS như học bài cũ,đọc bài trước khi đến lớp,tập trung cao độ trong tiết học Lịch sử,hay góp phần hình thành và rèn luyện kỹ năng hoạt động cá nhân,hoạt động nhóm trong thời gian ngắn. Từ những điểm tích cực trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của tiết Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai trong các năm tiếp theo. V. NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động Luyện tập trong chuỗi hoạt động học tập. - Phân tích thực trạng về hoạt động dạy học Luyện tập ở môn Lịch sử trường THPT Đặng Thai Mai - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tiết học Lịch sử thông qua hoạt động Luyện tập. 2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài được thực hiện từ năm học 2021 - 2022. Từ kết quả thu được đề tài được áp dụng trong năm học 2022 – 2023 và tiếp tục cho các năm học tiếp theo tại trường THPT Đặng Thai Mai. VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để thực hiện đề tài, tôi sử dụng phối hợp các phương pháp sau đây: - Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết về phương pháp dạy hoạt động luyện tập nói chung và trong dạy học môn Lịch sử nói riêng. - Phương pháp so sánh, đối chiếu, thống kê. - Phương pháp điều tra, thăm dò kết quả của giáo viên và học tập của học sinh. 3
- Phương pháp thực nghiệm đối chứng giữa các nhóm học sinh khi áp dụng cách thức dạy hoạt động luyện tập Bước 1. Lập thư mục. Bước 2. Đọc tài liệu và ghi chép tư liệu. Bước 3. Thu thập và xử lí tư liệu. Bước 4. Áp dụng thực tế và kiểm nghiệm vấn đề nghiên cứu. Bước 5. Giải quyết vấn đề và trình bày vấn đề nghiên cứu. VII. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ TRONG ĐỀ TÀI - Đa dạng hoá các hoạt động luyện tập trong tiết dạy học Lịch sử. - Tạo hứng thú học tập cho học sinh. - Nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử tại trường THPT. VIII. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI - Giới thiệu một số hình thức hoạt động luyện tập tạo hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trong môn Lịch sử. 4
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương I: CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Đặc điểm các hoạt động dạy học Theo tinh thần của Nghị quyết số 29-NQ/TW, hiện nay, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh (HS) được đặt ra như một yêu cầu bức thiết. Nghị quyết khẳng định: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc (Ban Chấp hành Trung ương, 2013).Vì vậy, trong dạy học, giáo viên (GV) cần quan tâm đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) để người học có cơ hội tự cập nhật tri thức và phát triển năng lực bản thân. Theo hướng dẫn CV 5512 của BGD&ĐT ban hành ngày 18/12/2020 ,tiến trình hoạt động theo mô hình trường học mới ở Việt Nam gồm 4 bước. Quy trình này được vận dụng vào mỗi bài học hoặc chủ đề. * Hoạt động khởi động Hoạt động này nhằm giúp HS huy động những kiến thức, kỹ năng , kinh nghiệm của bản than về các vấn đề có nội dung liên quan đến bài học mới. Ở hoạt động này GV cần nêu các câu hỏi gợi mở hoặc yêu cần Hs đưa ra ý kiến nhận xét về các vấn đề liên quan đến nội dung kiến thức trong bài học. Cần hướng dẫn tiến trình hoạt động khởi động của HS thông qua hoạt động cá nhân, nhóm một cách linh hoạt sao cho vừa giúp các em huy động kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của bản thân, tinh thần học tập lẫn nhau trong HS. * Hoạt động hình thành kiến thức Hoạt động này giúp HS tìm hiểu nội dung kiến thức của chủ đề, rèn luyện năng lực cảm nhận, cung cấp cho HS cơ sở khoa học của những kiến thức được đề cập trong chủ đề. Có thể đặt các loại câu hỏi để HS tìm hiểu kiến thức liên quan trực tiếp đến các nội dung trong chủ đề hoặc các câu hỏi sáng tạo khuyến khích các em tìm hiểu thêm kiến thức liên quan ngoài nội dung trình bày trong chủ đề. Cần nêu nhiệm vụ cụ thể và hướng dẫn HS hoạt động theo nhóm để thực hiện nhiệm vụ. Kết thúc hoạt động, HS phải trình bày kết quả thảo luận với GV. * Hoạt động luyện tập Hoạt động này yêu cầu HS phải vận dụng kiến thức vừa tiếp thu được ở bước “Hoạt động hình thành kiến thức” để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể, qua đó GV xem HS đã nắm được kiến thức hay chă và nắm được ở mức độ nào. Đây là những hoạt động như trình bày, luyện tập, bài thực hành, … giúp cho HS thực hiện tất cả các hiểu biết ở trên lớp và biến những kiến thức thành kỹ 5
