Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3

Chia sẻ: Canhvatxanhbaola | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thực tế dạy học hiện nay cho thấy đa số học sinh rất thích thú với các tiết học âm nhạc, mĩ thuật. Học sinh được thưởng thức những giai điệu ngọt ngào, những hình ảnh bắt mắt, những trò chơi sôi động. Nếu lồng ghép âm thanh, hình ảnh và tổ chức trò chơi trong dạy học Tập đọc kết hợp với những phương pháp dạy học khác sẽ có ý nghĩa tích cực đối với yêu cầu đổi mới hiện nay. Giải pháp này sẽ làm thay đổi không khí căng thẳng trong các giờ học, tăng hứng thú cho người học, học sinh sẽ chú ý hơn, chủ động hơn trong chuẩn bị, mạnh dạn hơn trong đề xuất ý kiến của mình, phát huy tư duy sáng tạo. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung đề tài!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN NAM ----------  --------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM LỒNG GHÉP ÂM THANH VÀ HÌNH ẢNH TRONG DẠY HỌC TẬP ĐỌC LỚP 3 Lĩnh vực : Tiếng Việt Cấp học : Tiểu học Tên tác giả : Nguyễn Thị Năng Đơn vị công tác : Trường Tiểu học Thanh Xuân Nam Chức vụ : Giáo viên Năm học 2019 - 2020
MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG A: ĐẶT VẤN ĐỀ 1 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 1. Cơ sở lí luận 1 2. Cơ sở thực tiễn 1 II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 2 III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 2 1. Địa điểm 2 2. Thời gian 2 IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2 B: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 3 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 3 II. THỰC TRẠNG 3 1. Thuận lợi 3 2. Khó khăn 3 III. GIẢI PHÁP 4 1. Biện pháp 1: Thiết kế và sử dụng âm thanh trong dạy học Tập đọc 4 2. Biện pháp 2: Thiết kế và sử dụng hình ảnh, video, clip trong dạy 6 học Tập đọc IV. KẾT QUẢ THỰC HIỆN 14 C: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 14
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 1. Cơ sở lý luận Mục tiêu giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo hướng “Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Với mục tiêu giáo dục hiện nay, học sinh phải là người tự trang bị cho mình những kĩ năng cơ bản để chủ động lĩnh hội tri thức và trang bị cho mình những kiến thức cần thiết. Phân môn Tiếng Việt cung cấp cho các em những hiểu biết sơ giản về hệ thống tiếng Việt và tri thức sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp. Song song với nó, các em còn tiếp thu được những hiểu biết về xã hội, tự nhiên và con người. Ở cấp Tiểu học, đọc là một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. Đọc giúp các em chiếm lĩnh ngôn ngữ để dùng cho giao tiếp, học tập, tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Đọc tạo điều kiện cho học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập trong suốt cuộc đời. Tập đọc là phân môn thực hành mang tính tổng hợp, hình thành năng lực đọc cho học sinh. Qua bài tập đọc, học sinh được làm quen với ngôn ngữ văn học, các nhân vật trong các bài tập đọc, các thông điệp mà nội dung bài học cần thông báo. Môn Tập đọc giúp cho các em phát triển kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, bồi dưỡng cho các em những rung cảm thẩm mĩ, cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn ngữ qua bài đọc, từ đó giáo dục cho các em những tình cảm trong sáng tốt đẹp hơn. Để dạy Tập đọc hiệu quả, người giáo viên cần nắm chắc phương pháp tổ chức quá trình dạy học và chuẩn bị đầy đủ các phương tiện cần thiết để phục vụ tiết dạy. Đặc biệt, để tiết dạy Tập đọc thực sự thành công thì người giáo viên phải tạo được tâm thế, hứng thú cho học sinh, làm cho học sinh thấy hứng khởi và thực sự thích học. Đây là điều tưởng chừng như rất nhỏ song nếu người giáo viên làm được thì thành công của tiết dạy sẽ không nhỏ chút nào. Người giáo viên không những phải có tay nghề vững vàng mà còn cần phải có niềm tin và cách nhìn lạc quan đối với học trò của mình, luôn tạo được không khí phấn khởi và tươi vui trong tiết học. Khi đó người học sinh sẽ cảm thấy thích học mà không thấy buồn tẻ, nhàm chán và dễ dàng trở thành những