Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào bài 5, GDCD lớp 11, Cung Cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá theo hướng trải nghiệm sáng tạo

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung vào nghiên cứu việc vận dụng phương pháp dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo vào quá trình dạy học bài 5, Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá. Trong quá trình thực nghiệm, tác giả đề tài chủ yếu khai thác những trung tâm thương mại lớn trên địa bàn thành phố Vinh như Công ty sách thiết bị trường học, Siêu thị Bic C, một số chợ, shop và cửa hàng để hướng dẫn học sinh thực hiện dự án học tập nhằm thuận lợi cho việc triển khai đề tài trên thực tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào bài 5, GDCD lớp 11, Cung Cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá theo hướng trải nghiệm sáng tạo

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC BÀI 5, MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 11 “CUNG CẦU TRONG SẢN XUẤT VÀ LƯU THÔNG HÀNG HOÁ” THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Giáo dục phổ thông Việt Nam những năm gần đây đang trong tiến trình đổi mới mạnh mẽ, toàn diện theo hướng “chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường gắn với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”[8] Thực tế đó đòi hỏi mỗi người thầy không ngừng học hỏi, tìm tòi, đổi mới về nội dung, hình thức và phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập và đưa giáo dục Việt Nam tiệm cận với những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Việc đổi mới Giáo dục phổ thông hiện nay cũng tạo ra nhiều cơ hội để giáo viên nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, trong đó có môn Giáo dục công dân môn học có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống giáo dục nhưng nhiều quan điểm còn cho đây là môn học phụ, khô khan, máy móc, giáo điều. Theo tôi một phần là do cách dạy học truyền thống nặng về truyền thụ kiến thực một chiều. Muốn nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, trước hết người giáo viên phải tạo hứng thú, khơi gợi được đam mê học tập cho học sinh một cách tự giác.Và việc vận dụng phương pháp dạy học dự án, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo là cách thức hữu hiệu để “phá vỡ” không gian chật hẹp của lớp học, tạo điều kiện cho học sinh thỏa sức học tập tự chủ, sáng tạo dưới sự định hướng và giúp đỡ của giáo viên. Phương pháp dạy học dự án gắn với tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo hết sức phù hợp với môn Giáo dục công dân, Đặc biệt, bài 5, GDCD lớp 11 “Cung 1
cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” là một bài học có nhiều nội dung thực tiễn, việc tổ chức dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo sẽ góp phần không nhỏ tạo hứng thú cho các em trong học tập, có điều kiện quan sát thị trường liên hệ và giải thích các kiến thức đã học bằng thực tiễn. Với mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao hiệu quả dạy học môn GDCD nhất là phần Công dân với kinh tế, chúng tôi chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào bài 5, GDCD lớp 11, Cung Cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá theo hướng trải nghiệm sáng tạo” để nghiên cứu, tìm hiểu và áp dụng trong quá trình dạy học. 2. Để đạt được mục đích vừa nêu, đề tài tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: Khái quát một số lí luận cơ bản về vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học môn GDCD theo theo hướng trải nghiệm sáng tạo. Tìm hiểu và đánh giá thực trạng đổi mới dạy học GDCD ở trường trung học phổ thông hiện nay; khảo sát, tìm hiểu nhận thức, thái độ và nhu cầu của giáo viên, học sinh