Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương Cacbon-silic Sách giáo khoa Hóa học 11 cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương Cacbon-silic Sách giáo khoa Hóa học 11 cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh" có mục đích tìm hiểu một cách có hệ thống từ lý thuyết của kỹ thuật dạy học theo dự án cho đến cách thiết kế kỹ thuật này trong phạm vi bài học cụ thể của môn hóa học. Đánh giá các mức độ về kết quả hình thành phát triển các năng lực và phẩm chất mà học sinh đạt được sau khi áp dụng cũng như rút kinh nghiệm cho các năm học tiếp theo, đồng thời làm tư liệu tham khảo cho các đồng nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương Cacbon-silic Sách giáo khoa Hóa học 11 cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM THIẾT KẾ KỸ THUẬT DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CHƯƠNG “CACBONSILIC” SÁCH GIÁO KHOA HÓA HỌC 11 – BAN CƠ BẢN NHẰM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Người thực hiện: Nguyễn Lê Minh Chức vụ: Giáo viên SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Hóa học
MỤC LỤC Nội dung Trang 1. Mở đầu 1 1.1. Lí do chọn đề tài 1 1.2. Mục đích nghiên cứu 1 1.3. Đối tượng nghiên cứu 1 1.4. Phương pháp nghiên cứu 2 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 3 2.1. Cơ sở lý luận 3 2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của dạy học theo dự án 3 2.1.2. Quy trình dạy học theo dự án 3 2.1.3. Ưu điểm và nhước điểm của dạy học theo dự án 3 2.1.4. Định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực của 4 chương trình giáo dục 2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh 4 nghiệm 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề 5 2.3.1. Các giải pháp đối với bài học nghiên cứu đơn chất cacbon 5 silic 2.3.2. Các giải pháp đối với bài học nghiên cứu hợp chất cacbon 8 silic 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 11 2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục 11 2.4.2. Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường 13 3. Kết luận, kiến nghị 14 2
1. MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn đề tài. Từ năm 2013, Ban chấp hành TW Đảng đã ra nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục nước nhà. Trong nghị quyết có ghi rõ: Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở; trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng[1]. Thời gian qua, ngành giáo dục đã có những bước chuẩn bị cho sự nghiệp đổi mới. Các đợt tập huấn chuyên đề cho giáo viên về đối mới phương pháp, kỹ thuật dạy học, kỹ thuật ra đề thi, kiểm tra đánh giá,… để chuẩn bị cho công cuộc đổi mới sẽ diễn ra vào năm 2018. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu định hướng đầu ra là hình thành, phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh thì đa số các giáo viên tỏ ra lúng túng. Việc thiết kế và tổ chức các khâu trong giờ dạy hầu như chưa đáp ứng hết để phát triển các năng lực và phẩm chất toàn diện cho học sinh. Trong mỗi bài dạy chủ yếu chỉ hình thành và phát triển được một số ít các phẩm chất và năng lực trong số 6 phẩm chất và 9 năng lực mà học sinh cần đạt được. Loay hoay để tìm cách khắc phục điểm yếu này cũng là trăn trở của các nhà giáo có tâm với nghề trong khi thời gian ấn định cho sự nghiệp đổi mới đang đến dần. Trong 3 năm học vừa qua, bản thân tôi đã nghiên cứu và áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, đánh giá và bổ sung về mặt kinh nghiệm, thiết kế cũng như tổ chức khi sử dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại. Kỹ thuật “Dạy học theo dự án” đã được tôi áp dụng trong các năm học vừa qua được bản thân đánh giá là có nhiều ưu điểm trong việc hình thành và phát triển toàn diện các năng lực và phẩm chất cho học sinh. Vì vậy tôi quyết định viết đề tài “Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản nhằm 3
hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh” để chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân với đồng nghiệp. 1.2. Mục đích nghiên cứu. Đề tài có mục đích tìm hiểu một cách có hệ thống từ lý thuyết của kỹ thuật dạy học theo dự án cho đến cách thiết kế kỹ thuật này trong phạm vi bài học cụ thể của môn hóa học. Đánh giá các mức độ về kết quả hình thành phát triển các năng lực và phẩm chất mà học sinh đạt được sau khi áp dụng cũng như rút kinh nghiệm cho các năm học tiếp theo, đồng thời làm tư liệu tham khảo cho các đồng nghiệp. 1.3. Đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu hệ thống lý thuyết của kỹ thuật dạy học theo dự án. Nghiên cứu phương pháp thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án trong phạm vi chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản cho học sinh lớp 11A6 tại trường THPT Yên Định 3. Nghiên cứu các kết quả mà học sinh đạt được trong việc hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực so với chuẩn đầu ra về phẩm chất, năng lực theo tinh thần nghị quyết 29 của ban chấp hành TW Đảng. 1.4. Phương pháp nghiên cứu. Để nghiên cứu được đề tài, tôi đã sử dụng một số phương pháp sau: Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết + Nghiên cứu các vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài từ nguồn tư liệu trên internet, thư viện nhà trường + Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực môn hóa học. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin + Tham khảo ý kiến của giáo viên, trao đổi với giáo viên có kinh nghiệm về phương pháp dạy học tích cực. + Sử dụng kỹ thuật công não trong chia nhóm và giao nhiệm vụ + Sử dụng phiếu điều tra, chụp ảnh, phỏng vấn + Sử dụng các tiện ích của công nghệ thông tin như exel, power point, word để thu thập, xử lý thông tin và báo cáo kết quả. Thăm dò ý kiến của học sinh: Thường xuyên trao đổi với học sinh để có giải pháp tháo gỡ các khó khăn. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu: Thống kê và xử lý số liệu kết quả học tập của học sinh trước và sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. 4
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm. 2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của “dạy học theo dự án” Khái niệm: Dạy học dự án được hiểu như là một kỹ thuật hay một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế họach, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Điểm cốt lõi của học tập dựa trên dự án là học qua làm (Learning by doing) tức là thông qua làm việc (hành động có chủ định) mà hiểu biết và lĩnh hội giá trị. . Đặc điểm của “dạy học theo dự án”: Điểm cốt lõi của dạy học theo dự án là định hướng học sinh, định hướng thực tiễn và định hướng sản phẩm, bao gồm các đặc điểm cụ thể sau: + Nội dung dạy học trong dạy học theo dự án mang tính tổng hợp hoặc liên môn. Vấn đề phải hấp dẫn, sát với thực tiễn để thiết kế được nhiều hoạt động + Mục tiêu dạy học trong dạy học theo dự án mang tính định hướng rõ ràng và được thiết kế dựa trên chuẩn chuẩn kiến thức và nhắm tới kĩ năng tư duy bậc cao của thế kỉ XXI. + Phương tiện dạy học trong dạy học theo dự án rất đa dạng và đặc biệt thuận lợi khi có sự hỗ trợ của các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại. + Kiểm tra, đánh giá trong dạy học theo dự án mang tính đa chiều: dựa trên việc đánh giá, tự đánh giá và cùng đánh giá. Việc kiểm tra đánh giá của 5
