Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:43

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn" được hoàn thành với mục tiêu nhằm giúp học sinh tự tin hơn khi ra trường do các em được phát triển những kỹ năng sống cần thiết; khả năng đưa ra những quyết định chính xác; khả năng giải quyết những vấn đề phức tạp; nâng cao năng lực hợp tác, khả năng giao tiếp với người khác, sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NINH BÌNH TRƯỜNG THPT NHO QUAN A ----------  --------- SÁNG KIẾN KHOA HỌC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG MÔN SINH HỌC LỚP 10 PHẦN 2: SINH HỌC VI SINH VẬT VÀ VIRUS NHẰM GIÚP HỌC SINH PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN Người thực hiện: Trần Thị Thu Thảo Đơn vị: Trường THPT Nho Quan A Nho Quan, tháng 5 năm 2023
MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1 - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 2 - MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 1 3 - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 2 4 - PHẠM VI NGHIÊN CỨU 2 5 - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 2 6- LỊCH SỬ ĐỀ TÀI 2 PHẦN II : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 2 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN 2 2 - CƠ SỞ THỰC TẾ 9 3. QUY TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI HỌC 10 PHẦN III : HIỆU QUẢ KINH TẾ VÀ XÃ HỘI DỰ KIẾN ĐẠT ĐƯỢC 28 PHẦN IV: ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG 30 PHẦN V: KẾT LUẬN 30 TÀI LIỆU KHAM KHẢO 33 Phụ lục 1. PHIẾU ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC DỰ ÁN Nội dung đánh Điểm đánh giá giá 4 3 2 1 1. Nội dung báo cáo (rõ ràng, đầy đủ,
chính xác, đúng thời gian, hình ảnh đẹp chân thực...) 2. Báo cáo viên ( tự tin, thu hút, có lời chào hỏi, cảm ơn, có sự phối hợp giữa các thành viên...) 3. Trao đổi, thảo luận (đặt/trả lời nhiều câu hỏi, tổ chức thảo luận sôi nổi, các thành viên ghi chép đầy đủ, nhận xét mạch lạc...) 4. Tổ chức ( làm việc có sự phân công công việc rõ ràng, có sự phối hợp giữa các thành viên trong nhóm, thao tác thành thạo, giao tiếp ứng xử,...) 5. Ấn tượng chung trong buổi báo cáo Phụ lục 2 PHIẾU ĐÁNH GIÁ CÁC THÀNH VIÊN TRONG NHÓM TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN DỰ ÁN Thành viên Tổ chức Đóng góp Hỗ trợ Nhiệt Làm Tính Chung và quản ý tưởng đồng tình việc hiệu lý nhóm đội nghiêm hợp quả túc tác 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Ghi chú: đánh giá cho điểm: 4- rất tốt; 3 – tốt; 2- bình thường; 1- chưa đạt Phụ lục 3. PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN Các em học sinh thân mến! Trong bài học hôm nay các em đa tham gia thực hiện dự án, để đánh giá khách quan hiệu quả của hoạt động này, mời các em cùng tham gia vào quá trình đánh giá. + Đánh dấu (x) vào ô vuông có câu trả lời tương ứng với sự lựa chọn + Điền thông tin vào phần để trống (…) trong phiếu điều tra THÔNG TIN CÁ NHÂN:
