Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc" được hoàn thành với mục tiêu nhằm tìm hiểu, phân tích nguyên nhân khiến học sinh trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc còn thờ ơ, coi nhẹ môn Lịch sử; Đưa ra các biện pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT lớp 12 của Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc

MỤC LỤC 1. LỜI GIỚI THIỆU .................................................................................................... 1 2. TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ...................................................................... 2 3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN............................................................................................ 2 4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN................................................................... 2 5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN ..................................................................... 2 6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ ... 2 7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN ............................................................... 3 7.1. Nội dung sáng kiến ................................................................................................ 3 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 4 1. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 4 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 4 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... 4 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 4 6. Giả thuyết khoa học ................................................................................................. 5 7. Điểm mới của đề tài .................................................................................................. 5 PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................................... 6 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN ................................................................................. 6 1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................... 6 1.1. Một số quan điểm về đổi mới giáo dục THPT.............................................. 6 1.2. Những thay đổi trong kỳ thi THPT Quốc gia, nay là kỳ thi tốt nghiệp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................................................... 7 2. Thực trạng trước khi chọn đề tài ........................................................................ 8 2.1. Thuận lợi .......................................................................................................... 8 1.2. Khó khăn .......................................................................................................... 9
CHƯƠNG II : THỰC TRẠNG ÔN THI TỐT NGHIỆP MÔN LỊCH SỬ TẠI TRUNG TÂM GDNN – GDTX YÊN LẠC .............................................................. 11 1. Thực trạng ôn tập và kết quả thi tốt nghiệp môn Lịch sử ở các trường THPT và Trung tâm GDTX hiện nay ............................................................................... 11 1.1. Kết quả thi THPT quốc gia và tốt nghiệp THPT môn lịch sử những năm dần đây .................................................................................................................. 11 1.2. Một số tồn tại và hạn chế trong dạy và học lịch sử cũng như ôn thi tốt nghiệp THPT ........................................................................................................ 14 2. Thực trạng ôn tập và kết quả thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc ................................................................................ 16 CHƯƠNG III : CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÔN THI TỐT NGHIỆP THPT ................................................................................................. 25 1. Đối với giáo viên .................................................................................................. 25 2. Đối với học sinh ................................................................................................... 28 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 32 1. Kết luận ................................................................................................................ 32 2. Kiến nghị .............................................................................................................. 33 8. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT ................................................ 33 9. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN .......................... 33 10. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC DO SÁNG KIẾN ..................................... 33 11. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/CÁ NHÂN ĐÃ ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU ......................................................................... 34 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 35