giáo viên diễn ra trong toàn bộ quá trình hoàn thành nhiệm vụ của học sinh. Các tiêu chí đánh giá được công bố, thống nhất trước khi các em bắt tay vào làm việc. + Vai trò của giáo viên trong dạy học theo dự án là người định hướng (guide), một nhà tư vấn (advise), hướng dẫn viên và một học viên cộng tác (bạn cùng học). + Vai trò của học sinh là “tác giả tích cực” của quá trình học tập, nên: HS thực hiện dự án bằng thực hiện các vai được chỉ định và tự lực triển khai dự án và tập giải quyết vấn đề có thật trong đời sống. 2.1.2. Quy trình của “dạy học theo dự án” Tiếp cận dạy học theo dự án theo chương trình dạy học của Intel, có thể chia các giai đoạn của dạy học theo dự án theo 5 giai đoạn chính. Cụ thể là: Giai đoạn 1: Sáng kiến về dự án (Giai đoạn chuẩn bị) Giai đoạn 2: Thiết kế dự án Giai đoạn 3: Thực hiện dự án Giai đoạn 4: Thu thập kết quả và báo cáo sản phẩm Giai đoạn 5: Đánh giá dự án 2.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của dạy học theo dự án Ưu điểm của dạy học theo dự án: + Về nội dung kiến thức: Kiến thức được mở rộng, phong phú hơn; gắn với thực tế và có tính liên môn. + Về năng lực tư duy và kĩ năng: Phát triển kĩ năng tự học, tự định hướng và xử lý các vấn đề phức tạp. Rèn các kĩ năng thu thập và xử lí thông tin; công nghệ thông tin và làm việc nhóm. Phát triển tư duy sáng tạo; giải quyết vấn đề và kĩ năng thuyết trình + Về môi trường học tập: Tạo ra bầu không khí học tập cởi mở, thoải mái và dân chủ Nhược điểm của dạy học theo dự án + Dạy học theo dự án không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lý thuyết mang tính trừu tượng, hệ thống + Dạy học theo dự án cần nhiều thời gian và công sức chuẩn bị nên không thể tiến hành một cách thường xuyên trong chương trình môn học. Dạy học theo dự án đòi hỏi về cơ sở vật chất, tư liệu tham khảo… nên ở những nơi còn thiếu và yếu về các phương tiện dạy học thì khó triển khai dạy học theo dự án. + Dạy học theo dự án yêu cầu phải thay đổi thói quen dạy và học theo lối cũ của cả giáo viên và học sinh. 2.1.4. Định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực của chương trình giáo dục 6
Về các năng lực chung, gồm có: 1. Năng lực tự học 2. Năng lực giải quyết vấn đề 3. Năng lực sáng tạo 4. Năng lực tự quản lý 5. Năng lực giao tiếp 6. Năng lực hợp tác 7. Năng lực sử dụng CNTTTT 8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ 9. Năng lực tính toán Về các phẩm chất chung, gồm có: 1. Yêu gia đình, quê hương, đất nước 2. Nhân ái, khoan dung 3. Trung thực, tự trọng, chí công vô tư 4. Tự lập, tự tin, tự chủ và có tinh thần vượt khó 5. Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên 6. Thực hiện nghĩa vụ đạo đức tôn trọng, chấp hành kỷ luật, pháp luật. 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. Đối với giáo viên, trong những năm học vừa qua, bản thân gặp phải những khó khăn và mâu thuẫn sau: + Dù nắm vững các phương pháp và kỹ thuật dạy học hiện đại song khi áp dụng cho thấy hiệu quả của sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh chưa cao. Hầu như chỉ đáp ứng được vài phẩm chất và năng lực trong số 6 phẩm chất và 9 năng lực theo chuẩn đầu ra. + Thời gian dạy học theo tiết học (45phút) không đảm bảo để thiết kế các hoạt động dạy và học cho các chuyên đề dạy học có khối lượng kiến thức nhiều + Vẫn còn hiện tượng truyền thụ kiến thức một chiều hoặc áp đặt kiến thức, ít gây hứng thú cho người học Đối với học sinh, trong những năm học vừa qua đã gặp phải những khó khăn và mâu thuẫn sau: + Không gian bó hẹp của lớp học ảnh hưởng lớn đến quá trình tiếp cận thực tiễn, tiếp thu tri thức từ thực tiễn. + Đã được làm việc nhóm thông qua các phương pháp dạy học nhưng do bị hạn chế thời lượng trao đổi nên kết quả của việc hoạt động nhóm chưa cao. Chủ yếu là 1 học sinh làm việc thay cho cả nhóm. + Chưa hứng thú nhiều với những phương pháp học đang sử dụng. + Chưa phát huy hết khả năng và sở trường trong học tập 7