Họ và tên:………………………………………….Giới tính:  Nam  Nữ Trường: …………………………………………………………………………………. Lớp: …………………………….…………………..…………………………………... Ý KIẾN CÁ NHÂN 1. Sau khi được học tiết học có sử dụng phương pháp dạy học dự án em cảm thấy thế nào? Lựa chọn Rất thích Thích Bình thường Không thích Tần số 52 20 5 3 Tỉ lệ (%) 65,0 25,0 6,25 3,75 2. Nội dung dạy học môn sinh học gắn với thực tiễn cuộc sống em có thấy cần thiết không? Lựa chọn Rất cần thiết Cần thiết Bình thường Khôngcần thiết Tần số 75 5 0 0 Tỉ lệ (%) 93,75 6,25 0 0 3. Em gặp phải vướng mắc gì trong quá trình thực hiện chủ đề? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Cảm ơn các em đã giúp tôi thực hiện cuộc khảo sát này. Chúc các em đạt kết quả tốt trong học tập! Phụ lục 4. PHIẾU HỎI SAU TIẾT DẠY Tỉ lệ học sinh trả lời Hoàn toàn Đồng ý Không Hoàn toàn Câu hỏi đồng ý (%) đồng ý không (%) (%) đồng ý
(%) 1. Em hiểu bài và vận dụng được kiến thức để phát hiện và giải thích các vấn đề thực tiễn. 2. Các nhiệm vụ học tập là vừa sức với em. 3. Em được trao đổi, giao tiếp và hợp tác với bạn bè tốt hơn 4. Bài học giúp em phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng 5. Em biết cách lập kế hoạch thực hiện chủ đề và đề xuất phương án giải quyết vấn đề đặt ra. 6. Em tham gia có hiệu quả vào xây dựng, tiếp thu bài . 7. Em biết ĐG các kết quả thu được từ việc thực hiện tiết học. 8. Bài học giúp em phát triển tư duy , rèn luyện kĩ năng chuyên ngành MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH CHỨNG
BÁO CÁO DỰ ÁN CỦA CÁC NHÓM BÀI 26. CÔNG NGHỆ VI SINH VẬT
BÁO CÁO DỰ ÁN CỦA CÁC NHÓM BÀI 31. VIRUS GÂY BỆNH
HỌC SINH TRÌNH BÀY BÁO CÁO
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng chấm Sáng kiến Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình. Tôi là: Trình Tỷ lệ (%) Ngày Nơi công độ đóng góp vào STT Họ tên Chức vụ sinh tác chuyên việc tạo ra môn sáng kiến THPT Nho Tổ trưởng 1 Trần Thị Thu Thảo 1981 Đại học 100% Quan A CM 1. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng: Tên sáng kiến: Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn Lĩnh vực áp dụng: giảng dạy bộ môn Sinh học ở cấp học THPT. 2. Nội dung sáng kiến 2.1. Thực trạng và giải pháp cũ thường làm Trong thực trạng dạy học hiện nay ngành giáo dục đang có rất nhiều thay đổi phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên vẫn nặng về kiến thức hàn lâm, học với mục đích để vượt qua các kì thi. Đa số kiến thức được truyền thụ cho học sinh theo cách truyền thống. Nhiều kiến thức liên quan đến thực tiễn, vận dụng vào thực tiễn nhưng học sinh chỉ được nghe lí thuyết chưa vận dụng được để giải thích các hiện tượng thực tế, các quy luật, quy trình, chưa vận dụng được vào đời sống. Đã đến lúc chúng ta cần thay đổi lối truyền thụ kiến thức theo lối cũ, cần áp dụng các phương pháp dạy học phát huy năng lực chủ động sáng tạo của học sinh, rèn luyện các kĩ năng sống, kĩ năng hoạt động xã hội, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thực hành, kĩ năng vận dụng được những kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống. 2.2. Đề xuất giải pháp mới Dạy học dự án là phương pháp dạy học chú ý đến nhu cầu, hứng thú của học sinh: người học được trực tiếp tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú của cá nhân, học sinh từ việc tự xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. dạy học dự án giúp học sinh tự tin hơn khi ra trường do các em được phát triển những kỹ năng sống cần thiết; khả năng đưa ra những quyết định chính xác; khả năng giải quyết
