Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Giải pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường Tiểu học

Chia sẻ: Tomjerry004 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học được hoàn thành với mục tiêu nhằm đưa ra những giải pháp nhằm giúp đỡ cán bộ quản lý, giáo viên tin tưởng vào sinh hoạt chuyên môn và biết cách tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, từ đó có thể nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Giải pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường Tiểu học

I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là bậc học có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là bậc học nền tảng, đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện của học sinh. Những năm gần đây, sự nghiệp giáo dục đào tạo ở Việt nam là vấn đề được xã hội rất quan tâm. Nghị quyết Đại Hội Đảng toàn quốc lần thứ XI chỉ rõ, mục tiêu giáo dục đào tạo trong giai đoạn hiện nay là đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo. Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội. Như vậy để thực hiện đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo phải nói đến vai trò rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định chính là đội ngũ giáo viên. Vậy muốn bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đạt hiệu quả nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ các hoạt động ở trường học nói chung và trường Tiểu học – bậc học nền tảng thì việc nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn là tất yếu. Công tác bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên có tầm quan trọng chiến lược, có tính chất quyết định chất lượng giáo dục và dạy học trong nhà trường, bởi lẽ lao động sư phạm là lao động sáng tạo, đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức chuyên sâu và toàn diện, luôn bổ sung cái mới nhằm hoàn thiện nghệ thuật sư phạm. Tính đa dạng, phức tạp của hoạt động giảng dạy giáo dục đòi hỏi người lãnh đạo nhà trường phải thường xuyên chú ý đến việc bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận và nghiệp vụ của giáo viên. Một trong những hình thức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thì hình thức bồi dưỡng thông qua sinh hoạt chuyên môn là hình thức bồi dưỡng hiệu quả nhất. Thực
tiễn cho thấy, trường nào mà công tác quản lý, chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn có hiệu quả thì thúc đẩy được phong trào thi đua dạy tốt – học tốt, chất lượng học tập của học sinh được nâng lên. Ngược lại, trường nào công tác quản lý thiếu khoa học, buông lỏng quản lý việc sinh hoạt chuyên môn, sinh hoạt không đảm bảo thời gian, thời lượng, nội dung sơ sài, không thu hút được giáo viên thì nề nếp và chất lượng trường đó không cao. Sinh hoạt chuyên môn là hoạt động thường xuyên của nhà trường và là một trong những hình thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực sư phạm cho giáo viên, hình thành các mối quan hệ đồng nghiệp tốt đẹp, xây dựng môi trường học tập và tự học suốt đời. Từ đó, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục không thể không chú trọng đến việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn. Sinh hoạt chuyên môn (SHCM) theo nghiên cứu bài học (NCBH) là một nội dung quan trọng trong SHCM ở trường phổ thông trong các năm học gần đây. Mục tiêu hướng tới của SHCM theo NCBH thể hiện sự thay đổi căn bản trong đổi mới dạy học. Tất cả các khâu soạn bài, lên lớp, dự giờ, đánh giá tiết dạy... đều có sự thay đổi về quy trình, nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức. Sự thay đổi cơ bản nhất là: thay vì nghiên cứu, phân tích và đánh giá hoạt động dạy của giáo viên, SHCM theo NCBH tập trung nghiên cứu, phân tích hoạt động học của học sinh. Từ đó, giáo viên điều chỉnh, thay đổi nội dung, phương pháp dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh theo định hướng phát triển năng lực người học. SHCM theo NCBH vì thế sẽ phát huy hiệu quả tích cực, tạo môi trường tốt để giáo viên nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chính từ sự thay đổi căn bản trên mà khi tổ chức SHCM theo NCBH, các tổ chuyên môn ở các trường phổ thông đã và đang gặp phải những khó khăn nhất định trong quá trình thực hiện. Cách thức tổ chức chưa bài bản, chưa đúng quy trình; khi thực hiện chưa đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc của SHCM theo NCBH; giáo viên chưa nắm vững các kĩ thuật