1 BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. LỜI GIỚI THIỆU Môn lịch sử trong trường học là môn học có ý nghĩa và vị trí quan trọng đối với việc đào tạo thế hệ trẻ, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước. Tuy nhiên, xã hội hiện đại ngày nay, thật buồn vì vẫn còn những nhận thức sai lệch về vị trí chức năng của bộ môn trong đời sống xã hội dẫn đến sự giảm sút chất lượng bộ môn trên nhiều mặt. Không khó khi trong các nhà trường vẫn còn tình trạng học sinh không biết những sự kiện lịch sử cơ bản phổ thông, nhớ sai, nhớ nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến ở nhiều trường hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy môn Lịch sử nói riêng là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu hiện nay. Vậy câu hỏi được băn khoăn, trăn trở nhiều nhất hiện nay là làm thế nào để biến những quan điểm đổi mới về nhận thức thành hành động thực tiễn? Minh chứng rõ nét nhất có lẽ là chất lượng học tập, ôn tập lịch sử của các em học sinh thông qua kỳ thi tốt nghiệp THPT là kết quả suốt 12 năm quá trình tích lũy kiến thức chương trình phổ thông trung học. Làm thế nào để phổ điểm môn lịch sử không còn là nỗi ám ảnh của mỗi giáo viên khi trực tiếp giảng dạy lịch sử tại các trường THPT nói chung và Trung tâm GDNN – GDTX nói riêng? Là một giáo viên giảng dạy lịch sử đã 12 năm tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc, nhiều năm tham gia ôn thi tốt nghiệp THPT tôi muốn nêu lên một số kinh nghiệm của bản thân trong phương pháp ôn tập lịch sử, đặc biệt là lịch sử lớp 12 để nâng cao nhận thức lịch sử cho học sinh cuối cấp đảm bảo cho các em có đủ hành trang kiến thức để bước tiếp trong tương lai. Với lí do trên tôi chọn đề tài “ Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc”
2 2. TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÔN THI TỐT NGHIỆP THPT MÔN LỊCH SỬ CHO HỌC SINH LỚP 12 TẠI TRUNG TÂM GDNN – GDTX YÊN LẠC 3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN - Họ và tên: Nguyễn Thị Huyền - Địa chỉ: 153 Hùng Vương – Tích Sơn – Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc - Số điện thoại: 0912821255 - Email: nguyenhuyen598@gmail.com 4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN - Họ và tên: Nguyễn Thị Huyền - Địa chỉ: 153 Hùng Vương – Tích Sơn – Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc - Số điện thoại: 0912821255 - Email: nguyenhuyen598@gmail.com 5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết về thực trạng vấn đề ôn thi tốt nghiệp THPT môn lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc tác giả đi sâu nghiên cứu: - Thực trạng vấn đề ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử của học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. - Tìm hiểu, phân tích nguyên nhân khiến học sinh trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc còn thờ ơ, coi nhẹ môn Lịch sử. - Đưa ra các biện pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT lớp 12 của Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. 6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ Những năm gần đây, khi hình thức thi lịch sử từ tự luận sang trắc nghiệm khách quan, gần như 100% các em học sinh tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc lựa chọn tổ hợp KHXH gồm 2 môn lịch sử và địa lý để thi tốt nghiệp tHPT và xét vào các trường đại học và cao đẳng. Do vậy, làm thế nào để nâng cao hiệu quả ôn thi tốt
3 nghiệp, đặc biệt với bộ môn lịch sử là vấn đề là nhóm sử tại Trung tâm luôn quan tâm và trăn trở. Sáng kiến “Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc” chính thức được áp dụng lần đầu từ tuần học đầu tiên khi bắt đầu năm học 2021 – 2022 cụ thể từ ngày 7/09/2021. 7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN 7.1. Nội dung sáng kiến Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị đề xuất, Tài liệu tham khảo, Nội dung sáng kiến được trình bày trong ba chương: Chương I: Cơ sở lý luận Chương II: Thực trạng ôn thi tốt nghiệp môn lịch sử của học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. Chương III: Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tốt nghiệp THPT của học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc Nội dung từng phần sẽ được trình bày chi tiết dưới đây.
4 MỞ ĐẦU 1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu thực trạng vấn đề ôn thi tốt nghiệp lịch sử của học sinh lớp 12 Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tốt nghiệp tốt nghiệp THPT thông qua công tác bồi dưỡng môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Đề tài đánh giá, phân tích thực trạng vấn đề ôn tập lịch sử, đặc biệt vấn đề ôn thi tốt nghiệp môn lịch sử của học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tốt nghiệp tốt nghiệp THPT thông qua công tác bồi dưỡng môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, tác giả có nhiệm vụ trả lời các câu hỏi có tính chất khoa học sau: - Nguyên nhân khiến một bộ phận các em học sinh vẫn còn thờ ơ, chưa thực sự chú tâm vào việc học ôn lịch sử? - Để hạn chế hiện tượng trên cần đưa ra các giải pháp như thế nào? 4. Phương pháp nghiên cứu Để tiến hành làm đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: + Phương pháp nghiên cứu tài liệu bổ trợ + Phương pháp phỏng vấn, so sánh, đối chiếu + Hội giảng, dự giờ, trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy. + Áp dụng kinh nghiệm, phương pháp mới . + Đánh giá kết quả ban đầu và điều chỉnh bổ sung + Kiểm tra đánh giá cuối cùng và hoàn chỉnh công việc 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu
5 - Học sinh khối 12 Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc 6. Giả thuyết khoa học - Phải chăng cuộc sống của chúng ta đang bị tác động và ảnh hưởng quá nhiều bởi áp lực thành tích, áp lực thi cử, điểm số, chỉ tiêu? - Nếu các em học sinh lớp 12 Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc vẫn tiếp tục có thái độ thờ ơ với việc học ôn thi tốt nghiệp môn lịch sử thì kết quả sẽ ra sao? 7. Điểm mới của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lí thuyết về tổng quan ôn ập lịch sử của các em học sinh khối 12 Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc, tác giả đi sâu nghiên cứu: - Thực trạng ôn thi tốt nghiệp môn lịch sử của học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc được khảo sát, tổng kết và đánh giá. - Đưa ra các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng tốt nghiệp tốt nghiệp THPT thông qua công tác bồi dưỡng môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc thông qua công tác bồi dưỡng. Các giải pháp được xây dựng trên cơ sở đảm bảo tính giáo dục, tính khả thi và tính thực tiễn.
6 PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Cơ sở lý luận 1.1. Quan điểm đổi mới về giáo dục THPT Trong Luật Giáo dục số 38/2005/QH11 điều 28 có viết. phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tự giác tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. Phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, sự hứng thú đến cho học sinh… Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã thông qua Báo cáo Chính trị, trong đó có nội dung quan trọng về đổi mới giáo dục phổ thông như sau. Đổi mới chương trình theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng toàn diện phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra đặc biệt coi trọng giáo dục lí tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kĩ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội. Lịch sử là một môn học quan trọng giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc cho học sinh. Tuy nhiên, những năm gần đây chất lượng dạy – học lịch sử có phần đi xuống, các em học sinh không còn ham thích lịch sử vì các em phải nhớ quá nhiều sự kiện, con số và các nhân vật lịch sử, và đòi hỏi độ chính xác cao. Có thể nói, không phải ngẫu nhiên mà học sinh chán học lịch sử, lịch sử bản chất của nó là một môn học rất hấp dẫn nếu người dạy điều chỉnh phương pháp phù hợp. Cách dạy truyền thống, giáo viên coi trọng việc truyền thụ hơn là coi học sinh là trung tâm, học sinh dễ bị nhàm chán và nặng nề. Chính vì vậy, kết quả thi thường không cao so với các môn học khác. Qua các kì thi tốt nghiệp THPT các năm từ 2017 đến 2021 sau khi điểm thi tốt nghiệp THPT được công bố, điều mà thí sinh, phụ huynh và xã hội quan tâm là môn Lịch sử có điểm trung bình thấp nhất trong tất cả các môn thi. Chẳng hạn, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021, môn Lịch sử có 637.005 thí sinh dự thi. Điểm trung bình môn Lịch sử là 4,97 điểm. Môn Lịch sử là môn duy nhất trong số 9
7 môn gồm toán, ngữ văn, ngoại ngữ, vật lý, hóa học, sinh học, địa lý, giáo dục công dân có điểm trung bình dưới 5. Số lượng thí sinh có điểm liệt là 540. Lịch sử cũng là môn thi có số thí sinh đạt điểm dưới trung bình nhiều nhất trong số các môn của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021. Cụ thể, số thí sinh đạt điểm dưới trung bình là 331.429 (chiếm tỉ lệ 52.03%). Điều đáng nói ở đây là đây không phải là năm duy nhất lịch sử có điểm thi đội sổ trong các môn. Nhìn vào phổ điểm kết quả trong các năm gần đây, có thể thấy môn học này luôn ở khu vực "đội sổ". Từ năm 2017 đến năm 2019, lịch sử có điểm thi thấp nhất, điểm trung bình là 4,30 và có 70% số bài thi môn Lịch sử dưới điểm trung bình. Năm 2020, điểm thi môn Lịch sử chỉ thấp sau môn tiếng Anh; với điểm trung bình là 5,19 điểm; số thí sinh đạt điểm dưới trung bình chiếm tỉ lệ 46,95%. Năm 2021, Lịch sử lại trở về vị trí "đội sổ" với điểm trung bình là 4.79 điểm. Từ những con số và vị trí môn lịch sử so với các môn học khác như trên, thực sự dạy và học lịch sử đang là vấn đề mà nhiều nhà nghiên cứu, nhiều giáo viên, học sinh và phụ huynh quan tâm. Vì vậy, để nâng cao chất lượng ôn thi môn Lịch sử giáo viên cần lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp, phân hóa đối tượng học sinh và rèn luyện kĩ năng làm bài cho học sinh. 1.2. Những thay đổi trong kỳ thi THPT Quốc gia, nay là kỳ thi tốt nghiệp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo Có thể nói kỳ thi THPT Quốc gia, nay là kì thi tốt nghiệp THPT là một sự kiện của ngành Giáo dục Việt Nam, được bắt đầu tổ chức vào năm 2015. Kỳ thi tốt nghiệp THPT và kỳ thi tuyển sinh vào đại học,cao đẳng được gộp lại thành 2 trong. Thí sinh sẽ được xét hai nguyện vọng: tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng, với mục đích giảm bớt chi phí, và gánh nặng học sinh học tủ, học lệch. Quy chế của kỳ thi này được Bộ GD&ĐT ban hành vào ngày 26 tháng 2 năm 2015. Với quy chế này, để được xét công nhận tốt nghiệp THPT và xét tuyển sinh vào các trường Đại học, cao đẳng thí sinh phải thi 4 môn (gọi là 4 môn thi tối thiểu) gồm 3 môn bắt buộc gồm toán, ngữ văn, ngoại ngữ và một môn tự chọn trong các môn Vật lý, hóa học, sinh học, lịch sử, địa lý. Môn Lịch sử lúc này hình thức thi vẫn là tự luận.
8 Với mục đích đảm bảo tính tích cực, hiệu quả, khách quan và công bằng, kết hợp kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết quả thi, năm 2017 Bộ GD&ĐT thực hiện đổi mới kì thi tốt nghiệp THPT, kì thi đại học, cao đẳng. Theo đó, thí sinh phải thi 4 môn (gọi là 4 môn thi tối thiểu) gồm 3 môn bắt buộc Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ và 1 bài thi chọn tổ hợp khoa học tự nhiên hoặc khoa học xã hội để được xét công nhận tốt nghiệp THPT và xét tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng. Riêng khối GDTX gồm 2 môn bắt buộc là Toán, Ngữ văn và 1 bài thi chọn tổ hợp khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học) hoặc tổ hợp khoa học xã hội (Lịch sử, địa lý). Theo đó môn Lịch sử chính thưc chuyển từ hình thức tự luận sang trắc nghiệm khách quan. Do tác động của dịch bệnh Covid 19 đến việc dạy và học của các nhà trường, đặc biệt trong 2 năm 2020 và 2021. Kỳ thi THPT Quốc gia tạm dừng, trở lại kỳ thi tốt nghệp THPT với cách thức tổ chức tương tự kỳ thi THPT quốc gia với mục đích chính là xét tốt nghiệp THPT. Các trường đại học vẫn có thể sử dụng kết quả thi tốt nghiệp làm căn cứ tuyển sinh đại học. 2. Thực trạng trước khi chọn đề tài 2.1. Thuận lợi - Những năm gần đây tôi thường xuyên được đảm nhận nhiệm vụ ôn thi tốt nghiệp THPT tại Trung tâm nên có kinh nghiệm ôn thi và rất yêu nghề. Đồng thời, Ban Giám đốc quan tâm, định hướng các môn thi cho học sinh cũng như quan tâm để nâng cao chất lượng ôn thi. Các em học sinh cũng lo lắng, chăm chỉ học tập khi đã chọn tổ hợp KHXH và có sự đầu tư tham khảo. - Việc cải cách giáo dục đang đi vào chiều sâu cũng tạo nhiều thuận lợi cho giáo viên trong việc dạy tốt môn Lịch sử, đặc biệt ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử. - Chương trình Lịch sử 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc được phân phối 2 tiết / tuần cho học kì I và 1 tiết / tuần cho học kỳ II. Số giờ học như vậy đảm bảo được việc chuyển tải khối lượng kiến thức cơ bản, phù hợp với trình độ và yêu cầu học tập của học sinh.
