Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 Cách mạng khoa học-công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX - Lịch sử 12 tại trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đã khai thác và trang bị cho học sinh những phương pháp, kĩ năng trong việc tổ chức hướng dẫn học sinh tích cực, chủ động khi học bài Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 ban cơ bản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 Cách mạng khoa học-công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX - Lịch sử 12 tại trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TÍCH CỰC DẠY HỌC TRỰC TUYẾN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ BÀI 10 “CÁCH MẠNG KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ VÀ XU THẾ TOÀN CẦU HÓA NỬA SAU THẾ KỈ XX” - LỊCH SỬ 12 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN TRƯỜNG TỘ - HƯNG NGUYÊN
SỞ GD VÀ ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRƯỜNG TỘ - HƯNG NGUYÊN _____________________________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TÍCH CỰC DẠY HỌC TRỰC TUYẾN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ BÀI 10 “CÁCH MẠNG KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ VÀ XU THẾ TOÀN CẦU HÓA NỬA SAU THẾ KỈ XX” - LỊCH SỬ 12 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN TRƯỜNG TỘ - HƯNG NGUYÊN Giáo viên: CAO THỊ THU TRANG Môn: Lịch Sử Điện thoại: 0915622875 Năm học: 2021 - 2022
MỤC LỤC Phần I: ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích đề tài ................................................................................................... 2 3. Tính mới và đóng góp của của đề tài ................................................................. 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 2 Phần II: NỘI DUNG ............................................................................................... 3 1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................... 3 1.1. Quan điểm dạy học trực tuyến và các hình thức dạy học ............................ 3 1.2. Quan điểm về phương pháp dạy học tích cực.............................................. 4 1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm. ............................................................... 8 1.2.2. Phương pháp động não. ......................................................................... 8 1.2.3. Dạy học theo dự án ................................................................................... 8 1.2.4. Phương pháp trò chơi học tập ................................................................ 9 1.2.5. Phương pháp đàm thoại ....................................................................... 10 1.3. Tầm quan trọng sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến .... 11 2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 11 2.1 Thực trạng của việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để dạy trực tuyến môn Lịch sử hiện nay ...................................................................... 11 2.2. Thực trạng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để dạy học trực tuyến trong môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên, Nghệ An .............................................................. 12 2.2.1. Thuận lợi .............................................................................................. 12 2.2.2. Khó khăn .............................................................................................. 13 2.3. Khảo sát về thái độ của học sinh khi học trực tuyến Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nữa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 ... 14 3. Một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 ........................................................................................ 14 3.1. Kinh nghiệm vận dụng phương pháp tổ chức trò chơi .............................. 14 3.2. Phương pháp thảo luận nhóm .................................................................... 16 3.3. Phương pháp trực quan .............................................................................. 21 3.4. Kỹ thuật trình bày một phút ....................................................................... 22 3.5. Kỹ thuật 3.2.1 ............................................................................................. 23
4. Thực nghiệm: Sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 tại Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên .......................................................... 26 4.1. Giáo án thực nghiệm .................................................................................. 26 4.2. Kết quả thực nghiệm về giờ dạy ................................................................ 41 4.2.1. Mục tiêu thực nghiệm .......................................................................... 41 4.2.2. Đối tượng thực nghiệm ........................................................................ 41 4.2.3. Nội dung, phương pháp thực nghiệm .................................................. 42 4.2.4. Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm .......................................... 42 4.3. Nhận xét của giáo viên và học sinh ........................................................... 43 4.3.1. Nhận xét của giáo viên ........................................................................ 43 4.3.2. Nhận xét của học sinh .......................................................................... 