trong dự giờ và đánh giá tiết dạy theo hướng phân tích hoạt động học tập của học sinh… Trong những năm gần đây mà đặc biệt năm học 2018 2019 này, cùng với các trường tiểu học trong toàn tỉnh, trường chúng tôi đã thực hiện tổ chức SHCM theo NCBH và đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, SHCM theo NCBH là một nội dung khá mới mẻ và chưa có đơn vị nào phổ biến sáng kiến kinh nghiệm về đề tài này để các đơn vị học hỏi lẫn nhau, hơn nữa trên thực tế ở nhiều trường chưa thực hiện đúng các khâu trong từng bước sinh hoạt nên chưa mang lại hiệu quả. Vậy tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo NCBH như thế nào để đạt hiệu quả? Ở đơn vị, để thực thi nhiệm vụ của người cán bộ quản lý phụ trách chuyên môn, tôi nhận thấy việc tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn trong trường học là việc làm hết sức quan trọng và thiết thực. Bởi vậy, tôi quyết định chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Giải pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường Tiểu học ” góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. 2. Điểm mới của SKKN. Qua quá trình chỉ đạo thực hiện SHCM theo NCBH tại đơn vị, bản thân đã rút ra các giải pháp nhằm bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực sư phạm cho đội ngũ, tháo gỡ những khó khăn trong quá trình giảng dạy và thực hiện nhiệm vụ năm học. Những biện pháp khả thi để vận dụng vào thực tiễn, từ đó nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên nhằm góp phần bồi dưỡng năng lực, kĩ năng nghề nghiệp cho giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên phổ thông. Mặt khác, tuy đã được thực hiện nhưng SHCM theo NCBH vẫn là một nội dung khá mới mẻ, chưa có sáng kiến kinh nghiệm nào phổ biến để các trường trong địa bàn học hỏi lẫn nhau, vì vậy sáng kiến kinh nghiệm nêu ra một số nội dung cụ thể nhằm nâng cao chất lượng SHCM trong trường tiểu học như sau:
Đưa ra những giải pháp nhằm giúp đỡ cán bộ quản lý, giáo viên tin tưởng vào sinh hoạt chuyên môn và biết cách tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, từ đó có thể nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên. Hiểu từ mục đích của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là từng bước xây dựng văn hóa trong nhà trường, trong đó mọi thành viên đều tôn trọng, tin tưởng và mở rộng tâm hồn học hỏi đồng nghiệp, giúp cho giáo viên hiểu biết sâu sắc hơn về học sinh. Tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm và phát huy khả năng sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học thông qua việc dự giờ, trao đổi, thảo luận, chia sẻ sau khi dự giờ Thiết lập được quy trình để từng bước xây dựng cách thức sinh hoạt chuyên môn mới đáp ứng đòi hỏi của yêu cầu đổi mới giáo dục và sự phát triển bền vững của nhà trường. Góp phần làm thay đổi văn hóa ứng xử trong nhà trường: cải thiện mối quan hệ giữa Ban giám hiệu với giáo viên, giáo viên với giáo viên, giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh; tạo môi trường làm việc, dạy và học dân chủ, thân thiện cho tất cả mọi người. 3. Phạm vi sử dụng của SKKN. Sáng kiến kinh nghiệm áp dụng cho tất cả các trường tiểu học trong lĩnh vực đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học.
II. PHẦN NỘI DUNG 1. Thực trạng của nhà trường Trường tiểu học bản thân công tác đóng trên địa bàn mà nghề nghiệp chủ yếu của người dân là sản xuất nông nghiệp, đời sống kinh tế của địa phương còn nghèo nhưng bù lại đây là một vùng quê hiếu học. Người dân cần cù, chịu khó trong lao động sản xuất. Tập thể trường Tiểu học nhiều năm liền được UBND tỉnh công nhận là tập thể Lao động xuất sắc. Trường đạt cơ quan văn hóa, đạt trường chuẩn Quốc gia mức 2. 1.1. Thuận lợi: Đội ngũ giáo viên nhà trường đảm bảo đủ số lượng theo cơ cấu, có 100% số giáo viên đạt chuẩn về trình độ đào tạo, trong đó có 96,3% số giáo viên đạt trên chuẩn. Nhiều giáo viên đã sáng tạo, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy. Lãnh đạo nhà trường quan tâm, chăm lo cơ sở vật chất. Coi việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn là vấn đề cốt lõi để nâng cao năng lực của đội ngũ trong nhà trường. 1.2. Khó khăn:
Một số giáo viên còn hạn chế về chuyên môn, chưa mạnh dạn trong đổi mới phương pháp dạy học. Dẫn đến chất lượng giáo dục của học sinh chưa cao, tỷ lệ học sinh đạt giải hội thi các cấp còn thấp. Đội ngũ có nhiều giáo viên trẻ mới ra trường, tuổi trẻ năng động song còn thiếu kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục học sinh. 1.3. Kết quả khảo sát: 1.3.1. Công tác sinh hoạt các tổ chuyên môn ở trường * Những việc đã làm được: Hoạt động của tổ chuyên môn từng bước đi vào nền nếp (xây dựng kế hoạch cả năm, tháng, tuần cụ thể trên cơ sở nắm được mặt mạnh, mặt yếu của từng GV, CSVC, thiết bị, chất lượng HS …) Tổ chức dự giờ, thao giảng được thực hiện thường xuyên. Tổ chức học tập bồi dưỡng thường xuyên, tự bồi dưỡng; tổ chức các chuyên đề đã được các tổ chuyên môn chú trọng. *Những hạn chế: Một số giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng, cũng như tác dụng của buổi sinh hoạt tổ chuyên môn. Nội dung sinh hoạt nghèo nàn. Thời gian sinh hoạt không đảm bảo. Các tổ trưởng chuyên môn chưa kịp thời đề xuất với Hiệu trưởng nhà trường những khó khăn, vướng mắc, …. Thực tế vẫn còn GV chưa mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng thiết bị còn mang tính đối phó (có dự giờ hoặc có kiểm tra mới sử dụng). Một số tổ trưởng năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức còn hạn chế nên hiệu quả hoạt động của tổ chưa cao. Kế hoạch năm học, biên bản sinh hoạt tổ ghi sơ sài không thể hiện rõ nội dung hoạt động của tổ.