con người tự tin và thành đạt. 2. Cơ sở thực tiễn Trong thực tế giảng dạy môn Tập đọc lớp 3 hiện nay, mỗi giáo viên đều đang tích cực đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và chuẩn bị đồ dùng cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả của giờ dạy. Tuy nhiên, việc bố trí thời gian; vận dụng các hình thức tổ chức chưa hợp lý cùng với việc sử dụng đồ dùng dạy học chưa hiệu quả dẫn đến chất lượng giờ dạy Tập đọc chưa cao. Các bài Tập đọc lớp 3 phần lớn là chỉ có một tranh minh họa nên nếu giáo viên không biết cách khai thác sẽ không lôi cuốn được sự chú ý của các em. Từ đó, học sinh cảm thấy nhàm chán, tâm lý nặng nề, không có hứng thú với bài học. Các tiết Tập đọc diễn ra rất khô cứng, hình thức và buồn tẻ. 1/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Thực tế dạy học hiện nay cho thấy đa số học sinh rất thích thú với các tiết học âm nhạc, mĩ thuật. Học sinh được thưởng thức những giai điệu ngọt ngào, những hình ảnh bắt mắt, những trò chơi sôi động. Nếu lồng ghép âm thanh, hình ảnh và tổ chức trò chơi trong dạy học Tập đọc kết hợp với những phương pháp dạy học khác sẽ có ý nghĩa tích cực đối với yêu cầu đổi mới hiện nay. Giải pháp này sẽ làm thay đổi không khí căng thẳng trong các giờ học, tăng hứng thú cho người học, học sinh sẽ chú ý hơn, chủ động hơn trong chuẩn bị, mạnh dạn hơn trong đề xuất ý kiến của mình, phát huy tư duy sáng tạo. Đứng trước thực trạng trên tôi luôn băn khoăn làm thế nào để nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc để các em có điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập các môn học khác.Vì vậy trong năm học này tôi đã chọn cho mình đề tài nghiên cứu “ Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 ” II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Các hình thức sử dụng đồ dùng học tập trong phân môn Tập đọc lớp 3 góp phần nâng cao hiệu quả giờ dạy. (Áp dụng với học sinh lớp 3A5 trường Tiểu học Thanh Xuân Nam.) III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Địa điểm nghiên cứu: Lớp 3A5 trường Tiểu học Thanh Xuân Nam. 2. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 năm 2019 đến hết tháng 3 năm 2020. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi đã tiến hành sử dụng phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu; phỏng vấn học sinh. - Phương pháp thăm lớp; dự giờ đồng nghiệp. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp khảo sát; phân tích số liệu điều tra. 2/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN Hưởng ứng phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông do Bộ GD&ĐT phát động. Một trong năm nội dung của phong trào thi đua đó là: dạy học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh, thầy cô giáo tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy học phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Thực tế hiện nay, trong danh mục thiết bị dạy học của các trường không có nhiều đĩa nhạc (ca khúc) dành riêng cho dạy các bài Tập đọc. Ở mỗi bài Tập đọc trong sách giáo khoa thường chỉ có những hình ảnh đơn giản để minh họa. Để có tiết học tập đọc có hiệu quả hơn, người giáo viên bắt buộc phải nghiên cứu, tìm tòi và sáng tạo. Việc sử dụng những bài hát được phổ nhạc từ những bài tập đọc trong chương trình hoặc có nội dung liên quan đến bài học sẽ làm cho tiết dạy sôi nổi hơn. Ngoài ra sử dụng hình ảnh hoặc các video, clip trong tiết dạy Tập đọc sẽ làm cho học sinh hứng thú học tập tích cực và hiệu quả hơn. Dạy tốt phân môn Tập đọc là tạo cho học sinh một nền tảng vững chắc để học tốt môn học Tiếng Việt và tất cả các môn học khác. Có đọc đúng, đọc trôi chảy mới cảm thụ được nội dung bài văn và từ đó mới có hứng thú tìm hiểu tất cả các văn bản khác để mở mang kiến thức. Các hoạt động dạy và học phân môn Tập đọc không chỉ giúp cho trẻ đọc tốt, hiểu nhanh mà còn góp phần rèn các thao tác tư duy, góp phần mở rộng hiểu biết về tự nhiên, xã hội và con người. Do vậy việc học tốt phân môn Tập đọc ở Tiểu học có khả năng tích hợp kĩ năng sống rất cao. II. THỰC TRẠNG Năm học 2019 – 2020 tôi được phân công chủ nhiệm lớp 3A5 với tổng số 49 học sinh. Sau khi nhận lớp, qua quá