+ Khả năng sử dụng kiến thức liên môn để giải quyết tình huống thực tiễn còn hạn chế. 2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề. Thông qua dạy học theo dự án chương “Cacbonsilic” sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản, giáo viên đã hình thành được các giải pháp sau: 2.3.1. Các giải pháp đối với bài học nghiên cứu đơn chất cacbon, silic 2.3.1.1. Đặc điểm bài học Đây là loại bài học có đặc điểm chung là nghiên cứu về cấu tạo, tính chất vật lý, tính chất hóa học, trạng thái tự nhiên, ứng dụng và điều chế các đơn chất cacbon, silic dựa trên các kiến thức đã có như cấu tạo nguyên tử, phản ứng oxi hóa –khử. Các kỹ năng học sinh đã có gồm: kỹ năng nghiên cứu tài liệu, kỹ năng đặt câu hỏi nhỏ, kỹ năng phân tích thông tin, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình. Các kiến thức cần thu thập được và kỹ năng chuyên sâu ở loại bài này hầu như ở mức độ thấp, mang tính hàn lâm hơn là sáng tạo, phân tích. Nội dung bài học tương đối dài. Nhiều khái niệm và thuật ngữ mới, chưa được hình thành trước khi học sinh học 2 bài học này. Nhiều kiến thức thực tiễn gắn với cacbon và silic song học sinh sẽ không có điều kiện giải quyết hết được nó nếu chỉ được giáo viên dạy bằng các phương pháp khác. 2.3.1.2. Mục tiêu bài học Giúp học sinh hiểu một số nội dung cấu tạo, tính chất vật lý, tính chất hóa học, trạng thái tự nhiên, ứng dụng và điều chế các đơn chất cacbon, silic. Giúp học sinh vận dụng các kiến thức sẵn có để giải quyết được một số vấn đề thực tiễn, các vấn đề cấp thiết đặt ra trong cuộc sống và nâng cao ý thức trách nhiệm của cá nhân với xã hội. Đảm bảo cá nhân trực tiếp tham gia bài học và kết hợp làm việc trên nền kiến thức thu thập được từ thực tiễn. Điều này cho thấy, với bài đơn chất cacbonsilic phải tạo cơ hội nhiều nhất cho học sinh tham gia nghiên cứu theo hướng tự tìm hiểu, thuyết minh tư liệu liên quan đến chủ đề bài học. 2.3.1.3. Khả năng vận dụng dạy học dự án vào bài học nghiên cứu đơn chất cacbonsilic. Từ những điều phân tích về đặc điểm và mục tiêu bài học nêu trên, việc áp dụng dạy học theo dự án ở loại bài học này là hoàn toàn có cơ sở. Hướng vận dụng dạy học theo dự án ở đây khá phong phú. Dựa trên hoàn cảnh thực tế và bằng khả năng tổ chức, giáo viên có thể vận dụng dạy học theo dự án trong giờ học trên lớp. Và khi cần, với những vấn đề có tính thời sự cấp thiết, có thể áp dụng dạy học theo dự án trong các hoạt động ngoại khóa để tiến hành khảo sát thực trạng, đề xuất giải pháp và tham gia. 8
2.3.1.4. Tổ chức dạy học theo dự án ở bài học nghiên cứu đơn chất cacbonsilic. Giai đoạn1: Hoạt động trước giờ học (Sáng kiến về dự án và thiết kế dự án) Hoạt động 1: Chuẩn bị dự án, định hướng bài học Hoạt động Xây dựng ý tưởng dự án và kịch bản dự án về 2 bài cacbon và của silic: dự án nghiên cứu khai thác than – trữ lượng và an ninh năng giáo lượng; dự án nghiên cứu silic và chất bán dẫn;…. viên Xác định mục tiêu cần đạt khi thực hiện dự án Xác định các nguồn hỗ trợ dạy học Hoạt động 2: Thiết kế dự án Lập kế hoạch bài dạy và soạn giáo án Chuẩn bị các tài liệu có liên quan đến dự án Chia nhóm học sinh và phân công nhiệm vụ cho các nhóm Cung cấp bộ công cụ đánh giá và tài liệu hỗ trợ dự án Chuẩn bị trang thiết bị và cơ sở vật chất để thực hiện tốt dự án Hoạt động cá nhân Hoạt Tự nghiên cứu các nội dung bài học; thu thập các tài liệu động Đóng góp ý tưởng và cách giải quyết nhiệm vụ của học Hoạt động nhóm sinh Chia nhóm, bầu nhóm trưởng, thư kí nhóm Nhận nhiệm vụ nhóm; chia nhiệm vụ nhóm thành nhiệm vụ nhỏ hơn Họp nhóm, bàn bạc lên kế hoạch thực hiện dự án Giai đoạn 2: Hoạt động trong giờ học (Thực hiện dự án, báo cáo sản phẩm và đánh giá dự án) Hoạt Giáo viên Học sinh 9
động – Nêu lại ý tưởng dự án và – Họp nhóm, tập hợp lại tài liệu 1Tổ nhiệm vụ đã bàn giao – Nhóm trưởng thiết lập các vai, chức – Chỉ dẫn cách thực hiện và giao nhiệm vụ cho từng thành viên thực hạn định thời gian trong nhóm và tiến hành thực hiện hiện – Kiểm tra tiến độ và hỗ trợ dự án dự án kịp thời khi HS gặp vướng – Hoàn thiện sản phẩm; thống mắ c nhất cách thức trình bày sản phẩm Hoạt – Chỉ dẫn cách thức; thời gian – Bốc thăm thứ tự trình bày động trình bày sản phẩm – Trình diễn sản phẩm và thảo 2 – Phát phiếu tham vấn, phiếu tự luận Tổ đánh giá – Học sinh điền vào các phiếu chức – Định hướng kiến thức bài học – Các nhóm điều chỉnh sản phẩm báo nhóm cáo – Học sinh tự rút ra và bổ sung sản kiến thức phẩm Hoạt – Giáo viên nhắc lại tiêu chí đánh – Căn cứ trên tiêu chí này, học sinh động giá điền vào các phiếu mà giáo viên đã 3Tổ – Giáo viên tập hợp các kết quả phát chức kết hợp để xem xét tính điểm cho Học sinh phân chia điểm hợp lý đánh tổng điểm toàn nhóm trong nhóm rồi báo cáo lại cho giáo giá viên. dự án Giai đoạn 3: Hoạt động sau giờ học Hoạt Bàn giao nhiệm vụ mới cho các nhóm (có chỉ dẫn cụ thể) động của giáo viên Hoạt Nhận nhiệm vụ mới và hoàn thiện sản phẩm nhóm động Các nhóm rút kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức về bài học của học sinh 10