Trong dự giờ đồng nghiệp, chỉ chú ý quan sát việc dạy của giáo viên xem giáo viên đó dạy có đủ, đúng kiến thức không, giáo viên dạy như thế nào, ngôn ngữ ra sao, có đảm bảo các khâu các bước lên lớp hay không, phân phối thời gian giờ dạy có hợp lý hay không. Họ không quan tâm việc học của học sinh được học như thế nào trong giờ học ấy. Trong sinh hoạt, các ý kiến trao đổi thường mang tính áp đặt một chiều nên giáo viên dạy không tránh khỏi áp lực về tâm lý. Đồng thời các ý kiến cùng đưa ra cách dạy đặc trưng cứng nhắc cho một loại bài hay một môn học nào đó. Việc này khiến tất cả các giáo viên dạy theo một quy trình mà dạy theo quy trình sẽ không phù hợp với tất cả giáo viên và các lớp học, không phát huy được tính linh hoạt, sáng tạo của giáo viên. Trong các buổi sinh hoạt những vấn đề mới và khó ít được mang ra bàn bạc, thảo luận. Không khí buổi sinh hoạt chuyên môn thường trầm lắng hoặc căng thẳng khiến giáo viên bị ức chế hoặc không học được những kinh nghiệm chia sẻ từ đồng nghiệp. 1.3.2. Kết quả thống kê vào cuối năm học 20162017 và 20172018 Năm học Năm học Các nội dung 20162017 20172018 Số lượng % Số lượng % * Về học sinh Học sinh bỏ học 0 0% 0 0% Học sinh được khen cấp trường 300 76,1% 305 77,4% HS đạt giải Hội thi cấp huyện 5 1,3% 6 1,5% HS đạt giải Hội thi cấp tỉnh 03 0,8% 03 0,8% HS đạt giải Hội thi cấp Quốc gia 01 0,3% 01 0,3% * Về giáo viên GV giỏi cấp trường 13 59,1% 13 59,1% GV giỏi cấp huyện 11 50,0% 11 50,0% GV giỏi cấp tỉnh 1 4,5% 1 4,5% Chiến sĩ thi đua cơ sở 03 13,6% 03 13,6% Chiến sĩ thi đua cấp Tỉnh 0 0% 0 0% Đánh giá GV theo CNNGVTH: Tốt: 13 59,1% 14 63,6%
Khá: 09 40,9% 08 36,4% TB: 0 0% 0 0% 2. Giải pháp thực hiện Từ những thuận lợi, khó khăn trên, làm thế nào để phát huy mặt mạnh, khắc phục khó khăn để chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn có chất lượng. Sau mỗi buổi sinh hoạt giáo viên thấy được những gì mình thu được, những gì mình còn thiếu, còn yếu để từ đó có nhu cầu tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của mình nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Trước thực trạng như vậy, bằng kinh nghiệm thực tế tôi đã thực hiện các giải pháp quản lý, chỉ đạo sau: 2.1. Giải pháp 1: Bồi dưỡng giúp giáo viên nhận thức được về ý nghĩa, tầm quan trọng của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Để giúp giáo viên nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của SHCM theo NCBH, cán bộ quản lý phải là người chia sẻ tầm nhìn để giúp người tham gia nhận thức đầy đủ về sinh hoạt chuyên môn lấy học sinh làm trung tâm. Sinh hoạt chuyên môn là một quá trình mà giáo viên tham gia vào các khâu từ chuẩn bị, thiết kế bài học sáng tạo, dạy thể nghiệm, dự giờ suy ngẫm và chia sẻ các ý kiến sâu sắc về những gì đã diễn ra trong việc học của học sinh. Đây là hoạt động học tập lẫn nhau, học tập trong thực tế, là nơi thử nghiệm và trải nghiệm những cái mới, là nơi kết nối lý thuyết với thực hành, giữa ý định và thực tế. Trong quá trình học tập đó, giáo viên sẽ học được nhiều điều để phát triển năng lực chuyên môn mới. Cần tránh để giáo viên có suy nghĩ coi đó chỉ là việc sinh hoạt chuyên môn thông thường mà họ đã và đang thực hiện từ trước đến nay và không học tập được nhiều. Cần tạo cho họ có động lực tham gia sinh hoạt chuyên môn để học tập lẫn nhau, nâng cao năng lực chuyên môn. Cần cho giáo viên thấy được sinh hoạt chuyên môn
mục đích chính là nâng cao chất lượng các bài học của học sinh. Để đạt mục đích đó giáo viên cần biết: Học cách quan sát tinh tế, nhạy cảm của học sinh. Hình thành khả năng quan sát, phán đoán và phản ứng trước thông tin thu được về học sinh, đây là một năng lực mới đặc biệt quan trọng đối với giáo viên. Đào sâu hiểu biết về công việc của mỗi giáo viên, làm cho họ hiểu sâu, rộng hơn về học sinh, đồng nghiệp, về bản thân trước các yêu cầu luôn thay đổi trong hoạt động dạy học. Hình thành sự chấp nhận lẫn nhau giữa các giáo viên và giữa giáo viên với học sinh. Cùng nhau xây dựng và tạo nên văn hóa nhà trường: cộng tác giải quyết các vấn đề đặt ra (ví dụ: các thắc mắc về chương trình sách giáo khoa, về việc học tập của học sinh) giữa các giáo viên; xây dựng tình đồng nghiệp, mối quan hệ nhà trường thân thiện, học tập lẫn nhau. Tạo động lực sư phạm tích cực, sự quan tâm, niềm say mê chuyên môn của tất cả các giáo viên. Giúp giáo viên giải quyết những vấn đề khó khăn gặp phải từ thực tiễn trong việc giảng dạy của chính bản thân họ. Ở đó, giáo viên giữ vai trò là người cải cách, nhà quan sát, tự đánh giá thực tiễn công việc của mình. Cần cho giáo viên thấy được sinh hoạt chuyên môn có mục đích chính là nâng cao chất lượng các bài học của học sinh. Vì vậy người quản lý phải làm thay đổi nhận thức, hành vi, giữ vai trò chủ động trong việc tạo niềm tin cho giáo viên về những thay đổi tích cực của bản thân họ trong các buổi dự giờ sinh hoạt chuyên môn. Thực sự coi sinh hoạt chuyên môn là cơ sở, là biện pháp quan trọng để thay đổi chất lượng học tập của học sinh và văn hóa nhà trường. Lên kế hoạch tổ chức tập huấn, cử giáo viên cốt cán giới thiệu về tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, nêu sự cần thiết và những lợi ích mà sinh hoạt chuyên môn lấy học sinh làm trung tâm đem lại.