44 4.4. Kết quả đạt được ........................................................................................ 44 Phần III: KẾT LUẬN ........................................................................................... 45 1. Kết luận ............................................................................................................ 45 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 45 2.1 Đối với giáo viên......................................................................................... 45 2.2 Đối với học sinh .......................................................................................... 45 2.3. Đối với nhà trường ..................................................................................... 45 Phần IV: PHỤ LỤC .............................................................................................. 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 48
Phần I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học đã trở nên phổ biến rộng rãi, giúp người dạy và người học phát huy được khả năng sáng tạo, chủ động và đạt hiệu quả. Lớp học trực tuyến không còn là khái niệm xa lạ với chúng ta, đặc biệt trong thời kỳ dịch bệnh Covid-19. Sự bùng nổ về công nghệ giáo dục đã, đang và sẽ tạo ra những phương thức giáo dục phi truyền thống, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của nền giáo dục mang tính chuyển đổi sâu sắc vì con người. Giờ đây, trước Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhu cầu đó càng bức thiết hơn bao giờ hết. Đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo, việc phát huy trong chuyển đổi số để thúc đẩy học tập suốt đời, tạo ra các phương thức học mới, hiệu quả, tiết kiệm, thuận tiện là đóng góp thiết thực của công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Năm học 2021-2022, trước sự diễn biến phức tạp của dịch Covid-19. Dựa theo Công văn số 793/BGDĐT-GDTrH ngày 12/3/2019 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường dạy học qua internet, dạy học qua truyền hình trong thời gian học sinh nghỉ đến trường để phòng, chống Covid-19. Nghệ An là một trong những địa phương tổ chức lễ khai giảng trực tuyến vào đúng vào ngày 5/9 và bắt đầu năm học mới bằng hình thức trực tuyến từ sau ngày khai giảng đối với những địa phương thực hiện Chỉ thị 15 và Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ về việc phòng chống dịch Covid-19. Dù có nhiều hạn chế nhưng dạy học trực tuyến đã, đang và sẻ trở thành sự lựa chọn tôi ưu, một xu thế tất yếu, nhiệm vụ chính trong các nhiệm vụ triển khai năm học để thích ứng với tình hình mới với phương châm “Tạm dừng đến trường, không dừng học” đáp ứng mục tiêu chương trình, kế hoạch công tác của năm học. Là giáo viên chắc hẳn các thầy cô cũng đã từng trăn trở làm thế nào để giờ học diễn ra hiệu quả, không khí lớp học diễn ra thoải mái nhẹ nhàng với mình cũng như học sinh và làm thế nào để học sinh có hứng thú trong việc học? Đối với một giờ học trên lớp, trong không gian lớp học, thầy và trò được trao đổi trực tiếp, các hoạt động diễn ra nhịp nhàng đôi khi vẫn không tránh khỏi sự nhàm chán hay hoạt động dạy - học chưa thực sự hiệu quả. Vậy khi học sinh học tập trực tuyến, không gian học tập bị hạn chế, tương tác giữa thầy cô và học sinh bị giảm đi đáng kể, làm thế nào để tiết học vẫn diễn ra một cách hiệu quả, học sinh có hứng thú học tập và phát huy được tính tích cực của mình hẳn là một bài toán mà các thầy cô quan tâm. Với vốn kinh nghiệm còn ít ỏi của mình, cùng với việc thực hiện giảng dạy trực tuyến trong thời gian vừa qua, tôi mạnh dạn nghiên cứu: Sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 tại trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên nhằm giúp thầy cô có cách làm phù hợp để giúp học sinh lĩnh 1
hội kiến thức một cách tốt nhất khi tham gia học trực tuyến. 2. Mục đích đề tài Chia sẻ kinh nghiệm nghiệm dạy học trực tuyến hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 nói riêng và nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử nói chung. 3. Tính mới và đóng góp của của đề tài - Lần đầu tiên đề tài được áp dụng tại trường THPT Nguyễn Trường Tộ. Đề tài đã khai thác và trang bị cho học sinh những phương pháp, kĩ năng trong việc tổ chức hướng dẫn học sinh tích cực, chủ động khi học bài Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 ban cơ bản. - Đề ra một số giải pháp trong việc nâng cao hiệu quả trong dạy học trực tuyến môn Lịch sử. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 ban cơ bản. - Thực nghiệm tại trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên - Thời gian năm học 2021-2022. 5. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục; + Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động; + Thực nghiệm sư phạm, tham khảo và tiếp thu ý kiến của đồng nghiệp. 2