2.3.2. Các giải pháp đối với bài học nghiên cứu các hợp chất của cacbon và silic 2.3.2.1. Đặc điểm bài học Đây là loại bài học có đặc điểm chung là nghiên cứu về cấu tạo, tính chất vật lý, tính chất hóa học, trạng thái tự nhiên, ứng dụng và điều chế các hợp chất của cacbon, silic dựa trên các kiến thức đã có như cấu tạo nguyên tử, phản ứng oxi hóa –khử. Các kỹ năng học sinh đã có gồm: kỹ năng nghiên cứu tài liệu, kỹ năng đặt câu hỏi nhỏ, kỹ năng phân tích thông tin, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình. Các kiến thức cần thu thập được và kỹ năng chuyên sâu ở loại bài này hầu như ở mức độ cao, mang tính chất nghiên cứu, sáng tạo và phân tích. Nội dung bài học tương đối dài. Nhiều khái niệm và thuật ngữ mới, chưa được hình thành trước khi học sinh học 2 bài học này. Nhiều kiến thức thực tiễn gắn với các hợp chất cacbon và silic như CO2, CaCO3, CO, SiO2 song học sinh sẽ không có điều kiện giải quyết hết được nó nếu chỉ được giáo viên dạy bằng các phương pháp thông thường khác. 2.3.2.2. Mục tiêu bài học Giúp học sinh hiểu một số nội dung cấu tạo, tính chất vật lý, tính chất hóa học, trạng thái tự nhiên, ứng dụng và điều chế các hợp chất của cacbon, silic. Giúp học sinh vận dụng các kiến thức sẵn có để giải quyết được một số vấn đề thực tiễn, các vấn đề cấp thiết đặt ra trong cuộc sống và nâng cao ý thức trách nhiệm của cá nhân với xã hội. Đảm bảo cá nhân trực tiếp tham gia bài học và kết hợp làm việc trên nền kiến thức thu thập được từ thực tiễn. Điều này cho thấy, với bài hợp chất của cacbonsilic phải tạo cơ hội nhiều nhất cho học sinh tham gia nghiên cứu theo hướng tự tìm hiểu, thuyết minh tư liệu liên quan đến chủ đề bài học. 2.3.1.3. Khả năng vận dụng dạy học dự án vào bài học nghiên cứu đơn chất cacbonsilic. Từ những điều phân tích về đặc điểm và mục tiêu bài học nêu trên, việc áp dụng dạy học theo dự án ở loại bài học này là hoàn toàn có cơ sở. Hướng vận dụng dạy học theo dự án ở đây khá phong phú. Dựa trên hoàn cảnh thực tế và bằng khả năng tổ chức, giáo viên có thể vận dụng dạy học theo dự án kết hợp cả trong và ngoài giờ học trên lớp. Và khi cần, với những vấn đề có tính thời sự cấp thiết, có thể áp dụng dạy học theo dự án trong các hoạt động ngoại khóa để tiến hành khảo sát thực trạng, đề xuất giải pháp và tham gia. 2.3.2.4. Tổ chức dạy học theo dự án ở bài học nghiên cứu các hợp chất cacbonsilic. 11
Giai đoạn1: Hoạt động trước giờ học (Sáng kiến về dự án và thiết kế dự án) Hoạt động 1: Chuẩn bị dự án, định hướng bài học Hoạt động Xây dựng ý tưởng dự án và kịch bản dự án của chương của cacbonsilic: Dự án về khí thải CO2 ở nhà máy gạch tuynen Phú giáo Lợi, dự án về khai thác và chế tác đá vôi trên địa bàn xã Yên viên Lâm, dự án nghiên cứu về khai thác cát và hậu quả ở sông Mã, dự án về gạch không nung ở xã Yên Trung,… Xác định mục tiêu cần đạt khi thực hiện dự án Xác định các nguồn hỗ trợ dạy học Hoạt động 2: Thiết kế dự án Lập kế hoạch bài dạy và soạn giáo án Chuẩn bị các tài liệu có liên quan đến dự án Chia nhóm học sinh và phân công nhiệm vụ cho các nhóm Cung cấp bộ công cụ đánh giá và tài liệu hỗ trợ dự án Chuẩn bị trang thiết bị và cơ sở vật chất để thực hiện tốt dự án Hoạt động cá nhân Hoạt Tự nghiên cứu các nội dung bài học; thu thập các tài liệu động Đóng góp ý tưởng và cách giải quyết nhiệm vụ của học Hoạt động nhóm sinh Chia nhóm, bầu nhóm trưởng, thư kí nhóm Nhận nhiệm vụ nhóm; chia nhiệm vụ nhóm thành nhiệm vụ nhỏ hơn Họp nhóm, bàn bạc lên kế hoạch thực hiện dự án Giai đoạn 2: Hoạt động trong giờ học (Thực hiện dự án, báo cáo sản phẩm và đánh giá dự án) Hoạt Giáo viên Học sinh 12