đối với vấn đề tác giả nghiên cứu. Lựa chọn và thiết kế, triển khai trên thực tế bài 5, GDCD lớp 11 Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá dưới hình thức, phương pháp dạy học dự án gắn với hoạt động trải nghiệm sáng tạo để làm sáng tỏ phương pháp, quy trình thực hiện trên thực tế, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc thực hiện. 3. Đề tài tập trung vào nghiên cứu việc vận dụng phương pháp dạy học dự án theo hướng trải nghiệm sáng tạo vào quá trình dạy học bài 5, Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá. Trong quá trình thực nghiệm, tác giả đề tài chủ yếu khai thác những trung tâm thương mại lớn trên địa bàn thành phố Vinh như Công ty sách thiết bị trường học , Siêu thị Bic C, một số chợ, shop và cửa hàng để hướng dẫn học sinh thực hiện dự án học tập nhằm thuận lợi cho việc triển khai đề tài trên thực tế. 2
4. Đề tài sử dụng những phương pháp nghiên cứu chủ yếu gồm: Nghiên cứu lí luận thông qua các nguồn tư liệu khoa học. Khảo sát, điều tra, thu thập thông tin; vận dụng phương pháp toán học thống kê để xử lí thông tin; phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá… Thực nghiệm sư phạm. B.NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lí luận 1.1. Quan niệm về dạy học dự án Dạy học dự án là hình thức dạy học (phương pháp dạy học theo nghĩa rộng) mà trong đó, HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, thực tiễn. HS thực hiện nhiệm vụ với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập . Bản chất của dạy học dự án là người học lĩnh hội kiến thức và kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn (bài tập dự án). Kết thúc dự án, người học phải tạo ra sản phẩm gắn với thực tiễn cụ thể. Dạy học dự án có ý nghĩa quan trọng đối với GV và HS. Đối với GV, dạy học dự án tạo điều kiện để GV nâng cao năng lực nghề nghiệp, tăng cường sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục, phát triển mối quan hệ gần gũi, hợp tác hiệu quả giữa GV và HS, từ đó nâng cao chất lượng dạy học. Đối với HS, dạy học dự án là cơ hội cho các em phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao như xác định, giải quyết vấn đề, phát triển năng lực hợp tác, tự học, giao tiếp…; thúc đẩy HS hứng thú, say mê học tập; bước đầu hình thành kỹ năng nghiên cứu khoa học; rèn luyện bản lĩnh, sự tự tin, khả năng tự chủ của HS trong học tập và trong cuộc sống. 3
Dạy học dự án là phương pháp, hình thức tổ chức dạy học quan trọng và hiệu quả trong giáo dục định hướng phát triển năng lực hiện nay , phù hợp với nhiều dạng bài học và hoạt động học tập khác nhau, đặc biệt là hoạt động TNST. 1.2. Quan niệm về giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo (TNST) Hoạt động hoc tập TNST được hiểu là “hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực…, từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng năng sáng tạo của cá nhân mình” [5, 8]. Như vậy, bản chất của hoạt động TNST là tăng cường các hoạt động thực tiễn trong quá trình dạy học, gắn lí thuyết với thực hành, nhà trường với xã hội nhằm kích thích tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo, góp phần hình thành và phát triển năng lực, nhân cách cho HS. Học tập TNST nhấn mạnh đến sự trải nghiệm, thúc đẩy năng lực sáng tạo của người học. Trong đó “trải nghiệm” là phương thức giáo dục và “sáng tạo” là mục tiêu giáo dục. Trong Chương trình giáo dục phổ thông từ trước đến nay, ngoài hoạt động dạy học trên lớp còn có hoạt động ngoại khóa trong và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khóa truyền thống chủ yếu tập trung vào yếu tố “trải nghiệm” mà chưa có những phương pháp, cách thức để đạt mục tiêu “sáng tạo” từ hoạt động thực tiễn của HS. Do đó, dạy học dự án chính là cách thức để hoạt động TNST đạt được mục tiêu giáo dục; còn TNST là điều kiện tối ưu để phát huy hiệu quả của việc dạy học dự án. 1.3. Ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào bài 5 GDCD 11: “Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” 4