Phần II: NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận 1.1. Quan điểm dạy học trực tuyến và các hình thức dạy học Theo Wikipedia, giáo dục trực tuyến (hay còn gọi là E-learning) là phương pháp học ảo thông qua máy vi tính, điện thoại thông minh nối mạng đối với một máy chủ ở nơi khác có lưu trữ sẵn bài giảng điện tử và phần mềm cần thiết để có thể hỏi/yêu cầu/ra đề cho học sinh học trực tuyến từ xa. Người dạy và người học sẽ sử dụng phần mềm nền tảng học trực tuyến, ứng dụng truyền âm thanh; hình ảnh, các thiết bị thông minh (laptop, smartphone, máy tính bảng). Các bài giảng tài liệu (dưới dạng văn bản, hình ảnh, video...) được đưa lên các nền tảng và giúp người dùng có thể dễ dàng truy cập và học mọi lúc mọi nơi. Bên cạnh đó còn có các khoá học cùng thời gian thực hiện có sự tham gia và tương tác giữa giáo viên và học sinh. Dạy học trực tuyến đã, đang và sẽ trở thành xu hướng được tăng cường, củng cố và dần dần trở thành xu thế tất yếu, nhiệm vụ chính trong các nhiệm vụ triển khai năm học nhằm thích ứng với tình hình mới. Dạy học trực tuyến có những ưu điểm và khó khăn:  Những ưu điểm: - Mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh: Trong Thông tư 09 của Bộ GDĐT đã chỉ rõ mục đích của dạy học trực tuyến là để mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh, đặc biệt là khi các em không thể đến trường vì những lí do khách quan. Phương thức này còn bổ trợ cho việc dạy học trực tiếp trên lớp, giúp nâng cao hiệu quả công tác dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên, học sinh. - Dạy học trực tuyến cũng tạo cơ hội cho giáo viên, học sinh được chủ động tiếp cận nguồn học liệu hữu ích trên internet để phục vụ việc dạy và học. Thông qua dạy học trực tuyến, giáo viên và học sinh được nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. - Dạy học trực tuyến tạo điều kiện cho học sinh và giáo viên có cơ hội hình thành và phát triển nhiều năng lực như Tự chủ và tự học, năng lực tin học, năng lực công nghệ, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Đây là 4 trong số 10 năng lực cốt lõi mà chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 đặt mục tiêu hình thành và phát triển cho người học.  Những khó khăn: - Do dạy học trực tuyến qua mạng không được thực hiện thường xuyên ở bậc trung học, nên khi bắt tay vào thực hiện, khá nhiều giáo viên gặp khó khăn về kĩ thuật thực hiện: Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học còn hạn 3
chế, sử dụng các phần mềm dạy học trực tuyến chưa thông thạo dẫn đến thực hiện chưa hiệu quả. Hơn nữa, đa phần giáo viên đã quen với không gian đối mặt với học sinh, nay đứng trong không gian trực tuyến để giảng bài, nhiều thầy cô sẽ lúng túng hoặc không tự tin khi triển khai bài giảng, khó thu hút được sự chú ý của học sinh. - Một thách thức quan trọng khác của lớp học trực tuyến là kết nối internet dù sự thâm nhập của internet đã tăng trưởng nhảy vọt trong vài năm qua, nhưng ở các vùng nông thôn không phải nhà nào cũng trang bị được đầy đủ mạng internet, điện thoại thông minh, máy tính bảng để con học tập. Nhiều phụ huynh không có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin để trợ giúp con em mình. Vì vậy, nhà trường, giáo viên triển khai dạy học trực tuyến, nếu không xây dựng kế hoạch cụ thể thì chắc chắn học sinh sẽ rơi vào tình trạng chồng chéo giữa các môn học, dẫn đến hiệu quả môn học không cao. - Đối với nhiều học sinh, một trong những thách thức lớn nhất của việc học trực tuyến là phải vật lộn với việc tập trung vào màn hình trong thời gian dài. Với việc học trực tuyến, học sinh cũng có cơ hội dễ dàng bị phân tâm bởi mạng xã hội hoặc các trang Web khác. Vì vậy giáo viên bắt buộc phải giữ cho các lớp học trực tuyến của họ rõ ràng, hấp dẫn và tương tác để học sinh tập trung vào bài học. - Trong một lớp học trực tuyến, có rất ít sự tương tác vật lí giữa học sinh và giáo viên. Điều này thường dẫn đến cảm giác bị cô lập cho học sinh. 1.2. Quan điểm về phương pháp dạy học tích cực a. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực * Phương pháp la thuật ngữ từ tiếng Hy Lạp “methodos”, có nghĩa là con đường, cách thức vận động của sự vật hiện tượng nhằm đạt được mục đích. Nghĩa chung nhất của phương pháp thường được hiểu là cách thức, phương tiện, giải pháp được chủ thể sử dụng để thực hiện mục đích nhất định. * Phương pháp dạy học: Dạy học là hoạt động được đặc trưng bởi quá trình giảng dạy của giáo viên và quá trình học tập của học sinh thông qua một phương pháp đặc thù gọi là phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học là việc sử dụng hệ thống phương pháp giảng dạy và việc sử dụng phương pháp học tập nhằm thực hiện mục đích, yêu cầu học tập đề ra phù hợp với cấp học, người học chương trình học cụ thể đã được xác định. Phương pháp dạy học không vì mục đích tự thân của nó, cũng không được rút ra từ ý muốn chủ quan của người dạy, mà phương pháp dạy học được quy định bởi nội dung, đặc điểm kiến thức của từng bộ môn, từng bài học, người học… Việc sử dụng phương pháp dạy học nào phải được người giáo viên lựa chọn để tổ hợp thành cách thức hoạt động của thầy và trò trong quá trình dạy học, lĩnh hội kiến thức dưới sự chỉ đạo của người thầy nhằm thực hiện nhiệm vụ học. Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan trọng và ảnh hưởng 4
rất lớn đến chất lượng bài dạy. Một phương pháp dạy học khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để giáo viên và người học phát huy hết khả năng của mình trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến thức và phát triển tư duy. Một phương pháp khoa học sẽ làm thay đổi vai trò của người thầy đồng thời tạo nên sự hứng thú, say mê và sáng tạo của người học. * Phương pháp dạy học tích cực: là phương pháp giáo dục chủ động, phương pháp sư phạm hiện đại… là những cách gọi để chỉ những phương pháp, cách thức, kỹ thuật đề cao chủ thể nhận thức, chủ yếu phát huy tính tự giác, nhiệt tình chủ động của người học, làm cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn, người học được tham gia làm việc, được sáng tạo… giải quyết các vấn đề phù hợp với khả năng hiểu biết của mình, đề xuất ý kiến, tự nguyện trình bày hay tham gia tranh luận trước tập thể và người dạy. Thực chất phương pháp dạy học tích cực là hướng tới khả năng chủ động, sáng tạo của người học chứ không phải hướng tới