Qua việc bồi dưỡng nhận thức về tầm quan trọng của sinh hoạt tổ chuyên môn chúng tôi thấy rằng giáo viên đã nhận thức sâu sắc hơn về sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, làm tăng thêm vốn kinh nghiệm dạy học cho giáo viên để từng bước cải tiến cách dạy, nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Tạo cơ hội cho cán bộ quản lý, giáo viên hiểu biết về mối quan hệ giữa các quy định, chính sách của ngành (đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá...) và công việc hàng ngày của mỗi cá nhân. 2.2. Giải pháp 2: Nắm vững nguyên tắc của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Nguyên tắc của SHCM theo NCBH được đặt ra cho tất cả các yếu tố, nhân tố có liên quan đến SHCM theo NCBH như: mục đích hướng tới, thiết kế bài dạy, giáo viên dạy minh họa, giáo viên dự giờ, thảo luận bài dạy minh họa… 2.2.1. Mục đích của SHCM theo NCBH Là hoạt động sinh hoạt chuyên môn mà ở đó GV tập trung nghiên cứu, phân tích các vấn đề liên quan đến người học (học sinh) Là hoạt động chuyên môn GV tập trung giải quyết các câu hỏi, ví dụ: “Học sinh học bài này gặp khó khăn gì? Kết quả HS đạt được qua bài học có cải thiện không? Học sinh có tích cực, tự giác học tập (cá nhân, tương tác nhóm) xây dựng bài học không? Nội dung bài học có phù hợp không? Cách sắp xếp, tổ chức dạy học đã phù hợp với sự phát triển năng lực của học sinh chưa? Cần đề xuất điều chỉnh như thế nào?” Trong SHCM theo NCBH, mục đích hướng tới là nhằm nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Không được sử dụng tiết dạy minh họa để đánh giá, xếp loại giờ dạy theo tiêu chí, quy định.
Thông qua SHCM theo NCBH nhằm nâng cao chất lượng dạy học và văn hóa ứng xử trong nhà trường. * Nguyên tắc về quản lý Coi sinh hoạt chuyên môn là trụ cột, là thiết yếu nhất. Hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng và cùng nhau nhất trí quyết tâm thực hiện. Cùng được tham gia và thực hiện đúng kỹ thuật. Có sự hỗ trợ cụ thể, thường xuyên từ các cấp quản lý. Vận dụng, trải nghiệm những ý tưởng sáng tạo, những hiểu biết mới. Thực hiện theo 2 giai đoạn và thực hiện liên tục đó là: Thứ nhất là hình thành cách dự giờ, suy ngẫm mới, xây dựng quan hệ đồng nghiệp mới. Thứ hai là tập trung phân tích các nguyên nhân, các mối quan hệ trong giờ học và tìm ra biện pháp cải tiến và nâng cao chất lượng bài học. * Nguyên tắc về kỹ thuật Khuyến khích sự chủ động tìm tòi, sáng tạo của tất cả các giáo viên khi chuẩn bị bài dạy minh họa và áp dụng vào việc dạy học hàng ngày. Chỉ quan sát suy ngẫm về việc học và các vấn đề liên quan đến việc học của học sinh: Thái độ của học sinh khi tham gia học (thích thú, chán nản…), học sinh có hiểu lời của giáo viên không, sự tương tác giữa các học sinh, hoạt động theo nhóm… Ai cũng phải có ý kiến riêng; ý kiến phải cụ thể, tỉ mỉ. Lắng nghe và tôn trọng các ý kiến của nhau; không xếp loại giờ dạy; không phê bình, chỉ trích (giáo viên và học sinh). 