năng.Hoạt động luyện tập có thể thực hiện qua hoạt động cá nhân, nhóm để các em học tập lẫn nhau, tự sửa lỗi c tìm tòi, mở rộng ho nhau, giúp cho quá trình học tập hiệu quả hơn. * Hoạt động vận dụng/ tìm tòi, mở rộng Hoạt động vận dụng nhằm tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức, kỹ năng, thể nghiệm giá trị đã được học vào cuộc sống thực tiễn ở gia đình, nhà trường và cộng đồng. Với hoạt động này, HS có thể thực hiện cá nhân, nhóm, có thể thực hiện với bố mẹ, bạn bè, thầy cô giáo hoặc xã hội.Có những trường hợp hoạt động vận dụng được thực hiện ngay trong lớp học hay tại trường. Hoạt động này khuyến khích HS tiếp tục tìm hiểu,mở rộng kiến thức, nhằm giúp HS hiểu rằng ngoài kiến thức đã học trong nhà trường còn rất nhiều điều cần phải tiếp tục học hỏi,khám phá. GV giao cho HS những nhiệm vụ nhằm bổ sung kiến thức và hướng dẫn các em tìm những nguồn tài liệu khác, cung cấp cho HS nguồn sách tham khảo và nguồn tài liệu trên mạng để HS tìm hiểu thêm. Trên đây là nội dung cơ bản của 4 bước dạy học theo phương pháp mới, trong đó, việc tổ chức một cách hiệu quả các hoạt động học tập để “kích hoạt” tinh thần học tập của HS là rất quan trọng (Trương Thanh Tòng, 2019). Thông thường, mỗi bài học lịch sử được thiết kế thành các hoạt động nối tiếp nhau, đó là: Hoạt động khởi động ;Hoạt động hình thành kiến thức; Hoạt động luyện tập; Hoạt động vận dụng/tìm tòi, mở rộng. Như vậy, HĐLT là hoạt động thứ ba của một bài học,đây là hoạt động nhằm giúp HS củng cố,hoàn thiện kiến thức,kỹ năng vừa lĩnh hội được. Trước yêu cầu đổi mới PPDH lịch sử hiện nay, tất yếu GV cần coi trọng HĐLT vì dưới sự chỉ dẫn của giáo viên, học sinh lặp đi lặp lại nhiều lần những hành động nhất định trong những hoàn cảnh khác nhau nhằm hình thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo. 2. Một số vấn đề về hoạt động luyện tập 2.1 Vai trò của hoạt động luyện tập Trên cơ sở khái quát vai trò, yêu cầu của HĐLT trong dạy học lịch sử, bài viết phân tích HĐLT trong PPDH truyền thống; cách thực hiện HĐLT phát huy tính tích cực học tập của HS. Từ đó, lấy ví dụ minh họa thiết kế HĐLT ở bài lịch sử cụ thể trong chương trình THPT Vai trò của hoạt động luyện tập trong dạy học lịch sử ở mỗi bài học, HĐLT chỉ chiếm khoảng 5 - 7 phút, nhưng lại đóng vai trò rất quan trọng đối với việc củng cố,hoàn thiện kiến thức kỹ năng vừa lĩnh hội được,áp dụng các kiến thức kỹ năng vừa học để giải quyết các tình huống hay vấn đề cụ thể trong học tập. 6
Thứ nhất: Hoạt động luyện tập có vai trò quan trọng để giúp giáo viên có thể biết được hiệu quả của hoạt động hình thành kiến thức mới đạt đến mức độ nào xét về cả phương pháp hình thành kiến thức mới của giáo viên cũng như khả năng lĩnh hội kiến thức mới của học sinh .Trên cơ sở đó giáo viên có thể điều chỉnh phương pháp,hình thức dạy học,còn học sinh biết khắc phục hạn chế và tiếp thu bài tốt hơn.Qua đó cũng tạo ra sự say mê, yêu thích đối với mỗi môn học.Việc say mê,yêu thích đối với các môn học không phải em nào cũng sẵn có. Phần nhiều nhờ sự sáng tạo của GV biết cách dẫn dắt HS vào từng hoạt động học tập – trong đó có HĐLT mà các em có được sự thích thú,tự tin vào khả năng của bản thân. Theo kết quả nghiên cứu của Xlôvaytrich (1975), có việc gì người ta không làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. Điều đó cho thấy, khi đã có hứng thú, HS sẽ tự nguyện tham gia vào các hoạt động học tập một cách tự nhiên, sáng tạo. Thứ hai: HĐLT có tác dụng nối liền hoạt động hình thành kiến thức mới với hoạt động vận dụng nên HĐLT giống như nhịp cầu để học sinh vừa có thể củng cố kiến thức vừa học lại có thể vận dụng,mở rộng kiến thức đó để khám phá vai trò,tác dụng,hiệu quả… của kiến thức mới. Bởi, lịch sử là tất cả những gì đã xảy ra trong quá khứ và không lặp lại dưới bất cứ hình thức nào. Nhưng các sự kiện, hiện tượng lịch sử bao giờ cũng có mối quan hệ qua lại, tác động lẫn nhau, cái này là hệ quả tất yếu của cái kia. Vì vậy, khi thiết kế HĐLT, GV cần tạo cơ hội cho HS tự làm sống lại các kiến thức nền đã học, cần thiết cho việc lĩnh hội nhiệm vụ mới. Như vậy, vừa giúp các em ghi nhớ chắc chắn hơn kiến thức vừa học, vừa giúp hình thành các kĩ năng kĩ xảo cần thiết trong học tập và trong cuộc sống. 2.2. Xác định mục tiêu của dạy hoạt động luyện tập Hoạt động luyện tập chỉ là khâu nhỏ, nhưng lại ở vào vị trí gần cuối bài, có tác dụng “kiểm tra,đánh giá”các hoạt động trước đó,nhất là hoạt động hình thành kiến thức mới. Vậy nên, người dạy không thể bỏ qua. Mục đích trọng tâm của dạy hoạt động luyện tập chính là củng cố, luyện tập cuối giờ, có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp học sinh ôn tập, khắc sâu những kiến thức vừa học. Đồng thời, biến những kiến thức đó trở thành nhận thức của bản thân. Việc tiến hành hoạt động luyện tập, củng cố cuối giờ có thể được tiến hành khá đa dạng, dưới nhiều hình thức khác nhau, không nhất thiết phải là đặt câu hỏi cho học sinh trả lời. Hoạt động luyện tập còn giúp giáo viên kiểm tra được nhận thức của tất cả học sinh trong lớp, kịp thời nhận ra những sai lầm, hoặc nhầm lẫn về nội dung bài học để phản hồi, chỉnh sửa cho học sinh. Việc thay đổi hình thức luyện tập từ việc chỉ dùng một vài câu hỏi để kiểm tra lại kiến thức của học sinh,thành các hoạt động đa dạng,phong phú,sinh động để tất cả cá học sinh dễ dàng tham gia sẽ góp phần quan trọng trong việc tiếp nhận kiến thức mới của học sinh. Hoạt động luyện tập được xác định rõ mục tiêu cần đạt, phương pháp và kĩ thuật tổ chức, phương tiện cần dùng, chuyển giao nhiệm vụ 7
cho học sinh một cách rõ ràng. Nhiệm vụ khi chuyển giao cho học sinh trong HĐLT cần kiểm kê lại kiến thức của học sinh, tạo hứng thú cho học sinh, tạo ra cách thức để HS ôn tập củng cố kiến thức cơ bản trong tiết học, giúp học sinh nhớ và khắc sâu hơn những nội dung đã được học,xâu chuỗi nội dung đã học, mở rộng mối liên hệ giữa các nội dung đã học,rèn luyện các kỹ năng như hợp tác, phương pháp tư duy logic... Hoạt động luyện tập trong dạy học có những mục đích cơ bản như sau: Thứ nhất: HĐLT giúp học sinh ôn tập, khắc sâu những kiến thức vừa học.Đồng thời, biến những kiến thức đó trở thành nhận thức của bản thân. Thứ hai: HĐLT cũng giúp GV đánh giá được phương pháp dạy học trong hoạt động khởi động và hoạt động hình thành kiến thức mới có phù hợp hay không.Từ đó giúp GV có điều chỉnh hợp lí trong phương pháp dạy cũng như phương pháp lĩnh hội kiến thức mới của HS . Thứ ba: Thực hiện tốt HĐLT, giáo viên sẽ dễ dàng tổ chức các hoạt động tiếp theo là hoạt động vận dụng, hoạt động tìm tòi mở rộng. Giáo viên cần linh hoạt, chủ động thay đổi tình huống/câu hỏi/lệnh/nhiệm vụ luyện tập với đối tượng học sinh và điều kiện thực tiễn của nhà trường. Đảm bảo gần gũi với học sinh và học sinh có thể tự mình hoàn thành nhiệm vụ được giao. Kết thúc hoạt động này, giáo viên chốt về nội dung kiến thức đã học . 