trình giảng dạy học sinh, tôi thấy lớp tôi có những thuận lợi và khó khăn như sau : 1.Thuận lợi : - Đa số học sinh ngoan có ý thức phấn đấu vươn lên trong học tập. Trong lớp có nhiều em yêu thích học môn Tiếng Việt; đọc to rõ ràng; học thuộc bài nhanh và rất tích cực phát biểu xây dựng bài. Cha mẹ học sinh luôn quan tâm sát sao và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con trong quá trình học tập. - Cơ sở vật chất: Trường lớp sạch sẽ, thoáng mát, khang trang. Lớp học đủ ánh sáng và được trang bị đầy đủ đồ dùng học tập cũng như đồ dùng bán trú. Đây là yếu tố luôn mang lại sự thoải mái giúp cho học sinh học tập tốt hơn. - Các đồng chí trong Ban giám hiệu nhà trường rất năng động và sáng tạo, luôn quan tâm chỉ đạo sát sao trong lĩnh vực chuyên môn. Ban giám hiệu luôn đồng hành nhắc nhở và giúp đỡ kịp thời tới từng giáo viên trong quá trình giảng dạy, tạo điều kiện tốt giúp học sinh đạt được kết quả cao trong học tập. 2. Khó khăn. Trong một thời gian ngắn giảng dạy, tôi nhận thấy thực trạng nhận thức của học sinh lớp tôi có một số điều bất cập. Bên cạnh những em có ý thức học tốt, đọc to rõ ràng và tích cực giơ tay phát biểu, trong lớp tôi vẫn còn tồn tại một số học sinh đọc nhỏ, lười đọc, thiếu tập trung trong giờ học. Đây là một khó khăn rất lớn trong quá trình truyền thụ kiến thức. Mặt khác, trong lớp còn nhiều em chưa có hứng thú khi học môn Tập đọc. Trong giờ Tập đọc, các em không tập 3/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 trung, thường ngại suy nghĩ, ngại giơ tay phát biểu. Nếu cô giáo có gọi thì chỉ đọc bài một cách máy móc mà chưa có hứng thú đọc cũng như ý thức tự tìm hiểu khám phá. Vì vậy mà giờ học Tập đọc còn trầm không sôi nổi, học sinh còn thụ động trong học tập. Các em chưa phát huy được tính sáng tạo tính tích cực chủ động. Điều này gây khó khăn cho giáo viên khi truyền đạt kiến thức cũng như truyền cảm hứng cho học sinh. Đầu năm học, sau khi dạy xong một bài Tập đọc, tôi có tiến hành kiểm tra khảo sát chất lượng.Kết quả khảo sát chưa thực sự làm tôi yên tâm (Bảng 1- Kết quả khảo sát ) III . GIẢI PHÁP Đứng trước tầm quan trọng, vị trí nhiệm vụ của phân môn Tập đọc và dạy học phân môn này ở lớp 3 cũng như tình hình thực tế giảng dạy của lớp, tôi mạnh dạn xin trình bày các giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Tập đọc như sau: 1) Biện pháp 1: Thiết kế và sử dụng âm thanh trong dạy học Tập đọc 1.1 Mục đích sử dụng: Biện pháp này nhằm giúp cho người giáo viên nắm vững được cách thiết kế bài giảng; tác dụng của việc lồng ghép âm nhạc trong dạy học Tập đọc; số lượng các ca khúc được phổ nhạc từ những bài Tập đọc cũng như những ca khúc có liên quan đến nội dung các bài Tập đọc. Từ đó người giáo viên sẽ xác định được cách khai thác bài học nhằm nâng cao chất lượng dạy học: -Tạo tâm thế hứng thú: GV bật ca khúc cho học sinh nghe ở hoạt động khởi động sẽ thu hút sự chú ý của học sinh. Sau đó, giáo viên nêu lời dẫn vào bài (phần giới thiệu bài) - Củng cố, khắc sâu, mở rộng kiến thức: Giáo viên bật ca khúc cho học sinh nghe ở hoạt động tìm hiểu bài hoặc hoạt động củng cố bài. Kết hợp với việc trao đổi kiến thức để đưa thêm thông tin sẽ giúp học sinh củng cố và mở rộng kiến thức có liên quan đến bài học. - Trau dồi khả năng cảm thụ văn học: + Giáo viên bật ca khúc (đoạn, bài). Học sinh lắng nghe, nêu nội dung, tìm hình ảnh, xác định biện pháp nghệ thuật. + Giáo viên cùng học sinh trao đổi về nội dung bài. Sau đó bật ca khúc . Học sinh lắng nghe, nêu những điều cảm nhận (hình ảnh đẹp, từ dùng hay, giá trị nghệ thuật). - Gợi dẫn học sinh trong các tiết ôn tập tổng hợp: Giáo viên bật ca khúc (đoạn, bài) cho học sinh nghe, sau đó đoán tên bài được phổ nhạc từ ca khúc hoặc có lên quan đến chủ đề bài cần ôn tập, đoán tên tác giả, tên nhân vật, phân tích ý, nêu nội dung bài. 1.2 Cách thức tiến hành Trên thực tế, nếu trong tiết học Tập đọc học sinh vừa được đọc vừa được thưởng thức những giai điệu âm nhạc thì sẽ thấy vô cùng hứng thú. Căn cứ vào nội dung cũng như yêu cầu cần khai thác của từng bài tập đọc mà tôi có sự lựa chọn các bài hát cho hợp lí. Với mỗi bài dạy, sau khi nghiên cứu tiến trình bài