2.2.2. Thiết kế bài dạy minh họa Bài dạy minh họa được các giáo viên trong tổ thiết kế chủ động linh hoạt không phụ thuộc máy móc vào quy trình, các bước dạy học trong Sách Giáo viên hiện hành. Nội dung bài học vẫn đảm bảo chuẩn kiến thức – kĩ năng nhưng được thiết kế linh hoạt phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Thiết kế bài dạy là các hoạt động sao cho thông qua tham gia các hoạt động nhằm phát triển năng lực cho học sinh chứ không phải các bước lên lớp như giáo án thông thường trước đây. Bảng so sánh: Giáo án: (5 bước lên lớp) Thiết kế bài học: (5 hoạt động chính) Thiết kế các bước Thiết kế hoạt động Bước 1: Kiểm tra bài cũ Hoạt động 1: Trải nghiệm/Khởi Bước 2: Bài mới động Bước 3: Luyện tập Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Bước 4: Củng cố Hoạt động 3: Thực hành Bước 5: Dặn dò Hoạt động 4: Vận dụng Hoạt động 5: Bổ sung Giáo viên và tổ/nhóm chuyên môn khi thiết kế bài dạy cần sáng tạo trong việc sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, đảm bảo các phương pháp và kĩ thuật dạy học phải phát huy được các năng lực học sinh bao gồm năng lực chung và năng lực đặc thù theo môn học. Các phương pháp dạy học nêu vấn đáp, đặt và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, đóng vai…, các kĩ thuật mảnh ghép, khăn trải bàn, động não, bể cá,… thường phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh, từ đó giúp các em hình thành được các năng lực theo mục tiêu bài dạy. 2.2.3. Giáo viên dạy minh họa Giáo viên dạy minh họa là một thành viên trong tổ/nhóm, được tổ/nhóm phân công hoặc tự nguyện đảm nhận vai trò chính trong việc soạn bài và là người thực hiện bài dạy trên lớp. Giáo viên dạy minh họa chính là người thay mặt tổ/nhóm thể hiện các ý tưởng đã thiết kế trong bài học. Ghi nhớ nguyên tắc này sẽ giúp tổ/nhóm chuyên môn tránh được tình trạng khi thảo luận, nghiên cứu bài học không sa vào việc góp ý, nhận xét các hạn chế thuộc về khâu thiết kế bài dạy (vì đó là sản phẩm của cả tổ/nhóm trong đó có chính mình) mà tập trung phân tích các hoạt động dạy và học. Khuyến khích tự nguyện nhưng đảm bảo tính luân phiên trong việc phân công giáo viên
dạy minh họa vì như thế giáo viên nào trong tổ/nhóm cũng được trải nghiệm, được "đóng nhiều vai" trong hoạt động chuyên môn này. Giả sử lớp được chọn để NCBH có 30 học sinh thì khi giáo viên lên lớp thực hiện bài dạy minh họa phải luôn xác định mình đang dạy 30 học sinh trong 1 lớp chứ không phải dạy 1 lớp 30 học sinh. Dạy 30 học sinh thì trách nhiệm của người giáo viên sẽ nặng nề hơn nhiều, đòi hỏi người dạy phải thực sự có năng lực. Học sinh gặp khó khăn trong học tập được giáo viên giúp đỡ, tiếp sức kịp thời, đảm bảo tất cả học sinh trong lớp đều có cơ hội học tập, không có học sinh nào bị "bỏ quên". 2.2.4. Giáo viên dự giờ Giáo viên chọn vị trí thích hợp để quan sát tốt nhất hoạt động của học sinh trong giờ học. Vì vậy, khác với kiểu dự giờ truyền thống, giáo viên dự giờ có thể đứng, ngồi ở nhiều vị trí khác nhau trong lớp. Các giáo viên dự giờ được phân công nhiệm vụ cụ thể trước đó, thực hiện quan sát, ghi chép, chụp hình, quay phim… những hành vi, tâm lí, thái độ của học sinh để có dữ liệu phân tích việc học tập của học sinh. Tác nghiệp của các giáo viên dự giờ đảm bảo không làm ảnh hưởng đến việc học tập của học sinh. 2.2.5. Tổ chức nghiên cứu bài dạy Trên cơ sở thực tế bài dạy và kết quả quan sát, ghi chép, thu nhận của những người dự, các giáo viên cùng nhau phân tích tìm ra những chỗ bài dạy chưa đáp ứng được mục tiêu đề ra. Từ đó, đề xuất điều chỉnh nội dung bài dạy, thay thế phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp. Không khí sinh hoạt phải thân thiện cởi mở, theo tinh thần trao đổi, chia sẻ, tập trung vào phân tích các hoạt động của học sinh và tìm ra các nguyên nhân và giải pháp khắc phục.