9 - Sách giáo khoa soạn cho chương trình Lịch sử khá đầy đủ. Nội dung theo một trình tự hợp lý, có minh hoạ, có tra cứu thuật ngữ, có hình ảnh tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh dễ nhận thức và nắm bắt các vấn đề cốt lõi của Lịch sử. - Sách hướng dẫn giáo viên dạy Lịch sử cũng được biên soạn công phu, dẫn dắt, bổ sung và đào sâu nội dung bài học giúp giáo viên có phương tiện để trau dồi, mở rộng kiến thức sử học. Bên cạnh đó các loại hình nghệ thuật khác như tuồng cổ, cải lương dã sử, truyện kể lịch sử, truyện tranh…cũng góp phần khá lớn trong việc bồi dưỡng hứng thú học tập và tìm hiểu lịch sử cho học sinh. - Đội ngũ giáo viên dạy lịch sử khá đồng đều ở các khối lớp, tham gia đầy đủ các chuyên đề đổi mới phương pháp do Sở tổ chức. - Giáo viên thường xuyên được bồi dưỡng kiến thức chuyên môn nên có cơ hội tiếp cận với phương pháp giảng dạy mới. - Phương tiện trực quan trong giảng dạy đã được quan tâm mua sắm khá đầy đủ. - Sở GD&ĐT, UBND Huyện Yên Lạc, Ban giám đốc Trung tâm quan tâm đến quá trình đổi mới phương pháp, luôn tạo điều kiện để người dạy phát huy tốt khả năng của bản thân, có nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt là chất lượng ôn thi tốt nghiệp THPT. 1.2. Khó khăn Là giáo viên trực tiếp giảng dạy lịch sử tại Trung tâm 12 năm, đặc biệt là 10 năm dạy lịch sử lớp 12 tôi thấy: - Vì là Trung tâm GDNN – GDTX nên chất lượng đầu vào của học sinh không cao, nên việc dạy ôn thi còn gặp nhiều khó khăn. - Học sinh chưa thực sự yêu thích môn học bởi trong quá trình giảng dạy, ôn tập nhiều giáo viên chưa có phương pháp phù hợp để tạo nên hứng thú, kích thích sự suy nghĩ tìm tòi của học sinh, chưa có phương pháp phù hợp với từng đối tượng học sinh, phương pháp làm bài thi trắc nghiệm lịch sử. - Khả năng nắm bắt, đánh giá sự kiện lịch sử của học sinh chưa cao, chưa hiểu hết bản chất của một sự kiện, vấn đề lịch sử, chưa nhớ các mốc thời gian.
10 - Phương pháp ôn tập cuối cấp còn đơn điệu, khả năng kết hợp đa dạng các phương pháp trong ôn tập chưa tốt, tính sáng tạo trong giảng dạy chưa cao. - Kết quả học tập của học sinh chưa đạt được chỉ tiêu bộ môn đưa ra. - Trong tư tưởng của một số học sinh phân biệt môn chính môn phụ, ít giành thời gian cho việc học môn lịch sử. - Các sự kiện, hiện tượng lịch sử, nhân vật lịch sử không được trình bày một cách cụ thể, sinh động, gợi cảm. Học sinh không được trực tiếp làm việc với các sử liệu. Một số kênh hình trong sách giáo khoa hình ảnh chưa thật rõ ràng, nội dung còn khó hiểu nên giáo viên và học sinh còn gặp nhiều khó khăn khi khai thác kiến thức trên kênh hình, trong khi đó những người biên soạn sách giáo khoa cũng không có chú thích, hướng dẫn thêm trong sách giáo viên. - Tài liệu tham khảo về môn lịch sử còn quá ít. Đa số các thư viện trong nhà trường còn thiếu sách tham khảo môn lịch sử.