dạy, tôi thường tìm tòi và lấy các bài hát trên mạng Internet rồi cài đặt vào trong giáo án và bật cho học sinh nghe ở những thời điểm phù hợp.Tuy nhiên nội dung những bài hát đó phải thật sự phù hợp với nội dung bài học. 4/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 VD như: TT Tên ca khúc Liên quan đến chủ đề bài dạy Ngày đầu tiên đi học Nhớ lại buổi đầu đi học 1 Nhạc và lời: Nguyễn Ngọc Thiện (Tiếng Việt 3,tập 1, trang 51) Quê hương Giọng Quê hương 2 Nhạc và lời:Giáp Văn Thạch (Tiếng Việt 3,tập 1, trang 76) Vàm Cỏ Đông Vàm Cỏ Đông 3 Nhạc và lời:Trương Quang Lục (Tiếng Việt 3,tập 1, trang 106) Kim Đồng Người liên lạc nhỏ 4 Nhạc và lời: Phong Nhã (Tiếng Việt 3,tập 1, trang 112) Hai Bà Trưng Hai Bà Trưng 5 Nhạc trẻ - Võ Hạ Trâm (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 4) Xuân chiến khu Ở lại với chiến khu 6 Nhạc và lời: Xuân Hồng (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 13) Bàn tay cô giáo Bàn tay cô giáo 7 Sáng tác: Uyên Nguyên (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 25) Chiếc đèn ông sao Rước đèn ông sao 8 Nhạc và lời: Phạm Tuyên (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 71) Bài hát trồng cây Bài hát trồng cây 9 Nhạc và lời: Nguyễn Thị Minh Châu (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 109) Con Cóc là cậu ông Trời Cóc kiện Trời 10 Nhạc và lời: Lã Văn Cường (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 122) Một bài hát có thể sử dụng để minh họa cho những bài Tập đọc (văn hoặc thơ) có chung chủ đề với ca khúc. VD: Ca khúc Quê hương: Có thể sử dụng để minh họa cho các bài.: Giọng quê hương (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 76) Quê hương (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 79) Vẽ quê hương (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 88) a) Sử dụng âm nhạc để tạo tâm thế hứng thú – dẫn dắt vào bài. Ở từng bài tập đọc, thay bằng phương pháp thuyết trình tôi sẽ cho học sinh nghe các bài hát để tạo sự chú ý gợi hứng thú của các em. VD: Bài “Vẽ quê hương” (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 88) GV cho học sinh nghe 1 một đoạn trong bài hát “ Quê hương Giới thiệu bài: Chúng ta ai cũng có quê hương. Quê hương là nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng ta khôn lớn. Giai điệu ngọt ngào mà chúng ta vừa nghe đã thể hiện tình yêu quê hương của các nhà văn, nhà thơ đối với quê hương mình. Còn đối với chúng ta, quê hương có thể là người thân, làng xóm, là những kỉ niệm thân thương thời thơ ấu. Quê hương của một bạn nhỏ được thể hiện như thế nào chúng ta cùng đi tìm hiểu qua tiết tập đọc ngày hôm nay nhé ! b) Sử dụng âm nhạc để củng cố, khắc sâu và liên hệ thực tế. Khi thích nghe và hiểu nội dung các bài hát, học sinh sẽ rất dễ liên tưởng đến bài học. Vận dụng đặc điểm nhận thức này của các em, tôi thường sử dụng các bài hát để giúp học sinh củng cố, nhớ lâu về bài học của mình. VD: Bài “Người liên lạc nhỏ” (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 112) 5/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 + GV dẫn dắt: Qua bài tập đọc, chúng ta đã thấy được sự nhanh trí, dũng cảm khi Kim Đồng làm nhiệm vụ dẫn đường, bảo về cách mạng. Để cảm nhận rõ hơn điều đó, chúng ta hãy cùng lắng nghe lời bát hát sâu lắng, thể hiện rõ sự anh dũng, quật cường của người thiếu niên trẻ tuổi đã hi sinh thân mình cho Tổ quốc. + Bật cho học sinh nghe bài hát “Kim Đồng”- Nhạc và lời: Phong Nhã + Giờ đây, được sống trong cảnh đất nước thanh bình, tươi đẹp và đổi mới, em có suy nghĩ gì và phải làm gì để noi gương anh Kim Đồng ? + Một số học sinh nêu ý kiến liên hệ => GV nhận xét giờ học. c) Sử dụng âm nhạc để trau dồi khả năng cảm thụ văn học Nếu được nghe giáo viên hoặc nghe bạn đọc đúng, đọc hay các bài tập đọc, học sinh có thể hiểu nội dung diễn đạt của bài và cảm nhận được phần nào đó cái đẹp, cái hay trong tác phẩm. Đặc biệt những bài thơ đã được phổ nhạc thành bài hát, việc học sinh được nghe ca khúc có tác động trực tiếp đến cảm nhận của các em. Khi các em đã cảm nhận được giai điệu, nội dung bài, cảm xúc của tác giả từ bài hát đó có nghĩa là các em đã cảm thụ được những giá trị nội dung