Người chủ trì tôn trọng và lắng nghe tất cả ý kiến của giáo viên, không áp đặt ý kiến của mình hoặc của một nhóm người. Mỗi giáo viên phải tự rút ra bài học và áp dụng vào thực tế giảng dạy của mình. 2.3. Giải pháp 3: Xây dựng kế hoạch SHCM theo NCBH cụ thể, chi tiết. Để đảm bảo mục đích của sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học thực sự hiệu quả, khác với sinh hoạt chuyên môn truyền thống trước đây, trong quá trình thực hiện 4 bước sinh hoạt cần lưu ý: * Bước 1: Thiết kế bài dạy minh họa Giáo viên tự nguyện đăng ký hoặc cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn phân công người dạy, chuẩn bị bài dạy. Bài dạy minh họa cần được thể hiện linh hoạt, sáng tạo và căn cứ vào tình hình thực tế của học sinh mà lựa chọn nội dung, phương pháp…để đạt được mục tiêu. Bài dạy minh họa được một nhóm giáo viên và Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn cùng thiết kế. Nhóm thiết kế được khuyến khích linh hoạt, sáng tạo, chủ động, không lệ thuộc máy móc vào quy trình, các bước dạy trong sách giáo khoa, điều chỉnh hay sách hướng dẫn giáo viên. Nhóm thiết kế có thể điều chỉnh mục tiêu bài học, nội dung/ngữ liệu trong sách giáo khoa, điều chỉnh thời lượng, lựa chọn các phương pháp, kỹ thuật dạy học, đồ dùng dạy học cho phù hợp với đối tượng. Khi thực hiện thiết kế bài dạy minh họa phải tôn trọng sự tự chủ của GV, xây dựng nội dung phương pháp dạy học, đặt ra mục tiêu mới về kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực phù hợp với đối tượng HS. Phát huy sự sáng tạo, đột phá của GV. Các hoạt động đưa ra trong thiết kế bài học cần đảm bảo mục tiêu bài học, tạo cơ hội cho tất cả học sinh được tham gia vào quá trình học và cải thiện được kết quả học tập của học sinh. * Bước 2: Dạy minh họa – Dự giờ
Tiến hành bài học và dự giờ: Đây là khâu quan trọng trong buổi sinh hoạt chuyên môn. Người dạy minh họa có thể là một giáo viên tự nguyện hoặc một người được nhóm thiết kế lựa chọn. Người dạy minh họa thay mặt cho nhóm thiết kế thể hiện các ý tưởng đã thiết kế trong bài học và có thể linh hoạt điều chỉnh kế hoạch bài học phù hợp với đối tượng học sinh. Tuy nhiên, trong quá trình dạy minh họa nếu có tình huống mới xảy ra không đúng với dự kiến thiết kế thì người dạy minh họa vẫn có thể linh hoạt thay đổi ngữ liệu, phương pháp cho phù hợp với tình huống xảy ra nhưng phải đảm bảo mục tiêu và kiến thức bài học. Quan tâm đến những khó khăn của học sinh, lựa chọn, sử dụng ngôn ngữ đơn giản, gần gũi, dễ hiểu phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh. Kết quả dự giờ học là kết quả chung của nhóm thiết kế. Giáo viên dạy minh họa nhằm kiểm định những giả thuyết về nội dung, phương pháp dạy học của nhóm thiết kế có phù hợp học sinh không, do đó họ không cần dạy trước, luyện tập trước cho học sinh. Người dự giờ cần học tập, hiểu và thông cảm với khó khăn của người dạy và luôn đặt mình vào vị trí của người dạy để phát hiện những khó khăn trong việc học của HS để tìm cách giải quyết. Trong quá trình dự giờ, cần luyện tập cách quan sát và suy nghĩ về việc học của HS, phán đoán nhanh nhạy, chính xác để điều chỉnh việc dạy cho phù hợp với việc học của HS; hình thành thói quen lắng nghe, rèn luyện cách chia sẻ ý kiến để thiết lập mối quan hệ đồng nghiệp thân thiện, cộng tác và học tập lẫn nhau. Người dự giờ đứng ở vị trí thuận lợi để có thể quan sát, ghi chép, quay phim, ghi âm, vẽ sơ đồ chỗ ngồi của học sinh một cách dễ dàng nhất (có thể đứng hai bên, phía trước, phía sau lớp học). Đặt trọng tâm quan sát vào các biểu hiện tâm lý, thái độ, hành vi trong các tình huống, hoạt động học tập cụ thể của học sinh. Kết hợp sử dụng các kỹ thuật: nghe, nhìn, suy nghĩ, ghi chép, quay phim, chụp ảnh để có dữ liệu phân tích nhằm trả lời các câu hỏi: Học sinh học như thế nào? Học sinh gặp khó khăn gì? Vì sao? Học sinh học
có hứng thú không? Vì sao có? Vì sao không? Đã đáp ứng mục tiêu chưa? Hoạt động nhóm có thực sự đảm bảo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia không? Có học sinh nào bị bỏ quên không? Cần thay đổi như thế nào để kết quả học tập của học sinh tốt hơn? Từ đó suy nghĩ, tìm nguyên nhân và đưa ra giải pháp tích cực hơn. Ví dụ : vì sao học sinh A và nhiều học sinh khác không trả lời được câu hỏi, có phải học sinh không hiểu được câu hỏi hay câu hỏi quá khó đối với trẻ? Nếu thực sự quá khó thì cần thay đổi câu hỏi như thế nào để học sinh có thể trả lời được. Mặt khác, người dự giờ quan sát hoạt động của GV( Đã hỗ trợ cho HS chưa? Thời điểm nào?...). Trong quá trình quan sát, người dự giờ không can thiệp vào hoạt động học của HS. * Bước 3: Suy ngẫm, chia sẻ về tiết dạy Suy ngẫm và chia sẻ ý kiến của các giáo viên về bài học sau khi dự giờ là đặc biệt quan trọng, là công việc có ý nghĩa nhất trong sinh hoạt chuyên môn, là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả của sinh hoạt chuyên môn. Vì suy ngẫm gắn liền với thảo luận và chia sẻ ý kiến. Các ý kiến đưa ra nhiều hay ít, tinh tế và sâu sắc hay hời hợt và nông cạn sẽ quyết định hiệu quả học tập, phát triển năng lực của tất cả những người tham gia sinh hoạt chuyên môn. Trong chia sẻ, thảo luận người dự đưa ra ý kiến nhận xét, góp ý về giờ học theo tinh thần trao đổi, chia sẻ lắng nghe mang tính xây dựng. Các ý kiến thảo luận, góp ý tập trung vào phân tích các hoạt động của học sinh. Ví dụ: Tại sao học sinh A có biểu hiện khó khăn trong giờ học; nguyên nhân của những khó khăn; Bài học có gì mới, sáng tạo so với SGK, SGV; Phương pháp, kỹ thuật dạy học có làm HS hứng thú mang lại hiệu quả không? Tại sao? HS được quan tâm, hỗ trợ như thế nào?... Dựa trên những vấn đề đặt ra để cùng suy nghĩ và tìm ra nguyên nhân vì sao học sinh chưa tích cực tham gia vào học động học, học chưa đạt kết quả... và đưa ra các biện pháp thay đổi cách dạy nhằm đạt được mục tiêu bài học, tạo cơ hội học tập cho tất cả học sinh, không có học sinh nào bị bỏ quên trong quá trình học tập.