Hiệu quả giáo dục của bài học kinh tế càng nâng cao khi được tổ chức, tiến hành bằng những hình thức và biện pháp tích cực nhằm phát huy năng lực của HS qua những hoạt động học tập đa dạng và gắn với thực tiễn. Trong đó, việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học nếu được thực hiện một cách khoa học, hợp lý sẽ mang lại nhiều ý nghĩa: Có tác dụng to lớn trong việc trang bị kiến thức ; giáo dục tư tưởng, tình cảm và rèn luyện kĩ năng cho HS. Thông qua hoạt động thực tiễn, HS sẽ nắm vững và khắc sâu những kiến thức được lĩnh hội trực tiếp và chủ động ; HS còn được trau dồi những phẩm chất tốt đẹp: tinh thần tập thể, ý thức trách nhiệm, tính kỷ luật, tác phong làm việc chuyên nghiệp và tinh thần hợp tác, cộng sự... Thông qua các hoạt động học tập phong phú gắn với thực tiễn, HS được rèn luyện nhiều kĩ năng như: thu thập và xử lý thông tin qua các loại tài liệu và trải nghiệm trực tiếp; phát hiện và giải quyết vấn đề; điều tra, khảo sát, phỏng vấn; xây dựng mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tượng, vấn đề lịch sử; làm việc nhóm… Tăng tính hấp dẫn trong học tập, tạo hứng thú và phát huy mạnh mẽ tính tích cực, chủ động, tư duy độc lập sáng tạo của HS. Góp phần hình thành và phát triển năng lực HS một cách toàn diện. Tạo điều kiện kết nối các kiến thức khoa học liên môn, xuyên môn, liên ngành. Có hình thức và cách thức tổ chức hoạt động đa dạng, có tính mở về không gian, tăng cường gắn kết giữa các lực lưng giáo dục trong và ngoài nhà trường. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng dạy học Giáo dục công dân ở trường phổ thông Nghị quyết số 29 NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị TW 8 khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; Khắc phục lối truyền thụ 5
áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới trí thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thành học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học…”. “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường gắn với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”.[8] Thực hiện chủ trương trên, trong những năm gần đây, giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện đổi mới toàn diện theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tư duy cho HS. Các trường THPT đã và đang đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá môn học theo hướng phát triển năng lực, gắn giáo dục với thực tiễn. Phần lớn GV hiện nay ở các trường đã nhận thức được việc cần phải đổi mới phương pháp dạy học GDCD theo hướng tích cực lấy HS làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong quá trình học tập. Nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích cực được GV vận dụng như: dạy học dự án, dạy học nêu vấn đề, dạy học kiến tạo… đã bước đầu mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, thực trạng chung của việc dạy học GDCD ở các trường THPT hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, sự đổi mới còn chậm và thiếu đồng bộ. Nhiều trường đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm tham quan các di tích lịch sử văn hóa cho HS, song nhìn chung các hoạt động này chưa đi vào chiều sâu, chưa mang lại hiệu quả cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của một hoạt động học tập TNST trong mục tiêu đổi mới giáo dục. GV vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức dạy học dự án, tổ chức hoạt động TNST vì đây là những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mới được áp dụng; lại đòi hỏi đầu tư 6