2.3. Một số nguyên tắc kĩ thuật khi tiến hành dạy hoạt động luyện tập Với những phân tích nêu trên, rõ ràng, HĐLT có vai trò đặc biệt quan trọng, cần được giáo viên chú trọng đầu tư thỏa đáng. Khi tiến hành hoạt động này, cần nắm vững một số nguyên tắc cơ bản như sau: - Hoạt động luyện tập nên tiến hành nhanh gọn: Thời gian lên lớp chỉ gói gọn trong vòng 45 phút, nên khi soạn giảng cũng như tiến trình lên lớp người dạy cần tính toán kĩ lưỡng thời lượng cho tất cả các hoạt động. Thông thường, người dạy chỉ giành khoảng 5 phút đến 7 phút để củng cố,bổ sung kiến thức,kỹ năng (bằng nhiều cách). Vậy nên, yêu cầu đầu tiên của HĐLT là thực hiện nhanh gọn, khẩn trương (nhưng không được cẩu thả, tùy tiện). - Nội dung kiến thức triển khai cần đi thẳng vào trọng tâm, súc tích, khái quát cao, lời gọn ý sâu, lấy ít dẫn nhiều chứ không dài dòng, tùy tiện. Bởi lẽ,HĐLT mang tính chất củng cố,bổ sung kiến thức,kỹ năng vừa học ở phần hình thành kiến thức mới. kiến thức mà hoạt động này cung cấp mang tính chất “bước đệm”, “cầu nối”, để chuyển sang hoạt động cao hơn là hoạt động vận dụng và mở rộng. Yêu cầu đặc biệt khi trình bày nội dung kiến thức phải độc đáo, ấn tượng, có khả năng khơi gợi cảm xúc và hứng thú tìm hiểu, khám phá. Trong đó, cần làm nổi bật tính trọng tâm của bài dạy, quan hệ nhân quả giữa các vùng kiến thức, thể hiện được tính thú vị trong việc tiếp cận kiến thức. - Hình thức tổ chức HĐLT cần linh hoạt, phù hợp với đối tượng, nội dung và thời lượng. Tùy vào đặc điểm chung của học sinh và ý tưởng dạy học, giáo viên có 8
sự thay đổi, điều chỉnh một cách linh hoạt song vẫn phải phù hợp với mục tiêu bài học, đảm bảo tính hiệu quả và tạo hứng thú cho học sinh. Trong HĐLT việc chia nhóm phải linh hoạt, tùy theo nội dung bài học, điều kiện lớp học và cơ sở vật chất, đảm bảo tất cả học sinh được hoạt động học tích cực, tự lực, hiệu quả; không nhất thiết phải chia nhóm ở tất cả các bài học. Để tổ chức hiệu quả hoạt động này, giáo viên tránh: cho học sinh hoạt động trò chơi, múa hát không ăn nhập với bài học, nhất là lạm dụng “Hội đồng tự quản” để điều khiển việc này; lựa chọn các tình huống không đắt giá dẫn đến các em có thể trả lời được một cách dễ dàng với các câu hỏi đặt vấn đề đơn giản; Thời gian cho hoạt động này quá ít vì chưa coi đó là một hoạt động học tập, chưa cho các em suy nghĩ, bầy tỏ ý kiến của mình; cố gắng giảng giải, chốt kiến thức ở ngay hoạt động này. Những điều giáo viên cần thực hiện là: nêu vấn đề tìm hiểu của bài học khi luyện tập gắn liền với hoạt động tiếp nối là hình thành hoạt động vận dụng,mở rộng; coi hoạt động này là một hoạt động học tập, có mục đích, thời gian hoạt động và sản phẩm hoạt động; bố trí thời gian thích hợp cho các em học tập, bày tỏ quan điểm cũng như sản phẩm của hoạt động. - Tổ chức HĐLT phải phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất sở tại. Trong trường hợp phòng học không đủ diện tích để bố trí cho học sinh ngồi học theo nhóm, có thể bố trí học sinh ngồi như lớp học truyền thống để thực hiện các bài học theo phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực với các hình thức hoạt động học cá nhân, cặp đôi, toàn lớp…..Đối với các tiết học không có máy chiếu GV có thể sử dụng các phương pháp luyện tập tích cực mà không cần đến các thiết bị đó. Việc thực hiện HĐLT phù hợp với cơ sở vật chất của trường,của lớp nhằm đảm bảo HĐLT được tiến hành đúng và đạt hiệu quả cao,tạo ra được hứng thú cho HS trong mỗi tiết học Lịch sử,mà không bị phụ thuộc vào cơ sở vật chất. 3. Các bước dạy tổ chức hoạt động dạy học Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập: Trình bày cụ thể nội dung nhiệm vụ được giao cho học sinh (đọc/nghe/nhìn/làm) với thiết bị dạy học/học liệu cụ thể để tất cả học sinh đều hiểu rõ nhiệm vụ phải thực hiện. Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ (học sinh thực hiện; giáo viên theo dõi, hỗ trợ): Trình bày cụ thể nhiệm vụ học sinh phải thực hiện (đọc/nghe/nhìn/làm) theo yêu cầu của giáo viên; dự kiến những khó khăn mà học sinh có thể gặp phải kèm theo biện pháp hỗ trợ; dự kiến các mức độ cần phải hoàn thành nhiệm vụ theo yêu cầu. Bước 3. Báo cáo, thảo luận (giáo viên tổ chức, điều hành; học sinh báo cáo, thảo luận): Trình bày cụ thể giải pháp sư phạm trong việc lựa chọn các nhóm học sinh báo cáo và cách thức tổ chức cho học sinh báo cáo (có thể chỉ chọn một số nhóm trình bày/báo cáo theo giải pháp sư phạm của giáo viên). Bước 4. Kết luận, nhận định: Phân tích cụ thể về sản phẩm học tập mà học sinh phải hoàn thành theo yêu cầu (làm căn cứ để nhận xét, đánh giá các mức độ 9