động – Nêu lại ý tưởng dự án và – Họp nhóm, tập hợp lại tài liệu 1Tổ nhiệm vụ đã bàn giao – Nhóm trưởng thiết lập các vai, chức – Chỉ dẫn cách thực hiện và giao nhiệm vụ cho từng thành viên thực hạn định thời gian trong nhóm và tiến hành thực hiện hiện – Kiểm tra tiến độ và hỗ trợ dự án dự án kịp thời khi HS gặp vướng – Hoàn thiện sản phẩm; thống mắ c nhất cách thức trình bày sản phẩm Hoạt – Chỉ dẫn cách thức; thời gian – Bốc thăm thứ tự trình bày động trình bày sản phẩm – Trình diễn sản phẩm và thảo 2 – Phát phiếu tham vấn, phiếu tự luận Tổ đánh giá – Học sinh điền vào các phiếu chức – Định hướng kiến thức bài học – Các nhóm điều chỉnh sản phẩm báo nhóm cáo – Học sinh tự rút ra và bổ sung sản kiến thức phẩm Hoạt – Giáo viên nhắc lại tiêu chí đánh – Căn cứ trên tiêu chí này, học sinh động giá điền vào các phiếu mà giáo viên đã 3Tổ – Giáo viên tập hợp các kết quả phát chức kết hợp để xem xét tính điểm cho Học sinh phân chia điểm hợp lý đánh tổng điểm toàn nhóm trong nhóm rồi báo cáo lại cho giáo giá viên. dự án Giai đoạn 3: Hoạt động sau giờ học Hoạt Bàn giao nhiệm vụ mới cho các nhóm (có chỉ dẫn cụ thể) động của giáo viên Hoạt Nhận nhiệm vụ mới và hoàn thiện sản phẩm nhóm động Các nhóm rút kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức về bài học của học sinh 13
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường. 2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục. Đề tài “Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh” giúp các em hình thành và phát triển toàn diện các phẩm chất và năng lực theo chuẩn đầu ra của yêu cầu đổi mới. Ngoài việc nắm vững các nội dung kiến thức của bài học, các em còn biết vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn, đặc biệt là các vấn đề có tính thời sự toàn cầu như: khí thải CO 2, vấn đề sử dụng và khai thác cát, sự độc hại và hướng thu hồi khí CO, khai thác đá vôi và chế tác đá vôi,… Sau khi vận dụng đề tài này tôi nhận thấy đa số học sinh nắm vững phương pháp làm dạng bài tập này, biết cách suy luận logic, biết tìm kiếm thông tin và xử lý thông tin, biết phối hợp làm việc nhóm, biết tự tin vào bản thân hơn khi giải các đề có tính chất mới và khó, biết phát huy các khả năng của bản thân và các bạn trong cùng nhóm, biết đánh giá bản thân và đánh giá kết quả của hoạt động nhóm. Kết hợp với đánh giá quá trình học tập, sau khi các em học sinh tiếp cận phương pháp giải bài tập trên, tôi cho học sinh làm bài kiểm tra 15 phút hình thức trắc nghiệm gồm những bài tập liên quan đến các nội dung của chương. Thiết kế kiểm tra tại 2 lớp 11A6 và 11A7 có trình độ học lực tương đương nhau, trong đó lớp 11A7 là lớp đối chứng, được giảng dạy bằng các phương pháp và kỹ thuật dạy học thông thường. Lớp 11A6 là lớp thực nghiệm, được sử dụng phương pháp dạy học theo dự án. Lập bảng thống kê kết quả 2 bài kiểm tra, kết quả như sau: Sĩ Dưới trung Trung bình Khá Giỏi Lớp số bình Số % Số % Số % Số % lượng lượng lượng lượng 11A7 45 14 31, 10 22, 14 31, 6 13, (lớp đối 8 7 8 7 chứng) 11A6 44 3 6,8 6 13, 20 45, 15 34, (lớp 7 4 1 thực nghiệm) Thống kê kết quả bài kiểm tra. So sánh điểm số của bài kiểm tra giữa lớp đối chứng và lớp thực nghiệm sau khi dạy các em “Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự 14
án chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh” , nhìn chung đối với lớp thực nghiệm có thể nhận thấy điểm số bài kiểm tra cao hơn so với điểm số của lớp đối chứng. Sự tăng lên của điểm số có thể do nhiều yếu tố nhưng nó cũng cho thấy hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án giúp học sinh có sự tiến bộ; nắm vững, nhớ lâu và hiểu sâu kiến thức hơn; khả năng vận dụng tốt hơn. Tuy nhiên, đề tài của tôi cũng mới chỉ áp dụng trong phạm vi là giải quyết các nội dung của một chương nên việc nắm bắt, tiếp thu phương pháp dạy học mới không phải tất cả học sinh ở lớp thực nghiệm đều lĩnh hội và thực hiện được ngay. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập, một số học sinh chưa chịu khó, chưa chăm học, chưa có tư duy và nhu cầu đổi mới nên kết quả bài kiểm tra chưa cao. Qua quá trình theo dõi 4 tổ trong lớp học thực nghiệm với 4 dự án được giao, thông qua 4 khâu của dạy học theo dự án, từ việc hình thành ý tưởng cho đến khâu cuối cùng là báo cáo và đánh giá dự án, bằng phiếu thu thập thông tin trong và sau khi thực hiện dự án, kết quả cho thấy: Phẩm Tiêu chí Kết quả (%) chất/ Tốt Khá Trung Yếu năng bình lự c Năng lực tự học 86,4 9,1 4,5 0 Năng lực giải quyết vấn đề 72,7 18,2 9,1 0 Năng lực sáng tạo 29,5 45,5 18,2 6,8 Năng Năng lực tự quản lý 36,4 50 13,6 0 lực Năng lực giao tiếp 40,1 45,5 13,6 0 chung Năng lực hợp tác 90,9 9,1 0 0 Năng lực sử dụng CNTTTT 88,6 11,4 0 0 Năng lực sử dụng ngôn ngữ 68,2 31,8 0 0 Năng lực tính toán 61,4 38,6 0 0 Yêu gia đình, quê hương, đất 90,9 9,1 0 0 nước Phẩm Nhân ái, khoan dung 86,4 13,6 0 0 chất Trung thực, tự trọng, chí công vô 93,2 6,8 0 0 chung tư Tự lập, tự tin, tự chủ và có tinh 90,9 9,1 0 0 thần vượt khó Có trách nhiệm với bản thân, 95,5 4,5 0 0 cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên 15
Thực hiện nghĩa vụ đạo đức tôn 100 0 0 0 trọng, chấp hành kỷ luật, pháp luật. Như vậy, việc sử dụng dạy học theo dự án cho kết quả cao hơn về sự hình thành và phát triển năng lực cũng như phẩm chất của người học. Giải thích điều này đó là do đặc điểm của dạy học theo dự án là đưa người học tự mình tham gia vào việc tìm kiếm thông tin, tri thức qua sự tương tác giữa các bạn trong một nhóm và tương tác với giáo viên hướng dẫn. Người học phải phát huy hết khả năng bản thân, không ỷ vào các bạn khác hoặc giáo viên hướng dẫn. Từ đó mà bộc lộ hết các năng lực và phẩm chất của mình. 2.4.2. Đối với bản thân, đồng nghiệp, nhà trường. Đề tài “Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh” giúp bản thân hiểu hơn về hệ thống lý thuyết dạy học theo dự án. Nó là mô hình mở rộng của mô hình tổ chức các hoạt động dạy học mà lâu nay chúng ta đang sử dụng. Nó chỉ khác ở chỗ thời gian và không gian không bị giới hạn, do đó tri thức mà học sinh tìm kiếm được có sức cuốn hút và giá trị hơn, kích thích được trí tò mò của người học. Dạy học theo dự án cũng mang dáng dấp của nghiên cứu khoa học nhưng với quy mô và phạm vi bé hơn. Song nếu được sử dụng nhiều, sẽ giúp học sinh định hình được cách tổ chức và thực hiện các trải nghiệm sáng tạo khoa học kỹ thuật ở môi trường phổ thông. Cũng qua 2 năm thực hiện đề tài, những kinh nghiệm tổ chức thực hiện dạy học theo dự án của bản thân đã được tích lũy nhiều. Những mối quan hệ giữa kỹ thuật dạy học theo dự án với các kỹ thuật dạy học khác như: bể cá, khăn trải bàn, ổ bi, công não… có mối quan hệ mật thiết với nhau. Sẽ không đạt hiệu quả cao khi dạy học theo dự án mà trong bản thân giáo viên không biết đến các kỹ thuật dạy học khác. Nó trở thành một chỉnh thể thống nhất giúp người học lĩnh hội được tri thức đạt hiệu quả cao nhất Trong 2 năm thực hiện, các đồng nghiệp cũng giúp đỡ tôi nhiều, ít nhất là trong tư tưởng. Các đồng nghiệp của tôi đã chia sẻ những kinh nghiệm để tôi tiếp tục hoàn thiện kỹ thuật dạy học theo dự án. Và như một làn sóng với sức lan tỏa, nhiều đồng nghiệp cũng tự nghiên cứu các phương pháp, kỹ thuật dạy học khác để tự hoàn thiện bản thân mình. Kết quả là nhiều giáo viên trong nhà trường đã tự mình học tập, phát triển được hệ thống các phương pháp và kỹ thuật dạy học thông qua việc thi đua nhau tự học, tự hoàn thiện kỹ năng nghiệp vụ cho bản thân. Đối với học sinh – vị trí trung tâm của quá trình dạy học đã có nhiều hứng thú mỗi khi được giao cho thực hiện dự án. Các em hiểu hơn về dạy 16