công sức và thường cần sự phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Thực trạng trên đã đặt ra một yêu cầu bức thiết cho môn GDCD nói riêng và các môn học khác ở trường phổ thông nói chung phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa nội dung, hình thức và phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng đòi hỏi của đất nước hiện nay và đưa giáo dục Việt Nam tiệm cận với những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. 2.2. Điều tra, khảo sát Để nắm rõ hơn thực trạng của vấn đề mà đề tài tập trung nghiên cứu, tác giả đã tiến hành điều tra, khảo sát HS và GV ở một số trường THPT trên địa bàn. * Nội dung khảo sát Về phía GV: nhận thức và thái độ đối với việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học GDCD theo hướng TNST; thực tiễn việc vận dụng phương pháp, hình thức nêu trên vào thực tế dạy học Bài 5, GDCD lớp 11 “Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” . Về phía HS: mức độ hứng thú của HS trong học tập GDCD , mức độ hứng thú được tham gia vào các dự án học tập theo hướng TNST. * Đối tượng, thời gian khảo sát: 10 GV dạy môn GDCD và 100 HS ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh là: THPT Chuyên Phan Bội Châu, THPT Lê Viết Thuật, THPT Dân tộc nội trú, THPT Huỳnh Thúc Kháng. Việc khảo sát được tiến hành vào đầu năm học 2020 2021: Số GV Số HS TT Trường được khảo sát được khảo sát 1 THPT Chuyên Phan Bội Châu 2 30 2 THPT Dân tộc nội trú 2 25 3 THPT Huỳnh Thúc Kháng 3 20 4 THPT Lê Viết Thuật 3 25 7
* Phương pháp khảo sát: Phát phiếu điều tra khảo sát cho GV (Phụ lục 1.1) và HS (Phụ lục 1.2); trao đổi, phóng vấn trực tiếp một số GV và HS. * Nội dung khảo sát: Về phía GV: nhận thức và thái độ đối với việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học GDCD theo hướng TNST; thực tiễn việc vận d ụng phương pháp, hình thức nêu trên vào thực tế dạy học phần kinh tế ở trường THPT. Về phía HS: mức độ hứng thú của HS trong học tập môn GDCD nói chung và phần kinh tế nói riêng; thực tế việc học tập GDCD phần kinh tế của HS; m ức độ hứng thú được tham gia vào các dự án học tập theo hướng TNST. * Kết quả khảo sát Về phía GV: +100% GV được khảo sát đều cho rằng cần thiết phải tổ chức dạy học GDCD theo hướng TNST, trong đó có vận dụng phương pháp dạy học dự án. + 20% GV được hỏi (2/10) thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học , 30% GV (3/10) thỉnh thoảng sử dụng và 50% GV (5/10) hiếm khi hoặc chưa bao giờ sử dụng phương pháp, hình thức dạy học trên. + Về khó khăn trong việc tổ chức dạy học GDCD bằng phương pháp dự án thông qua TNST, phần lớn GV được hỏi đều nhất trí với những nội dung như: tốn kém thời gian, chi phí; yêu cầu đảm bảo tiến độ chương trình; chưa nắm vững phương pháp và quy trình thực hiện; năng lực của HS chưa đáp ứng được. Về phía HS: + 40% HS (40/100) được khảo sát yêu thích và có hứng thú với môn GDCD; 60% HS được khảo sát (60/100) có mong muốn và hứng thú học tập GDCD; có tới 50% HS (50/100) gặp khó khăn trong học tập GDCD; 91% 91 HS (91/100) có hứng thú tham gia vào các dự án học tập GDCD thông qua hoạt động TNST. 8
Kết quả này cho thấy việc đổi mới dạy học GDCD nói chung và phần Kinh tế nói riêng và bài 5 GDCD lớp 11 “Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” . ở trường THPT là hết sức cấp thiết. GV và HS hứng thú với những phương pháp mới trong dạy học GDCD song vẫn có nhiều khó khăn, vướng mắc và do dự trong tổ chức thực hiện. Thực tiễn đó là cơ sở để tác giả xây dựng và triển khai đề tài trong quá trình dạy học. Việc tác giả thực hiện đề tài cũng nhằm góp phần chuẩn bị cho việc dạy học theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới sẽ áp dụng trong vài năm tới, khi hoạt động TNST được tăng cường và đa dạng hóa. II. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC BÀI 5, GDCD 11 “CUNG CẦU TRONG SẢN XUẤT VÀ LƯU THÔNG HÀNG HOÁ” THEO HƯỚNG TNST 1. Những nội dung trong bài có thể tổ chức dạy học dự án theo hướng TNST ở trường THPT: Kết cấu của bài học có 3 nội dung: Tác giả chọn nội dung trọng tâm: Quan hệ Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá để yêu cầu học sinh thực hiện các dự án. Cụ thể các dự án trải nghiệm làm rõ các nội dung là: + Cung cầu tác động lẫn nhau + Cung cầu tác động đến giá cả + Giá cả tác động đến cung cầu Về khái niệm Cung, Cầu: Giáo viên cho HS tìm hiểu và chốt lại kiến thức Về Vận dụng quan hệ cung cầu: Cho HS trao đổi sau khi các nhóm trình bày phần dự án tìm hiểu. 2. Nguyên tắc và quy trình tổ chức dạy học dự án theo hướng TNST trong dạy học 9
2.1. Nguyên tắc Lựa chọn chủ đề và xây dựng nội dung dạy học phải gắn với thực tiễn, có tính phổ biến đảm bảo đáp ứng mục tiêu môn học, bài học. Những dự án GV lựa chọn để tổ chức và hướng dẫn HS triển khai phải phù hợp với nội dung bài học GV chỉ triển khai những dự án có tính thực tiễn: phù hợp với nhu cầu và trình độ nhận thức của HS; có tính khả thi và tận dụng tối đa những điều kiện sẵn có của địa phương (ưu tiên lựa chọn những dự án có thể triển khai trải nghiệm ngay tại địa bàn của trường đóng nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí). GV ưu tiên hướng dẫn HS lựa chọn và triển khai những dự án đem lại hiệu quả giáo dục cao và có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế xã hội Việc xây dựng và triển khai các dự án phải hướng tới mục tiêu trọng tâm là hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại. Kết hợp nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phong phú, đa dạng theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS. Trong dạy học dự án theo hướng TNST, các phương pháp được sử dụng chủ yếu là: làm việc nhóm, dạy học giải quyết vấn đề, khảo sát thực tế để thu thập và xử lí thông tin, sử dụng công nghệ thông tin… HS đóng vai trò trung tâm, chủ động trải nghiệm sáng tạo; do đó, cần phối hợp linh hoạt nhiều phương pháp, hình thức để phát huy năng lực tự chủ, độc lập của HS. Mặt khác, GV vẫn đóng vai trò quan trọng hàng đầu quyết định kết quả của quá trình dạy học với tư cách là người hướng dẫn, tổ chức, định hướng hoạt động cho HS và kịp thời điều chỉnh trước những tình huống, yêu cầu mới. Các hoạt động được tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng, có nhiều lực lượng tham 10
gia chỉ đạo, tổ chức các hoạt động trải nghiệm với các mức độ khác nhau (GV, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, chính quyền, doanh nghiệp...). Đánh giá kết quả học tập của HS phải gắn với quá trình xây dựng và triển khai dự án, dựa trên những biểu hiện cụ thể về thái độ, phương thức và kết quả hoạt động của HS. Cần sử dụng nhiều hình thức, nhiều bộ công cụ đánh giá, coi trọng nỗ lực và sự tiến bộ của HS trong cả quá trình. GV trao cho HS quyền tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau, góp phần nâng cao sự tự tin và nỗ lực vươn lên của HS trong học tập, trong cuộc sống. 2.2. Quy trình Bước 1: Lựa chọn chủ đề và xác định mục đích của dự án. Ở bước này, GV sử dụng phương pháp nêu vấn đề, phối hợp với HS lựa chọn chủ đề gắn với nơi tiến hành hoạt động trải nghiệm; vận dụng các kĩ thuật chia nhóm; hướng dẫn các nhóm lựa chọn tiểu chủ đề. Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện về thời gian, yêu cầu sản phẩm, phân công nhiệm vụ... Bước 3: Thực hiện dự án, HS triển khai làm việc độc lập. Dự án học tập được HS lên kế hoạch và thực hiện từng bước, dưới sự tư vấn và giúp đỡ của GV. Trong quá trình triển khai dự án, HS tiến hành tham quan, khảo sát tại thực địa, áp dụng một số phương pháp học tập mới như nghiên cứu chọn lọc, thu thập và xác minh tư liệu, phỏng vấn, điều tra khảo sát đối tượng nghiên cứu.... Bước 4: Công bố sản phẩm và đánh giá dự án, bước này GV cho các nhóm thể hiện các sản phẩm có quy định về thời gian, hình thức tự do là tập san, poster, Video clip..., tạo cơ hội cho HS tham gia tự đánh giá, đánh giá trong nhóm và đánh giá các nhóm khác. Quy trình xây dựng kế hoạch và triển khai dự án trong dạy học GDCD lớp 11 “Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” theo hướng TNST được tác 11
giả thực hiện trên thực tế tại trường THPT Chuyên Phan Bội Châu trong năm học 2020 2021 được trình bày dưới đây. 3. Xây dựng kế hoạch và triển khai một số dự án trong dạy học bài 5, GDCD 11 “ Cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá” Dự án “Nghiên cứu việc cung cầu tác động lẫn nhau” tại Công ty Sách, Thiết bị trường học Nghệ An vào dịp đầu năm học. Dự án “ Cung cầu tác động đến giá cả” một số mặt hàng tại Siêu thị Big C. Dự án: “ Giá cả tác động đến Cung cầu” các mặt hàng quần áo, bánh trung thu, đồ chơi trẻ em dịp tết Trung thu tại một số cửa hàng trên địa bàn thành phố Vinh. GV hướng dẫn HS xây dựng kế hoạch và triển khai dự án Đối tượng tham gia dự án là HS lớp 11 C2 Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu. Dự án được lên kế hoạch và thực hiện trong 2 tuần lễ. 3.1. Mục tiêu của dự án Về kiến thức: giúp HS trang bị những hiểu biết về quan hệ cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá cụ thể : cung cầu tác động lẫn nhau, cung cầu tác động đến giá cả, giá cả tác động đến cung cầu. Từ đó, hình thành kiến thức về sự tác động của cung cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hoá. Về thái độ, tình cảm: khơi gơi sự hứng thú, tính tích cực và say mê trong học tập. Về kĩ năng: rèn luyện kĩ năng tự học, tự nghiên cứu; kĩ năng khai thác các nguồn tài liệu để thu thập và xử lí thông tin; kĩ năng khảo sát và tìm hiểu thông tin trên thực tế trải nghiệm; kĩ năng làm việc nhóm; kĩ năng phỏng vấn; kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin; kĩ năng thuyết trình, giao tiếp, thảo luận, tranh biện... 12
Góp phần rèn luyện kĩ năng sống cho HS: hợp tác, giao tiếp khéo léo, làm việc khoa học, điều hành tập thể... Định hướng các năng lực cần hình thành, phát triển: năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn ngữ; năng lực vận dụng, liên hệ kiến đã học để giải quyết vấn đề đặt ra trong thực tiễn... 3.2. Chuẩn bị của GV và HS 3.2.1. GV Lên ý tưởng và xây dựng kế hoạch chi tiết cho dự án; dự trù kinh phí thực hiện, xin phép nhà trường thực hiện dự án. Bảng kế hoạch dự kiến tiến trình thực hiện: Nội dung Văn bản hoặc Thời gian Người thực hiện công việc thiết bị sử dụng Tuần 1 Xin phép BGH, lấy ý Văn bản Word GV BGH, kiến Tổ chuyên môn GV Tổ trưởng chuyên về việc thực hiện dự môn. án. Thông báo GV chủ Trao đổi trực tiếp GV – GVCN nhiệm lớp về kế hoạch và thời gian thực hiện dự án. Xây dựng kế hoạch Văn bản Word GV hoạt động, lập thời gian biểu, chuẩn bị hồ sơ dự án. Khởi động và giao Trao đổi trực GV và HS nhiệm vụ cho HS: tiếp, lưu lại bằng 13
xác định tên dự án, văn bản. phân nhóm, phân công nhiệm vụ cho các nhóm. Liên hệ trước với cơ Trao đổi trực tiếp GV – Công ty Sách – quan nơi HS đến Thiết bị trường học tỉnh trải nghiệm. Nghệ An, Siêu thị Big C Vinh. Tìm kiếm, thu thập Văn bản Word, HS thông tin trên file ảnh Internet, sách, báo... Trải nghiệm thực tế Ghi chép, ghi âm, HS tại thực địa; tìm quay phim, chụp kiếm, thu thập thông ảnh... tin trực tiếp. Thực hiện dự án, Văn bản Word HS thiết kế sản phẩm. Video clip. Trao đổi thảo luận Trực tiếp, nhóm HS HS trong nhóm và giữa Zalo, Messenger HS – GV các nhóm, trao đổi của dự án. Tuần 1 với GV (nếu cần). Gửi sản phẩm đã thực hiện lên nhóm thực hiện dự án để GV và các nhóm khác theo dõi (cuối tuần 1) Nộp bản kế hoạch Văn bản Word HS làm việc và hồ sơ của nhóm 14