những vấn đề phức tạp; nâng cao năng lực hợp tác, khả năng giao tiếp với người khác, sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo. Dạy học dự án khuyến khích việc sử dụng các kỹ năng tư duy bậc cao, giúp cho người học hiểu biết sâu sắc hơn nội dung học tập, là hình thức quan trọng để thực hiện phương thức đào tạo con người phát triển toàn diện, học đi đôi với hành, kết hợp giữa học tập và nghiên cứu khoa học. Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau. Đặc điểm này giúp dự án gần với thực tế hơn vì trong cuộc sống ta cần kiến thức tổng hợp để làm việc. Trong dạy học dự án, nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn bởi vì nó được tích hợp với các vấn đề thực tiễn, từ đó kích thích hứng thú học tập của người học, kích thích học sinh tìm hiểu về môi trường xung quanh để có những khám phá mới và nâng cao hiểu biết, ý thức, trách nhiệm của bản thân. Dạy học dự án gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, giúp việc học tập trong nhà trường giống hơn với việc học tập trong thế giới thật. Dạy học dự án đòi hỏi nhiều dạng đánh giá khác nhau và thường xuyên, bao gồm đánh giá của giáo viên, đánh giá lẫn nhau của học sinh, tự đánh giá và phản hồi. 3. Hiệu quả kinh tế và xã hội đạt được 3.1. Hiệu quả kinh tế Không đòi hỏi đầu tư nhiều về kinh tế bởi giáo viên, học sinh có thể sử dụng trang thiết bị có sẵn để thực hiện tìm kiếm thông tin, phân tích, tổng hợp và viết báo cáo. Học sinh chủ động tự đến các cơ sở y tế, trang trại, ruộng vườn ở địa phương để điều tra, khảo sát. Tiết kiệm về thời gian: Có thể tích hợp được kiến thức ở 1 số môn học, hoặc phối hợp với các môn học liên quan để cùng thực hiện dự án. 3.2. Hiệu quả xã hội Đối với giáo viên: Phương pháp này phát huy tính sáng tạo của giáo viên, giáo viên giữ vai trò tổ chức hướng dẫn, định hướng chứ không phải người truyền thụ kiến thức áp đặt một chiều. Giáo viên là người đặt vấn đề, ra câu hỏi để các em tự tìm tòi, khám phá, tạo ra sản phẩm từ đó tự lĩnh hội kiến thức. Dạy học theo dự án không những giảm tải cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức trong môn học của mình mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn. Giáo viên sẽ không còn đi theo lối mòn như trong dạy học truyền thống, phương pháp dạy học sẽ luôn được cập nhật, gắn liền với thực tiễn cuộc sống,... nên sẽ thấy hào hứng, say mê và yêu nghề, tâm huyết với nghề hơn. Đối với học sinh: Học sinh được đặt vào trung tâm của quá trình tiếp nhận, đóng vai trò chủ thể cảm nhận, trực tiếp tiến hành hoạt động tiếp cận, khám phá, giải thích, thuyết trình, chiếm lĩnh tri thức mới. Học sinh hiểu bài học một cách sâu sắc, phát huy tính sáng tạo đem lại niềm vui, hứng thú, say mê học tập hơn, được rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức môn học vào thực tiễn. Sáng kiến khắc phục được hiện tượng ỷ lại của một số cá nhân khi làm việc nhóm, tạo sự gắn kết giữa các thành viên trong một nhóm từ đó phát huy năng lực hợp tác. Qua quá trình thực hiện dự án học sinh còn phát huy được năng lực đánh giá và năng lực giải quyết vấn đề - năng lực quan trọng để phát triển ở thế kỉ 21.