hoàn thành của học sinh trên thực tế tổ chức dạy học); làm rõ những nội dung/yêu cầu về kiến thức, kĩ năng để học sinh ghi nhận, thực hiện; làm rõ các nội dung/vấn đề cần giải quyết/giải thích và nhiệm vụ học tập mà học sinh phải thực hiện tiếp theo. 4. Quan niệm về Hứng thú học tập lịch sử Hứng thú học tập lịch sử là thái độ say mê tự giác tích cực đặc biệt của cá nhân người học đối với nội dung lịch sử cụ thể. Vậy, muốn gây hứng thú học tập lịch sử cho học sinh, trong quá trình giảng dạy, giáo viên phải lôi cuốn các em vào bài học. Từ những sự kiện cụ thể của bài học, giáo viên hướng dẫn học sinh hình thành nên biểu tượng lịch sử sinh động, chính xác… Và từ những biểu tượng cụ thể, các em sẽ nắm khái niệm của sự kiện lịch sử, hiểu được bản chất của sự kiện lịch sử đó rồi rút ra bài học hữu ích cho bản thân. Vì vậy, muốn hình thành hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên cần chú ý đến yếu tố dạy – học và các yếu tố khách quan xung quanh làm ảnh hưởng đến quá trình học tập của các em. 10
Chương II. CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Thực trạng về dạy học Lịch sử của trường THPT Đặng Thai Mai a. Thuận lợi Hiện tại trường có nhiều thuận lợi trong việc giảng dạy bộ môn như đội ngũ giáo viên có năng lực chuyên môn tốt, tay nghề vững vàng, tâm huyết với nghề. Ban lãnh đạo nhà trường quan tâm tạo điều kiện để Tổ xã hội nói chung và bộ môn Lịch sử nói riêng thực hiện tốt các hoạt động ngoại khóa bổ trợ cũng như việc đổi mới phương pháp giảng dạy. b. Khó khăn Bên cạnh thuận lợi việc giảng dạy bộ môn Lịch sử của đơn vị cũng còn gặp không ít những khó khăn. Đối với HS: Các em học sinh có tâm lí ngại học lịch sử, không hứng thú khi phải tiếp xúc với các kiến thức lịch sử, kể cả những học sinh chăm học, có ý thức tốt. Bởi hiện nay, trong một tiết học Lịch sử lượng kiến thức lịch sử khá lớn, sách giáo khoa nặng về kiến thức khô khan với nhiều sự kiện, ngày tháng năm, địa danh, nhân vật, sách chủ yếu là kênh chữ, kênh hình,.. thuộc bài, nhớ chi tiết đã tạo nên áp lực cho học sinh, giảm sự hứng thú học tập bộ môn của các em. Mặt khác, do yêu cầu thực tế của cuộc sống, một bộ phận phụ huynh muốn hướng các em vào việc học tốt các môn khoa học tự nhiên và Anh văn. Đối với GV: Thực tế giảng dạy Lịch sử nói chung đã có nhiều đổi mới. Ở các tiết học giáo viên đã phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, sự quan tâm đổi mới chưa nhiều, chưa thực sự đi vào chiều sâu, đôi khi còn qua loa hình thức, việc thực hiện tiết dạy của giáo viên nhiều khi còn theo hình thức cũ, nặng về lí thuyết, chủ yếu dành thời gian cho việc tìm hiểu kiến thức mới,chưa quan tâm đúng mức hoạt động luyện tập dẫn đến tiết học khô khan, học sinh thụ động trong việc tiếp thu kiến thức. Có thể do phân lượng thời gian khá ngắn so với các hoạt động còn lại nên hoạt động luyện tập dễ bị đơn giản hóa hoặc thậm chí không được triển khai. Giáo viên chỉ đơn giản đặt một số câu hỏi mở và yêu cầu HS trả lời chứ chưa có sự đầu tư đxcxmnbv úng mức cho hoạt động luyện tập. Phần lớn, hoạt động luyện tập này thường do chính giáo viên thực hiện vì vấn đề thời gian,ít khi học sinh được tham gia,nếu có học sinh tham gia chủ yếu dưới hình thức phát vấn. + Giáo viên bị áp lực về thời lượng của tiết dạy. Phân môn Lịch sử thường gắn liền với nhiều công đoạn (tìm hiểu, giải thích, chứng minh, so sánh...) trên nền tảng dung lượng 1 số tiết khá dài đặc biệt ở lớp 12. Vì vậy, người dạy thường lo lắng về tình trạng dang dở, “cháy giáo án” cho nên chủ động tối giản hóa hoạt động luyện tập. 11