cũng như giá trị nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm. VD: Bài “ Bài hát trồng cây” (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 109) + GV dẫn dắt: Các em ạ! Bài thơ “ Bài hát trồng cây” của nhà thơ Bế Kiến Quốc viết trong một cuộc vận động sáng tác lời bài hát cho thiếu nhi. Do đó, hình thức của bài thơ rất gần với bài hát. Có rất nhiều nhạc sĩ đã phổ nhạc bài thơ này. Các em hãy cùng lắng nghe để cảm nhận rõ hơn về giai điệu, tiết tấu, nội dung bài. + Bật cho học sinh nghe ca khúc Bài hát trồng cây + Học sinh lắng nghe, nêu ý kiến cảm nhận của bản thân. ( Bài hát cất lên với nhịp điệu thật lạ; nó giống như nhịp của bài đồng dao; tiết tấu độc đáo ( 3/5); từ công việc trồng cây lấm lem đất cát, tương lai chợt mở rộng dần. ) d) Sử dụng trong hoạt động hướng dẫn học thuộc lòng Với những bài thuộc lòng, giáo viên có thể thay đổi hình thức trong các tiết Tập đọc để học sinh không cảm thấy nhàm chán.Việc sử dụng bài hát đã được phổ nhạc từ văn bản trong sách giáo khoa, học sinh được học thuộc kèm theo âm nhạc sẽ làm các em cảm thấy hứng thú hơn, nhanh thuộc hơn. VD: Bài“ Bài hát trồng cây” (Tiếng Việt 3,tập 2, trang 109) + GV bật ca khúc “Bài hát trồng cây”, yêu cầu học sinh nhẩm hát theo ( Vì đây là tác phẩm được phổ nhạc vẫn giữ nguyên nội dung văn bản). + Sau một khoảng thời gian, học sinh rất nhanh thuộc và có thể tự tin trình bày trước lớp. 2. Biện pháp 2: Thiết kế và sử dụng hình ảnh, video, clip trong dạy học Tập đọc lớp 3 (Có sử dụng cả âm thanh và hình ảnh) 2.1. Mục đích sử dụng Biện pháp này giúp giáo viên nắm chắc cách thiết kế, cách khai thác tranh, hình ảnh; video trong các hoạt động của bài dạy. Giáo viên có thể tự làm hoặc sưu tầm trên Internet, sử dụng thường xuyên, hiệu quả để cung cấp thông tin một cách đầy đủ hơn, giảm tính trừu tượng của kiến thức. Sử dụng biện pháp này học sinh sẽ rất hào hứng, tập trung chú ý và dễ tiếp thu hơn trong quá trình nhận thức. 2.2.Cách thức tiến hành 6/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Bước 1: Tìm kiếm và sử dụng - Sau khi đã thống kê được những bài Tập đọc cần sử dụng hình ảnh; clip, giáo viên cần tiến hành sưu tầm trong thư viện nhà trường, tự sưu tầm trên các trang Internet hoặc tự chụp; cài đặt theo qui trình vào giáo án điện tử để thực hiện. - Căn cứ vào nội dung và yêu cầu khai thác của từng bài học, phần dặn dò của tiết học trước, giáo viên có thể yêu cầu học sinh sưu tầm tranh ảnh để chuẩn bị cho tiết Tập đọc sau. Bước 2: Cách khai thác Việc sử dụng tranh ảnh; clip cần lựa chọn các thời điểm cũng như thời lượng sao cho phù hợp tránh lạm dụng sẽ không có hiệu quả và bị kéo dài thời gian. Tùy theo nội dung cần khai thác, cũng như yêu cầu của từng bài Tập đọc mà tôi sử dụng tranh minh họa cũng như video, clip ở các hoạt động từng bài khác nhau. a. Giới thiệu bài: Giáo viên sử dụng tranh để giới thiệu các chủ điểm. Sau đó, giáo viên tổ chức cùng học sinh dẫn dắt vào bài mới. Giáo viên cũng có thể cho học sinh quan sát hình ảnh minh họa, xem clip trả lời câu hỏi khai thác để tìm hiểu vào bài mới. Tuy nhiên ở phần giới thiệu bài, khi cho học sinh xem clip, giáo viên cần lưu ý đảm bảo thời gian cho hợp lý. VD1: Bài “Cậu bé thông minh” (Tiếng việt 3, tập 1, trang 4), giáo viên có thể hướng dẫn học sinh quan sát tranh: .Bức tranh vẽ gì ? .Tìm hiểu xem nhà vua và cậu bé đang làm gì? .Thái độ của nhà vua và mọi người như thế nào? Sau đó, dẫn dắt vào bài. Tranh minh họa bài “Cậu bé thông minh” VD2: Bài “ Nhớ Việt Bắc ” (Tiếng việt 3, tập 1, trang 115) GV cho HS xem clip về cảnh đẹp Việt Bắc (khoảng 2’) rồi nêu câu hỏi: Trong clip vừa rồi có nhắc đến tên những địa danh nào của nước ta ? GV giới thiệu về Việt Bắc kết hợp chỉ trên bản đồ. Giới thiệu bài Nhớ Việt Bắc. 7/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Clip về cảnh đẹp Việt Bắc Bản đồ Việt Bắc b. Tìm hiểu nội dung bài: Khi giảng từ khó, có thể dùng ngay những chi tiết trong tranh, hình ảnh làm trực quan thay cho lời giảng giải. + Ví dụ như từ “ắc - sê” (Bài Tiếng đàn, Tiếng việt 3, tập 2 trang 55), học sinh ở vùng nông thôn chúng ta khó hình dung được nếu như chúng ta giảng bằng lời