Báo cáo sản phẩm Video clip HS Tuần 2 Trao đổi, thảo luận, Trao đổi trực HS và GV góp ý; nhận xét đánh tiếp, phiếu đánh giá từng nhóm và giá. toàn bộ thành viên dự án, tổng kết dự án. Sửa chữa hoàn thiện Video clip HS sản phẩm cuối cùng để lưu, trao đổi và quảng bá. Thanh lý hợp đồng. Văn bản Word HS và GV Liên hệ với Công ty Sách thiết bị trường học tỉnh Nghệ An, Siêu thị Big C Vinh, một số cửa hàng quần áo, bánh trung thu, đò chơi trẻ em trên các tuyến đường gần khu vực trường đóng để tạo điều kiện cho HS thực hiện dự án. Bản kế hoạch phân công, tổ chức nhiệm vụ cho HS, bản nội quy tham gia hoạt động TNST tại thực địa. Các tài liệu, website cần thiết liên quan đến dự án giới thiệu cho HS. Phiếu học tập, hợp đồng thực hiện dự án và các bảng biểu, phiếu đánh giá. + Trước khi bắt đầu dự án: phiếu điều tra người học, nhật ký cá nhân; hợp đồng học tập. + Trong khi thực hiện dự án: phiếu học tập định hướng, biên bản làm việc nhóm, phiếu đánh giá cá nhân trong hoạt động nhóm; phiếu đánh giá cá nhân trong hoạt động định hướng; phiếu đánh giá báo cáo. + Kết thúc dự án: phiếu ghi nhận thông tin; biên bản nghiệm thu và thanh lý hợp đồng, báo cáo tổng kết. 15
3.2.2. HS Các dụng cụ quay phim, chụp hình, ghi âm, sổ tay, bút... Sưu tầm các tranh ảnh, video, tài liệu khác có liên quan đến các địa điểm học sinh đến trải nghiệm . Kết thúc dự án, cần có: biên bản các buổi họp nhóm trong quá trình triển khai dự án, video clip sản phẩm tự thiết kế. 3.3. Phương pháp tiến hành Dạy học theo dự án. Tổ chức hoạt động TNST. Dạy học giải quyết vấn đề... 3.4. Tiến trình triển khai và thực hiện dự án. Dự án thực hiện trong 2 tuần. * Giai đoạn 1: Chuẩn bị thực hiện dự án. Hoạt động 1: Xây dựng tên, cấu trúc dự án, phân nhóm và phân công nhiệm vụ cho các nhóm. 1. Mục tiêu Xây dựng được các yêu cầu cần tìm hiểu. Thành lập được các nhóm theo sở thích. Phổ biến nhiệm vụ cho các nhóm. Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm. 2. Thời gian: tuần 1 tiết 1. 3. Cách thức tổ chức hoạt động Bước 1: Xác định tên dự án. GV trao đổi, thảo luận để HS thể hiện hiểu biết của mình về một số địa điểm các em cần đến trải nghiệm và thực hiện nhiệm vụ học tập theo yêu cầu định hướng. Từ đó, HS nảy sinh nhu cầu tìm hiểu, trải nghiệm nghiên cứu kiến 16
thức liên quan đến bài học. GV và HS trao đổi và thống nhất dự án sẽ thực hiện: Bước 2: GV và HS thảo luận để xác định nhiệm vụ trong các dự án. Thành lập nhóm, tiến hành khảo sát tại các cơ sở được phân công Ghi chép thông tin về cơ cấu, chủng loại, giá cả… các loại hàng hoá, sản phẩm Phỏng vấn khách hàng, người bán hàng về nhận xét diễn biến giá cả các mặt hàng hiện tại so với trước đây. Tổng hợp thông tin, nhận xét, giải thích hiện tượng. Kết luận được quan hệ cung cầu tại các địa điểm đến khảo sát về sự tác động ở các nội dung giáo viên yêu cầu nghiên cứu. Bước 3: Thành lập nhóm theo sở thích GV phát phiếu thăm dò HS điền vào phiếu sở thích của HS (Phụ lục ). GV công bố kết quả Các nhóm bầu nhóm trưởng, thư kí sắp xếp nhóm theo sở thích. Điều chỉnh các đối tượng HS khác nhau để đảm bảo mức độ đồng đều giữa các nhóm: Theo trình độ HS HS có năng lực học tập trung bình và yếu: tham gia xây dựng kế hoạch nhóm, tích cực tham gia hoạt động trải nghiệm, tham gia thu thập thông tin trên mạng internet và trong buổi trải nghiệm thực tế. HS có năng lực học tập khá trở lên: tham gia xây dựng kế hoạch triển khai dự án của nhóm; chuẩn bị kịch bản của buổi trải nghiệm, định hướng hệ thống thông tin cần thu thập; tóm tăt, chắt lọc và chỉnh sửa các thông tin thu thập được. Theo năng lực sử dụng HS có năng lực tìm kiếm thông tin trên mạng: tìm 17