11 CHƯƠNG II : THỰC TRẠNG ÔN THI TỐT NGHIỆP MÔN LỊCH SỬ TẠI TRUNG TÂM GDNN – GDTX YÊN LẠC 1. Thực trạng ôn tập và kết quả thi tốt nghiệp môn Lịch sử ở các trường THPT và Trung tâm GDTX hiện nay 1.1. Kết quả thi THPT quốc gia và tốt nghiệp THPT môn lịch sử những năm dần đây Trước hết tôi xin đưa ra phổ điểm trung bình môn lịch sử từ năm 2017 do Bộ GD&ĐT thống kê. Phổ điểm lịch sử kỳ thi THPT quốc gia năm 2017 điểm TB môn 4,6 điểm Phổ điểm lịch sử kỳ thi THPT quốc gia năm 2018 điểm TB môn 3,79 điểm
12 Phổ điểm môn Lịch sử năm 2019 điểm TB 4,30 điểm
13 Phổ điểm môn Lịch sử năm 2020 điểm TB 4.97 điểm
14 Phổ điểm môn Lịch sử năm 2021 điểm TB 4.75 điểm 1.2. Một số tồn tại và hạn chế trong dạy và học lịch sử cũng như ôn thi tốt nghiệp THPT Nhìn vào phổ điểm môn lịch sử từ 2017 đến 2021 ta dễ dàng nhận thấy thấp hơn so với các môn học khác. Điều này khiến chung ta đặt ra câu hỏi tại sao kết quả môn Lịch sử năm nào cũng ở đội sổ như vậy? Rất nhiều ý kiến được đưa ra: học sinh không thích học môn Lịch sử vì phải ghi nhớ nhiều sự kiện, kiến thức, giáo viên môn Lịch sử dạy học không đáp ứng được vấn đề đổi mới thi cử …Theo quan điểm của cá nhân, tôi cho rằng kết quả thi môn Lịch sử thấp có những nguyên nhân sau: Trước hết, mục đích của học tập và thi cử của thí sinh đã ảnh hưởng đến kết quả và phổ điểm môn Lịch sử. Với một kỳ thi hai mục đích thì tính mục đích của thí sinh trong kỳ thi phản ánh rất rõ ràng. Trong đó, có những học sinh dự thi môn Lịch sử với mục đích để xét tốt nghiệp thì suy nghĩ của các em là làm thế nào chỉ qua điểm
15 liệt (trên 1 điểm), mà trong tổ hợp KHXH, môn Địa lí được các em học sinh coi “cứu tinh” vì có Atlat địa lí làm cơ sở hỗ trợ trong quá trình làm bài, môn Giáo dục công dân học sinh có thể liên hệ kiến thức đời sống hàng ngày để làm các câu hỏi trắc nghiệm, tuy nhiên môn Lịch sử dường như là khó khăn nhất với các em học sinh vì đặc thù môn học này đòi hỏi các em phải có tư duy logic, khái quát, phân tích, đánh giá và đặc biệt nắm chắc chìa khóa vàng chính là mốc thời gian sự kiện lịch sử. Mặt khác, trong suy nghĩ của đa số học sinh đều có nhận thức là học Lịch sử chỉ cần ghi nhớ những kiến thức có sẵn, không mất nhiều thời gian. Tuy nhiên, khả năng tư duy logic, tổng hợp, khái quát, nhận xét và đánh giá lại rất cần khi học lịch sử. Những năm gần đây việc ra đề thi càng có sự phân loại những thí sinh có cách học thuộc lòng, ghi nhớ máy móc các sự kiện lịch sử. Nếu học sinh không hiểu nội dung câu hỏi yêu cầu, không nắm được kiến thức cơ bản, không nắm chắc các dữ kiện về thời gian thì học sinh sẽ không chọn được đáp án đúng. Một lý do nữa, trong xã hội hiện đại, số lượng ngành nghề với bộ môn Lịch sử không nhiều, không đa dạng. Đa số chỉ tập trung vào ngành sư phạm, nghiên cứu, làm báo, khảo cổ học...Những năm gần đây, với sự xuất hiện nhiều trường đã mở rộng khối xét tuyển có môn Lịch sử, nhưng với đặc thù của môn học nên việc chuyển đổi, lựa chọn của học sinh còn nhiều khó khăn và chưa thực sự hấp dẫn. Với đặc thù của môn học lịch sử trong các nhà trường, đây không phải là môn thi bắt buộc, nên từ nhà trường, gia đình, xã hội, đặc biệt là các em học sinh còn coi nhẹ môn lịch sử, coi đây là môn học