việc phát huy tính tích cực của người dạy, người thầy đóng vai trò là người hướng dẫn, rèn luyện cho học sinh phương pháp tự học độc lập suy nghĩ thông qua việc thảo luận, thí nghiệm, thực hành, thâm nhập thực tế theo mục tiêu, nội dung của bài học, người thầy là người tổng hợp hoạt động, ý kiến của người học để xây dựng nội dung bài học. * Một số lưu ý khi vận dụng các phương pháp dạy học tích cực Khi vận dụng các phương pháp giảng dạy tích cực giờ giảng của một giáo viên trở nên sinh động, hấp dẫn và có ý nghĩa. Người học là trung tâm nhưng vai trò uy tín của người thầy được đề cao hơn. Nhờ áp lực của phương pháp dạy học tích cực, khả năng chuyên môn của người thầy sẽ phải tăng lên bởi kiến thức của từng nội dung bài học phải được cập nhật liên tục để đáp ứng những tình huống, câu hỏi của người học trong thời đại thông tin mở rộng và mới mẻ. Mối quan hệ giữa thầy trò sẽ trở nên gần gũi, tốt đẹp khi cùng làm việc với nhau, cùng giải quyết các tình huống liên quan đến nội dung và cuộc sống của người học. Khi vận dụng các phương pháp giảng dạy tích cực người học sẽ thấy học được học chứ không bị học. Người học được làm việc, được nói, chia sẻ những kiến thức kinh nghiệm của mình song song với bổ sung kiến thức, kinh nghiệm từ người dạy, bạn bè. Cách học này làm tăng khả năng ghi nhớ, vận dụng vào thực tế gấp nhiều lần so với cách học truyền thống. Từ đó, người học được tự tin khám phá năng lực của bản thân mình, có trách nhiệm, biết chia sẻ và tìm thấy vị trí, giá trị của bản thân với cộng đồng. Charles Handy, nhà triết lý kinh doanh nổi tiếng người Anh đã nói: “Để làm cho tương lai trở thành hiện thực, chúng ta cần phải tự tin và tin tưởng vào giá trị của chính mình. Đó là điều mà các trường học phải dạy cho mọi người”. Chỉ khi người học tự mình khám phá kiến thức, tự học, tự làm, tự bổ sung cho nhau thì kiến thức mới trở thành tri thức của người học, chuyển thành hành 5
động, thói quen hàng ngày của họ. Khi vận dụng phương pháp dạy học tích cực, quan hệ thầy trò trong việc dạy và học cũng đổi khác. Người học trở nên chủ động trong việc học; chủ động tìm kiếm kiến thức, có thể thu nhận kiến thức không phải chỉ từ người thầy mà còn từ nhiều nguồn khác nữa. Người thầy trở nên quan trọng hơn vì giữa biển tri thức mênh mông, điều gì cần gạn lọc, sử dụng và ứng dụng chúng vào cuộc sống, vào công việc, như thế nào… Tất cả những điều ấy đều cần đến sự hướng dẫn của người thầy. Sự thay đổi quan hệ thầy trò trong việc dạy và học này yêu cầu người học cần hiểu rõ mình là ai, mình muốn là người như thế nào sau này và điều gì cần học và muốn học cái gì… Người dạy càng phải phấn đấu, tu dưỡng nhiều hơn, tự học, tự sáng tạo để có thể đảm nhận và xứng đáng trong vai trò mới mà sự phát triển của ngành giáo dục đòi hỏi. *Những đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học tích cực là: Thứ nhất: Dạy học lấy người học làm trung tâm Vì lẽ cơ bản, học sinh là đối tượng của hoạt động giáo dục, của dạy học, nhà trường tồn tại là vì học sinh. Bằng hoạt động học tập, người học tự hình thành và phát triển nhân cách của mình, không ai có thể làm thay được. Vị trí trung tâm của học sinh trong quá trình học tập cần phải đặt đúng vị trí của nó như đã vốn có. Việc phát huy tính chủ động, tích cực, khơi dậy tài năng của mỗi một cá nhân học sinh có ý nghĩa không phải chỉ hôm nay mà còn là hành trang cho các em bước vào cuộc sống sau này… Làm được điều này chỉ có thể là mọi hoạt động giáo dục - trong đó trọng tâm là việc dạy học, phải được tiến hành có kế hoạch dưới sự chỉ đạo trực tiếp của người giáo viên. Thứ hai: Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh Kế hoạch học tập, bài giảng phải được thiết kế trước trong giáo án chứ không phải thực hiện một cách ngẫu hứng, tùy tiện. Người dạy phải thông báo cho học sinh vào cuối buổi học những công việc cần chuẩn bị cho giờ học kế tiếp, phân công nhiệm vụ rõ ràng, để người học phải có tâm thế chuẩn bị, tham gia và hợp tác. Trong khi tiến hành giờ học, người dạy phải linh hoạt thay đổi các hoạt động cho phù hợp với thực tế giờ học và nội dung bài học, Nhằm kích thích người học hoạt động tích cực, tạo sự hưng phấn cho giờ học. Có như thế, mục tiêu dạy học, bài học mới được đảm bảo thành công. Thứ ba: Chú trọng rèn luyện phương pháp tự học trong dạy học Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy chúng ta “Về việc học phải lấy tự học làm cốt”. Phương pháp tự học là cầu nối giữa học tập và nghiên cứu khoa học, khả năng phát hiện và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn. Phương pháp tự học hướng đến việc khơi dậy khả năng suy nghĩ, làm việc, nắm bắt kỷ cương và con đường đi đến kiến thức mới. Muốn làm được điều này học sinh buộc lòng phải làm việc nhiều hơn với sách vở (giáo khoa và sách tham khảo), làm bài tập, tự học ở ngoài trường và lớp… kết hợp với sự giúp đỡ, hướng dẫn của giáo viên bộ môn. 6