nói, thay vì đó chúng ta sử dụng hình ảnh sưu tầm để làm trực quan thay cho lời giảng giải Ắc - sê Đàn vi-ô-lông c. Mở rộng kiến thức: Bên cạnh việc sử dụng tranh ảnh sách giáo khoa, tôi còn sưu tầm được rất nhiều tranh liên quan đến bài học nhằm hỗ trợ cho trí tưởng tượng của học sinh, bù đắp những thiếu hụt về kinh nghiệm sống của trẻ. Qua các tranh vẽ hay ảnh chụp, học sinh có thể hình dung được phần nào những nhân vật, đồ vật, cây cối, con vật hoặc cảnh vật mà có thể các em chưa thấy bao giờ như chú bé liên lạc, sông Mã, sông Hồng, lưỡi tầm sét, nhà rông, một số địa danh ,... VD1: Khi dạy bài: Cảnh đẹp non sông (Tiếng Việt 3, tập 1, trang 99), sau khi tìm hiểu xong nội dung bài học, giáo viên có thể mở rộng cho học sinh biết đến những thắng cảnh đặc trưng của mỗi vùng miền bằng phương tiện ngôn từ giàu giá trị tạo hình, biểu cảm cộng với hình ảnh chân thực. Khi nói về cảnh đẹp ở Lạng Sơn, kết hợp với lời giới thiệu tôi sẽ cho các em quan sát hình ảnh về thị trấn Đồng Đăng, phố Kì Lừa, nàng Tô Thị, chùa Tam Thanh. Tôi sẽ cho các em quan sát tranh về đền Trấn Vũ, chiều Tây Hồ để các em phát hiện ra đó là cảnh đẹp ở Hà Nội. Tương tự như thế các em sẽ được tận mắt nhìn thấy rất nhiều 8/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 cảnh đẹp của đất nước như đèo Hải Vân, hòn Hồng, vịnh Hàn, v.v... Qua đó, giáo dục các em lòng tự hào và tình yêu quê hương, đất nước, khơi dậy ở trẻ mong muốn học giỏi để sau này xây dựng Tổ quốc giàu đẹp hơn. Chùa Tam Thanh Đèo Hải Vân Đền Trấn Vũ Chiều Hồ Tây d. Củng cố: Ở phần củng cố, thông thường giáo viên cho học sinh nhắc lại nội dung ý nghĩa bài tập đọc. Thay vì lời diễn giảng tổng kết bài của giáo viên, có thể cho học sinh quan sát tranh để phát biểu về kết quả của sự việc, về chủ đề bài đọc cần ghi nhớ, kênh hình trong bài đọc cũng là chỗ dựa gợi ý thêm cho học sinh đặt tên khác cho bài. + Chẳng hạn như ở bài tập đọc “Các em nhỏ và cụ già” (Tiếng việt 3, tập 1 trang 62), học sinh có thể quan sát tranh và đặt thêm các tên khác cho truyện. Tranh minh họa bài “Các em nhỏ và cụ già” 9/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 *VD cụ thể cách khai thác hình ảnh trong các hoạt động của một bài tập đọc. Ví dụ: Bài “Cửa Tùng” – Tiếng Việt 3- tập 1 (trang 109-110) Đây là một bài Tập đọc thuộc chủ điểm Bắc – Trung – Nam, ngợi ca vẻ đẹp kì diệu của Cửa Tùng – một bãi biển đẹp thuộc miền Trung nước ta. Tôi đã sử dụng hình ảnh thực tế trình chiếu cho học sinh quan sát để giới thiệu về bãi biển Cửa Tùng - một trong những bãi biển đẹp nhất nước ta. Để giúp các em hiểu được: Bến Hải là sông chảy qua tỉnh nào? Tôi đã đưa ra hình ảnh lược đồ sông Bến Hải chảy qua tỉnh Quảng Trị, yêu cầu các em quan sát để đưa ra ý kiến và tự kết luận: Bến Hải là sông chảy qua tỉnh Quảng Trị. Cầu Hiền Lương Cửa Tùng Sông Bến Hải TỈNH QUẢNG TRỊ Để giúp học sinh hiểu: cầu Hiền Lương là cầu bắc qua sông Bến Hải. Tôi đã cung cấp hình ảnh cầu Hiền Lương, trình chiếu để các em có cái nhìn trực quan, sinh động hơn về cầu Hiền Lương xưa và nay. 10/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Cầu Hiền Lương xưa Cầu Hiền Lương nay Khi giúp học sinh hiểu nghĩa từ “đồi mồi” - chính là một loại rùa biển, mai có vân đẹp – tôi cho cả lớp quan sát để cùng đưa ra ý chung nhất từ một hình ảnh cụ thể, sinh động và rất đẹp về loài vật này. Còn khi giải nghĩa từ “bạch kim” là kim loại quý, màu trắng sáng; nghĩa trong bài: màu trắng sáng. Tôi đã sử dụng hình ảnh những sản phẩm làm từ bạch kim cho các em quan sát từ đó có những nhận xét cụ thể hơn về kim loại hiếm này. 11/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Để giúp học sinh hiểu rõ hơn: Vì sao bãi biển Cửa Tùng được gọi là “Bà chúa của các bãi tắm”, tôi cho học sinh quan sát cảnh đẹp của bãi biển Cửa Tùng ở các góc nhìn. Từ đó, học sinh có cảm nhận sâu sắc hơn về “Cửa Tùng là bà chúa của các bãi tắm”. Qua đó học sinh hình thành được tình yêu thiên nhiên, yêu cảnh đẹp non sông, gấm vóc Việt Nam. Bãi biển Cửa Tùng ở các góc nhìn và thời điểm khác nhau Muốn hiểu được: Màu sắc nước biển Cửa Tùng có gì đặc biệt ? ( có ba màu nước biển trong một ngày). Học sinh lớp tôi được