Sáng kiến cũng cho thấy được mối quan hệ chặt chẽ giữa các môn học và giữa các môn học với ứng dụng cuộc sống. Đối với xã hội: Có sự hợp tác của các tổ chức cá nhân trong xã hội, tăng cường mối quan hệ hợp tác giữa gia đình – nhà trường – xã hội để nâng cao hiệu quả giáo dục về nhiều mặt. Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. 4. Điều kiện và khả năng áp dụng 4.1. Điều kiện áp dụng Áp dụng tại lớp học có phương tiện máy tính, máy chiếu... 4.2. Khả năng áp dụng Đề tài đã được thực hiện tại đơn vị trong năm học 2022-2023 với những hiệu quả thiết thực và có thể thực hiện ở những năm học tiếp theo. Đề tài có thể áp dụng cho giáo viên trong quá trình dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn và tích hợp kiến thức thực tiễn trong các môn học. Sử dụng trong việc giảng dạy cho học sinh cấp THPT ở mọi vùng miền trên cả nước. c) Danh sách những người đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu Năm Trình độ Nội dung công TT Họ và tên Nơi công tác Chức vụ sinh chuyên môn việc hỗ trợ Xây dựng THPT Tổ trưởng chương trình 1 Trần Thị Thu Thảo 1981 Đại học Nho Quan A CM giảng dạy, Giảng dạy THPT 2 Hà Thị Xuân 1982 Giáo viên Đại học Giảng dạy Nho Quan A Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật./. Ninh Bình, ngày 15 tháng 5 năm 2023 XÁC NHẬN TÁC GIẢ CỦA ĐƠN VỊ CÔNG TÁC Trần Thị Thu Thảo
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc - UNESCO đã đề xướng mục đích học tập “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình” như một lời khẳng định về sự bất diệt của việc học. Trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng thì rất cần có phương pháp để giúp cho người học bằng sự nỗ lực cố gắng của bản thân, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, chiếm lĩnh được kiến thức bằng con đường ngắn nhất. Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Xã hội càng phát triển, nhu cầu về nguồn lực con người càng tăng càng đòi hỏi chất lượng dạy và học cần phải được nâng cao để có được sản phẩm con người phát triển một cách toàn diện cả về trí tuệ lẫn nhân cách – đó là nguồn nhân lực lao động sáng tạo, là chủ thể để xây dựng đất nước. Bởi vậy việc chuẩn bị cho học sinh những phẩm chất, kiến thức và kỹ năng gắn liền với thực tiễn cuộc sống là hết sức cần thiết trong nhà trường phổ thông hiện nay. Khoa học sinh học ngày càng đạt được những thành tựu to lớn, kiến thức sinh học có tầm quan trọng trong các lĩnh vực như nông nghiệp, y tế, đời sống và các ngành công nghiệp khác. Giáo viên sinh học phải nhận thức sâu sắc ý nghĩa lớn lao của việc vận dụng kiến thức sinh học trong đời sống và lao động của mỗi thành viên trong xã hội. Bởi vậy, việc sử dụng phương pháp dạy học phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động lĩnh hội kiến thức; rèn luyện kỹ năng phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn là thực sự cần thiết, tạo tiền đề vững chắc cho học sinh, giúp học sinh tự tin hơn khi bước vào cuộc sống. Đề tài “Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 - Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.” với mong muốn nhằm phát triển một số phẩm chất, năng lực cho học sinh trường THPT Nho Quan A để đáp ứng được nhu cầu phát triển con người trong thời kì mới. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Việc nghiên cứu và thử nghiệm để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018, chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học.
Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học nhằm tạo hứng thú, tích cực, chủ động của học sinh trong học tập đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Đồng thời giúp học sinh biết vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn cuộc sống trong bảo vệ sức khỏe con người và trong sản xuất, kinh doanh. Đề tài có thể áp dụng hoặc làm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong việc giảng dạy. 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Cơ sở lí luận của phương pháp dạy học dự án. Cơ sở lí luận của việc hình thành ý thức vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Hoạt động dạy và học môn Sinh học ở trường THPT. Đề tài đã được nghiên cứu và thực nghiệm trong năm học 2022 – 2023 tại Trường THPT Nho Quan A. 