Bồi dưỡng khả năng tự học chính là sự chuẩn bị cần thiết cho khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn trong việc làm, thực tế sau này của người học, giúp họ có thể tự tin hòa nhập, tự vượt qua những áp lực, khó khăn, hướng đến tương lai của bản thân và sự phát triển của tập thể mà họ là thành viên. Thứ tư: Hoàn thiện học của cá nhân phối hợp với học tập hợp tác tập thể. Những tri thức mà học sinh khám phá dễ mang tính chủ quan, phiến diện, do vậy các em cần trao đổi, hợp tác tri thức cá nhân được kiểm nghiệm tăng tính khách quan và khoa học. Đồng thời tạo thói quen giao tiếp, khả năng thuyết phục, lắng nghe, nói trước đám đông… ý thức hợp tác, chia sẻ và tính kỷ luật… Dạy học thông qua hợp tác tạo nên quan hệ bình đẳng giữa người học và môi trường học tập an toàn là điều kiện để xây dựng tình bạn, tính cạnh tranh lành mạnh, thói quen chia sẻ, tính trách nhiệm. Xây dựng quan hệ thầy - trò - bạn bè tốt đẹp không chỉ lúc còn đi học mà cả trong cuộc sống và công việc sau này. Thứ năm: Kết hợp đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò Trong quá trình dạy học, đánh giá học sinh là rất quan trọng để giáo viên nắm bắt được thực trạng học tập của học sinh và điều chỉnh việc dạy sao cho phù hợp hơn, đạt kết quả cao hơn. Với phương pháp dạy học tích cực, giáo viên phải hướng dẫn học sinh biết tự đánh giá khả năng, sự hiểu biết của mình để điều chỉnh việc học; giáo viên phải tạo điều kiện thuận lợi để người học được tham gia, và biết cách đánh giá bản thân. Thông qua việc đánh giá khích lệ nhau, nhận ra được ưu điểm và hạn chế của từng cá nhân để khắc phục, đánh giá việc học tập phải dựa trên tiêu chuẩn văn hóa đánh giá tức là tìm ra được ưu điểm và đề nghị được giải pháp sửa chữa khuyết điểm… Có làm được điều này thì phương pháp dạy học tích cực với đặc trưng thứ năm là đánh giá việc học - người học mới thực sự có ý nghĩa. b. Một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học trực tuyến môn Lịch sử Hiện nay có rất nhiều biện pháp để thực hiện phương pháp dạy học tích cực, có thể sử dụng vào tất cả các bài dạy trong chương trình Lịch sử trung học phổ thông như: - Phương thuyết trình - Phương pháp động não - Biện pháp thảo luận nhóm - Biện pháp đóng vai - Biện pháp vấn đáp (đàm thoại) - Biện pháp nêu vấn đề - Phương pháp dự án - Phương pháp trò chơi học tập... 7
Chương trình Lịch sử lớp 12 gồm lịch sử Thế giới từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 2000 và lịch sử Việt nam từ năm 1919 đến năm 2000. Do yêu cầu nhận thức đối với học sinh lớp 12 cao cùng với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy và học theo định hướng nâng cao tính chủ động phát huy khả năng tư duy của học sinh trong học tập phải cố gắng hơn nhiều. Hơn nữa, mục đích của dạy học là nhằm tạo ra sự nhất quán giữa nhận thức và hành động, lời nói và hành vi. Do vậy, việc người giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực chính là những thực hành bước đầu để gắn lý thuyết về những chuẩn mực người công dân cần đạt tới với đời sống sinh động được kiểm chứng và khẳng định. Có thế nội dung bài học không còn là những tri thức xa xôi, khô khan mà là những kiến thức, tình huống, bài học từ cuộc sống sinh động gắn bó mà các em có thể nhìn thấy trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy khi dạy học trực tuyến môn Lịch sử, giáo viên có thể sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực sau: 1.2.1. Phương pháp thảo luận nhóm: là một phương pháp dạy học hiện đại, lấy người học làm trung tâm. Với phương pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ và mỗi một thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học tập trong một khoảng thời gian nhất định dưới sự hướng dẫn, lãnh đạo của giáo viên. Phương pháp hữu hiệu nhất để khuyến khích sự sáng tạo và tích cực tham gia của mọi thành viên. Học sinh sẽ chủ động chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết vấn đề được đặt ra, qua đó đạt mục đích dạy học. Học sinh sẽ hưởng ứng, nhiệt tình, hợp tác, thu được kết quả kích thích tư duy sáng tạo và tạo điều kiện để các em thể hiện mình 1.2.2. Phương pháp động não: là phương pháp giúp cho học sinh trong một thời gian ngắn nảy sinh được những ý tưởng hay giả định về một vấn đề nào đó. Trong môn Lịch sử, phương pháp này được dùng để giới thiệu chủ đề của bài học trên cơ sở so sánh và lựa chọn kết quả trả lời của học sinh hoặc dùng để thu thập vác phương án giải quyết vấn đề có liên quan đến nội dung bài học đã được nêu ra trước đó. Phương pháp động não, hướng đến mục đích phát triển người học những phẩm chất hoạt động độc lập, đặc biệt là khả năng sáng tạo. Mặt khác kết quả của hoạt động động não là những ý tưởng, giải pháp mới mẻ của người học, phương pháp này tạo thói quen độc lập suy nghĩ cho người học và người dạy, qua đó có thể thu thập được thêm những điều bổ ích, ý tưởng mới. 1.2.3. Dạy học theo dự án: là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực 8
hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dự án * Đặc điểm của dạy học theo dự án - Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học. - Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lý tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực. - Định hướng hứng thú người học: Học sinh được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án. - Tính phức hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. - Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học. - Tính tự lực cao của người học: Trong dạy học dự án, người học cần tham gia tích cực và tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm, khả năng của học sinh và mức độ khó khăn của nhiệm vụ. - Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy học dự án đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa học sinh và giáo viên cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội. - Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra. Sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu. 1.2.4. Phương pháp trò chơi học tập: Phương pháp sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi trong đó mục đích của trò chơi chuyển tải mục tiêu của bài học. Luật chơi thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá. 9