phụ, chưa đánh giá đúng giá trị, vị trí của môn học, do vậy các em học sinh thường không đầu tư thời gian, công sức và tâm huyết để học lịch sử. Đây là khó khăn lớn nhất với giáo viên giảng dạy bộ môn lịch sử ở các nhà trường, đặc biệt gây khó khăn trong việc định hướng vai trò và vị trí và tầm quan trọng của môn học đối với học sinh. Bản thân tôi với cương vị là giáo viên giảng dạy 12 năm môn Lịch sử trong khối GDTX, tôi tin rằng nếu môn lịch sử được đặt đúng vị trí và có cơ hội để học sinh được lựa chọn hoặc buộc phải lựa chọn thì không chỉ kết quả môn Lịch sử cao hơn rất
16 nhiều, mà ảnh hưởng của môn Lịch sử và học sinh yêu thích môn học cũng không ít. Ví như, hiện nay đa số học sinh đều ý thức được việc bắt buộc phải học và thi 3 môn Toán, Văn, tiếng Anh, nên không chỉ học sinh mà cha mẹ học sinh đều rất chú trọng cho việc học 3 môn này. Một học sinh lớp THPT (từ thành thị đến nông thôn) trong một tuần trên lớp học 4-5 tiết Toán, học thêm 2 buổi (mỗi buổi 2 tiếng), thậm chí nhiều học sinh học thêm môn Toán ở hai nơi khác nhau, về nhà cũng dành mỗi ngày ít nhất 1 tiếng để học Toán…Với sự đầu tư như vậy, lẽ ra môn Toán phải có phổ điểm cao nhất trong tất cả các môn. Nếu môn Lịch sử được coi trọng một cách nghiêm túc thì kết quả sẽ tốt hơn rất nhiều và cũng không có chuyện học sinh vì không yêu thích môn Lịch sử mà “quay lưng” lại với môn học. Vấn đề ở đây không phải là lỗi của giáo viên hay học sinh, cái cốt yếu bây giờ chính là sự thay đổi trong tư duy và nhận thức của toàn xã hội, của nhà trường, phụ huynh và học sinh. Từ sự thay đổi trong tư duy sẽ dẫn đến sự thay đổi trong nhận thức khi thiết kế chương trình và vị trí của môn Lịch sử. 2. Thực trạng ôn tập và kết quả thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc Qua khảo sát chất lượng kỳ thi THPT học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc thường gặp các hạn chế: - Nhiều học sinh không nắm bắt được kiến thức cơ bản do chưa chăm học, chưa thực sự chú ý đến việc học lịch sử do đó câu hỏi nhận biết không làm được. - Điểm sử không cao, số điểm khá gỏi còn hạn chế mặc dù có nhiều em chăm học, học thuộc bài nhưng lý do ở đây chính là các em không đọc kĩ đề và không tìm ra được từ khóa. Cũng là nội dung: Mâu thuẫn cơ bản xã hội Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ hai: A. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với Pháp, địa chủ phong kiến và nông dân. B. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc ta với Pháp và tay sai phản động C. Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến
17 D. Mâu thuẫn giữa công nhân với tư sản Đáp án đúng là B, nhưng nhiều em nhầm là A vì không tìm được chìa khóa mâu thuẫn cơ bản. - Khả năng vận dụng liên hệ thực tiễn chưa tốt: Khi hỏi: Ý nào được coi là thời cơ lịch sử do xu thế toàn cầu hóa đem lại cho tất cả các quốc gia trên thế giới A. Sự ra đời của các tổ chức liên kết kinh tế, thương mại, tài chính ở khu vực và trên thế giới. B. Sự phát triển nhanh chóng của quan hệ thương mại quốc tế. C. Các nguồn vốn đầu tư kĩ thuật, công nghệ, và kinh nghiệm quản lý từ bên ngoài. D. Sự xung đột và giao thoa giữa các nền văn hóa trên thế giới Đáp án đúng là C nhưng nhiều em lựa chọn