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Chương trình THPT môn Sinh học lớp 10 Kiến thức sinh học áp dụng thực tiễn cuộc sống 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu, phân tích lí luận. Điều tra, quan sát, phỏng vấn. Thực nghiệm sư phạm ở trường phổ thông. Dựa trên các nguồn tài liệu tham khảo từ các bộ sách giáo khoa môn Sinh học lớp 10, sách giáo viên, tư liệu tham khảo.... Qua nghiên cứu và đúc rút kinh nghiệm của các giáo viên Sinh học trường THPT Nho Quan A. 6. LỊCH SỬ ĐỀ TÀI Đề tài được tổ chức thực hiện trong Trường THPT Nho Quan A năm học 2022– 2023. PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. 1. Dạy học theo dự án 1.1.1. Khái niệm Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá
trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học theo dự án. 1.1.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án Hướng tới các vấn đề của thực tiễn, gắn kết nội dung học với cuộc sống thực tế. Phát triển cho học sinh kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, kĩ năng tư duy bậc cao (phân tích, tổng hợp, đánh giá). Rèn luyện nhiều kĩ năng (tổ chức, kĩ năng sống, kĩ năng làm việc theo nhóm, giao tiếp...). Học sinh làm việc độc lập để hình thành kiến thức và cho ra những kết quả thực tế. Nâng cao kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập và tạo ra sản phẩm. 1.1.3. Quy trình dạy học theo dự án Dạy học theo dự án được thực hiện theo 5 bước như sau: Bước 1: Chọn đề tài, chia nhóm Lựa chọn trong chương trình học tập các nội dung cơ bản có liên quan hoặc có thể ứng dụng vào thực tế. Phát hiện những nội dung tương ứng đã và đang xảy ra trong cuộc sống. Chú ý vào những vấn đề lớn mà xã hội và thế giới đang quan tâm. Giáo viên phân chia lớp học thành các nhóm, hướng dẫn người học đề xuất, xác định tên đề tài. Đó là một dự án chứa đựng một nhiệm vụ cần giải quyết, phù hợp với các em, trong đó có sự liên hệ nội dung học tập với hoàn cảnh thực tiễn đời sống xã hội. Giáo viên cũng có thể giới thiệu một số hướng đề tài để học sinh lựa chọn. Giáo viên đưa ra các yêu cầu của sản phẩm và các tiêu chí đánh giá sản phẩm (Phụ lục 1,2). Bước 2: Hình thành đề cương và lập kế hoạch thực hiện. Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định mục tiêu của dự án. Hình dung nội dung chi tiết và các công việc cụ thể, cách thức thực hiện, các điều kiện cần thiết như: nguồn tư liệu, thiết bị cần thiết, kinh phí, người tham gia…Dự kiến thời gian, địa điểm triển khai công việc, phân công người thực hiện, dự kiến sản phẩm cần đạt. Tất cả các vấn đề trên được trình bày trong đề cương hoạt động và kế hoạch thực hiện. Xác định mục tiêu học tập cụ thể bằng cách dựa vào chuẩn kiến thức và kĩ năng của bài học/chương trình, những kĩ năng tư duy bậc cao cần đạt được. Việc xây dựng đề cương cho một dự án là công việc hết sức quan trọng vì nó
mang tính định hướng hành động cho cả quá trình thực hiện, thu thập kết quả và đánh giá dự án. *Xây dựng đề cương cho một dự án Một bản dự án có các phần chính như sau: TÊN DỰ ÁN I. Tổng quan:- Mục tiêu của dự án- Người thực hiện- Các chuyên gia, cố vấn, tổ chức phối hợp thực hiện - Phạm vi nghiên cứu dự án - Thời gian II. Nội dung dự án 1. Lí do hình thành dự án 2. Nhiệm vụ của dự án 3. Điều kiện thực hiện dự án: Nguồn lực, các thiết bị và cơ sở vật chất, tài chính 4. Tổ chức thực hiện - Chia nhóm - Thực hiện các công việc được giao - Thu thập số liệu, báo cáo kết quả - Đánh giá sản phẩm - Kế hoạch thực hiện theo thời gian 5. Sản phẩm của dự án - Danh mục các sản phẩm dự kiến - Tiêu chí đánh giá sản phẩm III. Phụ lục - Các tài liệu học tập và tham khảo - Bài học liên quan đến dự án Câu hỏi định hướng người học khi thực hiện và rút ra những kết luận từ dự án. Bước 3: Thực hiện nhiệm vụ Các nhóm phân công nhiệm vụ cho mỗi thành viên. Các thành viên trong nhóm thực hiện kế hoạch đã đề ra Thu thập thông tin từ các nguồn tài liệu như sách giáo khoa, tạp chí, internet, khảo sát, điều tra, phỏng vấn, thực địa… Xử lí thông tin: tổng hợp, phân tích dữ liệu.