quan sát hình ảnh ba màu nước biển phù hợp với không gian, thời gian của buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều. Từ đó, các em có thể hiểu được vì sao bình minh - nước biển nhuộm màu hồng nhạt; buổi trưa - nước biển xanh lơ và buổi chiều - nước biển đổi sang màu xanh lục hình dung và nắm bắt một cách chính xác sắc màu đặc biệt và sự kì diệu của biển Cửa Tùng. Bình minh Buổi trưa Chiều tà 12/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 Dạy học Tập đọc lớp 3 đòi hỏi giáo viên phải có ngôn ngữ truyền cảm, cử chỉ nhẹ nhàng để học sinh có cảm giác thân thiện, gần gũi. Đồng thời những câu hỏi đưa ra cũng cần ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu; những lời chuyển ý phải tạo sự gắn kết, thân thiện. Phần mở rộng kiến thức hay liên hệ thực tế cũng cần gần gũi, tạo hứng thú cho học sinh, không quá xa lạ nhưng lại không thể mất đi sự mới mẻ, cuốn hút. Phần liên hệ thực tế: Tôi đưa ra câu hỏi: Nước ta có bãi biển nào đẹp ? Thay vì gọi học sinh trả lời chay, tôi đã sử dụng máy đa vật thể chiếu tất cả tranh ảnh các bãi biển mà học sinh sưu tầm được kết hợp với trình chiếu hình ảnh thực tế của cô cho học sinh quan sát để giúp các em thấy được sự giàu đẹp của đất nước ta. Bãi biển Sầm Sơn Bãi biển Nha Trang Bãi biển Cửa Lò Bãi biển Vũng Tàu Như vậy, với cách khai thác hình ảnh trong dạy bài “Cửa Tùng”, tôi thấy học sinh rất hứng thú và tích cực học tập. Cứ mỗi lần cô giáo đưa ra hình ảnh, nhiều học sinh ồ lên ngạc nhiên vì thực tế nhiều em chưa được đặt chân đến địa danh này. Được quan sát tranh, được sử dụng tranh do mình sưu tầm, các em đã hiểu nghĩa từ rõ ràng hơn, liên hệ thực tế tốt hơn từ đó tìm hiểu và nhớ nội dung bài rất tốt. Các em tập trung theo dõi và hào hứng đọc bài tốt hơn nhiều so với các tiết dạy “chay”. Điều đặc biệt là các em đều cảm thấy tự tin khi phát biểu, có 13/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 nhiều hứng thú hơn và thể hiện rõ tình cảm yêu mến và tự hào về cảnh đẹp thiên nhiên đất nước. IV . KẾT QUẢ THỰC HIỆN Sau khi áp dụng các biện pháp trên trong giảng dạy môn Tập đọc, tôi nhận thấy không khí cũng như chất lượng một giờ học của lớp tôi thay đổi rõ rệt. Các em học sinh lớp 3A5 đều thấy yêu thích và có hứng thú với môn Tập đọc. Trong giờ học, các em chú ý hơn, hứng thú hơn, chủ động hơn và mạnh dạn hơn trong đề xuất ý kiến của mình. Nhiều em thể hiện rõ sự phát huy tư duy sáng tạo. Chất lượng môn Tập đọc đã tăng lên đáng kể. Học sinh không những đọc đúng, lưu loát mà còn hiểu sâu văn bản và đã biết thể hiện nội dung bài học qua giọng đọc diễn cảm. Vào cuối tháng 01 năm 2020, tôi có tiến hành khảo sát chất lượng học sinh và thu được kết quả tương đối khả quan (Bảng 2 - Kết quả khảo sát). Chất lượng cũng như mức độ hứng thú của học sinh lớp 3A5 được nâng lên rõ rệt so với đầu năm học. Tỉ lệ học sinh có kĩ năng đọc tốt và yêu thích môn học tăng lên rất cao. Giờ Tập đọc, lớp học rất sôi nổi, hào hứng. Các em tiếp thu bài nhanh hơn, khắc sâu nội dung bài, không cảm thấy nhàm chán trong giờ học. Ngoài ra các em chăm chú lắng nghe, thi đua nhau cố gắng đọc to, rõ ràng, tích cực giơ tay phát biểu. Đây là sự khởi đầu tốt đẹp giúp các em nắm bắt kiến thức, hình thành kĩ năng và phát triển nhân cách qua phân môn Tập đọc. Phụ huynh trong lớp rất phấn khởi vì những tiến bộ mà con em mình đạt được. Đây thực sự là một kết quả rất khả quan so với kết quả khảo sát đầu năm mà cô trò tôi đã đạt được trong gần một năm học qua. Trong năm học này, tôi đã mạnh dạn đưa ra một số biện pháp “Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc” để giúp nâng cao hiệu quả việc dạy và học phân môn Tập đọc. Đây cũng là một số kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy của tôi. Cùng với sự nỗ lực không ngừng của bản thân, tôi luôn mong muốn sẽ giúp cho học sinh có những kĩ năng đọc, cảm nhận thật tốt cũng như luôn hứng thú và yêu thích phân môn Tập đọc. C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Từ thực tế giảng dạy, tôi thấy sử dụng âm thanh, hình ảnh trong dạy – học Tập đọc không những giúp các em tiếp thu tri thức một cách hào hứng, chủ động, mà còn các em còn cố gắng