Nếu giờ học chưa đạt kết quả như mong muốn (theo dự kiến của nhóm thiết kế) thì cũng không đánh giá cá nhân người dạy mà coi đó là bài học chung để mỗi giáo viên tự rút kinh nghiệm cho bản thân. Tuy nhiên đây là khâu khó và phức tạp nhất nhưng đặc biệt thú vị, rất cần có tinh thần cộng tác, xây dựng của người tham gia và đặc biệt là vai trò, năng lực của người chủ trì. Suy ngẫm khác đánh giá ở chỗ không có tiêu chuẩn và tiêu chí cụ thể nào. Suy ngẫm là những phán đoán về những thực tế vừa xảy ra trong giờ dự và đã từng xảy ra với bản thân người dự giờ. Dựa vào năng lực, hiểu biết, kinh nghiệm vốn có của mình để suy ngẫm. Giáo viên dạy minh họa chia sẻ về mục tiêu bài học, những ý tưởng mới, những thay đổi, điều chỉnh về nội dung, phương pháp dạy học, những cảm nhận của mình qua giờ học, những điều hài lòng và chưa hài lòng trong quá trình dạy minh họa. Người chủ trì dẫn dắt buổi thảo luận tập trung vào nội dung trọng tâm, tạo không khí thân thiện, cởi mở và luôn linh hoạt, xử lý các tình huống xảy ra trong quá trình thảo luận. Tôn trọng và lắng nghe tất cả ý kiến của giáo viên, không áp đặt ý kiến của mình hoặc của một nhóm người. Định hướng trao đổi về ý định của giáo viên dạy minh họa và thực tế việc học của học sinh. Tìm ra những điểm nổi trội của bài học, điều đã học được, giúp người tham gia hiểu các ý kiến: muốn nói gì? Hướng cho mọi người ai cũng phải có ý kiến. Làm sáng tỏ những gì các giáo viên dự giờ không nhận thấy rõ ràng hoặc những gì thực sự họ quan tâm chú ý (nêu rõ các minh chứng trong giờ học). Cuối buổi thảo luận, người chủ trì hướng dẫn người tham dự tự suy ngẫm rút kinh nghiệm và lựa chọn các biện pháp áp dụng cho các giờ đạy của mình. Không đánh giá xếp loại giờ học, không đánh giáo viên. Nếu liên quan đến kiến thức thì phải phân tích để thống nhất. Để tổ chức suy ngẫm, chia sẻ tiết dạy thành công, là người chủ trì thì phải nhìn thấy được nhiều tình huống hơn giáo viên dự nên phải nghiên cứu
bài học trước, phải suy ngẫm nếu mình dạy thì như thế nào và đạt được gì? Đảm bảo lắng nghe những lời chia sẻ. Tất cả GV đều được tham gia chia sẻ tiết dạy, ưu tiên những GV rụt rè chia sẻ trước. Góp ý, chia sẻ trên tinh thần xây dựng, tôn trọng lẫn nhau. * Bước 4: Áp dụng cho thực tế dạy học hàng ngày Đây là bước làm gián tiếp, không nằm trực tiếp trong quy trình sinh hoạt chuyên môn. Tuy nhiên nó không tách rời việc sinh hoạt chuyên môn, giáo viên sẽ nghiên cứu, vận dụng, kiểm nghiệm những gì đã học và tự đút rút thêm những vấn đề thắc mắc, băn khoăn. Trên cơ sở đó tiếp tục tìm tòi trong sinh hoạt chuyên môn (giáo viên có thể dạy lại bài học đó, chuẩn bị bài minh họa tiếp theo) hoặc áp dụng các giờ dạy tại lớp của mình. 2.4. Giải pháp 4: Tuân thủ một số kỹ thuật thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. + Một số kỹ thuật quan sát dự giờ Chọn vị trí quan sát: Người dự giờ ở vị trí quan sát học sinh một cách tốt nhất: có thể ở hai bên hoặc phía trước lớp học. Cách ghi chép khi dự giờ: Khi bắt đầu giờ học, người dự giờ vẽ sơ đồ chỗ ngồi của học sinh. Trong quá trình quan sát người dự giờ cần đánh dấu, ghi chép những biểu hiện tâm lí, thái độ, hành vi của học sinh trong các hoạt động, tình huống cụ thể: hoạt động nào? Bài tập nào? Thời điểm nào? Biểu hiện của học sinh đó như thế nào? Vì sao lại như vậy? Ban giám hiệu cần tăng cường kĩ năng quan sát trong dự giờ cho giáo viên thông qua bồi dưỡng giáo viên cách quan sát, ghi chép hiệu quả. Có thể hướng dẫn giáo viên so sánh điểm khác biệt giữa cách ghi chép khi dự giờ của mô hình “ SHCM truyền thống” và mô hình “ SHCM theo NCBH” để giáo viên có thêm kinh nghiệm: TT Dự giờ truyền thống Dự giờ SHCM theo NCBH 1 Tập trung vào cách dạy của GV Tập trung vào việc học của HS Ghi chép các bước lên lớp theo Ghi chép các tình huống HS học tốt,