CNTT, thiết bị công kiếm các thông tin trên mạng; HS có năng lực chụp nghệ. ảnh, quay phim, ghi âm... HS có năng lực sử dụng các phần mềm tin học văn phòng, phần mềm chỉnh sửa ảnh, tạo video (Photoshop, Proshow, Movie Maker...) Bước 4: GV giao nhiệm vụ cho từng nhóm, hướng dẫn lập kế hoạch nhóm. Nhóm Nội dung nhiệm vụ Điều chỉnh nhiệm vụ 1 Trải nghiệm nghiên cứu tại Công ty Sách thiết bị trường học Tỉnh Nghệ An để làm rõ Cung – Cầu tác động lẫn nhau 2 Trải nghiệm nghiên cứu tại Siêu thị Big C Vinh để làm rõ nội dung Cung cầu tác động đến giá cả 3 Trải nghiệm nghiên cứu tại một số cửa hàng quần áo, bánh trung thu, đồ chơi trẻ em làm rõ nội dung Giá cả tác động đến cung cầu Bước 5: GV Phát phiếu học tập định hướng (Phụ lục 2.2) và gợi ý cho HS một số nguồn tài liệu có thể tham khảo giúp hoàn thành nhiệm vụ. HS nghiên cứu phiếu học tập định hướng; lắng nghe, ghi chép, trao đổi với GV những vấn đề cần sáng tỏ thêm. Bước 6: Kí hợp đồng học tập. (Phụ lục 2.3) 4. Sản phẩm Thành lập được 3 nhóm HS, mỗi nhóm có 10 12 HS (dựa trên thực tế sĩ số lớp là 35). Các nhóm đã bầu được các nhóm trưởng, thư kí. 18
Các nhóm đã tham gia kí kết hợp đồng học tập với GV và bước đầu xây dựng kế hoạch và phân công nhiệm vụ. H ạt động 2 : Hướng dẫn HS lập kế hoạch. o 1. Mục tiêu Các nhóm dưới sự hướng dẫn của GV sẽ thảo luận về chủ đề được giao, xây dựng đề cương nghiên cứu cũng như kế hoạch cho việc thực hiện dự án. Các nhóm xác định được những việc cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, phương pháp tiến hành. Các nhóm tự phân công tìm hiểu, nghiên cứu, sưu tầm tranh ảnh, video về các nội dung được phân công. Rèn luyện được kĩ năng làm việc nhóm. Góp phần hình thành kĩ năng thu thập thông tin, phỏng vấn, điều tra thực tế,… Kỹ năng trình bày vấn đề và viết báo cáo 2. Thời gian: Tuần 1. 3. Cách thức tổ chức hoạt động: HS tự làm việc ngoài giờ học, báo cáo lại kết quả cho GV thông qua trao đổi ngoài giờ học, trên trang thông tin của dự án (Nhóm Zalo, Messenger). Bước 1: GV định hướng cho HS và các nhóm trong quá trình xây dựng kế hoạch làm việc. Bước 2: Giải đáp thắc mắc cho HS. Giúp đỡ HS khi HS yêu cầu. Bước 3: Các nhóm HS dựa trên phiếu định hướng hoạt động phân công nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch sinh hoạt nhóm để hoàn thành nhiệm vụ. Viết nhật kí và biên bản làm việc nhóm. Sắp xếp các nội dung đã tìm hiểu nghiên cứu được. 4. Sản phẩm 19
Đề cương chi tiết cho từng chủ đề ở các nhóm. Bản phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên và thời gian cho việc hoàn thành nhiệm vụ: Công việc Người phụ trách Ghi chú Tìm kiếm và thu thập tài liệu Phân tích và xử lí thông tin Thiết kế sản phẩm Báo cáo, giới thiệu sản phẩm + Kế hoạch thực hiện : Thời gian Tuần 1 Tuần 2 Công việc Tìm kiếm và thu thập thông tin Phân tích và xử lí thông tin X Thiết kế sản phẩm. X X Báo cáo, giới thiệu sản phẩm X * Giai đoạn 2: Thực hiện dự án theo kế hoạch đã lập ra 1. Mục tiêu HS làm việc cá nhân và nhóm theo kế hoạch đề ra: + Tìm kiếm và thu thập thông tin: tổ chức trải nghiệm thực tế tại các trung tâm thương mại , cửa hàng buôn bán, sưu tầm tư liệu… có liên quan đến chủ đề cần nghiên cứu + Phân tích và xử lí thông tin, tổng hợp kết quả nghiên cứu của các thành viên trong nhóm. Trong quá trình xử lí thông tin, các nhóm phải hướng đến việc làm rõ các vấn đề đặt ra trong đề cương nghiên cứu. + Thiết kế sản phẩm của nhóm dưới dạng trình chiếu powerpoint chuẩn bị trình bày trước lớp 2. Thời gian: HS tự sắp xếp thời gian và thực hiện nhiệm vụ trong tuần 1và 20