Thảo luận thường xuyên giữa các thành viên trong nhóm để giải quyết các vấn đề và kiểm tra tiến độ. Xây dựng sản phẩm: tập hợp các kết quả thành một sản phẩm cuối cùng. Giáo viên theo dõi, hướng dẫn học sinh trong quá trình thực hiện dự án, chuẩn bị cơ sở vật chất tạo điều kiện thuận lợi cho các em thực hiện. Hỗ trợ, điều chỉnh khi gặp vấn đề phát sinh, bước đầu thông qua sản phẩm cuối của các nhóm học sinh. Bước 4: Thu thập kết quả, giới thiệu sản phẩm trước tập thể lớp. Kết quả thực hiện dự án có thể được viết dưới dạng dạng ấn phẩm (bản tin, báo, áp phích, thu hoạch, báo cáo…) và có thể được trình bày trên Power Point, hoặc thiết kế thành trang Web, bản đồ, tranh ảnh, mô hình, đóng vai diễn kịch, kể chuyện… Tất cả học viên cần được tạo điều kiện để trình bày kết quả cùng với kiến thức mới mà họ đã tích lũy thông qua dự án (theo nhóm hoặc cá nhân). Sản phẩm của dự án có thể được trình bày giữa các nhóm người học, giới thiệu trước lớp, trong trường hay ngoài xã hội. Tùy vào từng dự án giáo viên chuẩn bị điều kiện cơ sở vật chất, thời gian để các nhóm báo cáo kết quả thực hiện dự án. Bước 5: Đánh giá kết quả dự án, rút kinh nghiệm. Học sinh: Rút ra những bài học từ việc học theo dự án: Đã học được gì? Hình thành được những thái độ tích cực nào? Có hài lòng về kết quả thu được không? Đã gặp những khó khăn gì và đã giải quyết như thế nào? Những cảm nhận của cá nhân sau khi thực hiện xong một dự án. Giáo viên: đánh giá quá trình thực hiện và kết quả dự án dựa trên những sản phẩm thu được, tính khúc chiết và hợp lý trong cách thức trình bày của các em. Hướng dẫn người học rút ra những kinh nghiệm cho việc thực hiện các dự án tiếp theo. 1.1.4. Những ưu điểm, hạn chế và khó khăn khi thực hiện dạy học theo dự án Ưu điểm: Dạy học theo dự án giúp gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội. Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học. Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, phát triển khả năng sáng tạo. Rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp, phát triển năng lực đánh giá.
Rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn; năng lực cộng tác làm việc (sự hợp tác làm việc nhóm)… Hạn chế: Dạy học dự án đòi hỏi nhiều thời gian. Đây là trở ngại lớn nhất, nếu không được bố trí thời gian hoặc giáo viên không có sự linh hoạt thì buộc những người thực hiện phải làm việc ngoài giờ. Điều này lí giải tại sao một phương pháp dạy học có nhiều ưu điểm như dạy học dự án lại rất khó đi vào thực tiễn dạy học ở nước ta. Không thể áp dụng dạy học dự án tràn lan mà chỉ có thể áp dụng với những nội dung nhất định trong những điều kiện cho phép. Dạy học dự án đòi hỏi có sự chuẩn bị và lên kế hoạch thật chu đáo thì mới lôi cuốn được người học tham gia một cách tích cực. Hoạt động thực hành, thực tiễn khi thực hiện dạy học dự án đòi hỏi phương tiện vật chất và tài chính phù hợp. Những khó khăn khi dạy học dự án * Học sinh thường gặp khó khăn: Xác định một dự án, thiết kế các hoạt động và lựa chọn phương pháp thích hợp. Thiết lập mục tiêu rõ ràng cho các giai đoạn khác nhau của dự án. Tiến hành điều tra, tìm những câu hỏi để thu thập thông tin một cách khoa học. Quản lý thời gian, giữ đúng thời hạn cho từng công việc và khi kết thúc dự án. Phối hợp và hợp tác trong nhóm. * Giáo viên thường gặp khó khăn: Thiết kế dự án vừa gắn với nội dung dạy học vừa gắn với thực tiễn đời sống. Tổ chức thực hiện, theo dõi dự án, giám sát tiến độ, quản lý lớp học. Đưa ra phản hồi và hỗ trợ khi cần thiết. Sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ dự án. Thiết kế các tiêu chí đánh giá cho một dự án cụ thể. 1.1.5. Một số lưu ý khi dạy học theo dự án. Dạy học theo dự án không đơn thuần là “làm thí nghiệm” trong phòng thí nghiệm mà dự án phải gắn với thực tiễn, thời sự hấp dẫn học sinh. Nội dung dự án phải bám sát chương trình học và mang tính liên môn.