Sử dụng trò chơi học tập để hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học. Trong thực tế dạy học, giáo viên thường tổ chức trò chơi học tập để củng cố kiến thức, kỹ năng. Tuy nhiên, việc tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi để hình thành kiến thức, kỹ năng mới là rất cần để tạo hứng thú học tập cho học sinh ngay từ khi bắt đầu bài học mới. *Ưu điểm: - Trò chơi học tập là một hình thức học tập bằng hoạt động, hấp dẫn HS nên duy trì tốt hơn sự chú ý của các em với bài học. - Trò chơi làm thay đổi hình thức học tập chỉ bằng hoạt động trí tuệ, do đó giảm tính chất căng thẳng của giờ học, nhất là các giờ học kiến thức lý thuyết mới. - Trò chơi có nhiều học sinh tham gia sẽ tạo cơ hội rèn luyện kỹ năng học tập hợp tác cho học sinh, được rèn kĩ năng phản ứng nhanh và các giác quan. - Thông qua trò chơi giáo dục phẩm chất đạo đức, phát triển năng lực cho học sinh. * Nhược điểm: - Học sinh quá khích (háo thắng), chơi gian lận, người thua buồn, giận hờn,... - Học sinh dễ sa đà vào việc chơi mà ít chú ý đến tính chất học tập của các trò chơi. 1.2.5. Phương pháp đàm thoại (vấn đáp): Phương pháp vấn đáp là phương pháp giáo viên khéo léo đặt hệ thống câu hỏi để học sinh trả lời nhằm gợi mở cho họ sáng tỏ những vấn đề mới; tự khai phá những tri thức mới bằng sự tái hiện những tài liệu đã học hoặc từ những kinh nghiệm đã tích luỹ được trong cuộc sống, nhằm giúp học sinh củng cố, mở rộng, đào sâu, tổng kết, hệ thống hoá những tri thức đã tiếp thu được và nhằm mục đích kiểm tra, đánh giá và giúp học sinh tự kiểm tra, tự đánh giá việc lĩnh hội tri thức. + Ưu điểm và hạn chế của phương pháp vấn đáp: Nếu vận dụng khéo léo phương pháp vấn đáp sẽ có tác dụng quan trọng sau: - Điều khiển có hiệu quả hoạt động tư duy của học sinh, kích thích tính tích cực hoạt động nhận thức của họ. - Bồi dưỡng cho học sinh năng lực diễn đạt bằng lời những vấn đề khoa học một cách chính xác, đầy đủ, xúc tích. - Giúp giáo viên thu được tín hiệu ngược từ học sinh một cách nhanh, gọn, kịp thời để kịp điều chỉnh hoạt động của mình và của học sinh. Đồng thời qua đó mà học sinh cũng thu được tín hiệu ngược để kịp thời điều chỉnh hoạt động nhận thức - học tập của mình. Ngoài ra, thông qua đó mà giáo viên có khả năng chỉ đạo hoạt động nhận thức của cả lớp và của từng học sinh. 10
Song nếu vận dụng không khéo sẽ dễ làm mất thời gian, ảnh hưởng đến kế hoạch lên lớp, biến vấn đáp thành cuộc đối thoại giữa giáo viên và một vài học sinh, không thu hút toàn lớp tham gia vào hoạt động chung. Nếu câu hỏi đặt ra chỉ đòi hỏi nhớ lại tri thức một cách máy móc thì sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển tư duy logic, tư duy sáng tạo của học sinh. 1.3. Tầm quan trọng sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến - Trước đây, do mạng Internet chưa phổ biến nên phương thức học trực tuyến trở nên khá mới mẻ đối với các bạn học sinh. Nhưng giờ đây, nhờ công nghệ Internet ngày càng phát triển mạnh mẽ, thì việc học trực tuyến đã dần được cải thiện hơn trong lĩnh vực giáo dục của nước ta. - Việc học trực tuyến trên mạng truyền thông, mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến và rộng rãi. Nó giúp các bạn học sinh không còn bị lạc hậu bởi những cách học truyền thống thay vào đó nó nâng cao tầm hiểu biết để đem lại nhiều giá trị hiệu quả cho việc học tập. - Dạy học trực tuyến là biện pháp tối ưu nhất để phòng chống dịch Covid cho học sinh. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1 Thực trạng của việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để dạy trực tuyến môn Lịch sử hiện nay Môn học Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông đóng vai trò to lớn trong việc giáo dục học sinh ý thức, góp phần trang bị cho học sinh năng lực để tự điều chỉnh bản thân trong xã hội hiện đại... Tuy nhiên, vấn đề vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong môn Lịch sử ở các nhà trường hiện nay vẫn còn những hạn chế, bất cập. Qua nhiều bài viết của các nhà chuyên môn, qua nhận thức của bản thân, kinh nghiệm chia sẻ của một số đồng nghiệp có liên quan đến dạy - học Lịch sử và việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông đều cho thấy, nội dung của môn Lịch sử còn nhiều vấn đề bất cập, chưa tạo được sự hứng thú của học sinh, đa số học sinh không thích học môn Lịch sử. Thời lượng dành cho môn Lich sử chỉ có 1,5 tiết/ tuần mà kiến thức thì nhiều nên học sinh càng cảm thấy ngại học. Không những thế, giáo viên không có nhiều thời gian giảng dạy cặn kẽ cho học sinh một nội dung, vấn đề nào đó mà học sinh có nhu cầu tìm hiểu sâu hơn. Thời gian không nhiều, thời lượng chương trình trong sách giáo khoa phải đảm bảo nên việc dạy học mang nặng tính “cưỡi ngựa xem hoa”, làm sao để trả bài đầy đủ... Bên cạnh đó, kết quả việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá chưa rõ, chủ yếu vẫn dạy chay, thuyết trình, đọc chép, độc thoại một chiều; rao giảng đạo lý, lệ thuộc nhiều vào sách giáo khoa và tài liệu hướng dẫn giảng dạy, thiếu sáng tạo trong tổ chức các hoạt động dạy học. Không những thế, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập còn nặng về hình thức, phổ biến vẫn là kiểm tra kiến thức, chưa chú trọng kiểm tra đánh giá năng lực, 11