tiến trình bài dạy của GV, quan tình huống HS học chưa tốt. Quan tâm 2 tâm đến những HS nổi bật( khá, đến tất cả HS( các HS khó khăn càng giỏi) được quan tâm nhiều hơn). 3 Ghi nhận xét: Đúng( sai) Ghi dự đoán nguyên nhân dẫn đến tình huống HS học tốt, tình huống HS học chưa tốt. 4 Đánh giá: Đủ, đúng quy trình, Dự kiến các giải pháp để khắc phục giọng nói… nguyên nhân Quan sát khi dự giờ: Người dự giờ tập trung quan sát việc học của học sinh là chủ yếu và trả lời các câu hỏi sau: Thái độ của học sinh thích thú, tích cực, chán nản…Khả năng giao nhiệm vụ học tập có vừa sức với học sinh không? Học sinh có hiểu lời hướng dẫn của giáo viên không? Sự tương tác giữa các học sinh? Hoạt động nào học sinh hứng thú hay không hứng thú? Vì sao?...Giáo viên cần chú ý đến những học sinh tích cực và chưa tích cực, quan sát học sinh làm việc cá nhân/hoạt động nhóm (chú ý đến thời gian đủ cho học sinh thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc nắm được nội dung bài học không?) + Một số kỹ thuật chụp ảnh và quay video khi dự giờ Việc chụp ảnh và quay video giờ học cần chú ý những điểm sau: Chú ý không làm phiền việc dạy và học của giáo viên và học sinh trong lớp. Người quay phim hay chụp ảnh không đứng che khuất học sinh, làm học sinh không nhìn thấy bảng hay giáo viên. Việc quay cận cảnh khuôn mặt, thái độ học sinh cần chú ý không làm học sinh xao nhãng việc học hay gây cảm giác khó chịu cho học sinh. Việc quay các sản phẩm học tập của học sinh không tự ý bố trí, can thiệp, xáo trộn công việc mà các em đang làm.
. + Một số kỹ thuật người chủ trì buổi sinh hoạt chuyên môn: Vai trò của người chủ trì đặc biệt quan trọng trong quá trình đổi mới sinh hoạt chuyên môn. Ngoài Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, người chủ trì có thể là tổ trưởng tổ chuyên môn (nếu sinh hoạt chuyên môn theo tổ, nhóm) hoặc một giáo viên có uy tín, có năng lực chuyên môn cao và có kỹ năng chủ trì, giao tiếp tốt. Người chủ trì trực tiếp hoặc phân công người hổ trợ nhóm thiết kế bài học và người dạy minh họa. Tuyệt đối không để giáo viên dạy trước, luyện tập cho học sinh trước rồi dạy lại trong buổi sinh hoạt chuyên môn. Nhắc nhở giáo viên đứng ở vị trí quan sát, không nói chuyện, không làm phiền người dạy và người học (không ngồi cùng ghế với học sinh, không mượn sách giáo khoa, đồ dùng, không đứng che khuất tầm nhìn của học sinh...). Trong quá trình dự giờ, người chủ trì phải quay phim ghi hình giờ học(tập trung vào các hoạt động trọng tâm của bài học) để nắm bắt ý tưởng, tìm tình huống và sử dụng xem lại phân tích trong bước chia sẻ, suy ngẫm. Sử dụng hình ảnh đã được chụp hoặc ghi hình trong tiết học một cách hiệu quả. Có thể yêu cầu người phụ trách kỹ thuật chiếu đi chiếu lại hoặc dựng lại một số hình ảnh để làm minh chứng cho các nhận xét, đảm bảo tính khách quan. Người chủ trì là người khơi gợi để các giáo viên được nói ý kiến của mình, do đó không nên nói nhiều, không áp đặt ý kiến chủ quan của mình lên người khác, không thuyết trình bắt người nghe phải chấp nhận, không nên chốt lại, nhắc lại ý kiến vừa phát biểu làm mất thời gian, gây nhàm chán. Người chủ trì cần lắng nghe tích cực, ghi chép và đặt câu hỏi nhẹ nhàng để khơi gợi các ý kiến tập trung vào vấn đề trọng tâm. Ví dụ, khi giáo viên ngại phát biểu họ thường nói: ý kiến của tôi trùng với ý kiến của các đồng chí vừa phát biểu. Trong tình huống này người chủ trì nhẹ nhàng yêu cầu: Vậy đồng chí có thể nói rõ hơn ý kiến của mình hoặc nhắc lại ý kiến mà