+ Giáo viên bị hạn định bởi điều kiện cơ sở vật chất hạ tầng của trường học nên khó có thể phát huy tính đa dạng của các hoạt động luyện tập. + Giáo viên thiếu nhiệt huyết vì những lí do cá nhân nhất định. + Tính kỉ luật của học sinh chưa cao nên nhiều sự sắp xếp đội chơi, tổ chức nhóm.. còn lộn xộn khó ổn định nhanh chóng. + Học sinh ngày càng không mặn mà với môn Lịch sử. Do bỏ qua hoặc xem nhẹ hoạt động luyện tập chính là sự mất hứng thú của học sinh ở tiết học môn Lịch sử. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến sự thờ ơ, không yêu thích môn học. Bên cạnh đó, sức cám dỗ của các phương tiện công nghệ sẽ khiến học sinh không dành sự quan tâm đến hoạt động đọc và cảm nhận các sự kiện Lịch sử, chạy theo lối sống ảo nhiều ồn ào. 2. Thức trạng dạy học phần luyện tập trong môn Lịch sử của giáo viên và học sinh tại trường THPT Đặng Thai Mai Qua việc dự giờ, thăm lớp, các buổi sinh hoạt chuyên môn của đồng nghiệp, tôi đã tiến hành xây dựng các tiêu chí điều tra để khảo sát việc tổ chức dạy hoạt động luyện tập ở các tiết dạy. Kết quả thu thập cụ thể như sau: Bảng 1: Khảo sát dạy hoạt động luyện tập của giáo viên trước khi đổi mới. Số giáo viên TT Nội dung khảo sát Tỷ lệ % được khảo sát 1 Thực hiện hoạt động luyện tập 3 100 Có 3 100% Không 0 0 2 Mục tiêu của hoạt động luyện tập 3 100 Củng cố kiến thức của học sinh 2 66.6% Tạo ra hứng thú cho học sinh 1 33.3% Tạo ra “tình huống có vấn đề” để học sinh 0 0 tranh luận 3 Cơ sở tiến hành dạy luyện tập 3 100% Xuất phát từ nội dung bài học 2 66,7 Từ nội dung liên quan đến bài học 1 33.3% Các hình ảnh liên quan đến bài học 1 33,3 12
Nguồn khác 0 0% 4 Hình thức tổ chức hoạt động luyện tập 3 100 Tổ chức thành hoạt động 1 33.3% Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm 3 100% Khác 1 33.3% 5 Thực hiện luyện tập 3 100 Giáo viên 3 100% Học sinh 0 0 Giáo viên và học sinh 3 100% 6 Mức độ thu hút đối với học sinh 3 100 Mức độ cao 0 0 Mức độ trung bình 2 66,7 Mức độ thấp 1 33,3 7 Mức độ hiệu quả của luyện tập 3 100 Hiệu quả cao 0 0 Hiệu quả trung bình 2 66,7 Hiệu quả thấp 1 33,3 Nhìn vào bảng biểu, rõ ràng tổ chức hoạt động luyện tập vẫn chưa có được vị trí xứng đáng trong tiết học Lịch sử. Mặc dù số lượng giáo viên tiến hành hoạt động luyện tập đã chiếm khá nhiều nhưng hình thức luyện tập thường là giáo viên đưa ra các câu hỏi, học sinh lắng nghe và trả lời chứ không chủ động trong việc tham gia vào hoạt động luyện tập. Như vậy với hình thức dạy hoạt động luyện tập như trên thì GV đang là trung tâm,HS có tham gia vào hoạt động luyện tập nhưng đang còn thụ động,chưa phát huy được khả nănng tư duy,sáng tạo của học sinh. Như vậy tổ chức hoạt động luyện tập theo hình thức cũ không phát huy được tính tích cực chủ động,sáng tạo,tài năng của học sinh,không tạo ra hứng thú cho HS trong mỗi tiết học. 13
Bảng 2: Khảo sát mức độ quan tâm của học sinh đến hoạt động luyện tập trong môn học Lịch sử. Số học sinh TT Nội dung khảo sát Tỷ lệ % khảo sát 1 Em có đọc bài và chuẩn bị bài trước khi 160 100% đến lớp không? Thường xuyên 50 31,3 Thỉnh thoảng 80 50 Không 20 18,7 2 Em có quan tâm đến luyện tập trong tiết 160 100% học không? Mức độ cao 40 25 Mức độ trung bình 50 31,3 Mức độ thấp 70 43,7 3 Luyện tập có giúp em củng cố được kiến thức,rèn luyện thêm được kỹ năng 160 100% không? Củng cố và rèn luyện tốt 50 31,3 Việc củng cố và rèn luyện chưa rõ ràng 85 53,1 Không có tác dụng củng cố và rèn luyện kỹ 25 15,6 năng Em có chủ động tìm hiểu kiến thức để 4 giải quyết vấn đề đặt ra trong luyện tập 160 100% không? Có 50 31,3 Không 110 68,7 Nếu luyện tập giúp em củng cố kiến 5 thức,rèn luyện thêm kỹ năng em có hứng 160 100% thú tham gia không? Có 130 81,2 Không 30 18,8 14