phẩm chất của học sinh... Có thực trạng này là do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan. Về nguyên nhân khách quan: Đa phần học sinh cho rằng môn Lịch sử là khó, khô khan. Nguyên nhân chính dẫn đến vấn đề này là do khối lượng kiến thức môn học quá nhiều, thời gian học tập ít, nội dung chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của thực tiễn cuộc sống. Điều này cho thấy chương trình môn Lịch sử đang “quá tải ”đối với hầu hết học sinh cả ba khối lớp. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra đôn đốc của nhà trường đối với việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử mới chỉ chú ý đến thời gian, tiến độ chương trình,chưa có thực sự đầu tư cơ sở vật chất hay giải pháp khuyến khích để cho giáo viên tích cực trong việc đổi mới phương pháp dạy học… Về nguyên nhân chủ quan: Về phía giáo viên, phải thừa nhận rằng, năng lực của đội ngũ giáo viên môn Lịch sử còn hạn chế, đặc biệt là giáo viên tuổi nghề còn ít, vốn sống chưa nhiều, chưa có kinh nghiệm giảng dạy. Vì vậy, việc truyền thụ tri thức đến cho học sinh còn thiếu sót, nhất là phần liên hệ với cuộc sống, với thực tiễn… Trong phương pháp chủ yếu vẫn sử dụng phương pháp truyền thống, đọc - chép, độc thoại, thuyết trình. Nhiều giáo viên thiếu nhiệt tình, tâm huyết với nghề, điều đó đã ngăn cản sự quan tâm, tìm hiểu của giáo viên về cá nhân học sinh như sở thích, năng lực, hứng thú, phương pháp học tập… Với mong muốn tìm ra một giải pháp, một hướng đi để thay đổi nhận thức của người dạy và người học đối với bộ môn Lịch sử đồng thời khắc phục những hạn chế của thực trạng nêu trên, bản thân tôi và các đồng nghiệp đã mạnh dạn thay đổi cách dạy và học môn Lịch sử tại trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên. 2.2. Thực trạng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để dạy học trực tuyến trong môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên, Nghệ An Dịch bệnh Covid-19 bùng phát và diễn biến phức tạp khiến nhiều trường học phải chuyển sang giảng dạy trực tuyến nhằm đảm bảo việc học tập của học sinh không bị gián đoạn. Tuy nhiên, việc sử dụng các phương phương pháp dạy học tích cực để dạy học trực tuyến trong môn Lịch sử ở Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên, Nghệ An cũng có những thuận lợi và khó khăn riêng. 2.2.1. Thuận lợi Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên có 800 học sinh, 45 cán bộ, giáo viên và nhân viên. Đội ngũ giáo viên giảng dạy môn Lịch sử của trường trẻ, năng động, có ý thức học hỏi và trau dồi chuyên môn. Bên cạnh đó nhóm Lịch sử luôn nhận được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường… Ngay từ đầu năm học, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã tổ chức tập huấn cho giáo viên toàn trường giới thiệu chương trình năm học 2021-2022 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Ban chuyên môn nhà trường đã hướng dẫn tổ khối 12
xây dựng kế hoạch bài học phù hợp với điều kiện vừa học tập vừa phòng chống dịch COVID-19. + Giáo viên trong khối nhiệt tình, năng động, tâm huyết với nghề, có trình độ chuyên môn vững vàng. Luôn học hỏi để từng bước hoàn thiện nhiệm vụ được giao. + Về Cơ sở vật chất tương đối đầy đủ phục vụ tốt cho việc dạy học dạy học trực tuyến. Học sinh, có thể dễ dàng tham gia học trực tuyến, tham khảo mọi nguồn tài liệu học tập trên Internet, laptop, điện thoại. Ngoài ra, giáo viên cũng có thể dễ dàng cải thiện chất lượng âm thanh, hình ảnh cho lớp học trực tuyến của mình với các trang thiết bị hiện đại. Tất cả mọi nguồn tài nguyên đều có sẵn, và nhiệm vụ của chúng ta chính là áp dụng hiệu quả công nghệ vào việc giáo dục an toàn giao thông trực tuyến. Những thuận lợi cơ bản trên là điều kiện quan trọng giúp bản thân tôi cũng như nhóm bộ môn mạnh dạn hơn trong đổi mới phương pháp, mạnh dạn đổi mới cách dạy và học cho phù hợp với đối tượng học sinh và vị thế của nhà trường. Phát huy những kết quả đã đạt được, khai thác triệt để các thế mạnh của nhà trường, quyết tâm khắc phục những tồn tại, hạn chế, nêu cao ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ giáo viên, tích cực đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường hơn nữa kỷ cương nề nếp trong mọi hoạt động giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục toàn diện. 2.2.2. Khó khăn Thứ nhất: Từ đầu năm đến nay, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên dạy học cho học sinh ở tại một vài thời điểm chưa được triển khai thường xuyên, liên tục. Hơn nữa, học sinh Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên có tới 70% học sinh công giáo, điều kiện học tập của học sinh còn thiếu thốn. Nhận thức từ phía đồng nghiệp, phụ huynh cũng như trong bản thân các em học sinh là chưa chú trọng, coi trọng và yêu thích môn Lịch sử. Thứ hai: Mặc dù các em khá năng động trong việc ứng dụng công nghệ thông tin để khai thác các bài giảng của thầy cô giáo nhưng trên thực tế, hoàn cảnh, điều kiện cơ sở vật chất của gia đình học sinh sẽ chi phối nhiều đến hoạt động học trực tuyến. Bởi lẽ, không phải gia đình nào cũng trang bị được mạng, máy tính, điện thoại thông minh để cho con em mình học tập, nhất là ở các địa phương thuộc vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn. Hơn nữa, do đặc thù của học trực tuyến nên việc quản lý nền nếp, ý thức học tập của học sinh không được trực tiếp nên sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh. Bên cạnh đó, Khi giao nhiệm vụ học tập như chuẩn bị nội dung, ý tưởng cho bài học nhiều em chưa cố gắng, chưa nhiệt tình, trốn tránh công việc, thiếu tính tự giác… Thứ ba: Khi dạy và học thì sự tương tác giữa giáo viên và học sinh là yếu tố rất quan trọng. Nếu ở bài giảng trên lớp, sự tương tác được phát huy hiệu quả thì học trực tuyến, giáo viên chủ yếu là thực hiện bài giảng một chiều, học sinh tiếp 13