đáp án A hoặc B. Nguyên nhân tình trạng này do học sinh chưa chăm, chưa nắm được kiến thức cơ bản, chưa nắm được kĩ năng làm bài. Mặt khác xuất phát từ việc ôn tập của giáo viên còn ôm đồm nhiều kiến thức, chưa phân biệt được đối tượng trong quá trình ôn thi… Trước những đòi hỏi của môn học và thực tế của việc học ôn thi tốt nghiệp môn lịch sử của học sinh khối 12 Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc tôi luôn trăn trở làm thế nào để việc dạy học môn lịch sử, nhất là việc ôn thi tốt nghiệp THPT môn lịch sử có hiệu quả hơn. Vì vậy tôi đã tiến hành, đánh giá, khảo sát chất lượng khi bắt đầu ôn thi tốt nghiệp THPT vào cuối tháng 3 năm 2022 và có kết quả như sau: Tổng số Kết quả học Điểm 9 – 10 Điểm 7 – 8 Điểm 5 – 6 Điểm dưới 5 sinh TS % TS % TS % TS % 264 1 0.4 42 15,9 132 50% 89 33,7 Nội dung thi tốt nghiệp THPT bao gồm kiến thức lớp 11 và 12, nội dung thi khá rộng và dài.Vì vậy, học sinh muốn ghi nhớ hết kiến thức cơ bản cần chuẩn bị tâm
18 thế học ngay từ đầu, thậm chí ngay từ khi bắt đầu học chương trình lớp 11. Một số học sinh còn quan niệm nước đến chân mới nhảy, hoặc tưu tưởng học tủ, khoanh đáp án trắc nghiệm theo cảm tính mà không có cơ sở. Để giảm thiểu việc ôn thi một cách mông lung, không có kế hoạch, mục tiêu. Vì vậy, ngay từ đầu năm học khi được phân công giảng dạy lịch sử 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc tôi đã lên một bản kế hoạch ôn tập chi tiết: có kế hoạch ôn thi rõ ràng về đặt mục tiêu về chỉ tiêu và điểm số, thời lượng tiết, buổi. Còn với học sinh tránh ghi nhớ kiến thức máy móc bằng cách: học thuộc lòng, học tủ, học vẹt sẽ dẫn đến tình trạng “học trước quên sau”, gây tốn thời gian mà lại không hiệu quả. Các em học sinh có thể tóm tắt các kiến thức lịch sử thành dạng sơ đồ tư duy, lập bảng niên biểu, ghi nhớ các từ khóa, đặt câu hỏi và câu trả lời dưới dạng câu hỏi ngăn để ghi nhớ, học sự kiện và qua đó xâu chuỗi vấn đề tốt hơn, nhớ lâu hơn, hiểu bài hơn. Muốn làm được các đề thi trắc nghiệm, các em học sinh cần nắm chắc kiến thức cơ bản, phân loại chủ đề ôn tập, hiểu rõ bản chất các sự kiện, hiện tượng lịch sử, sau đó mới luyện đề. Việc luyện đề cũng nên phân chia thành các giai đoạn, luyện đề theo bài/theo chủ đề, sau đó luyện đề tổng hợp. Giáo viên kết hợp giữa việc dạy ôn lý thuyết với luyện đề, sau khi khái quát xong lý thuyết cơ bản, các em học sinh đã nắm được kiến thức theo bài, theo chủ đề và giai đoạn thì lúc đó mới kết hợp luyện. Một biện pháp hiệu quả khác là tránh học lịch sử “một mình”, hãy tìm cho mình một nhóm bạn từ 2-3 người có cùng mục tiêu, cùng nhau lập kế hoạch ôn tập, thảo luận và nhắc nhở nhau cùng học tập để đạt kết quả tốt nhất. Học sinh không nên tự tra đáp án trên mạng, không rõ nguồn, mà cần có sự hướng dẫn, nêu kết quả đáp án của giáo viên giảng dạy. Các em học sinh khi luyện đề trên internet cần tìm trang thông tin rõ ràng về nguồn gốc và độ tin cậy, tránh việc làm tràn lan, không hiệu quả. Cũng như khi giảng dạy các môn học đổi mới ở trường THPT, việc day học môn lịch sử 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc cũng phải thay đổi phương pháp dạy học theo hướng thầy- trò cùng làm việc để thực hiện tốt mục tiêu chung của