Qua khảo sát tôi nhận thấy đa số học sinh vẫn có nhu cầu mong muốn một tiết học sinh động, dẫn để kích thích các em chủ động trong việc khám phá, tìm hiểu kiến thức mới : cụ thể có đến 81,2 % số HS hứng thú tham gia HĐLT nếu HĐLT giúp củng cố kiến thức,rèn luyện kỹ năng. Tuy nhiên trên thực tế thấy rằng các em chủ động tìm hiểu bài hay chuẩn bị bài ở nhà trước là rất ít, đến lớp thì giáo viên chủ yếu tập trung vào hoạt động hình thành kiến thức,còn thực hiện hoạt động luyện tập theo kiểu nhắc lại kiến thức vừa học, theo sự áp đặt một chiều nên dễ gây nhàm chán tiết học, và cũng không kích thích được tính tò mò, chủ đông, sáng tạo của học sinh.Đó là một trong các yếu tố làm mất đi sự hứng thú của các em khi tiếp cận môn Lịch sử. 3. Một số vấn đề cần cần lưu ý sau khi khảo sát thực tế Từ thực tế nêu trên kết hợp với các nguyên tắc lí thuyết, người giáo viên cần xác định rõ những vấn đề mấu chốt sau: + Thứ nhất, biến các học sinh thành “chuyên gia” trong một vấn đề: Ở đây, nhìn bề ngoài hoạt động mang tính khu biệt đối tượng. Tuy nhiên, người dạy sẽ rất ngạc nhiên khi thấy học sinh có nhiều tiềm năng đến thế nào nếu yêu cầu các em thuyết trình về một đề tài theo nhóm hoặc cá nhân. Các em sẽ cảm thấy hứng thú và có trách nhiệm khi trở thành chuyên gia trong một vấn đề cụ thể. Và đây cũng là một cách hay để bạn làm mới chương trình học và tạo sự thú vị cho buổi học. + Thứ hai: vai trò của giáo viên cần được nhận thức lại. Từ trước đến nay, giáo viên thường là người làm chủ sân khấu kiến thức Lịch sử. Chúng ta hãy đổi vai, chỉ làm người chỉ dẫn, cố vấn, định hướng, tổ chức các hoạt động chiếm lĩnh tri thức của các em học sinh. Để làm được điều đó, giáo viên phải năng động, sáng tạo, linh hoạt trong việc định hướng, khuyến khích cho các em hoạt động trước ở nhà rồi đến lớp tổ chức để các em thực hiện hầu hết các hoạt động trong một giờ học, tiết học là tốt nhất. Có rất nhiều hoạt động tạo sự yêu thích cho học sinh theo định hướng này, như: “Một giờ làm giáo viên”; “Lớp học đảo ngược”; … ngay cả đây chỉ là hoạt động thảo luận nhóm. Và hình thức này trong giáo dục hiện đại ngày nay là khá phổ biến. Vì thế, đối với môn Lịch sử, việc ứng dụng cần dần dần mang tính chiều sâu hơn. + Thứ ba, khuyến khích học sinh làm việc theo nhóm: Trong môn học Lịch sử, người giáo viên cần tạo điều kiện cho người học có sự cạnh tranh nhất định khi học tập. Chẳng hạn như thảo luận nhóm và tích điểm thưởng cho mỗi cá nhân để từ đó nêu lên nhận xét, đánh giá chung cho từng nhóm, từng cá nhân. - Về phía học sinh cần: + Chuẩn bị bài trước khi tới lớp + Không xem nhẹ bộ môn Lịch sử + Chủ động trong việc thu thập tài liệu liên quan: Tranh ảnh, bài hát, thơ ca.. + Biết lắng nghe và tạo sự hứng thú cho mình ngay khi bắt đầu tiết học 15
Chương III. ĐA DẠNG HOÁ HÌNH THỨC LUYỆN TẬP ĐỂ TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH Trước yêu cầu chung của nghành về công tác đổi mới dạy học, bản thân tôi đã tiến hành đổi mới dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, cùng với việc đổi mới phương pháp trong từng hoạt động khởi động,hoạt động hình thành kiến thức thì tôi quan tâm nhiều đến những đổi mới trong hoạt động luyện tập góp phần củng cố,rèn luyện và tạo cơ hội học sinh tích cực, chủ động trong việc khai thác, khám phá tri thức,kỹ năng lịch sử. Để hoạt động luyện tập diễn ra một cách nhẹ nhàng theo đúng nghĩa là củng cố,rèn luyện các kỹ năng để giải quyết các vấn đề,các tình huống cụ thể,để thu hút được sự quan tâm, chú ý của học sinh, tạo động lực cho học sinh tích cực khám phá kiến thức của bài mới và không gây áp lực về mặt thời gian cho các hoạt động vận dụng thì khi thiết kế hoạt động luyện tập cần chú ý các vấn đề sau. 1. Giải pháp tiến hành đa dạng hóa hình thức luyện tập bài mới để tạo hứng thú học tập cho học sinh Trong nội dung đổi mới phương pháp hiện nay, luyện tập là hoạt động rất quan trọng và quyết định rất lớn đến hiệu quả các tiết dạy học nói chung và tiết dạy học lịch sử nói riêng. Bởi nếu thực hiện tốt hoạt động này, giáo viên sẽ giúp học sinh cảm thấy hứng thú để học sinh dễ dàng và thuận lợi hơn trong giải quyết nhiệm vụ của hoạt động vận dụng,mở rộng. Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh thấy rõ hiệu quả của bản thân trong tiếp nhận kiến thức mới tạo tâm thế học tập cho học sinh, giúp học sinh ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới. Tuy nhiên, trước đây hoạt động này thường bị xem nhẹ hay thực hiện đơn điệu. Chúng ta thường sử dụng phương pháp vấn đáp để kiểm tra khả năng tiếp nhận kiến thức mới của HS. Ưu điểm của phương pháp này là rất đơn giản, ít tốn thời gian nên giáo viên có điều kiện tập trung nhiều cho hoạt động hình thành kiến thức mới cho học sinh. Tuy nhiên, phương pháp này dễ gây nhàm chán cho học sinh, không kích thích được sự tò mò, hứng thú đối trong việc tiếp nhận kiến thức mới, giáo viên dễ biến hoạt động hình thành kiến thức thành việc truyền đạt kiến thức một chiều- thầy giảng, trò nghe, học sinh thiếu tích cực trong lĩnh hội kiến thức mới. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả tiết dạy học lịch sử. Vì thế, để thực hiện tốt Hoạt động luyện tập theo hướng tạo hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên sẽ tạo tình huống học tập dựa trên việc huy động kiến thức, kinh nghiệm của bản thân học sinh; lưu ý cần đảm bảo rằng học sinh không thể giải quyết trọn vẹn với kiến thức, kỹ năng cũ mà cần phải học thêm kiến thức, kỹ năng mới trong các hoạt động “Hình thành kiến thức”,”hoạt động luyện tập”. Trong thực tiễn giảng dạy cá nhân, bản thân đã sử dụng một số hình thức luyện tập như sau: 1. Sử dụng âm nhạc có liên quan để luyện tập . 2. Phương pháp phân tích video. 16
3. Sử dụng phương pháp trò chơi. 4. Phương pháp sử dụng thơ ca cách mạng. 5. Phương pháp tranh luận “ủng hộ-phản đối” 6. Phương pháp sơ đồ tư duy. 7. Phương pháp bản đồ câm . 8. Phương pháp “Viết tích cực”. 9. Phương pháp “hỏi và trả lời”. 1.1. Sử dụng âm nhạc có liên quan để luyện tập Đây là phương pháp rất dễ tạo sự hứng khởi và hứng thú cho học sinh khi củng cố kiến thức vừa học dưới hình thức mới. Thực hiện phương pháp này, giáo viên sưu tầm các bài hát truyền thống cách mạng, hệ thống các bài hát trong Album Việt Nam Sử ca có liên quan đến nội dung bài học. Khi thực hiện hoạt động này, giáo viên sử dụng thiết bị phát âm thanh (loa bluetooth hoặc phần mềm power point có chèn âm thanh) để cho học sinh nghe một hay hai đoạn nhạc ngắn có liên quan đến bài học và yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi liên quan. Sau khi các học sinh trả lời, giáo viên chốt ý. Ví dụ: khi dạy nội dung “Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945” thuộc bài 16:Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939- 1945). Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà ra đời”. Bước 1: Giao nhiệm vụ học tập Giáo viên cho học sinh nghe một đoạn trong bài hát mang tên “Mười chín tháng tám”của nhạc sĩ Xuân Oanh.sau đó GV đặt câu hỏi: Đoạn nhạc đó nói về sự kiện nào chúng ta vừa học?Cảm nhận của em về không khí của sự kiện đó qua đoạn nhạc vừa nghe? Bước 2:Thực hiện nhiệm vụ HS lắng nghe đoạn nhạc và câu hỏi của GV và suy nghĩ để tìm câu trả lời đúng. Bước 3 : Báo cáo/thảo luận Học sinh trả lời: Đoạn nhạc đó nói về sự kiện giành chính quyền ở Hà Nội vào ngày 19/8/1945.Qua đoạn nhạc chúng ta có thể cảm nhận được không khí sục sôi,lạc quan,sống động và hào hùng của những ngày đầu tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Bước 4: GV nhận xét, đánh giá GV nhận xét, đánh giá cụ thể câu trả lời của HS, sau đó chuyển sang hoạt động tiếp theo. 1.2. Sử dụng Phương pháp phân tích video Đây là mộ phương pháp dễ dàng sử dụng trong giai đoạn hiện nay vì hầu hết các trường đã được trang bị phòng máy chiếu,hay lắp đặt tivi ở các lớp học.Phương pháp này vừa mang tính trực quan vừa phát huy được khả năng quan sát,nhận 17