Học sinh phải đối mặt với thách thức của tình huống (mơ hồ, phức tạp, không tiên liệu trước được). Đảm bảo phát triển các kĩ năng (làm việc theo nhóm, giao tiếp, tư duy bậc cao, tự tổ chức, ứng dụng công nghệ thông tin…) cho học sinh. Dự án có thể chỉ giới hạn trong phạm vi lớp học và có độ dài khoảng 1 đến 2 tuần, hoặc có thể vượt ra ngoài phạm vi lớp học và kéo dài trong suốt khóa học, năm học. 1.2. Vận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn 1.2.1. Khái niệm cơ bản về năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn Có nhiều quan điểm liên quan đến năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nhưng nhìn chung các tác giả đều cho rằng : Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn là khả năng người học sử dụng những kiến thức, kĩ năng đã học trên lớp hoặc học qua trải nghiệm thực tế của cuộc sống để giải quyết những vấn đề đặt ra trong những tình huống đa dạng và phức tạp của đời sống một cách hiệu quả và có khả năng biến đổi nó. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn thể hiện phẩm chất, nhân cách của con người trong quá trình hoạt động để thỏa mãn nhu cầu chiếm lĩnh tri thức. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh là bản thân các em có khả năng vận dụng các kiến thức đã được học để giải quyết các vấn đề đặt ra trong học tập hoặc tình huống thực tế trong đời sống hằng ngày một cách nhanh chóng và hiệu quả. 1.2.2. Vai trò của kĩ năng phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong dạy học - Kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn là mục tiêu cần đạt của dạy học ở trường phổ thông, góp phần hình thành năng lực chung trong chuẩn đầu ra chương trình giáo dục phổ thông. - Phát triển kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn không chỉ giải quyết các vấn đề thực tiễn liên quan đến kiến thức trong nhà trường mà còn hướng đến đào tạo cho người học tiếp cận với các vấn đề đa dạng phong phú của cuộc sống, tiếp cận với quá trình sản xuất vật chất và quá trình nghiên cứu khoa học. - Ngoài ra còn giúp người học thích nghi linh hoạt trong các điều kiện học tập, điều kiện sống. Làm cho người học yêu thích môn học hơn, bài học sinh động hơn thông qua tổ chức giải quyết vấn đề thực tiễn. - Phát triển kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học sẽ làm thay đổi nhận thức của giáo viên, đòi hỏi giáo viên phải thiết kế được các hoạt động học tập cho người học mà ở đó các hoạt động học tập phải gắn với mục tiêu giáo dục, thúc đẩy việc gắn kiến thức lí thuyết và thực hành trong nhà trường với thực tiễn đời sống.
1.2.3. Một số định hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học môn Sinh học ở trường phổ thông. Để vận dụng kiến thức vào thực tiễn, trước hết học sinh cần phải hệ thống hóa các kiến thức cơ bản. Khi gặp tình huống thực tiễn, người học sẽ phân tích, tổng hợp những sự kiện, vấn đề, nghiên cứu xem có thể vận dụng kiến thức nào đã học để giải quyết vấn đề đó; hoặc ngược lại, khi dạy học một bài học hay một kiến thức Sinh học, giáo viên khơi gợi cho học sinh để học sinh nhận ra được rằng trong đời sống hằng ngày, kiến thức đang học sẽ vận dụng vào thực tiễn như thế nào? Ứng dụng vào ngành nghề gì? Muốn vậy, học sinh phải có khả năng phát hiện, phân tích, liên hệ thực tiễn, xử lí tình huống thực tiễn. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn sản xuất trong đời sống, sinh hoạt hàng ngày như làm bài tập, bài thực hành, làm thí nghiệm, viết báo cáo, xử lí tình huống, chăn nuôi, trồng trọt, giải thích các hiện tượng tự nhiên, các vấn đề sinh học trong nông nghiệp, giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống. Trong dạy học Sinh học cần phải khơi dậy niềm say mê tìm tòi, phát hiện, kích thích tính tỉ mỉ của mỗi học sinh, làm sao để những vấn đề của thực tiễn đặt ra buộc học sinh phải suy nghĩ tìm cách trả lời, tìm cách giải quyết vấn đề... điều đó sẽ đem lại nhiều hứng thú vì các em nhận thấy các kiến thức sinh học sẽ rất có ích. 1.2.4. Một số lưu ý khi phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học môn Sinh học. Đảm bảo cho học sinh nắm vững kiến thức sinh học để có thể vận dụng vào thực tiễn. Chú trọng đến các ứng dụng của sinh học vào thực tiễn. Chú trọng công tác thực hành trong học chính khóa và trong hoạt động ngoại khóa. Tăng cường dạy học nêu vấn đề, nêu tình huống thực tiễn, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các "dự án", đề tài khoa học kĩ thuật ứng dụng sinh học cho học sinh nghiên cứu. 2. CƠ SỞ THỰC TẾ 2.1. Thực trạng và giải pháp cũ thường làm Trong thực trạng dạy học hiện nay ngành giáo dục đang có rất nhiều thay đổi phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên vẫn nặng về kiến thức hàn lâm, học với mục đích để vượt qua các kì thi. Đa số kiến thức được truyền thụ cho học sinh theo cách truyền thống. Nhiều kiến thức liên quan đến thực tiễn, vận dụng vào thực tiễn nhưng học sinh
chỉ được nghe lí thuyết chưa vận dụng được để giải thích các hiện tượng thực tế, các quy luật, quy trình, chưa vận dụng được vào đời sống. Đã đến lúc chúng ta cần thay đổi lối truyền thụ kiến thức theo lối cũ, cần áp dụng các phương pháp dạy học phát huy năng lực chủ động sáng tạo của học sinh, rèn luyện các kĩ năng sống, kĩ năng hoạt động xã hội, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thực hành, kĩ năng vận dụng được những kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống. 2.2. Đề xuất giải pháp mới Dạy học dự án là phương pháp dạy học chú ý đến nhu cầu, hứng thú của học sinh: người học được trực tiếp tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú của cá nhân, học sinh từ việc tự xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. dạy học dự án giúp học sinh tự tin hơn khi ra trường do các em được phát triển những kỹ năng sống cần thiết; khả năng đưa ra những quyết định chính xác; khả năng giải quyết những vấn đề phức tạp; nâng cao năng lực hợp tác, khả năng giao tiếp với người khác, sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo. Dạy học dự án khuyến khích việc sử dụng các kỹ năng tư duy bậc cao, giúp cho người học hiểu biết sâu sắc hơn nội dung học tập, là hình thức quan trọng để thực hiện phương thức đào tạo con người phát triển toàn diện, học đi đôi với hành, kết hợp giữa học tập và nghiên cứu khoa học. Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau. Đặc điểm này giúp dự án gần với thực tế hơn vì trong cuộc sống ta cần kiến thức tổng hợp để làm việc. Trong dạy học dự án, nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn bởi vì nó được tích hợp với các vấn đề thực tiễn, từ đó kích thích hứng thú học tập của người học, kích thích học sinh tìm hiểu về môi trường xung quanh để có những khám phá mới và nâng cao hiểu biết, ý thức, trách nhiệm của bản thân. Dạy học dự án gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, giúp việc học tập trong nhà trường giống hơn với việc học tập trong thế giới thật. Dạy học dự án đòi hỏi nhiều dạng đánh giá khác nhau và thường xuyên, bao gồm đánh giá của giáo viên, đánh giá lẫn nhau của học sinh, tự đánh giá và phản hồi. 3. QUY TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI HỌC BÀI 26. “CÔNG NGHỆ VI SINH VẬT” – SINH HỌC LỚP 10 – BỘ SÁCH CHÂN TRỜI SÁNG TẠO Công nghệ vi sinh vật đã và đang trở thành một lĩnh vực mũi nhọn trong thời kỳ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Bài 26. Công nghệ vi sinh vật là bài học gắn kiến thức về vi sinh vật vào ứng dụng thực tế trong đời sống và sản