học theo dự án, cảm thấy thú vị và có sức lôi cuốn bản thân vào thực hiện các dự án. Phụ huynh học sinh cũng đồng tình với nhà trường khi thấy con em họ đã phát triển toàn diện hơn về phẩm chất và năng lực III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận. Đề tài “Một số kinh nghiệm thiết kế kỹ thuật dạy học theo dự án chương cacbonsilic sách giáo khoa hóa học 11, ban cơ bản nhằm hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho học sinh” đã thu được nhiều kết quả Thứ nhất, đối với học sinh đã hiểu biết về kỹ thuật dạy học theo dự án. Sau một số lần thực hiện các dự án, các em đã tự mình trang bị và hoàn thiện các phẩm chất và năng lực. Thông qua việc thực hiện mỗi dự án, các em đã hình dung được các bước thực hiện, tự mình tham gia và trao đổi, không còn lĩnh hội thụ động và tâm lý ỷ lại như trước. Ở sân chơi này, các em đã trải nghiệm được nhiều từ thực tiễn, là chủ thể của quá trình tìm kiếm tri thức. Thứ hai, sau khi thực hiện một số dự án, số lượng học sinh có phẩm chất và năng lực tốt ngày càng nhiều. Số lượng các phẩm chất và năng lực của mỗi học sinh càng tiệm cận với 15 phẩm chất và năng lực theo định hướng đầu ra theo nghị quyết số 29. Do đó có thể kết luận răng dạy học theo dự án là một kỹ thuật dạy học hiện đại, có nhiều ưu điểm giúp cho sự hình thành và phát triển các phẩm chất và năng lực cho học sinh. Thứ ba, kết quả khảo sát bài kiểm tra và khảo sát bằng phiếu thu thập thông tin sau khi thực hiện dự án cho thấy kết quả học tập của học sinh có sự tiến bộ rõ rệt. Các em nắm vững kiến thức hơn, nhớ lâu hơn vì đã tự mình đọc, tự mình tìm hiểu các kiến thức đó. Đặc biệt, các em đã biết sử dụng kiến thức liên môn để giải quyết tình huống thực tiễn thành thạo. Nhiều em đã bộc lộ được khả năng nghiên cứu khoa học ở mức độ học sinh phổ thông. Thứ tư, kỹ năng tổ chức của người thầy khi thực hiện dạy học theo dự án rất quan trọng. Xuyên suốt quá trình thực hiện dự án, người thầy vừa là người tổ chức, định hướng cho học sinh giải quyết các tình huống, vừa là người học để tự mình hoàn thiện kỹ năng. Việc người thầy học kiến thức và kỹ năng từ học sinh đã trở thành việc rất bình thường. Thứ năm, do điều kiện về thời gian thực hiện một dự án là nhiều hơn thời lượng dành cho mỗi tiết nên giáo viên cần lựa chọn quy mô dự án vừa sức với học sinh, có thể gắn một phần của dự án vào trong tiết học. 3.2. Kiến nghị. Thứ nhất, việc thực hiện dạy học theo dự án đòi hỏi nhiều thời gian, kinh phí tổ chức. Do đó cần được lãnh đạo các nhà trường quan tâm, chia sẻ, khuyến khích trong từng năm học. 17
Thứ hai, để chuẩn bị cho đổi mới giáo dục một cách toàn diện vào năm 2018, kỹ thuật dạy học theo dự án cần được phổ biến rộng rãi đến các thầy cô giáo và học sinh. Đây là kỹ thuật dạy học mà nhiều nước tiên tiến trên thế giới đã thực hiện có hiệu quả, mang lại chất lượng, đáp ứng chuẩn đầu ra về năng lực và phẩm chất cho học sinh. Do đó kỹ thuật dạy học theo dự án cần được tiến hành một cách đồng bộ và thường xuyên để thu hút giáo viên và học sinh tham gia vào các dự án dạy học. XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Yên Định, ngày 18 tháng 4 năm 2017 ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Người viết Nguyễn Lê Minh Tài liệu tham khảo 1. Hóa học 11, Nguyễn Xuân Trường, NXB giáo dục, 2007 2. Ban chấp hành TW, nghị quyết số 29NQ/TW, Hà Nội, ngày 4 tháng 11 năm 2013. 3. Nguyễn Hoàng Kiên, GV trường THPT số 2, thành phố Lào Cai “Áp dụng kỹ thuật dạy học dự án vào môn giáo dục công dân lớp 12” SKKN năm học 20102011. 4. Trần Thị Thanh Hương, GV trường THPT Ngô Quyền, tỉnh Nam Định“Áp dụng dạy học dự án trong các bài học nhật dụng chương trình ngữ văn trung học phổ thông” SKKN năm học 20132014. 5. Sở GD&ĐT Thanh Hóa, tài liệu tập huấn “Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh”, Thanh Hóa, ngày 18 tháng 12 năm 2014 18