thể hiện bằng lời, bằng ngữ điệu và tỏ rõ thái độ thật nghiêm túc đối với điều đã học. Đây chính là dịp các em được sử dụng vốn từ, diễn đạt bộc lộ suy nghĩ của riêng mình trước thầy cô và bạn bè một cách chân thực. Việc này có ý nghĩa rất lớn trong việc phát triển ngôn ngữ cho học sinh. Chính vì vậy, sử dụng âm thanh, hình ảnh trong dạy học Tập đọc là một hình thức đổi mới góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong tình hình hiện nay, tạo điều kiện cho học sinh lĩnh hội kiến thức một cách nhẹ nhàng, sinh động và hấp dẫn. Giờ học Tập đọc sẽ không còn khô cứng, học sinh sẽ cảm thấy thoải mái, hứng thú, kích thích hoạt động tư duy của các em, quan trọng hơn là góp phần phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ ở học sinh. Trên thực tế, để nâng cao kết quả dạy và học phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3, tôi có một số kiến nghị như sau: 14/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 * Đối với giáo viên: - Để giúp cho việc tổ chức các hoạt động dạy - học đạt kết quả cao thì mỗi giáo viên cần tích cực sưu tầm các tài liệu tham khảo, tranh ảnh, băng hình, khai thác các tài liệu dạy Tập đọc qua Đài truyền hình, mạng Internet… để kỹ năng giảng dạy của giáo viên được hoàn thiện hơn. - Cần phải có sự nghiên cứu, chuẩn bị chu đáo cho mỗi bài dạy. Tùy từng yêu cầu cần khai thác của mỗi bài học mà áp dụng những hình thức tổ chức sao cho phù hợp nhằm giúp học sinh chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức. - Cần phân loại các đối tượng học sinh trong lớp từ đó có các phương pháp cụ thể với từng đối tượng học sinh giúp các em khắc phục nhược điểm và phát huy mặt mạnh của mỗi cá nhân. * Đối với phụ huynh: - Quan tâm đến việc học tập của con em, thường xuyên kiểm tra sách vở, đốc thúc quản lý việc học ở nhà. - Động viên khuyến khích con em mình rèn kĩ năng đọc thông qua sách, báo để mở mang kiến thức Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi giúp dạy và học tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 3. Mặc dù rất cố gắng song không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các cấp lãnh đạo và các đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm này được hoàn thiện hơn và áp dụng được nhiều trong thực tế. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Hà Nội, ngày 08 tháng 3 năm 2020 Người viết Nguyễn Thị Năng 15/15
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phương pháp dạy học môn Tiếng Việt ở Tiểu học Tác giả: Giáo sư Lê Phương Nga – Đỗ Xuân Hào – Lê Hữu Tĩnh. 2. Dạy và học môn Tiếng Việt ở tiểu học theo chương trình mới Tác giả: Tiến sĩ Nguyễn Trí 3. Sách giáo khoa Tiếng Việt 3 Tác giả: Nguyễn Minh Thuyết (Chủ biên), Lê Ngọc Diệp, Lê Thị Tuyết Mai, Bùi Minh Toán, Nguyễn Trí – NXB Giáo dục Việt Nam. 4. Sách giáo viên Tiếng Việt 3 Tác giả: Nguyễn Minh Thuyết (Chủ biên), Lê Ngọc Diệp, Lê Thị Tuyết Mai, Bùi Minh Toán, Nguyễn Trí – NXB Giáo dục Việt Nam. 5. Sách Thiết kế bài giảng Tiếng Việt 3 Tác giả: Nguyễn Trại (Chủ biên) – NXB Hà Nội 6. Hướng dẫn dạy học theo phương pháp dạy học tích cực môn Tiếng Việt lớp 3 Tác giả: TS. Đặng Thị Kim Nga (Chủ biên), PGS. TS. Đỗ Xuân Thảo, TS. Dương Thị Hương – NXB Đại học Sư phạm. 7. Hỏi – đáp về dạy học Tiếng Việt 3 Tác giả: Nguyễn Minh Thuyết (Chủ biên) – NXB Giáo dục.
Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 KẾT QUẢ KHẢO SÁT Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã sử dụng giải pháp Lồng ghép âm thanh và hình ảnh trong dạy học Tập đọc lớp 3 và hiệu quả đạt được không hề nhỏ. Để có những đánh giá mang tính khoa học, khách quan, tôi đã tiến hành đánh giá khảo sát sau khi dạy xong một bài Tập đọc. Kết quả cụ thể của học sinh lớp tôi như sau: Bảng 1: Số liệu lấy vào thời điểm tháng 9 năm 2019 Sĩ số Mức độ hứng thú Yêu cầu cần đạt về kĩ năng đọc Thích Bình thường Không thích Tốt Chưa Tốt 49 SL % SL % SL % SL % SL % 7 14,3 22 44,9 20 40,8 20 40,8 29 59,2 Bảng 2: Số liệu lấy vào thời điểm cuối tháng 01 năm 2020 Sĩ số Mức độ hứng thú Yêu cầu cần đạt về kĩ năng đọc Thích Bình thường Không thích Tốt Chưa Tốt 49 SL % SL % SL % SL % SL % 34 69,4 11 22,5 4 8,1 43 87,8 6 12,2