nhận qua mạng, qua các phương tiện. Điều này, sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục an toàn giao thông cho học sinh. Thứ tư: Khi tiến hành đổi mới cách dạy và học theo hướng tích cực, tự học thì vẫn còn xảy ra tình trạng ồn ào, thiếu nghiêm túc của một bộ phận nhỏ học sinh. Thứ năm: Trong một số lớp thiếu hạt nhân tiêu biểu thì chất lượng của bài học chưa đạt như mong muốn. Tuy nhiên, những khó khăn trên đã và đang được chúng tôi khắc phục, chỉnh sửa để ngày càng hoàn thiện, đảm bảo tính khoa học, tính hiệu quả và định hướng theo đặc thù bộ môn. 2.3. Khảo sát về thái độ của học sinh khi học trực tuyến Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nữa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 Khảo sát 332 học sinh ở Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên mà tôi trực tiếp giảng dạy, có tới 296 (89%) em khẳng định, trong các giờ học trực tuyến môn Lịch sử, các em chưa bao giờ tham gia, viết kịch bản, tạo video, Và 206 em (chiếm 62%) cho biết, các em rất ít được tham gia các trò chơi học tập, thảo luận nhóm; 329 em (chiếm 99%) khẳng định, các em chưa bao giờ tham gia thực hiện một Dự án khoa học kĩ thuật thuộc lĩnh vực Khoa học xã hội. (Phiếu khảo sát: Xem Phụ lục). Về mong muốn được tham gia các hoạt động học tập, hầu hết các em đều muốn được tham gia các trò chơi học tập và thiết kế sơ đồ tư duy, sử dụng phiếu tự đánh giá để phát triển năng lực cho bản thân (326 em, chiếm 98%). Nhiều em mong muốn được trải nghiệm bằng hoạt động đóng vai, tạo video, xây dựng bài thuyết trình bằng powerpoint. Đặc biệt, tất cả các em được hỏi đều muốn mình được phát triển các năng lực giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề, tìm kiếm xử lí thông tin, công nghệ thông tin, tự chủ tự học Tất cả những vấn đề trên đây là cơ sở để tôi quyết định chọn đề tài để nghiên cứu. Sử dụng một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 tại trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên. 3. Một số phương pháp tích cực dạy học trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 3.1. Kinh nghiệm vận dụng phương pháp tổ chức trò chơi * Bản chất của phương pháp trò chơi học tập: Sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Phương pháp trò chơi học tập vận dụng chủ yếu để hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học. 14
* Cách tiến hành: Giáo viên sử dụng phương pháp này bằng cách tổ chức cho học sinh tìm hiểu vấn đề hay thể nghiệm hành động, những thái độ, những việc làm thông qua một trò chơi nào đó, yêu cầu học sinh thảo luận về ý nghĩa của trò chơi. * Hiệu quả: Phương pháp trò chơi học tập được sử dụng trong giảng dạy môn Lịch sử nhằm khuyến khích phát triển năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp,... * Cụ thể tôi đã vận dụng phương pháp trò chơi học tập để dạy hoạt động khởi động ở Bài 10 “Cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa nửa sau thế kỉ XX” - Lịch sử 12 như sau: * Mục tiêu: Giúp học sinh xác định nhiệm vụ cụ thể cần giải quyết trong bài học là: tìm hiểu về cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hóa. - Hình thành ở học sinh năng lực tìm hiểu lịch sử, năng lực nhận thức và tư duy lịch sử, kích thích hứng thú học tập b. Nội dung: Học sinh tham gia trò chơi “thử tài” c. Sản phẩm: Câu trả lời của học sinh d. Tổ chức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi trò chơi: “thử tài” bằng cách chia sẻ trò chơi lên màn hình Cung cấp thông tin về ô chữ trong đó có 6 câu hỏi đưa ra là các từ khóa có nội dung liên quan đến bài học - Học sinh theo dõi Giáo viên hướng dẫn học sinh cách chơi: Học sinh có thể chon bất kỳ con số nào, mỗi con số tương ứng với một câu hỏi. 15
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ Học sinh quan sát và trao đổi nhanh để nhận diện Học sinh tham gia chơi Bước 3: Báo cáo sản phẩm Số 1: Mĩ, số 2: Khoa học, số 3: Robot, số 4: Cừu Đôly, số 5: Hình ảnh năng lượng mới, số 6: Hình ảnh về vật liệu mới. Bước 4: Nhận xét, chốt ý: Giáo viên đưa ra đáp án: CÁCH MẠNG KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ Từ đó dẫn dắt vào bài mới: Từ những năm 40 của thế kỉ XX, trên thế giới đã diễn ra cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật hiện đại, khởi đầu từ nước Mĩ, đưa lại biết bao thành tựu kì diệu và những thay đổi lớn lao trong đời sống nhân loại. * Hiệu quả sử dụng phương pháp trò chơi khi dạy trực tuyến Có thể nói rằng khi sử dụng phương pháp trò chơi trong thiết kế hoạt động khởi động đã làm cho bài học thêm sôi nổi, hấp dẫn, đem lại hiệu quả cao trong giờ học. Các em mạnh dạn bày tỏ suy nghĩ của mình, giờ học sôi nổi, sinh động, thực sự gây hứng thú. Việc lĩnh hội tri thức của các em có tính hiệu quả cao, tạo sự hào hứng, thoải mái, khắc phục được sự tẻ nhạt khi học trực tuyến của bộ môn, kích thích tính ham hiểu biết, cô và trò bình đẳng trong quá trình khám phá, sáng tạo, hình thành và phát huy năng lực học sinh. Tạo mối quan hệ gắn kết giữa giáo viên và học sinh, tạo điều kiện cho học sinh phát huy tính chủ động,tích cực, sáng tạo trong học tập. Đây là điều kiện để nâng cao chất lượng dạy học cũng như tạo được hứng thú và niềm đam mê môn Lịch sử của học sinh. 3.2. Phương pháp thảo luận nhóm *Phương pháp thảo luận nhóm: là một phương pháp dạy học hiện đại, lấy người học làm trung tâm. Với phương pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ và mỗi một thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học tập trong một khoảng thời gian nhất định dưới sự hướng dẫn, lãnh đạo của giáo viên. *Cách tiến hành: Phương pháp thảo luận nhóm thường được áp dụng để đi sau, luyện tập, 16